Thesis Chapters by Ahmet Gezek
KLASİK DÖNEM ARAP EDEBÎ TENKİDİNDE GELENEKÇİ VE YENİLİKÇİ YÖNELİMLER (TRADITIONALIST AND INNOVATIVE TENDENCIES IN CLASSICAL ARABIC LITERARY CRITICISM), 2021
In the fourth century Hijri, traditionalist and innovative approaches emerged in Arabic literary ... more In the fourth century Hijri, traditionalist and innovative approaches emerged in Arabic literary criticism and literary criticism debates were made around these orientations. With the literary criticism debates in this century, Arab literary criticism has made significant progress. In the period of Jahiliyyah, literary criticism, which was far from objective criteria, without showing any justification and with improvisational generalizations and minor criteria, was made mostly by focusing on poems and poets. With Islam, prose, which was in the second place in the period of Jahiliyyah, developed in the Arabic language in terms of wording, meaning, style and imagination, and the principles and rules revealed by Islam in Arabic literary criticism were taken as basis. In the first part of this study, the situation of literary criticism in the period of the Jahiliyyah, the oldest known history of Arabic literary criticism, and then the Prophet Muhammed and the Rashidun caliphs was examined, and then the influence of the period of Jahiliyyah and Islam in literature in the Umayyad period was investigated.
In the second part of this study, the situation of literary criticism in the first period of the Abbasids is discussed, especially the books written on Arab literary criticism in the third century AH and the criteria, and the most common literary criticisms set forth in these books are drawn. The increase in scientific activities in this century, the increase in translation movements from different languages, especially Persian, Greek, and Hindi with the support of the Abbasid caliphs, the change of the Arabic language in terms of wording, meaning, style and imagination for the second time with the effect of the intermingling of the Arabs with other societies has caused new and old debates in Arabic literary criticism.
In the third part, the traditionalist and innovative tendencies that emerged in Arabic literary criticism in parallel with the above change in the fourth century AH, and the debates between the poet Buhturi, who represents the traditionalists, and Abu Temmâm, who represents the innovators, in the second half of this century, the new and old ones clustered around Mutanebbî. In addition, the conciliatory approach, which tried to unite both, was also mentioned. The critics of this period focused on poems and poets, put forward certain criteria and different perspectives on Arabic literary criticism, and made important contributions to the formation of the science of rhetoric with their discussions and analyzes. In this study, the subjects mentioned in the literary discussions mostly on poems and poets are emphasized, and the effect of these discussions on the Arabic literary criticism is explained.
Hicri dördüncü yüzyılda Arap edebi tenkidinde gelenekçi ve yenilikçi yönelimler ortaya çıkmış ve bu yönelimler etrafında edebi tenkit tartışmaları yapılmıştır. Bu yüzyıldaki edebi tenkit tartışmalarıyla Arap edebi tenkidi önemli aşamalar kat etmiştir. Câhiliye döneminde objektif kriterlerden uzak, herhangi bir gerekçelendirme gösterilmeden doğaçlama bir şekilde genellemeler ve cüzi kriterlerle yapılan edebî tenkit, daha çok şiirler ve şairler merkeze alınarak olmuştur. İslam’ın gelmesiyle lafız, anlam, üslup ve hayal olgusu yönünden değişen Arap dilinde daha önce Câhiliye döneminde ikinci planda olan nesir yazısı gelişim göstermiş ve Arap edebî tenkidinde İslam’ın ortaya koymuş olduğu prensipler ve kurallar esas alınmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde Arap edebî tenkidinin bilinen en eski tarihi olan Câhiliye ve Sadru’l-İslam dönemlerindeki durumu incelenmiş ve ardından Emeviler döneminde edebiyatta Câhiliye ve İslam etkisi üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde Abbasilerin ilk döneminde edebî tenkidin durumu ele alınmış, özellikle hicri III. yüzyılda Arap edebî tenkidi üzerine yazılan kitaplar ve bu kitaplarda ortaya konan kriterlerin ve en yaygın edebî tenkitlerin çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Bu yüzyılda ilmi faaliyetlerin çoğalması, Abbasi halifelerinin desteğiyle Farsça, Yunanca ve Hintçe başta olmak üzere farklı dillerden tercüme hareketlerinin artması, Arapların diğer toplumlarla içli dışlı olarak onlara karışmasının etkisiyle Arap dilinde ikinci sefer lafız, anlam, üslup ve hayal olgusu yönüyle değişim göstermesi, Arap edebî tenkidinde yeni ve eski tartışmalarını beraberinde getirmiştir.
