LEGO bricks have enormous educational potential. The article analyzes the possibility for using t... more LEGO bricks have enormous educational potential. The article analyzes the possibility for using the bricks in teaching philosophy. As a case in point, it describes the LEGO-LOGOS project, a method where the bricks have been successfully used in opening students to philosophical ideas. The project makes use of play (in this case with the LEGO bricks) to introduce students to philosophy and philosophizing. It tackles one of the biggest obstacles in teaching this subject, that is, the resistance of students to formulating and expressing their thoughts, as the method allows for a free and creative expression of ideas and interpretations. The article describes the structure of the classes where the method is to be used and provides an analysis of educational and philosophical assumptions of LEGO-LOGOS, also touching on the possibility for using the method as a tool in the school setting and beyond.
W ciągu ostatnich dwóch dekad zarówno doradztwo filozoficzne, jak i coaching filozoficzny zyskały... more W ciągu ostatnich dwóch dekad zarówno doradztwo filozoficzne, jak i coaching filozoficzny zyskały na popularności jako obszary badań i praktyki, które odgrywają znaczącą rolę we wspieraniu jednostek w ich osobistym i zawodowym rozwoju.
Jeszcze w 2000 roku dominowała opinia, że praktyka filozoficzna jest pomysłem, delikatnie mówiąc, kontrowersyjnym, a nawet zdecydowanie nienadającym się do sensownej realizacji1. Obecnie doradztwo filozoficzne i coaching filozoficzny można studiować jako kierunki na przynajmniej kilku uniwersytetach w Polsce, publikowane są specjalistyczne opracowania i artykuły, organizowane są sympozja i konferencje poświęcone tematyce praktyki filozoficznej, powołano stowarzyszenia zrzeszające praktyków i specjalistów w dziedzinie doradztwa filozoficznego i coachingu filozoficznego.
W mediach społecznościowych mnożą się profile i strony prezentujące treści związane z praktyką filozoficzną, a – co najważniejsze – coraz więcej specjalistów oferuje wsparcie w formie doradztwa, coachingu czy terapii odwołujących się wprost do filozofii. Wraz ze wzrostem zainteresowania praktyką filozoficzną pojawia się potrzeba krytycznego
namysłu i refleksji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami filozoficznych form wsparcia. Niniejsza książka jest próbą odpowiedzi na tę potrzebę. Autorami tekstów składających się na ten tom są przedstawiciele zarówno środowisk akademickich, w których prowadzone są badania nad praktyką filozoficzną, jak i filozofowie praktycy,
którzy łączą filozofię z praktycznymi technikami i narzędziami terapeutycznymi, doradczymi czy coachingowymi.
[frg. wstępu]
SPIS TREŚCI
Wstęp (Paweł Walczak)
Część I. Źródła
Tomasz Mazur, Definicja dobra i wartości w stoicyzmie: próba reinterpretacji
Krzysztof Łapiński, Rozmyślania Marka Aureliusza jako dziennik ćwiczeń
filozoficznych
Justyna Kroczak, Sokratejska praktyka „troski o siebie” (epimeleia heautou)
a proces coachingowy
Tomasz Mróz, Epiktet jako terapeuta współczesnego żołnierza: przypadek Jamesa
Bonda Stockdale’a
Jacek Uglik, Egoizm Maksa Stirnera a filozoficzne korzenie coachingu
Adrian Habura, Czy Tatarkiewicz doradcom filozoficznym jest do szczęścia
potrzebny?
Katarzyna Bartosiak, Filozofia w działaniu: egzystencjalizm w doradztwie,
terapiach i coachingu
Część II. Konteksty
Stefan Konstańczak, Efektywność health coachingu w dobie pandemii
Grzegorz Francuz, Coaching a kultura narcyzmu
Piotr Bylica, Naukowość coachingu. Zarys problematyki
Tomasz Turowski, Utylitaryzm jako możliwość etyki coachingu w doradztwie
filozoficznym
Joanna Dudek, Postulaty „poznaj samego siebie” i „bądź sobą” jako przykład
komplementarności doradztwa filozoficznego i coachingu
Joanna Zegzuła‑Nowak, Między odpowiedzialnością a sumieniem. Wyzwania
etyczne zawodu coacha jako profesji o charakterze rozwojowo-pomocowym
Lucyna Majewska, Dialog sokratejski jako metoda poradnicza w pracy coacha
Część III. Inspiracje
Marcin Fabjański, Terapia według Nietzschego. W stronę wyważonego
metafizycznie poradnictwa filozoficznego
Tomasz Femiak, Pamiętnik z ćwiczeń filozoficznych
Mirosław Piróg, Doradztwo filozoficzne – dialog jako proces budowania
samoświadomości
Małgorzata Gajda, Sztuka życia w wybranych poradnikach filozoficznych
Analiza porównawcza
Agnieszka Woszczyk, Niedyrektywność w doradztwie filozoficznym
Ewa Mukoid, Sroka na polu filozofii, czyli paradoksy coachingu
Paweł Walczak, Wybór Heraklesa jako opowieść fundująca model pracy
nad dylematem w doradztwie filozoficznym i coachingu
Praktyka filozoficzna. Filozofia a doradztwo filozoficzne i coaching red. nauk. Paweł Walczak, 2023
Opowieść o Heraklesie, stojącym na rozstajnych ścieżkach i dokonującym wyboru drogi życiowej, był... more Opowieść o Heraklesie, stojącym na rozstajnych ścieżkach i dokonującym wyboru drogi życiowej, była bardzo znaną i wpływową przypowieścią w świecie antycznym. Jej autorstwo przypisuje się pitagorejczykom 1 , lecz rozpropagował ją Ksenofont, który w drugiej części Wspomnień o Sokratesie 2 przedstawia Sokratesa przekonującego, że cnota i opanowanie czyni człowieka szczęśliwym, natomiast folgowanie namiętnościom i ślepa pogoń za przyjemnością prowadzi do nieszczęścia. Przywołując znany tekst Hezjoda, Sokrates nakreśla obraz dwóch dróg, z których jedna łagodna i gładka prowadzi do niegodziwości, druga zaś długa i stroma dąży ku cnocie. I to ta niełatwa i wyboista jest drogą, którą-nie bez wysiłku-podążają bogowie i ludzie szlachetni. W tym momencie wywodu Sokratesa pojawia się właśnie przypowieść o Heraklesie i jego wyborze. Oto młody Herakles, będąc w wieku wymagającym od niego ważnych decyzji dotyczących jego przyszłego życia, znalazł się na rozstaju dróg, w miejscu ustronnym, przysiadł i zaczął się zastanawiać, jakie powinien wieść życie. Wówczas ujrzał dwie kobiety, które zbliżały się do niego. Jedna z nich była piękna i uwodzicielska, nieskromnie odziana, z wyzywającym makijażem, natarczywie zachęcała Heraklesa, aby poszedł za nią drogą najłatwiejszego i najprzyjemniejszego życia, wolnego od trosk i wysiłku, zapewniając przy tym, że będąc jej towarzyszem, Herakles osiągnie prawdziwe szczęście. Tradycja przypisuje jej imię Kakia, czyli zło, nieprawość 3. Druga kobieta, o imieniu Arete (cnota), skromna, lecz lśniąca naturalnym pięknem, zachęcała
Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Matthew Lipman and... more Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Matthew Lipman and his colleagues developed a method of philosophical inquiry with children and the youth, which, according to the author, allowed to supply inefficient system of education in the areas of supporting intellectual and social development of children. The Philosophy for Children scheme was aimed to develop critical thinking skills, reasoning, argumentation and dialogue. The idea of philosophizing with children in school has become an inspiration for many educational experiments carried out in various parts of the world. An important part of these experiments is the scheme's evaluation, the aim of which is to investigate the effectiveness of the method and its impact on intellectual, emotional and social development of children. The article analyzes the 4 selected European researches, concerning the measurement of the impact of philosophical investigations on the development of children cognitive competence. It presents the basic methodological assumptions, the course of study and the results and conclusions of experiments. All of these experiments demonstrate the positive impact of methods to support the intellectual development of children. Despite this, the method
This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Ga... more This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Gareth B. Matthews (1929-2011). This American philosopher analyzes Piaget's ideas from the perspective of the question about the meaning and the possibility of philosophizing with children. The discussion between Matthews and Piaget may also be interesting today because the theory of cognitive development has shaped modern education and can be seen as a factor preserving the skeptical approach to children's philosophy. In this paper have been reconstructed and interpreted Matthews' arguments, who consistently and systematically proves that Piaget misunderstood the phenomenon of children's philosophy. Speaking of child’s philosophizing, Matthews is referring to children's tendency to ask philosophically significant questions, the ability to problematize experience, the specific attitude of children towards the world, and to notice the problems that great philosophers hav...
