Papers by Mustafa Samet KUMANLI
DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’TEN GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK’E TÜRKÇEDE KADIN KAVRAM ALANINA DAİR SÖZLÜKBİRİMLER VE TANIMLARI , 2023
DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’TEN GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK’E TÜRKÇEDE KADIN KAVRAM ALANINA DAİR SÖZLÜKBİRİMLER... more DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’TEN GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK’E TÜRKÇEDE KADIN KAVRAM ALANINA DAİR SÖZLÜKBİRİMLER VE TANIMLARI
LEXICAL UNITS AND DEFINITIONS OF THE CONCEPT OF
WOMAN IN TURKISH FROM DÎVANU LUGATİ’T-TURK TO THE
CURRENT TURKISH DICTIONARY
Mustafa Samet KUMANLI
ÖZ
Sözlük bilimi, anlam biliminin alt dallarından biri olarak sürekli gelişim
gösteren ve 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bağımsız bir bilim dalı olarak ortaya çıkan disiplindir. Sözlüklerin yazım aşamasından önce sözlükbirimlerin belirlenmesi ve sözlüklerin düzenleme süreçlerini ele alan bilim dalı “sözlük bilimi” (İng. lexicography) olarak adlandırılır. Sözlük biliminin kuramsal (İng. theoretical lexicography) ve uygulamalı (İng. practical lexicographhy) olmak üzere iki alt dalı bulunmaktadır. Kuramsal sözlük bilimi, sözlük yazımından önceki süreçlerde yapılacak kuramsal çalışmaları inceleyip düzenleyen bir sahadır. Uygulamalı sözlük bilimi ise sözlüklerin yazım süreçlerini ele alır. Sözlük yazımının sözlüğün amacına ve hedef kitlesine uygun olabilmesi için sözlüklerde tanımlanan öge olan sözlükbirimlerin söz konusu amaç ve hedef
kitleye uygun seçilmesi gerekir. Uygun sözlükbirim seçiminin ardından
sözlükbirimlerin tanımlanması nitelikli sözlük yazımının ikinci aşamasını oluşturur. Genel amaçlı sözlüklerin (İng. prototype dictionaries) yazımında kadın kavram alanına ait sözlükbirimlerin tanımlanması üzerinde durulması gereken konulardandır. Kaşgarlı Mahmud’un kaleme aldığı ve 11. yüzyıla ait bir sözlük olan Dîvânu Lugâti’t Türk’ten (DLT) bu yana Türkçe önemli bir sözlük yazım geleneğine sahiptir. Çalışmada, DLT başlangıç noktası olarak kabul edilerek Türkçenin tarihî dönemlerinde yer alan ve tanım teorisi bakımından önemli veriler barındıran sözlüklerdeki kadın kavram alanına dair sözlükbirimler sözlük bilimi ve toplum dil bilimi bakımından ele alınmıştır. TDK Türkçe Sözlük’teki (TDK TS) sözlükbirim seçimi ve tanımlara dair eksik görülen noktalara dair çözüm önerilerinde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, Sözlük bilimi, Kadın, Sözlükbirim,
Sözlüksel Tanım.
2022, Türklük Bilimi Araştırmaları Şükrü Halûk Akalın Armağanı_MustafaSamet Kumanlı_Türkçe Sözlük'te "hlk." Etiketinin Kullanımında Görülen Sorunlar ve Çözüm Önerileri , 2022
Bu çalışmada, Türkçe Sözlük'ün son (11.) baskısındaki hlk. etiketiyle işaretlenmiş sözlükbirimler... more Bu çalışmada, Türkçe Sözlük'ün son (11.) baskısındaki hlk. etiketiyle işaretlenmiş sözlükbirimler, sözlükbilimdeki etiketleme kıstasları yönünden incelenmiş ve elde edilen sonuçlara bağlı olarak çözüm önerilerinde bulunulmuştur.
bilig, 2021
The purpose of this article is to investigate the practice of replacing borrowings with words fro... more The purpose of this article is to investigate the practice of replacing borrowings with words from Turkic dialects during the Language Reform initiated by Ataturk. The aim of the Ataturk's Language Reform was explained as revealing the beauty of the Turkish language and achieving its significance among the world languages. To realize this aim, it was planned to eliminate Arabic and Persian words, which were seen as foreign elements, from the language and to adopt and popularize Turkish words instead. In this study, Turkic words were suggested to be used instead of foreign words during the period of language reform, and events that occurred after the language reform were discussed. Recent research conducted in the Turkish Language Society is also mentioned. As a result, a proposal was put forward to develop a common language of communication in the Turkic world.
Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi , 2021
Kumanlı, Mustafa Samet, (2021). TDK Türkçe Sözlük’te Halk Ağzından Alındığı Belirtilmiş Sözcükler... more Kumanlı, Mustafa Samet, (2021). TDK Türkçe Sözlük’te Halk Ağzından Alındığı Belirtilmiş Sözcüklerin Tanım Tipolojisi. Gazi Türkiyat: Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı: 29, 203-221. DOI: 10.34189/gtd.29.010
Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , 2021
Kumanlı, M. S. (2021). TDK Türkçe Sözlük’te “hlk.” Etiketli Sözlükbirimlerin Söz Yapım Yollarının... more Kumanlı, M. S. (2021). TDK Türkçe Sözlük’te “hlk.” Etiketli Sözlükbirimlerin Söz Yapım Yollarının İncelenmesi: A Maddebaşı Örneği . Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) , (35) , 21-38 . DOI: 10.20427/turkiyat.841259
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sep 21, 2021
Kumanlı, M. S. (2021). Türkçe Sözlük’te İngilizceden Alıntı Sözlükbirimlerin Tanım
Görü... more Kumanlı, M. S. (2021). Türkçe Sözlük’te İngilizceden Alıntı Sözlükbirimlerin Tanım
Görünümleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 158-173. DOI:
10.29000/rumelide.990117.
Anahtar kelimeler: Türkçe Sözlük, sözlüksel tanım, sözlükbilim, alıntı sözlükbirimler, İngilizce alıntılar
Bilig , 2021
“Turkic Borrowings in the Turkish Language Reform: Past and Today.” bilig, no. 98, 2021, pp. 165... more “Turkic Borrowings in the Turkish Language Reform: Past and Today.” bilig, no. 98, 2021, pp. 165-180.
GAZİ TÜRKİYAT Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Dec 30, 2019
Türk Dil Kurumunun yayımlamakta olduğu Türkçe Sözlük’te veryansın sözünün ve veryansın etmek deyi... more Türk Dil Kurumunun yayımlamakta olduğu Türkçe Sözlük’te veryansın sözünün ve veryansın etmek deyiminin günümüzdeki kullanımları ve tanımları bu yazıda ele alınmıştır. İlk baskı Türkçe Sözlük’ten itibaren veryansın sözünün anlam değişmeleri dikkat çekmektedir. Günümüz Türkçesinde veryansın sözü ve bu sözün içinde yer aldığı deyim yeni anlamlar kazanmıştır. Bu anlam değişimlerinin ve sözlükte tanımlanmalarının incelendiği çalışmada sözcüğün yapım türü, kökeni, tarihsel dönemlerdeki kullanım biçimleri ele alınmıştır. Edebî dilden, yazılı kaynaklardan ve derlemden elde edilen veriler ışığında veryansın sözcüğünün ve veryansın etmek deyiminin güncel tanımları yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, söz yapımı, anlam değişmesi, tanımlama, deyim
The current usage and definitions of the word ‘veryansın’ and the idiom ‘veryansın etmek’ (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word ‘veryansın’ and the idiom ‘veryansın etmek’ (to destroy without mercy) are made.