Üçüncü bölümde hicri IV. yüzyılda yukarıdaki değişime paralel olarak Arap edebî tenkidinde ortaya çıkan gelenekçi ve yenilikçi yaklaşımlar ve bu yaklaşımlar içinde gelenekçileri temsil eden şair Buhturî ile yenilikçileri temsil eden Ebû Temmâm arasındaki tartışmalara, bu yüzyılın ikinci yarısında Mütenebbî etrafında kümelenen yeni ve eski tartışmalarına ve her iki yaklaşımı birleştirmeye çalışan uzlaşmacı bakış açısına değinilmiştir. Bu dönemdeki tenkitçiler şiirlere ve şairlere odaklanarak Arap edebî tenkidine dair belirli kriterler ve farklı bakış açıları ortaya koymuşlar ve yaptıkları tartışmalar ve tahlillerle aynı zamanda belâgat ilminin teşekkülüne önemli katkılar sunmuşlardır. Bu çalışmada, çoğunlukla şiirler ve şairler üzerinden yapılan edebi tartışmalarda değinilen konular üzerinde durulmuş, bu tartışmaların Arap edebi tenkidine olan etkisi ele alınmıştır.
Arap Belagatı'nda Konudan Haberdar Olan Muhataba Mesaj İletme Amaç ve Formları -Kur'an Ölçeğinde- / Forwarding the message to the addressee who are aware of the subject in arab rhetoric, purposes and forms. -In the context of the Qur'an-, 2016
In Arabic terms of eloquence sentences are divided into two categories; declarative sentences an... more In Arabic terms of eloquence sentences are divided into two categories; declarative sentences and construction sentences. There are two basic purposes of declarative sentences. Because our word, either provides to benefit the addressee from the person who makes the declarative sentence / mutekellim, of this kind of declarative sentence that called fâide-i haber. Fâide-i haber, means there is the phrase contained in the provision of the benefit to the interlocutor. Or our word is known from interlocutor that he hearing our word from the person who makes the news / mutekellim, of this kind of declarative sentence that is called lâzım-ı fâide. Interlocutor already knows of the declarative sentence given to him from mutekellim in the lâzım-ı fâide. Therefore it is not the benefit in this kind of news. In this case, the benefit of declarative sentence, in other words the aim of telling the declarative sentence in lâzım-ı fâide show to know the declarative sentence of interlocutors.
This thesis consists of introduction, two main sections and a conclusion. In this study, subject necessary benefit / lâzım-ı fâide has been studied in detail by recourse to important rhetoric books and commentaries books of Qur’an from the classical period to the present day. At the entrance some of the general terms of eloquence was investigated. The first chapter related to the theoretical framework of the thesis, in the second chapter the opinions of commentators investigated and examples from the Qur’an in this context. The findings reached are given in the results section. Interlocutor, when he heard a declarative sentence that are knowledgeable about that, from the person who makes the news / mutekellim, he knows that it is familiar with the declarative sentence by mutekellim. Lâzım-ı fâide sentences, it's not news in the true sense, but contains it implicitly. To know the lâzım-ı fâide depends on knowing the fâide-i haber.
Commentators that says “the sentence has been lâzım-ı fâide” in the declarative sentence wherein the Holy Qur’an, another commentator has a different purpose to the phrase according to the context of the verse. For example; condemnation, learning, the removal of the question marks that have formed in the mind, pray for the authority that is directed toward Allah on the declarative sentence, similar to the past make it hard for the provision of, the reason of the meaning of the sentence contained in, the appeal and reproach in a manner closed, reinforce the sentence, to apologize and etc. meanings they mean.