The article is devoted to the phenomenon of "childhood de-communization" as a process of changing... more The article is devoted to the phenomenon of "childhood de-communization" as a process of changing the way of childhood's conceptualizing and social practices related to childhood during the political transformation. The aim of the article is to design and justify research revealing changes in discourse about child and childhood in science and culture in post-communist Poland. Referring to the achievements of contemporary humanities and social sciences, a child and childhood are assumed as a socio-cultural construct that its representations are present in the texts of culture and science. This kind of research reveals the relationship between the concepts of a child and childhood and social practices aimed at the child. The subject of the research project has been designated in the area of education, law and the so-called private (subjective) education theories. The article describes the methodological assumptions that have their source in the field of children studies and contemporary humanities. Particular attention is paid to historical research, the posthermeneutic trend, qualitative research related to gender studies and posthumanism. In addition, research into the "de-communization of childhood" is inspired by the concepts of Michel Foucault (1926 and his analysis of the discourse of power and the work of Swiss psychoanalyst Alice Miller (1923-2010), studying the mechanisms of intergenerational transfer of negative educational concepts and so-called "black pedagogy.
P a w e ł W a l c z a k Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka Słowa kluczowe: Sokrat... more P a w e ł W a l c z a k Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka Słowa kluczowe: Sokrates, dialog, edukacja, metoda, dociekania, dydaktyka filozofii Jednym z kluczowych zagadnień dydaktyki filozofii jest pytanie o podstawowe medium w edukacji filozoficznej: tekst czy rozmowa? Problem zasadniczo wykracza poza kwestie metodyczne, dotykamy tu bowiem fundamentalnego zagadnienia metafilozoficznego, które było rozważane już u źródeł klasycznej myśli greckiej. Nie chodzi przecież jedynie o znalezienie skutecznego środka przekazu wiedzy filozoficznej, lecz o zrozumienie natury filozoficznego namysłu. Zwolennicy tradycji sokratejskiej stoją na stanowisku, że filozofia w sposób istotny różni się od pozostałych dziedzin wiedzy. Filozofia jest tą formą aktywności człowieka, która prowadzi do osiągnięcia praktycznej mądrości. Nie chodzi więc o gromadzenie wiedzy o faktach i mechanizmach zachodzących w świecie, lecz raczej o zrozumienie ich natury oraz zgodne z nią postępowanie. Nauczanie filozofii nie może zatem polegać jedynie na przekazie wiedzy, gdyż nie wiedza jest "materią" filozofii. Nie jest też ona głównym celem filozoficznego namysłu, jeśli już, to raczej -jak chciał sam Sokrates -świadomość własnej niewiedzy. Dwudziestowieczny wielki orędownik metody sokratycznej Leonard Nelson twierdził, że: kto chce poważnie przekazać zrozumienie filozoficzne, może uczyć jedynie sztuki filozofowania. Może swym uczniom tylko pokazać, jak sami mogą pokonać uciążliwą drogę wstecz, która -i jedynie ona -zapewnia wejrzenie w pryncypia. Jeśli zatem ma w ogóle istnieć coś takiego jak kształcenie filozoficzne, to może być to jedynie kształcenie we własnym myśleniu. (…) Metoda sokratyczna jako metoda kształcenia filozoficznego jest sztuką uczenia nie filozofii, lecz filozofowania (Nelson 1994: 173).
Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, 2014
In the article the Author analyzes different ways of understanding and practicing the philosophy ... more In the article the Author analyzes different ways of understanding and practicing the philosophy of education. This analysis leads to the conclusion that methodological status of philosophy of education is indefinite, and this is an important issue that should be considered. The Author proposes to distinguish the pedagogical philosophy of education from the philosophy of education as a philosophy in the strict sense. The purpose of pedagogical reflection is to improve the process of education. The goal of philosophy is to understand the nature and essence of education, therefore it is a purely theoretical purpose. The Author refers to the classical approach of philosophy being love of wisdom, according to which the philosophy is a disinterested contemplation of truth.
The aim of the article is to present and analyze the state of research on the effectiveness of th... more The aim of the article is to present and analyze the state of research on the effectiveness of the method of philosophical inquiry with children. The method was developed by the American philosopher Matthew Lipman (1923-2010) in the 1970s and, over the last few decades, has found many supporters and enthusiasts around the world. The dynamic development of the method was related to the implementation of numerous evaluation projects of the Philosophy for children (P4C) program, the aim of which was to examine the effectiveness of this method in the context of the development of cognitive and social competences of students. The article analyzes reports and reviews of the most important research projects related to the P4C method, selected on the basis of the adopted methodology, scope, and subject of the research. The conducted analysis leads to the conclusion that the researches on the effectiveness of P4C done so far, confirming that there exists a relationship between the participation of students in classes conducted with the method of philosophical inquiry and the improvement of educational achievements of these students in the area of cognitive and social competence. As a result of the analysis, it was also found that the previous researches did not include the evaluation of the P4C method in the context of improving the competences of teachers working with this method. The potential positive importance of P4C for the development of teachers' communication and teaching skills is signalled by many theorists and practitioners dealing with philosophizing with children.
PAWEŁ WALCZAK * DZIECKO I FILOZOFIA. SPÓR O FILOZOFOWANIE DZIECI Słowa kluczowe: metafilozofia, f... more PAWEŁ WALCZAK * DZIECKO I FILOZOFIA. SPÓR O FILOZOFOWANIE DZIECI Słowa kluczowe: metafilozofia, filozofia edukacji, filozofowanie dzieci, dzieciństwo, psychologia rozwojowa Keywords: metaphilosophy, philosophy of education, child's philosophizing, childhood, developmental psychology * Paweł Walczak (1975)-adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego. Interesuje się problematyką z pogranicza pedagogiki i filozofii. Autor prac na temat etyki, filozofii edukacji, dydaktyki etyki i filozofii, monografii Wychowanie jako spotkanie. Józefa Tischnera filozofia człowieka jako źródło inspiracji pedagogicznych.
This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Ga... more This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Gareth B. Matthews (1929-2011). This American philosopher analyzes Piaget's ideas from the perspective of the question about the meaning and the possibility of philosophizing with children. The discussion between Matthews and Piaget may also be interesting today because the theory of cognitive development has shaped modern education and can be seen as a factor preserving the skeptical approach to children's philosophy. In this paper have been reconstructed and interpreted Matthews' arguments, who consistently and systematically proves that Piaget misunderstood the phenomenon of children's philosophy. Speaking of child’s philosophizing, Matthews is referring to children's tendency to ask philosophically significant questions, the ability to problematize experience, the specific attitude of children towards the world, and to notice the problems that great philosophers have been dealing with for centuries. All these observable features of children's thinking were interpreted by Piaget as intellectual deficits. Matthews argues against this interpretation. The discussion concerns such issues as the problem of determining the criterion of intellectual maturity, the importance of creativity and fantasy in thinking, the development of concepts and language skills and the related differences between children's and adults' language use. The analysis of the criticism of the Piagetan theory of cognitive development leads to the conclusion that child psychology needs some openness to this aspect of children's thought that Piaget ignores. There is still an important task for psychologists and philosophers to better understand the child's philosophizing phenomenon.
Sprawności moralne jako przedmiot refleksji moralnej, 2018
The Philosophy for Children program (P4C) was created as an attempt to remedy the problems of edu... more The Philosophy for Children program (P4C) was created as an attempt to remedy the problems of education, which does not sufficiently support children in developing their thinking and reasoning. At the beginning of the 70s in the US a complete program was created, including methodology, lesson plans and materials for each class, textbooks for teachers, a program based on the idea of natural children’s dispositions of thinking, problematizing the experience and inquiring. The author of the P4C program Matthew Lipman (1922-2010) assumed that the main purpose of the method is to support children in acquiring skills of independent thinking, develop reasoning moral thinking and social skills. Together with colleagues in 1974 he founded the Institute for the Advancement of Philosophy for Children (IAPC), which operates at Montclair State University. At the end of the seventies IAPC has developed a test used to evaluate the program philosophizing with children - New Jersey Test of Reasoning Skills (NJTRS), which became a research tool in the experiments carried out at that time in the US by Lipman and his colleagues. The results of those experiments have provided extensive evidence of a positive impact of P4C on the cognitive and social development of children. P4C approach is based on the classic meaning of philosophy, where philosophizing goes through some phases: from astonishment which leads to questioning, through proposing answers and communicating it to others, to justify the acceptance of criticism. Based on these natural stages of philosophical methodology P4C assumes that the inquiry is usually carried out according to the scheme: presentation of stimulus (text, image or exercise which is inspiration to questioning) - question making - question choosing - discussion - review. An important element of the P4C is to change the paradigm of communication in education, which consists in the transformation of the group into a “community of inquiry”. Currently the movement of P4C is very popular and widely used in education in such countries as the United States, Great Britain, Australia and New Zealand, Spain, Brazil and many other around the world. There were conducted numerous research projects confirming the positive impact of P4C on intellectual and social development of children.