Keywords: Turkish Dictionary, word-formation, semantic change, definition, idiom
Turkish Studies , 2019
ÖZ Türkiye'de sözlük bilimi araştırmaları sistemli olarak Cumhuriyet döneminde başlamıştır. Cumhu... more ÖZ Türkiye'de sözlük bilimi araştırmaları sistemli olarak Cumhuriyet döneminde başlamıştır. Cumhuriyet dönemine gelene dek oluşan sözlükçülük geleneği bu dönemde yapılan sözlükçülük çalışmalarına ve araştırmalarına kaynaklık etmiştir. Sözlük bilimi çalışmaları özellikle son yüzyıllarda Batı'da yapılan bilgisayar destekli çalışmalarla zenginleşmiş ve kuramsal çerçeveye oturmuştur. Türkiye'de yapılan çalışmalarda ise kuramsal çerçeve konusunda yapılan çalışmalar daha yeni olmakla birlikte daha çok sözlük yazımı ve uygulama alanında çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda da kuramsal bakımdan birtakım eksiklikler görülmektedir. Genel anlamda Türkçe üzerine sözlük bilim çalışmalarının eksikliğinin yanında ağız sözlükleri üzerine kuramsal çalışmalar daha da az sayıdadır. Bu eksikliği gidermek için son yıllarda sözlük bilimi ve özellikle de ağız sözlükçü üzerine yapılan çalışmaların sayısı artmıştır. Söz konusu çalışmaların büyük bir bölümü ağız sözlükleri ve ağız sözlüklerinde görülen yöntem hataları üzerinedir. Özellikle Türkçe Sözlük'te (TS) hlk. etiketli sözlük birimler üzerine çalışmalar nadirdir. Bu çalışmaların geliştirilip Türk ağız sözlüklerine referans oluşturan Derleme Sözlüğü (DS) ile karşılaştırılması ve her iki sözlüğün halk ağzından alınan sözcükleri tanımlamadaki yaklaşımlarının ortaya konulması gerekmektedir. Halk ağzından Türkçe Sözlük'e giren sözler üzerine daha önce de değerli çalışmalar yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar nicelik olarak yeterli seviyede değildir. Türk sözlük biliminin gelişmesi açısından özellikle genel sözlükler ile ağız sözlüklerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla çalışmamızda Türkçenin önemli sözlükleri olan TS ve DS üzerinden halk ağzından * Arş. Gör. Hacettepe Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü,
Elmlerarası İnteqrasiya: Linqvodidaktik, Linqvokulturoloji ve Psixolinqvistik Aspektler Beynelxalq Elmi Konferansın Materialları, 2019
Besides the lack of lexicography studies in Turkish in general sense, there are fewer theoretical... more Besides the lack of lexicography studies in Turkish in general sense, there are fewer theoretical studies on subdialect dictionaries. In order to overcome this deficiency, the number of studies on lexicography and especially subdialect dictionaries, has increased in recent years. A large part of the aforementioned studies is on subdialect dictionaries and methodological errors observed in subdialect dictionaries. In particular, studies on dialect labelled lexemes in the Turkish Dictionary are rare. These studies should be developed and compared with the Compilation Dictionary which refers to Turkish dialect dictionaries, and the approaches of both dictionaries in defining the words taken from local subdialects should be put forward.
Keywords: Lexicography, Definition, Dialect, Lexemes, Turkish Dictionary, Compilation Dictionary.
Gazi Türkiyat Dergisi, 2019
Öz: Türk Dil Kurumunun yayımlamakta olduğu Türkçe Sözlük'te veryansın sözünün ve veryansın etmek ... more Öz: Türk Dil Kurumunun yayımlamakta olduğu Türkçe Sözlük'te veryansın sözünün ve veryansın etmek deyiminin günümüzdeki kullanımları ve tanımları bu yazıda ele alınmıştır. İlk baskı Türkçe Sözlük'ten itibaren veryansın sözünün anlam değişmeleri dikkat çekmektedir. Günümüz Türkçesinde veryansın sözü ve bu sözün içinde yer aldığı deyim yeni anlamlar kazanmıştır. Bu anlam değişimlerinin ve sözlükte tanımlanmalarının incelendiği çalışmada sözcüğün yapım türü, kökeni, tarihsel dönemlerdeki kullanım biçimleri ele alınmıştır. Edebî dilden, yazılı kaynaklardan ve derlemden elde edilen veriler ışığında veryansın sözcüğünün ve veryansın etmek deyiminin güncel tanımları yapılmıştır.
Abstract: The current usage and definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) are made.