The article is devoted to the phenomenon of " childhood de-communization " as a process of changi... more The article is devoted to the phenomenon of " childhood de-communization " as a process of changing the way of childhood's conceptualizing and social practices related to childhood during the political transformation. The aim of the article is to design and justify research revealing changes in discourse about child and childhood in science and culture in post-communist Poland. Referring to the achievements of contemporary humanities and social sciences, a child and childhood are assumed as a socio-cultural construct that its representations are present in the texts of culture and science. This kind of research reveals the relationship between the concepts of a child and childhood and social practices aimed at the child. The subject of the research project has been designated in the area of education, law and the so-called private (subjective) education theories. The article describes the methodological assumptions that have their source in the field of children studies and contemporary humanities. Particular attention is paid to historical research, the posthermeneutic trend, qualitative research related to gender studies and posthumanism. In addition, research into the " de-communization of childhood " is inspired by the concepts of Michel Foucault (1926-1984) and his analysis of the discourse of power and the work of Swiss psychoanalyst Alice Miller (1923-2010), studying the mechanisms of intergenerational transfer of negative educational concepts and so-called " black pedagogy. "
Celem niniejszego artykułu jest analiza katalogu cnót obywatelskich zaproponowanych przez Marię O... more Celem niniejszego artykułu jest analiza katalogu cnót obywatelskich zaproponowanych przez Marię Ossowską w eseju z 1944 roku, zatytułowanym Wzór demokraty. Zawarte w nim idee i uwagi wydają się być wciąż aktualne i mogą stanowić interesującą propozycję w kontekście dyskusji o kształcie współczesnej edukacji obywatelskiej. Maria Ossowska projektując wzór osobowy człowieka żyjącego w społeczeństwie demokratycznym tworzy katalog 13 cech osobowości, które można określić jako cnoty obywatelskie. W artykule rekonstruuję znaczenie i treść proponowanych przez Ossowską cech dobrego obywatela oraz porównuję opisywane przez autorkę cnoty obywatelskie z cechami i umiejętnościami, którymi powinien się charakteryzować współczesny obywatel, opisanymi przez współczesnego teoretyka edukacji Kena Robinsona w książce Kreatywne szkoły. Analiza katalogu cnót obywatelskich Marii Ossowkiej oraz opisu umiejętności i cech współczesnego obywatela proponowanych przez Kena Robinsona ukazuje wiele podobieństw i wspólnych intuicji łączących te wizje. Słowa kluczowe: Maria Ossowska, Ken Robinson, cnoty obywatelskie, edukacja, obywatelskość, wychowanie
Civic virtues in the context of contemporary education
The purpose of the article is to analyze the catalog of civic virtues which was proposed by Maria Ossowska in essay from 1944 entitled Wzór demokraty (The Democrat’s Pattern). The ideas and remarks contained in Ossowska’s essay are still convincing and it can be an interesting proposition in the context of discussions about the shape of contemporary civic education. Designing the personal model of a man living in a democratic society Maria Ossowska creates a catalog of 13 personality traits that can be described as civic virtues. I reconstruct the meaning and essence of a good citizen's concept proposed by Ossowska and I compare the concept with the features and skills that should characterize a modern citizen. These features are described by contemporary education researcher Ken Robinson in the book Kreatywne szkoły (Creative Schools). The analysis of Maria Ossowska’s catalog of civic virtues and the description of the modern citizen’s skills and features proposed by Ken Robinson shows many similarities and common intuitions linking these visions. Keywords: Maria Ossowska, Ken Robinson, civic virtues, education, citizenship, teaching
The answer to the question of child’s philosophizing requires the prior decisions on fundamental ... more The answer to the question of child’s philosophizing requires the prior decisions on fundamental issues in areas such as metaphilosophy, epistemology, psychology and pedagogy. The position in the dispute over a child's philosophy is usually the consequence of adopting a certain attitude towards issues related to understanding the nature of philosophy, what childhood is, how to develop cognitive competences, and what is and what should be the education. Supporters of child’s philosophizing have different definition of the philosophy, they also have another vision of child’s cognitive development than philosophers who are skeptical of philosophy practiced by children. The paper I will attempt to order the arguments of supporters and skeptics of child’s philosophizing, stressing the importance of various positions on issues which are substantial for the problem of child's philosophizing. A special role in this dispute plays criticism of piagetian theory of development of cognitive competences. According to critics of Piaget he is focused on constructing a model of development and he does not notice the phenomenon of child's philosophizing. Children are wrong at any stage of development. But their mental constructions are essentially brilliant philosophical problematize of the world.
Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Mathew Lipman and ... more Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Mathew Lipman and his colleagues developed a method of philosophical inquiry with children and the youth, which, according to the author, allowed to supply inefficient system of education in the areas of supporting intellectual and social development of children. The Philosophy for Children scheme was aimed to develop critical thinking skills, reasoning, argumentation and dialogue. The idea of philosophizing with children in school has become an inspiration for many educational experiments carried out in various parts of the world. An important part of these experiments is the scheme’s evaluation, the aim of which is to investigate the effectiveness of the method and its impact on intellectual, emotional and social development of children. The article analyzes the 4 selected European researches, concerning the measurement of the impact of philosophical investigations on the development of children cognitive competence. It presents the basic methodological assumptions, the course of study and the results and conclusions of experiments. All of these experiments demonstrate the positive impact of methods to support the intellectual development of children. Despite this, the method is still seen only as an educational experiment and there is not wider application in education. From the analysis of research reports one can conclude that there is a need for in-depth and systematic study of the method of philosophical inquiry in education, inclusion in the study area, not only the effect of the impact of the program on children's competence but also on the competence of teachers and broadly understood culture of the school.
LEGO bricks have enormous educational potential. The article analyzes the possibility for using t... more LEGO bricks have enormous educational potential. The article analyzes the possibility for using the bricks in teaching philosophy. As a case in point, it describes the LEGO-LOGOS project, a method where the bricks have been successfully used in opening students to philosophical ideas. The project makes use of play (in this case with the LEGO bricks) to introduce students to philosophy and philosophizing. It tackles one of the biggest obstacles in teaching this subject, that is, the resistance of students to formulating and expressing their thoughts, as the method allows for a free and creative expression of ideas and interpretations. The article describes the structure of the classes where the method is to be used and provides an analysis of educational and philosophical assumptions of LEGO-LOGOS, also touching on the possibility for using the method as a tool in the school setting and beyond.
W ciągu ostatnich dwóch dekad zarówno doradztwo filozoficzne, jak i coaching filozoficzny zyskały... more W ciągu ostatnich dwóch dekad zarówno doradztwo filozoficzne, jak i coaching filozoficzny zyskały na popularności jako obszary badań i praktyki, które odgrywają znaczącą rolę we wspieraniu jednostek w ich osobistym i zawodowym rozwoju.
Jeszcze w 2000 roku dominowała opinia, że praktyka filozoficzna jest pomysłem, delikatnie mówiąc, kontrowersyjnym, a nawet zdecydowanie nienadającym się do sensownej realizacji1. Obecnie doradztwo filozoficzne i coaching filozoficzny można studiować jako kierunki na przynajmniej kilku uniwersytetach w Polsce, publikowane są specjalistyczne opracowania i artykuły, organizowane są sympozja i konferencje poświęcone tematyce praktyki filozoficznej, powołano stowarzyszenia zrzeszające praktyków i specjalistów w dziedzinie doradztwa filozoficznego i coachingu filozoficznego.
W mediach społecznościowych mnożą się profile i strony prezentujące treści związane z praktyką filozoficzną, a – co najważniejsze – coraz więcej specjalistów oferuje wsparcie w formie doradztwa, coachingu czy terapii odwołujących się wprost do filozofii. Wraz ze wzrostem zainteresowania praktyką filozoficzną pojawia się potrzeba krytycznego
namysłu i refleksji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami filozoficznych form wsparcia. Niniejsza książka jest próbą odpowiedzi na tę potrzebę. Autorami tekstów składających się na ten tom są przedstawiciele zarówno środowisk akademickich, w których prowadzone są badania nad praktyką filozoficzną, jak i filozofowie praktycy,
którzy łączą filozofię z praktycznymi technikami i narzędziami terapeutycznymi, doradczymi czy coachingowymi.
[frg. wstępu]
SPIS TREŚCI
Wstęp (Paweł Walczak)
Część I. Źródła
Tomasz Mazur, Definicja dobra i wartości w stoicyzmie: próba reinterpretacji
Krzysztof Łapiński, Rozmyślania Marka Aureliusza jako dziennik ćwiczeń
filozoficznych
Justyna Kroczak, Sokratejska praktyka „troski o siebie” (epimeleia heautou)
a proces coachingowy
Tomasz Mróz, Epiktet jako terapeuta współczesnego żołnierza: przypadek Jamesa
Bonda Stockdale’a
Jacek Uglik, Egoizm Maksa Stirnera a filozoficzne korzenie coachingu
Adrian Habura, Czy Tatarkiewicz doradcom filozoficznym jest do szczęścia
potrzebny?
Katarzyna Bartosiak, Filozofia w działaniu: egzystencjalizm w doradztwie,
terapiach i coachingu
Część II. Konteksty
Stefan Konstańczak, Efektywność health coachingu w dobie pandemii
Grzegorz Francuz, Coaching a kultura narcyzmu
Piotr Bylica, Naukowość coachingu. Zarys problematyki
Tomasz Turowski, Utylitaryzm jako możliwość etyki coachingu w doradztwie
filozoficznym
Joanna Dudek, Postulaty „poznaj samego siebie” i „bądź sobą” jako przykład
komplementarności doradztwa filozoficznego i coachingu
Joanna Zegzuła‑Nowak, Między odpowiedzialnością a sumieniem. Wyzwania
etyczne zawodu coacha jako profesji o charakterze rozwojowo-pomocowym
Lucyna Majewska, Dialog sokratejski jako metoda poradnicza w pracy coacha
Część III. Inspiracje
Marcin Fabjański, Terapia według Nietzschego. W stronę wyważonego
metafizycznie poradnictwa filozoficznego
Tomasz Femiak, Pamiętnik z ćwiczeń filozoficznych
Mirosław Piróg, Doradztwo filozoficzne – dialog jako proces budowania
samoświadomości
Małgorzata Gajda, Sztuka życia w wybranych poradnikach filozoficznych
Analiza porównawcza
Agnieszka Woszczyk, Niedyrektywność w doradztwie filozoficznym
Ewa Mukoid, Sroka na polu filozofii, czyli paradoksy coachingu
Paweł Walczak, Wybór Heraklesa jako opowieść fundująca model pracy
nad dylematem w doradztwie filozoficznym i coachingu
Praktyka filozoficzna. Filozofia a doradztwo filozoficzne i coaching red. nauk. Paweł Walczak, 2023
Opowieść o Heraklesie, stojącym na rozstajnych ścieżkach i dokonującym wyboru drogi życiowej, był... more Opowieść o Heraklesie, stojącym na rozstajnych ścieżkach i dokonującym wyboru drogi życiowej, była bardzo znaną i wpływową przypowieścią w świecie antycznym. Jej autorstwo przypisuje się pitagorejczykom 1 , lecz rozpropagował ją Ksenofont, który w drugiej części Wspomnień o Sokratesie 2 przedstawia Sokratesa przekonującego, że cnota i opanowanie czyni człowieka szczęśliwym, natomiast folgowanie namiętnościom i ślepa pogoń za przyjemnością prowadzi do nieszczęścia. Przywołując znany tekst Hezjoda, Sokrates nakreśla obraz dwóch dróg, z których jedna łagodna i gładka prowadzi do niegodziwości, druga zaś długa i stroma dąży ku cnocie. I to ta niełatwa i wyboista jest drogą, którą-nie bez wysiłku-podążają bogowie i ludzie szlachetni. W tym momencie wywodu Sokratesa pojawia się właśnie przypowieść o Heraklesie i jego wyborze. Oto młody Herakles, będąc w wieku wymagającym od niego ważnych decyzji dotyczących jego przyszłego życia, znalazł się na rozstaju dróg, w miejscu ustronnym, przysiadł i zaczął się zastanawiać, jakie powinien wieść życie. Wówczas ujrzał dwie kobiety, które zbliżały się do niego. Jedna z nich była piękna i uwodzicielska, nieskromnie odziana, z wyzywającym makijażem, natarczywie zachęcała Heraklesa, aby poszedł za nią drogą najłatwiejszego i najprzyjemniejszego życia, wolnego od trosk i wysiłku, zapewniając przy tym, że będąc jej towarzyszem, Herakles osiągnie prawdziwe szczęście. Tradycja przypisuje jej imię Kakia, czyli zło, nieprawość 3. Druga kobieta, o imieniu Arete (cnota), skromna, lecz lśniąca naturalnym pięknem, zachęcała
Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Matthew Lipman and... more Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Matthew Lipman and his colleagues developed a method of philosophical inquiry with children and the youth, which, according to the author, allowed to supply inefficient system of education in the areas of supporting intellectual and social development of children. The Philosophy for Children scheme was aimed to develop critical thinking skills, reasoning, argumentation and dialogue. The idea of philosophizing with children in school has become an inspiration for many educational experiments carried out in various parts of the world. An important part of these experiments is the scheme's evaluation, the aim of which is to investigate the effectiveness of the method and its impact on intellectual, emotional and social development of children. The article analyzes the 4 selected European researches, concerning the measurement of the impact of philosophical investigations on the development of children cognitive competence. It presents the basic methodological assumptions, the course of study and the results and conclusions of experiments. All of these experiments demonstrate the positive impact of methods to support the intellectual development of children. Despite this, the method
This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Ga... more This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Gareth B. Matthews (1929-2011). This American philosopher analyzes Piaget's ideas from the perspective of the question about the meaning and the possibility of philosophizing with children. The discussion between Matthews and Piaget may also be interesting today because the theory of cognitive development has shaped modern education and can be seen as a factor preserving the skeptical approach to children's philosophy. In this paper have been reconstructed and interpreted Matthews' arguments, who consistently and systematically proves that Piaget misunderstood the phenomenon of children's philosophy. Speaking of child’s philosophizing, Matthews is referring to children's tendency to ask philosophically significant questions, the ability to problematize experience, the specific attitude of children towards the world, and to notice the problems that great philosophers hav...
The article is devoted to the phenomenon of "childhood de-communization" as a process of changing... more The article is devoted to the phenomenon of "childhood de-communization" as a process of changing the way of childhood's conceptualizing and social practices related to childhood during the political transformation. The aim of the article is to design and justify research revealing changes in discourse about child and childhood in science and culture in post-communist Poland. Referring to the achievements of contemporary humanities and social sciences, a child and childhood are assumed as a socio-cultural construct that its representations are present in the texts of culture and science. This kind of research reveals the relationship between the concepts of a child and childhood and social practices aimed at the child. The subject of the research project has been designated in the area of education, law and the so-called private (subjective) education theories. The article describes the methodological assumptions that have their source in the field of children studies and contemporary humanities. Particular attention is paid to historical research, the posthermeneutic trend, qualitative research related to gender studies and posthumanism. In addition, research into the "de-communization of childhood" is inspired by the concepts of Michel Foucault (1926 and his analysis of the discourse of power and the work of Swiss psychoanalyst Alice Miller (1923-2010), studying the mechanisms of intergenerational transfer of negative educational concepts and so-called "black pedagogy.
P a w e ł W a l c z a k Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka Słowa kluczowe: Sokrat... more P a w e ł W a l c z a k Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka Słowa kluczowe: Sokrates, dialog, edukacja, metoda, dociekania, dydaktyka filozofii Jednym z kluczowych zagadnień dydaktyki filozofii jest pytanie o podstawowe medium w edukacji filozoficznej: tekst czy rozmowa? Problem zasadniczo wykracza poza kwestie metodyczne, dotykamy tu bowiem fundamentalnego zagadnienia metafilozoficznego, które było rozważane już u źródeł klasycznej myśli greckiej. Nie chodzi przecież jedynie o znalezienie skutecznego środka przekazu wiedzy filozoficznej, lecz o zrozumienie natury filozoficznego namysłu. Zwolennicy tradycji sokratejskiej stoją na stanowisku, że filozofia w sposób istotny różni się od pozostałych dziedzin wiedzy. Filozofia jest tą formą aktywności człowieka, która prowadzi do osiągnięcia praktycznej mądrości. Nie chodzi więc o gromadzenie wiedzy o faktach i mechanizmach zachodzących w świecie, lecz raczej o zrozumienie ich natury oraz zgodne z nią postępowanie. Nauczanie filozofii nie może zatem polegać jedynie na przekazie wiedzy, gdyż nie wiedza jest "materią" filozofii. Nie jest też ona głównym celem filozoficznego namysłu, jeśli już, to raczej -jak chciał sam Sokrates -świadomość własnej niewiedzy. Dwudziestowieczny wielki orędownik metody sokratycznej Leonard Nelson twierdził, że: kto chce poważnie przekazać zrozumienie filozoficzne, może uczyć jedynie sztuki filozofowania. Może swym uczniom tylko pokazać, jak sami mogą pokonać uciążliwą drogę wstecz, która -i jedynie ona -zapewnia wejrzenie w pryncypia. Jeśli zatem ma w ogóle istnieć coś takiego jak kształcenie filozoficzne, to może być to jedynie kształcenie we własnym myśleniu. (…) Metoda sokratyczna jako metoda kształcenia filozoficznego jest sztuką uczenia nie filozofii, lecz filozofowania (Nelson 1994: 173).
Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, 2014
In the article the Author analyzes different ways of understanding and practicing the philosophy ... more In the article the Author analyzes different ways of understanding and practicing the philosophy of education. This analysis leads to the conclusion that methodological status of philosophy of education is indefinite, and this is an important issue that should be considered. The Author proposes to distinguish the pedagogical philosophy of education from the philosophy of education as a philosophy in the strict sense. The purpose of pedagogical reflection is to improve the process of education. The goal of philosophy is to understand the nature and essence of education, therefore it is a purely theoretical purpose. The Author refers to the classical approach of philosophy being love of wisdom, according to which the philosophy is a disinterested contemplation of truth.
The aim of the article is to present and analyze the state of research on the effectiveness of th... more The aim of the article is to present and analyze the state of research on the effectiveness of the method of philosophical inquiry with children. The method was developed by the American philosopher Matthew Lipman (1923-2010) in the 1970s and, over the last few decades, has found many supporters and enthusiasts around the world. The dynamic development of the method was related to the implementation of numerous evaluation projects of the Philosophy for children (P4C) program, the aim of which was to examine the effectiveness of this method in the context of the development of cognitive and social competences of students. The article analyzes reports and reviews of the most important research projects related to the P4C method, selected on the basis of the adopted methodology, scope, and subject of the research. The conducted analysis leads to the conclusion that the researches on the effectiveness of P4C done so far, confirming that there exists a relationship between the participation of students in classes conducted with the method of philosophical inquiry and the improvement of educational achievements of these students in the area of cognitive and social competence. As a result of the analysis, it was also found that the previous researches did not include the evaluation of the P4C method in the context of improving the competences of teachers working with this method. The potential positive importance of P4C for the development of teachers' communication and teaching skills is signalled by many theorists and practitioners dealing with philosophizing with children.
PAWEŁ WALCZAK * DZIECKO I FILOZOFIA. SPÓR O FILOZOFOWANIE DZIECI Słowa kluczowe: metafilozofia, f... more PAWEŁ WALCZAK * DZIECKO I FILOZOFIA. SPÓR O FILOZOFOWANIE DZIECI Słowa kluczowe: metafilozofia, filozofia edukacji, filozofowanie dzieci, dzieciństwo, psychologia rozwojowa Keywords: metaphilosophy, philosophy of education, child's philosophizing, childhood, developmental psychology * Paweł Walczak (1975)-adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego. Interesuje się problematyką z pogranicza pedagogiki i filozofii. Autor prac na temat etyki, filozofii edukacji, dydaktyki etyki i filozofii, monografii Wychowanie jako spotkanie. Józefa Tischnera filozofia człowieka jako źródło inspiracji pedagogicznych.
This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Ga... more This article is devoted to criticizing the Piagetan theory of intellectual development made by Gareth B. Matthews (1929-2011). This American philosopher analyzes Piaget's ideas from the perspective of the question about the meaning and the possibility of philosophizing with children. The discussion between Matthews and Piaget may also be interesting today because the theory of cognitive development has shaped modern education and can be seen as a factor preserving the skeptical approach to children's philosophy. In this paper have been reconstructed and interpreted Matthews' arguments, who consistently and systematically proves that Piaget misunderstood the phenomenon of children's philosophy. Speaking of child’s philosophizing, Matthews is referring to children's tendency to ask philosophically significant questions, the ability to problematize experience, the specific attitude of children towards the world, and to notice the problems that great philosophers have been dealing with for centuries. All these observable features of children's thinking were interpreted by Piaget as intellectual deficits. Matthews argues against this interpretation. The discussion concerns such issues as the problem of determining the criterion of intellectual maturity, the importance of creativity and fantasy in thinking, the development of concepts and language skills and the related differences between children's and adults' language use. The analysis of the criticism of the Piagetan theory of cognitive development leads to the conclusion that child psychology needs some openness to this aspect of children's thought that Piaget ignores. There is still an important task for psychologists and philosophers to better understand the child's philosophizing phenomenon.
Sprawności moralne jako przedmiot refleksji moralnej, 2018
The Philosophy for Children program (P4C) was created as an attempt to remedy the problems of edu... more The Philosophy for Children program (P4C) was created as an attempt to remedy the problems of education, which does not sufficiently support children in developing their thinking and reasoning. At the beginning of the 70s in the US a complete program was created, including methodology, lesson plans and materials for each class, textbooks for teachers, a program based on the idea of natural children’s dispositions of thinking, problematizing the experience and inquiring. The author of the P4C program Matthew Lipman (1922-2010) assumed that the main purpose of the method is to support children in acquiring skills of independent thinking, develop reasoning moral thinking and social skills. Together with colleagues in 1974 he founded the Institute for the Advancement of Philosophy for Children (IAPC), which operates at Montclair State University. At the end of the seventies IAPC has developed a test used to evaluate the program philosophizing with children - New Jersey Test of Reasoning Skills (NJTRS), which became a research tool in the experiments carried out at that time in the US by Lipman and his colleagues. The results of those experiments have provided extensive evidence of a positive impact of P4C on the cognitive and social development of children. P4C approach is based on the classic meaning of philosophy, where philosophizing goes through some phases: from astonishment which leads to questioning, through proposing answers and communicating it to others, to justify the acceptance of criticism. Based on these natural stages of philosophical methodology P4C assumes that the inquiry is usually carried out according to the scheme: presentation of stimulus (text, image or exercise which is inspiration to questioning) - question making - question choosing - discussion - review. An important element of the P4C is to change the paradigm of communication in education, which consists in the transformation of the group into a “community of inquiry”. Currently the movement of P4C is very popular and widely used in education in such countries as the United States, Great Britain, Australia and New Zealand, Spain, Brazil and many other around the world. There were conducted numerous research projects confirming the positive impact of P4C on intellectual and social development of children.
The article is devoted to the phenomenon of " childhood de-communization " as a process of changi... more The article is devoted to the phenomenon of " childhood de-communization " as a process of changing the way of childhood's conceptualizing and social practices related to childhood during the political transformation. The aim of the article is to design and justify research revealing changes in discourse about child and childhood in science and culture in post-communist Poland. Referring to the achievements of contemporary humanities and social sciences, a child and childhood are assumed as a socio-cultural construct that its representations are present in the texts of culture and science. This kind of research reveals the relationship between the concepts of a child and childhood and social practices aimed at the child. The subject of the research project has been designated in the area of education, law and the so-called private (subjective) education theories. The article describes the methodological assumptions that have their source in the field of children studies and contemporary humanities. Particular attention is paid to historical research, the posthermeneutic trend, qualitative research related to gender studies and posthumanism. In addition, research into the " de-communization of childhood " is inspired by the concepts of Michel Foucault (1926-1984) and his analysis of the discourse of power and the work of Swiss psychoanalyst Alice Miller (1923-2010), studying the mechanisms of intergenerational transfer of negative educational concepts and so-called " black pedagogy. "
Celem niniejszego artykułu jest analiza katalogu cnót obywatelskich zaproponowanych przez Marię O... more Celem niniejszego artykułu jest analiza katalogu cnót obywatelskich zaproponowanych przez Marię Ossowską w eseju z 1944 roku, zatytułowanym Wzór demokraty. Zawarte w nim idee i uwagi wydają się być wciąż aktualne i mogą stanowić interesującą propozycję w kontekście dyskusji o kształcie współczesnej edukacji obywatelskiej. Maria Ossowska projektując wzór osobowy człowieka żyjącego w społeczeństwie demokratycznym tworzy katalog 13 cech osobowości, które można określić jako cnoty obywatelskie. W artykule rekonstruuję znaczenie i treść proponowanych przez Ossowską cech dobrego obywatela oraz porównuję opisywane przez autorkę cnoty obywatelskie z cechami i umiejętnościami, którymi powinien się charakteryzować współczesny obywatel, opisanymi przez współczesnego teoretyka edukacji Kena Robinsona w książce Kreatywne szkoły. Analiza katalogu cnót obywatelskich Marii Ossowkiej oraz opisu umiejętności i cech współczesnego obywatela proponowanych przez Kena Robinsona ukazuje wiele podobieństw i wspólnych intuicji łączących te wizje. Słowa kluczowe: Maria Ossowska, Ken Robinson, cnoty obywatelskie, edukacja, obywatelskość, wychowanie
Civic virtues in the context of contemporary education
The purpose of the article is to analyze the catalog of civic virtues which was proposed by Maria Ossowska in essay from 1944 entitled Wzór demokraty (The Democrat’s Pattern). The ideas and remarks contained in Ossowska’s essay are still convincing and it can be an interesting proposition in the context of discussions about the shape of contemporary civic education. Designing the personal model of a man living in a democratic society Maria Ossowska creates a catalog of 13 personality traits that can be described as civic virtues. I reconstruct the meaning and essence of a good citizen's concept proposed by Ossowska and I compare the concept with the features and skills that should characterize a modern citizen. These features are described by contemporary education researcher Ken Robinson in the book Kreatywne szkoły (Creative Schools). The analysis of Maria Ossowska’s catalog of civic virtues and the description of the modern citizen’s skills and features proposed by Ken Robinson shows many similarities and common intuitions linking these visions. Keywords: Maria Ossowska, Ken Robinson, civic virtues, education, citizenship, teaching
The answer to the question of child’s philosophizing requires the prior decisions on fundamental ... more The answer to the question of child’s philosophizing requires the prior decisions on fundamental issues in areas such as metaphilosophy, epistemology, psychology and pedagogy. The position in the dispute over a child's philosophy is usually the consequence of adopting a certain attitude towards issues related to understanding the nature of philosophy, what childhood is, how to develop cognitive competences, and what is and what should be the education. Supporters of child’s philosophizing have different definition of the philosophy, they also have another vision of child’s cognitive development than philosophers who are skeptical of philosophy practiced by children. The paper I will attempt to order the arguments of supporters and skeptics of child’s philosophizing, stressing the importance of various positions on issues which are substantial for the problem of child's philosophizing. A special role in this dispute plays criticism of piagetian theory of development of cognitive competences. According to critics of Piaget he is focused on constructing a model of development and he does not notice the phenomenon of child's philosophizing. Children are wrong at any stage of development. But their mental constructions are essentially brilliant philosophical problematize of the world.
Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Mathew Lipman and ... more Towards the end of the seventies of the twentieth century American philosopher Mathew Lipman and his colleagues developed a method of philosophical inquiry with children and the youth, which, according to the author, allowed to supply inefficient system of education in the areas of supporting intellectual and social development of children. The Philosophy for Children scheme was aimed to develop critical thinking skills, reasoning, argumentation and dialogue. The idea of philosophizing with children in school has become an inspiration for many educational experiments carried out in various parts of the world. An important part of these experiments is the scheme’s evaluation, the aim of which is to investigate the effectiveness of the method and its impact on intellectual, emotional and social development of children. The article analyzes the 4 selected European researches, concerning the measurement of the impact of philosophical investigations on the development of children cognitive competence. It presents the basic methodological assumptions, the course of study and the results and conclusions of experiments. All of these experiments demonstrate the positive impact of methods to support the intellectual development of children. Despite this, the method is still seen only as an educational experiment and there is not wider application in education. From the analysis of research reports one can conclude that there is a need for in-depth and systematic study of the method of philosophical inquiry in education, inclusion in the study area, not only the effect of the impact of the program on children's competence but also on the competence of teachers and broadly understood culture of the school.
Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2023
Autorami tekstów składających się na ten tom, są przedstawiciele zarówno środowisk akademickich, ... more Autorami tekstów składających się na ten tom, są przedstawiciele zarówno środowisk akademickich, w których prowadzone są badania nad praktyką filozoficzną, ale również filozofie-praktycy, które łączą filozofię z praktycznymi technikami i narzędziami terapeutycznymi doradczymi czy coachingowymi. Książka składa się z trzech części: części pierwszej zatytułowanej Źródła, drugiej - Konteksty oraz części trzeciej noszącej tytuł Inspiracje. Pierwsza część prezentuje teksty opisujące wybrane koncepcje będące filozoficzną podstawą dla współczesnych praktyk i metod doradczych, terapeutycznych coachingowych. W drugiej części zebrane są teksty proponujące interdyscyplinarne spojrzenie na praktykę filozoficzną z różnych perspektyw, dające interesujący przegląd problemów i zagadnień związanych z teoretycznymi i praktycznymi kontekstami doradztwa i coachingu. Trzecia część jest poświęcona praktycznym aspektom pracy z klientem w ramach doradztwa filozoficznego i coachingu. Zarówno doradztwo filozoficzne jak i filozoficzny coaching wykraczają poza tradycyjne podejście do psychoterapii i koncentrują się na filozoficznym dialogu między klientem a doradcą. Ten filozoficzny dialog służy nie tylko rozwiązywaniu problemów, ale także pobudza klientów do refleksji nad sensem i znaczeniem swojego życia. Doradca i coach filozoficzny wspiera klientów w odkrywaniu ich własnych przekonań, wartości i celów, co umożliwia budowanie autentycznego życia. Wartość filozofii polega przede wszystkim na jej zdolności do prowokowania refleksji na temat głębszych aspektów ludzkiego doświadczenia, takich jak sens życia, szczęście, wartości czy powinności. Poprzez odkrywanie i analizę fundamentalnych pytań, filozoficzne podejście dostarcza głębszego zrozumienia siebie i otaczającego nas świata, stając się inspiracją do pozytywnych zmian i osiągania sukcesów.
Oddajemy w ręce Czytelnika książkę poświęconą twórczości Marii Ossowskiej, jednej z najwybitniejs... more Oddajemy w ręce Czytelnika książkę poświęconą twórczości Marii Ossowskiej, jednej z najwybitniejszych postaci polskiej nauki i etyki. Na niniejsze opracowanie składają się teksty nawiązujące do jej wieloaspektowej spuścizny naukowej. Nie jest to jednak próba kompletnego ukazania miejsca i roli Ossowskiej w nauce, ani jednorazowe jubileuszowe przypomnienie postaci i dorobku uczonej. To dyskusja i refleksje na temat kondycji etyki, środowiska etycznego, wyzwań z jakimi się ono mierzy i w jakim stopniu pomaga diagnozować i rozwiązywać problemy człowieka. To pewna forma ważnej rozmowy z Marią Ossowską poprzez przytoczenie polemik z wybitnymi polskimi myślicielami: Tadeuszem Czeżowskim, Tadeuszem Kotarbińskim, Andrzejem Grzegorczykiem, Leszkiem Kołakowskim czy ideologicznych sporów z Adamem Schaffem. To prezentacja własnych poglądów autorów niejednokrotnie krytycznych w stosunku do twórczości Marii Ossowskiej, na temat etyki, psychologii moralności, socjologii moralności, etosu, metodologii. To również wydobycie poprzez naukową rozmowę z uczoną tych wątków, tropów, które we współczesnej etyce ukazały się szczególnie istotne: powinności obywatelskie w ustroju demokratycznym, wzór uczonego, wątki feministyczne, specyfika etyki zawodowej, problem kreatywności w etyce, geneza idei praw zwierząt, nauczanie etyki w szkołach wyższych. Wszechstronność dorobku Ossowskiej właściwie uniemożliwia tym, którzy w sposób odpowiedzialny uprawiają etykę pozostać obojętnym na problemy, metody, wskazówki w nim zawarte. Pozostawanie w kręgu Jej twórczości zobowiązuje tym samym do określonej postawy naukowej. W zalewie różnej jakości informacji, w sytuacji bezkrytycznej manipulacji językowej, ogłaszania pozornie odkrywczych stanowisk dotyczących rozstrzygnięć etycznych w życiu publicznym i sferze kulturowej, principia które formułowała i realizowała Maria Ossowska stają się dla nas skuteczną barierą ochronną. Pozwalają na kontynuację rzetelnej pracy naukowej zgodnej ze wzorem szkoły lwowsko-warszawskiej, szkoły porządnego myślenia. Podział monografii na trzy części: analizę twórczości Marii Ossowskiej, inspiracje i alternatywne propozycje jest umowny. Kto bowiem zaznajomił się z jej dorobkiem nie tylko zyskuje głęboką wiedzę teoretyczną i metodologiczną, ale zapewne dostrzega wiele możliwości kontynuowania i rozwijania problematyki moralnej, nadając jej różne kierunki. Twórczość uczonej stanowi jednocześnie wyzwanie dla badaczy, którzy wybierają odrębną drogę w uprawianiu etyki. Zapewne poszukiwanie nowych rozwiązań, wytyczanie nowych kierunków w zakresie etyki, to nic innego jak odpowiedź na postulaty badawcze i etyczne Ossowskiej – to przejaw walki z nałogami myślowymi, zastanymi schematami i stereotypami, to wyraz odwagi intelektualnej i moralnej człowieka.