XIII. ULUSLARARASI BÜYÜK TÜRK DİLİ KURULTAYI , 2018
Türk sözlükçülüğü 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud'un öncü eseri Divanü Lugati't-Türk ile temelleri a... more Türk sözlükçülüğü 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud'un öncü eseri Divanü Lugati't-Türk ile temelleri atılmış olan ve Türkçenin farklı sahalarında gelişim gösteren güçlü bir geleneğe sahiptir. Arap ve Fars sözlükçülük geleneklerinin etkisinin hissedildiği tarihsel sözlüklerimiz dikkatle incelendiğinde sahalar arasındaki biçimsel ve ses bilimsel bazı farklılıkların dışında söz konusu eserlerin belirli bir geleneğin izlerini taşıdığı görülür. Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait Lügat-i Türkî Arabî, Farisî ile Kıpçak dönemine ait Et-Tuhfetü'z-Zekiyye fi'l-Lügati't-Türkiyye örnekleri incelendiğinde farklı saha ve dil dönemine ait iki sözlükte ortak söz varlığının izleri belirgin biçimde kendisini gösterir. Türk sözlükçülük yazımındaki bu durum, Türkçenin tarihsel dönemlerinde ortak söz varlığının tespitini ve Türkçenin farklı sahaları arasındaki ortak söz varlığının kayıt altına alınmasını sağlamıştır. İsmail Gaspıralı'nın Türkçenin Türk dünyasının birliği konusundaki önemini vurguladığı " Dilde, fikirde, işte birlik " sözü ve anlayışından hareketle Türk sözlükçülük çalışmalarında tarihsel sözlüklerimizde olduğu gibi ortak söz varlığına dayalı sözlükçülük çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Özellikle sözlüklerin hazırlık aşamasında modern sözlükçülük ilkelerinin yanında Türkçeye de faydalı olacak biçimde Türk lehçeleri arasındaki ortak söz varlığına hizmet edecek sözcükler özenle seçilmeli ve hazırlanan sözlüklerde Türk lehçeleri arasındaki ortak söz varlığı ihmal edilmemelidir. Bugün teknolojik gelişmeler sayesinde iletişimin artmasıyla birlikte Türkçe konuşurları arasındaki uzaklıklar giderek kapanmış ve Türkçenin ortak söz varlığı dairesi oldukça genişlemiştir. Özellikle günlük dilde kullanılan sözcükler iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla artık her konuşura ulaşabilmektedir. Yaşayan bir olgu olan dilin bir anlamda kaydını tutan eserler olan sözlükler de bu duruma kayıtsız kalamaz. Bu bağlamda Türkçe için de ortak söz varlığına dayalı sözlükler oluşturulmalı ve Türk dünyasında hazırlanan sözlüklerde de ortak söz varlığına ait sözcükler ihmal edilmeden çalışma yoluna gidilmelidir. Bu uğurda yapılan çalışmalar bulunmakla birlikte bu sözlüklerde beklenilen niteliğe ve kapsama henüz ulaşılamamıştır. Bildirimizde Türkçenin tarihsel dönemlerinden hareketle bugün hazırlanan sözlüklerde ortak söz varlığına dayalı sözlükçülük çalışmalarının nasıl yapılabileceği konusu üzerinde durulacaktır.
Öz: Cengiz'in torunu Batu Han'ın tarihin en kapsamlı askerî seferini yapması sonucunda Karadeniz ... more Öz: Cengiz'in torunu Batu Han'ın tarihin en kapsamlı askerî seferini yapması sonucunda Karadeniz ve Balkanlar üzerinden Mısır coğrafyasına paralı asker olmak için gelen Kıpçakların, zamanla siyasi gücü ele geçirip Eyyübî hanedanını yıkmasıyla Memlük Devleti tarih sahnesine çıkmıştır. Yönetici kesimin Türk, halkın ise Arap olduğu bu coğrafyada, kamunun devletle iletişimini kolaylaştırmak amacıyla pek çok Arapça-Türkçe sözlük kaleme alınmış ve Türkçe gramer kitapları yazılmıştır.