Celem książki jest ukazanie tischnerowkiej filozofii człowieka jako cennego źródła inspiracji ped... more Celem książki jest ukazanie tischnerowkiej filozofii człowieka jako cennego źródła inspiracji pedagogicznych, próba ujęcia jego koncepcji człowieka jako paidei, która stać się może filozoficznym fundamentem nowoczesnej teorii wychowania. Wyartykułowanie filozofii wychowania inspirowanej tischnerowską filozofią człowieka wydaje się być szczególnie ważne wobec obserwowanego obecnie procesu rozmijania się teorii pedagogicznych z praktyką wychowania.Szczególnie inspirująca dla teoretyków i praktyków wychowania może być Tischnera koncepcja człowieka agatologicznego, czyli człowieka stającego się, tworzącego samego siebie, odpowiadającego na spotkane dobro. W ten sposób ujętą Tischnerowską filozofię człowieka autor książki ukazuje jako podstawę oryginalnej paidei oraz ufundowanej na niej pedagogii agatologicznej.Pierwsza część książki poświęcona jest wskazaniu na związki i zależności pomiędzy filozofią i pedagogiką przez odwołanie się do kategorii paidei. Paideia wiąże refleksję nad istotą człowieczeństwa i powinnościami człowieka z praktyką wychowania, polegającą na pobudzaniu człowieka do życia moralnego. Dlatego stanowić może bogate źródło inspiracji dla współczesnej filozoficznej refleksji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami wychowania.Drugi i trzeci rozdział stanowi rekonstrukcję Tischnerowskiej filozofii człowieka, zwłaszcza tych wątków w twórczości krakowskiego filozofa, które wydają się być znaczące dla ujęć pedagogicznych.Ostatni, IV rozdział, jest próbą skonstruowania modelu paidei opartego na Tischnera koncepcji człowieka. Model pedagogii agatologicznej, jak wynika z rekonstruowanej koncepcji człowieka agatologicznego, zorganizowany jest wokół podstawowych założeń pedagogii agatologicznej: ujęcia dobra jako celu wychowania, wolności jako warunku wychowania, podkreślenie roli wychowawcy w procesie wychowania oraz ukazanie struktury relacji międzyosobowych w tym procesie.
ETHICAL THINKING PAST & PRESENT (ETPP 2018/19) MAN AND DEATH (Eds. Vasil Gluchman – Marián Palenčár), 2019
The article is devoted to the problem of interpretation of the thesis on the child's right to dea... more The article is devoted to the problem of interpretation of the thesis on the child's right to death formulated by Janusz Korczak. This Polish scholar and pedagogue formulated the three most important rights of the child in an essay entitled How to love a child? from 1918. In the first place, he granted the children's right to death. The idea of the child's right to death may be perceived as an inconsistent element with the most popular interpretations of Korczak's thought, often the metaphorical, ambiguous and problematic nature of this idea are emphasized. In the paper I present ways to interpret the idea of the child's right to death in the perspective of Korczak's philosophy of childhood at selected authors. An own interpretation will also be proposed, emphasizing the axiological and anthropological bases of the Korczak's system of education and reconstructing the Korczak's vision of the child and childhood.
Uploads
Papers by Paweł Walczak
Jeszcze w 2000 roku dominowała opinia, że praktyka filozoficzna jest pomysłem, delikatnie mówiąc, kontrowersyjnym, a nawet zdecydowanie nienadającym się do sensownej realizacji1. Obecnie doradztwo filozoficzne i coaching filozoficzny można studiować jako kierunki na przynajmniej kilku uniwersytetach w Polsce, publikowane są specjalistyczne opracowania i artykuły, organizowane są sympozja i konferencje poświęcone tematyce praktyki filozoficznej, powołano stowarzyszenia zrzeszające praktyków i specjalistów w dziedzinie doradztwa filozoficznego i coachingu filozoficznego.
W mediach społecznościowych mnożą się profile i strony prezentujące treści związane z praktyką filozoficzną, a – co najważniejsze – coraz więcej specjalistów oferuje wsparcie w formie doradztwa, coachingu czy terapii odwołujących się wprost do filozofii. Wraz ze wzrostem zainteresowania praktyką filozoficzną pojawia się potrzeba krytycznego
namysłu i refleksji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami filozoficznych form wsparcia. Niniejsza książka jest próbą odpowiedzi na tę potrzebę. Autorami tekstów składających się na ten tom są przedstawiciele zarówno środowisk akademickich, w których prowadzone są badania nad praktyką filozoficzną, jak i filozofowie praktycy,
którzy łączą filozofię z praktycznymi technikami i narzędziami terapeutycznymi, doradczymi czy coachingowymi.
[frg. wstępu]
SPIS TREŚCI
Wstęp (Paweł Walczak)
Część I. Źródła
Tomasz Mazur, Definicja dobra i wartości w stoicyzmie: próba reinterpretacji
Krzysztof Łapiński, Rozmyślania Marka Aureliusza jako dziennik ćwiczeń
filozoficznych
Justyna Kroczak, Sokratejska praktyka „troski o siebie” (epimeleia heautou)
a proces coachingowy
Tomasz Mróz, Epiktet jako terapeuta współczesnego żołnierza: przypadek Jamesa
Bonda Stockdale’a
Jacek Uglik, Egoizm Maksa Stirnera a filozoficzne korzenie coachingu
Adrian Habura, Czy Tatarkiewicz doradcom filozoficznym jest do szczęścia
potrzebny?
Katarzyna Bartosiak, Filozofia w działaniu: egzystencjalizm w doradztwie,
terapiach i coachingu
Część II. Konteksty
Stefan Konstańczak, Efektywność health coachingu w dobie pandemii
Grzegorz Francuz, Coaching a kultura narcyzmu
Piotr Bylica, Naukowość coachingu. Zarys problematyki
Tomasz Turowski, Utylitaryzm jako możliwość etyki coachingu w doradztwie
filozoficznym
Joanna Dudek, Postulaty „poznaj samego siebie” i „bądź sobą” jako przykład
komplementarności doradztwa filozoficznego i coachingu
Joanna Zegzuła‑Nowak, Między odpowiedzialnością a sumieniem. Wyzwania
etyczne zawodu coacha jako profesji o charakterze rozwojowo-pomocowym
Lucyna Majewska, Dialog sokratejski jako metoda poradnicza w pracy coacha
Część III. Inspiracje
Marcin Fabjański, Terapia według Nietzschego. W stronę wyważonego
metafizycznie poradnictwa filozoficznego
Tomasz Femiak, Pamiętnik z ćwiczeń filozoficznych
Mirosław Piróg, Doradztwo filozoficzne – dialog jako proces budowania
samoświadomości
Małgorzata Gajda, Sztuka życia w wybranych poradnikach filozoficznych
Analiza porównawcza
Agnieszka Woszczyk, Niedyrektywność w doradztwie filozoficznym
Ewa Mukoid, Sroka na polu filozofii, czyli paradoksy coachingu
Paweł Walczak, Wybór Heraklesa jako opowieść fundująca model pracy
nad dylematem w doradztwie filozoficznym i coachingu
P4C approach is based on the classic meaning of philosophy, where philosophizing goes through some phases: from astonishment which leads to questioning, through proposing answers and communicating it to others, to justify the acceptance of criticism. Based on these natural stages of philosophical methodology P4C assumes that the inquiry is usually carried out according to the scheme: presentation of stimulus (text, image or exercise which is inspiration to questioning) - question making - question choosing - discussion - review. An important element of the P4C is to change the paradigm of communication in education, which consists in the transformation of the group into a “community of inquiry”. Currently the movement of P4C is very popular and widely used in education in such countries as the United States, Great Britain, Australia and New Zealand, Spain, Brazil and many other around the world. There were conducted numerous research projects confirming the positive impact of P4C on intellectual and social development of children.
Słowa kluczowe: Maria Ossowska, Ken Robinson, cnoty obywatelskie, edukacja, obywatelskość, wychowanie
Civic virtues in the context of contemporary education
The purpose of the article is to analyze the catalog of civic virtues which was proposed by Maria Ossowska in essay from 1944 entitled Wzór demokraty (The Democrat’s Pattern). The ideas and remarks contained in Ossowska’s essay are still convincing and it can be an interesting proposition in the context of discussions about the shape of contemporary civic education. Designing the personal model of a man living in a democratic society Maria Ossowska creates a catalog of 13 personality traits that can be described as civic virtues. I reconstruct the meaning and essence of a good citizen's concept proposed by Ossowska and I compare the concept with the features and skills that should characterize a modern citizen. These features are described by contemporary education researcher Ken Robinson in the book Kreatywne szkoły (Creative Schools). The analysis of Maria Ossowska’s catalog of civic virtues and the description of the modern citizen’s skills and features proposed by Ken Robinson shows many similarities and common intuitions linking these visions.
Keywords: Maria Ossowska, Ken Robinson, civic virtues, education, citizenship, teaching
The paper I will attempt to order the arguments of supporters and skeptics of child’s philosophizing, stressing the importance of various positions on issues which are substantial for the problem of child's philosophizing. A special role in this dispute plays criticism of piagetian theory of development of cognitive competences. According to critics of Piaget he is focused on constructing a model of development and he does not notice the phenomenon of child's philosophizing. Children are wrong at any stage of development. But their mental constructions are essentially brilliant philosophical problematize of the world.