Özet: Cengiz'in torunu Batu Han'ın tarihin en kapsamlı askerî seferini yapması sonucunda Karadeni... more Özet: Cengiz'in torunu Batu Han'ın tarihin en kapsamlı askerî seferini yapması sonucunda Karadeniz ve Balkanlar üzerinden Mısır coğrafyasına paralı asker olmak için gelen Kıpçakların, zamanla siyasi gücü ele geçirip Eyyübî hanedanını yıkmasıyla Memlük Devleti tarih sahnesine çıkmıştır. Yönetici kesimin Türk, halkın ise Arap olduğu bu coğrafyada, kamunun devletle iletişimini kolaylaştırmak amacıyla pek çok Arapça-Türkçe sözlük kaleme alınmış ve Türkçe gramer kitapları yazılmıştır. Bu çalışmada Memlük-Kıpçak Türkçesi sözlüklerinden olan Lügatindeki kuş adları tespit edilmiş, biyolojik olarak sınıflandırılmış, bu kuş adlarının tarihi Türk lehçeleri ve çağdaş Türk lehçelerindeki durumu incelenmiştir. Sözlüklerde tespit edilen kuş adlarının %43'ünün Türkiye Türkçesi ve ağızlarında yaşadığı belirlenmiştir. Sözlüklerde geçen 23 kuş adının Türk dilinin başka bir döneminde görülmeyen hapax legomenon sözcükler olduğu tespit edilmiştir. Yapılan biyolojik sınıflandırma sonucunda ortaya çıkan bazı kuş ailelerinin üyeleri olan kuş sayısının fazlalığı sözlüklerin yazıldığı coğrafya hakkında verdiği ipuçları ortaya koyulmuştur.
Lügat-i Türki, Arabi, Farisi ile Et-Tuhfetü'z Zekiyye fi'l Lügatit Türkiyye Örneklerinden Hareket... more Lügat-i Türki, Arabi, Farisi ile Et-Tuhfetü'z Zekiyye fi'l Lügatit Türkiyye Örneklerinden Hareketle Türk Sözlükçülük Gleneğine Genel Bir Bakış
Sözlükçülük çalışmaları özellikle Batıdaki dilbilimi araştırmalarında önemli bir yer tutmaktadır.... more Sözlükçülük çalışmaları özellikle Batıdaki dilbilimi araştırmalarında önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda sözlükçülük araştırmaları oldukça gelişmiş ve sözlükçülük teorisi ve sözlük yazımı alanlarında önemli çalışmalar ortaya konulmuştur. Yaklaşık bin yıl önce yazılan Divanu Lugati't-Türk ile sözlükçülük çalışmalarının başlamış olmasına karşın Türk sözlükçülüğüne yönelik araştırmalar ancak son dönemlerde artış göstermiştir. Türk sözlükçülük geleneğinin tüm özelliklerinin açık bir biçimde ortaya çıkarılması için Türkçenin tarihsel dönemlerine ait nitelikli eserlerin sözlükçülük yöntemleri bakımından değerlendirilmesi gerekmektedir. Türkçede bu yönde yapılan çalışmalar yeterli düzeyde değildir.
ÖZET Türk sözlük biliminin bütün dönemlerinin aydınlatılması açısından ortaya konulan sözlüklerin... more ÖZET Türk sözlük biliminin bütün dönemlerinin aydınlatılması açısından ortaya konulan sözlüklerin ayrı ayrı incelenerek hem söz varlıklarının hem de söz varlığının sunuluşunda uygulanan yöntemlerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu açıdan 15.yy'a ait olduğu belirlenen Lügat-ı Türkî Arabî Farisî adlı eserin söz varlığının ortaya konulması ve bu söz varlığının sunulmasında uygulanan yöntemlerin açıklanması oldukça yararlı olacaktır. Eserin nüshası Türk Dil Kurumu Yazmalar Kitaplığında bulunmaktadır. Yirmi üç bölümden oluşan eserin son kısmında müfredler ve Hafız'dan beyitler yer alır. Eserde Türkçe, Arapça ve Farsça sözcükler genel olarak kavram bütünlüğü içerisinde verilmiştir. Söz varlığı ögeleri genelde Arapçadan Türkçeye ya da Farsçadan Türkçeye madde başı yöntemi kullanılarak sıralanmıştır. Bunun yanı sıra madde başı olan Arapça veya Farsça sözcük Türkçede kullanılıyorsa bu sözcükler Türkçenin söz varlığı dairesinde kabul edilerek karşılık olarak verilmiştir. Eser mensur yapıda olmakla birlikte özellikle baş kısımlarda yoğunlaşan secili bir anlatım tercih edilmiştir. Bu yönüyle eser âdeta manzum sözlük kategorisindeki Tuhfe tarzı eserlerle benzerlik göstermektedir. Özellikle eserin baş kısımlarında secili bir anlatımın tercih edilmiş olması eserin kullandığı yöntem bakımından adeta farklı bir sözlük türü olduğu, dil öğretim kitabı olarak kullanılabildiği düşüncesini uyandırmaktadır. Eser 15. yy Anadolu sahasının söz varlığına dair önemli veriler barındırmasının yanı sıra sözlük bilimi açısından da bu zengin söz varlığını sunuşta kullandığı sözlükçülük yöntemleri noktasında dönemin yaklaşımını temsil ettiğinden söz konusu yaklaşımın bugünün sözlükçülük yöntemleri bağlamında karşılaştırılmalı olarak değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda Lügat-ı Türkî Arabî Farisî Türkçenin tarihsel söz varlığına ışık tutacak ilgi çekici veriler barındırmaktadır. Öte yandan eserdeki sözcüklerin, deyimlerin ve hazır söz kalıplarının verilişinde birtakım işaretler kullanılarak okuyucunun işi kolaylaştırılmış ve sözcüklerin kavram alanları ile ayrıcı nitelikteki anlamları açık biçimde belirtilmiştir. Eserde kırmızı ve mor renkte ve farklı şekillerde işaretler kullanılarak sözcüklerin kavram alanları ve anlam ayrımları açıkça ortaya konulmuş ve semantik açıdan sözcükler bu işaretler sayesinde kategorize edilerek okuyucuya sunulmuştur. Bu tip yöntemler sayesinde eseri kullanışlı hâle getirmeyi amaçlayan sözlük yazarı böylelikle farklı bir sözlükçülük yöntemi geliştirmiştir. Bu bağlamda bildirimizde daha önce ele alınmamış olan Lügat-ı Türkî Arabî Farisî adlı eser, örneklerle birlikte ele alınarak söz varlığı ve söz varlığının kendisine özgü sunuş biçimleri bakımından değerlendirilerek sözlükçülük yöntemleri tanıtılacak,
Uploads
Papers by Mustafa Samet KUMANLI
LEXICAL UNITS AND DEFINITIONS OF THE CONCEPT OF
WOMAN IN TURKISH FROM DÎVANU LUGATİ’T-TURK TO THE
CURRENT TURKISH DICTIONARY
Mustafa Samet KUMANLI
ÖZ
Sözlük bilimi, anlam biliminin alt dallarından biri olarak sürekli gelişim
gösteren ve 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bağımsız bir bilim dalı olarak ortaya çıkan disiplindir. Sözlüklerin yazım aşamasından önce sözlükbirimlerin belirlenmesi ve sözlüklerin düzenleme süreçlerini ele alan bilim dalı “sözlük bilimi” (İng. lexicography) olarak adlandırılır. Sözlük biliminin kuramsal (İng. theoretical lexicography) ve uygulamalı (İng. practical lexicographhy) olmak üzere iki alt dalı bulunmaktadır. Kuramsal sözlük bilimi, sözlük yazımından önceki süreçlerde yapılacak kuramsal çalışmaları inceleyip düzenleyen bir sahadır. Uygulamalı sözlük bilimi ise sözlüklerin yazım süreçlerini ele alır. Sözlük yazımının sözlüğün amacına ve hedef kitlesine uygun olabilmesi için sözlüklerde tanımlanan öge olan sözlükbirimlerin söz konusu amaç ve hedef
kitleye uygun seçilmesi gerekir. Uygun sözlükbirim seçiminin ardından
sözlükbirimlerin tanımlanması nitelikli sözlük yazımının ikinci aşamasını oluşturur. Genel amaçlı sözlüklerin (İng. prototype dictionaries) yazımında kadın kavram alanına ait sözlükbirimlerin tanımlanması üzerinde durulması gereken konulardandır. Kaşgarlı Mahmud’un kaleme aldığı ve 11. yüzyıla ait bir sözlük olan Dîvânu Lugâti’t Türk’ten (DLT) bu yana Türkçe önemli bir sözlük yazım geleneğine sahiptir. Çalışmada, DLT başlangıç noktası olarak kabul edilerek Türkçenin tarihî dönemlerinde yer alan ve tanım teorisi bakımından önemli veriler barındıran sözlüklerdeki kadın kavram alanına dair sözlükbirimler sözlük bilimi ve toplum dil bilimi bakımından ele alınmıştır. TDK Türkçe Sözlük’teki (TDK TS) sözlükbirim seçimi ve tanımlara dair eksik görülen noktalara dair çözüm önerilerinde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, Sözlük bilimi, Kadın, Sözlükbirim,
Sözlüksel Tanım.
Görünümleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 158-173. DOI:
10.29000/rumelide.990117.
Anahtar kelimeler: Türkçe Sözlük, sözlüksel tanım, sözlükbilim, alıntı sözlükbirimler, İngilizce alıntılar
Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, söz yapımı, anlam değişmesi, tanımlama, deyim
The current usage and definitions of the word ‘veryansın’ and the idiom ‘veryansın etmek’ (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word ‘veryansın’ and the idiom ‘veryansın etmek’ (to destroy without mercy) are made.
Keywords: Turkish Dictionary, word-formation, semantic change, definition, idiom
Keywords: Lexicography, Definition, Dialect, Lexemes, Turkish Dictionary, Compilation Dictionary.
Abstract: The current usage and definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) are made.
LEXICAL UNITS AND DEFINITIONS OF THE CONCEPT OF
WOMAN IN TURKISH FROM DÎVANU LUGATİ’T-TURK TO THE
CURRENT TURKISH DICTIONARY
Mustafa Samet KUMANLI
ÖZ
Sözlük bilimi, anlam biliminin alt dallarından biri olarak sürekli gelişim
gösteren ve 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bağımsız bir bilim dalı olarak ortaya çıkan disiplindir. Sözlüklerin yazım aşamasından önce sözlükbirimlerin belirlenmesi ve sözlüklerin düzenleme süreçlerini ele alan bilim dalı “sözlük bilimi” (İng. lexicography) olarak adlandırılır. Sözlük biliminin kuramsal (İng. theoretical lexicography) ve uygulamalı (İng. practical lexicographhy) olmak üzere iki alt dalı bulunmaktadır. Kuramsal sözlük bilimi, sözlük yazımından önceki süreçlerde yapılacak kuramsal çalışmaları inceleyip düzenleyen bir sahadır. Uygulamalı sözlük bilimi ise sözlüklerin yazım süreçlerini ele alır. Sözlük yazımının sözlüğün amacına ve hedef kitlesine uygun olabilmesi için sözlüklerde tanımlanan öge olan sözlükbirimlerin söz konusu amaç ve hedef
kitleye uygun seçilmesi gerekir. Uygun sözlükbirim seçiminin ardından
sözlükbirimlerin tanımlanması nitelikli sözlük yazımının ikinci aşamasını oluşturur. Genel amaçlı sözlüklerin (İng. prototype dictionaries) yazımında kadın kavram alanına ait sözlükbirimlerin tanımlanması üzerinde durulması gereken konulardandır. Kaşgarlı Mahmud’un kaleme aldığı ve 11. yüzyıla ait bir sözlük olan Dîvânu Lugâti’t Türk’ten (DLT) bu yana Türkçe önemli bir sözlük yazım geleneğine sahiptir. Çalışmada, DLT başlangıç noktası olarak kabul edilerek Türkçenin tarihî dönemlerinde yer alan ve tanım teorisi bakımından önemli veriler barındıran sözlüklerdeki kadın kavram alanına dair sözlükbirimler sözlük bilimi ve toplum dil bilimi bakımından ele alınmıştır. TDK Türkçe Sözlük’teki (TDK TS) sözlükbirim seçimi ve tanımlara dair eksik görülen noktalara dair çözüm önerilerinde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, Sözlük bilimi, Kadın, Sözlükbirim,
Sözlüksel Tanım.
Görünümleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 158-173. DOI:
10.29000/rumelide.990117.
Anahtar kelimeler: Türkçe Sözlük, sözlüksel tanım, sözlükbilim, alıntı sözlükbirimler, İngilizce alıntılar
Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, söz yapımı, anlam değişmesi, tanımlama, deyim
The current usage and definitions of the word ‘veryansın’ and the idiom ‘veryansın etmek’ (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word ‘veryansın’ and the idiom ‘veryansın etmek’ (to destroy without mercy) are made.
Keywords: Turkish Dictionary, word-formation, semantic change, definition, idiom
Keywords: Lexicography, Definition, Dialect, Lexemes, Turkish Dictionary, Compilation Dictionary.
Abstract: The current usage and definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) are made.