Jeszcze w 2000 roku dominowała opinia, że praktyka filozoficzna jest pomysłem, delikatnie mówiąc, kontrowersyjnym, a nawet zdecydowanie nienadającym się do sensownej realizacji1. Obecnie doradztwo filozoficzne i coaching filozoficzny można studiować jako kierunki na przynajmniej kilku uniwersytetach w Polsce, publikowane są specjalistyczne opracowania i artykuły, organizowane są sympozja i konferencje poświęcone tematyce praktyki filozoficznej, powołano stowarzyszenia zrzeszające praktyków i specjalistów w dziedzinie doradztwa filozoficznego i coachingu filozoficznego.
W mediach społecznościowych mnożą się profile i strony prezentujące treści związane z praktyką filozoficzną, a – co najważniejsze – coraz więcej specjalistów oferuje wsparcie w formie doradztwa, coachingu czy terapii odwołujących się wprost do filozofii. Wraz ze wzrostem zainteresowania praktyką filozoficzną pojawia się potrzeba krytycznego
namysłu i refleksji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami filozoficznych form wsparcia. Niniejsza książka jest próbą odpowiedzi na tę potrzebę. Autorami tekstów składających się na ten tom są przedstawiciele zarówno środowisk akademickich, w których prowadzone są badania nad praktyką filozoficzną, jak i filozofowie praktycy,
którzy łączą filozofię z praktycznymi technikami i narzędziami terapeutycznymi, doradczymi czy coachingowymi.
[frg. wstępu]
SPIS TREŚCI
Wstęp (Paweł Walczak)
Część I. Źródła
Tomasz Mazur, Definicja dobra i wartości w stoicyzmie: próba reinterpretacji
Krzysztof Łapiński, Rozmyślania Marka Aureliusza jako dziennik ćwiczeń
filozoficznych
Justyna Kroczak, Sokratejska praktyka „troski o siebie” (epimeleia heautou)
a proces coachingowy
Tomasz Mróz, Epiktet jako terapeuta współczesnego żołnierza: przypadek Jamesa
Bonda Stockdale’a
Jacek Uglik, Egoizm Maksa Stirnera a filozoficzne korzenie coachingu
Adrian Habura, Czy Tatarkiewicz doradcom filozoficznym jest do szczęścia
potrzebny?
Katarzyna Bartosiak, Filozofia w działaniu: egzystencjalizm w doradztwie,
terapiach i coachingu
Część II. Konteksty
Stefan Konstańczak, Efektywność health coachingu w dobie pandemii
Grzegorz Francuz, Coaching a kultura narcyzmu
Piotr Bylica, Naukowość coachingu. Zarys problematyki
Tomasz Turowski, Utylitaryzm jako możliwość etyki coachingu w doradztwie
filozoficznym
Joanna Dudek, Postulaty „poznaj samego siebie” i „bądź sobą” jako przykład
komplementarności doradztwa filozoficznego i coachingu
Joanna Zegzuła‑Nowak, Między odpowiedzialnością a sumieniem. Wyzwania
etyczne zawodu coacha jako profesji o charakterze rozwojowo-pomocowym
Lucyna Majewska, Dialog sokratejski jako metoda poradnicza w pracy coacha
Część III. Inspiracje
Marcin Fabjański, Terapia według Nietzschego. W stronę wyważonego
metafizycznie poradnictwa filozoficznego
Tomasz Femiak, Pamiętnik z ćwiczeń filozoficznych
Mirosław Piróg, Doradztwo filozoficzne – dialog jako proces budowania
samoświadomości
Małgorzata Gajda, Sztuka życia w wybranych poradnikach filozoficznych
Analiza porównawcza
Agnieszka Woszczyk, Niedyrektywność w doradztwie filozoficznym
Ewa Mukoid, Sroka na polu filozofii, czyli paradoksy coachingu
Paweł Walczak, Wybór Heraklesa jako opowieść fundująca model pracy
nad dylematem w doradztwie filozoficznym i coachingu
P4C approach is based on the classic meaning of philosophy, where philosophizing goes through some phases: from astonishment which leads to questioning, through proposing answers and communicating it to others, to justify the acceptance of criticism. Based on these natural stages of philosophical methodology P4C assumes that the inquiry is usually carried out according to the scheme: presentation of stimulus (text, image or exercise which is inspiration to questioning) - question making - question choosing - discussion - review. An important element of the P4C is to change the paradigm of communication in education, which consists in the transformation of the group into a “community of inquiry”. Currently the movement of P4C is very popular and widely used in education in such countries as the United States, Great Britain, Australia and New Zealand, Spain, Brazil and many other around the world. There were conducted numerous research projects confirming the positive impact of P4C on intellectual and social development of children.
Słowa kluczowe: Maria Ossowska, Ken Robinson, cnoty obywatelskie, edukacja, obywatelskość, wychowanie
Civic virtues in the context of contemporary education
The purpose of the article is to analyze the catalog of civic virtues which was proposed by Maria Ossowska in essay from 1944 entitled Wzór demokraty (The Democrat’s Pattern). The ideas and remarks contained in Ossowska’s essay are still convincing and it can be an interesting proposition in the context of discussions about the shape of contemporary civic education. Designing the personal model of a man living in a democratic society Maria Ossowska creates a catalog of 13 personality traits that can be described as civic virtues. I reconstruct the meaning and essence of a good citizen's concept proposed by Ossowska and I compare the concept with the features and skills that should characterize a modern citizen. These features are described by contemporary education researcher Ken Robinson in the book Kreatywne szkoły (Creative Schools). The analysis of Maria Ossowska’s catalog of civic virtues and the description of the modern citizen’s skills and features proposed by Ken Robinson shows many similarities and common intuitions linking these visions.
Keywords: Maria Ossowska, Ken Robinson, civic virtues, education, citizenship, teaching
The paper I will attempt to order the arguments of supporters and skeptics of child’s philosophizing, stressing the importance of various positions on issues which are substantial for the problem of child's philosophizing. A special role in this dispute plays criticism of piagetian theory of development of cognitive competences. According to critics of Piaget he is focused on constructing a model of development and he does not notice the phenomenon of child's philosophizing. Children are wrong at any stage of development. But their mental constructions are essentially brilliant philosophical problematize of the world.
Zarówno doradztwo filozoficzne jak i filozoficzny coaching wykraczają poza tradycyjne podejście do psychoterapii i koncentrują się na filozoficznym dialogu między klientem a doradcą. Ten filozoficzny dialog służy nie tylko rozwiązywaniu problemów, ale także pobudza klientów do refleksji nad sensem i znaczeniem swojego życia. Doradca i coach filozoficzny wspiera klientów w odkrywaniu ich własnych przekonań, wartości i celów, co umożliwia budowanie autentycznego życia. Wartość filozofii polega przede wszystkim na jej zdolności do prowokowania refleksji na temat głębszych aspektów ludzkiego doświadczenia, takich jak sens życia, szczęście, wartości czy powinności. Poprzez odkrywanie i analizę fundamentalnych pytań, filozoficzne podejście dostarcza głębszego zrozumienia siebie i otaczającego nas świata, stając się inspiracją do pozytywnych zmian i osiągania sukcesów.
Wszechstronność dorobku Ossowskiej właściwie uniemożliwia tym, którzy w sposób odpowiedzialny uprawiają etykę pozostać obojętnym na problemy, metody, wskazówki w nim zawarte. Pozostawanie w kręgu Jej twórczości zobowiązuje tym samym do określonej postawy naukowej. W zalewie różnej jakości informacji, w sytuacji bezkrytycznej manipulacji językowej, ogłaszania pozornie odkrywczych stanowisk dotyczących rozstrzygnięć etycznych w życiu publicznym i sferze kulturowej, principia które formułowała i realizowała Maria Ossowska stają się dla nas skuteczną barierą ochronną. Pozwalają na kontynuację rzetelnej pracy naukowej zgodnej ze wzorem szkoły lwowsko-warszawskiej, szkoły porządnego myślenia.
Podział monografii na trzy części: analizę twórczości Marii Ossowskiej, inspiracje i alternatywne propozycje jest umowny. Kto bowiem zaznajomił się z jej dorobkiem nie tylko zyskuje głęboką wiedzę teoretyczną i metodologiczną, ale zapewne dostrzega wiele możliwości kontynuowania i rozwijania problematyki moralnej, nadając jej różne kierunki. Twórczość uczonej stanowi jednocześnie wyzwanie dla badaczy, którzy wybierają odrębną drogę w uprawianiu etyki. Zapewne poszukiwanie nowych rozwiązań, wytyczanie nowych kierunków w zakresie etyki, to nic innego jak odpowiedź na postulaty badawcze i etyczne Ossowskiej – to przejaw walki z nałogami myślowymi, zastanymi schematami i stereotypami, to wyraz odwagi intelektualnej i moralnej człowieka.