Arapça'da cümle belâgat yönünden haber ve inşâ cümlesi olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haber cümlesinin aslî olarak iki gayesi vardır. Çünkü mütekellim muhataba, ya bilinmeyen bir hükmü haber vermektedir ki buna fâide-i haber denilir. Fâide-i haber, ibarenin içerdiği hükmün muhataba fayda sağlaması demektir. Ya da muhataba verilen haberi, mütekellim bildiğini göstermektedir ki buna da lâzım-ı fâide denilir. Lâzım-ı fâidede muhatap, kendisine iletilen haberi önceden bildiğinden dolayı haber kendisine bilgi açısından fayda sağlamaz. Bu durumda haberin faydası yani haberi söyleme amacı, mütekellimin haberi bildiğini göstermesidir.
Kur’ân-ı Kerîm bağlamında lâzım-ı fâidenin önemini ortaya koyan bu çalışmamız; giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır: Bu çalışmada lâzım-ı fâide konusu; klasik dönemden günümüze kadar önemli belâgat kitapları ve tefsirlerin konuyla ilgili açıklamalarından yararlanılmak suretiyle detaylı bir biçimde incelenmeye çalışılmıştır. Girişte genel belâgat terimlerinden önemli bazıları ele alınmıştır. Birinci bölümde tezle ilgili teorik çerçeve, ikinci bölümde Kur’ân-ı Kerîm’den bu bağlamdaki örnekler ve müfessirlerin görüşleri araştırılmış, ulaşılan bulgulara sonuç bölümünde yer verilmiştir. Muhatap, hakkında bilgi sahibi olduğu bir haberi mütekellimden işittiğinde, mütekellimin haberi bildiğini bilmekte olduğundan dolayı lâzım-ı fâide cümleleri, hakiki anlamda haber anlamını içermeyip zımnen içermektedir.
Bir müfessirin “lâzım-ı fâide vardır” dediği Kur’ân-ı Kerîm’deki bir haber cümlesine başka bir müfessir âyet-i kerîmenin siyak ve sibakından anladığı manaya göre; kınama, hali öğrenme, zihinde oluşmuş olan soru işaretlerini giderme, Allah (c.c.)’a yönelik olan haberlerde dua makamı, geçmiş hükmü bütün benzerlerine tahakkuk ettirme, cümlenin tazmin ettiği mananın illeti ve ikrarı, ta’rîz / üstü örtülü bir şekilde itiraz ve sitem etme, ikaz kabilinden tekit etme ve özür dileme gibi maksatların olduğunu söyleyebilmiştir.
Papers by Ahmet Gezek
Bedî‘ İlminde Kelime Tekrarına Dayalı Söz Sanatlarında Tasnif Problemi, 2024
Abstract: In the ʿIlm al- Badī', many literary arts are related to meaning and wording. Among the... more Abstract: In the ʿIlm al- Badī', many literary arts are related to meaning and wording. Among these arts, some related to word repetition are considered to beautify the meaning, and some are considered to beautify the pronunciation. Figures of word repetition related to meaning in classical and modern rhetoric books; mushākala irṣād, 'akis, tardīd, muzāwaja. Figures of speech related to words are raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr and jinās al-mumāthil.
In mushākala, which is defined as expressing meaning with a word in the phrase other than its own wording, the repeated word is the figurative meaning or the second meaning of the word. This art is included in the rhetorical arts section, beautifying rhetoric books' meaning. The word repeated in mushākala has the same root as the first word in form and differs from other word repetition arts in that it has a figurative meaning.
In irṣād, which means that a word in the sentence gives a clue as to how the sentence will end, the sentence sometimes ends with word repetition, and sometimes with a different word understood from the sentence. Irṣād; It is more comprehensive than other arts of word repetition as it can come with different figures of speech such as ṭibāq, muqābala, tardīd, and raddu'l-'acuz 'ala’ṣ-ṣadr. The main thing in this art is to predict how the sentence will end, and when the sentence ends with word repetition, it contains the art of tardīd.
The art of 'akis is saying a new word by entirely or partially changing the places of the words in the sentence. What distinguishes 'akis from other word repetition arts is the replacement of words within the sentence. Most rhetoric scholars have included it in the arts that beautify the meaning, and some have included it in the arts related to pronunciation.
Since a word is repeated in the sentence in the art of tardīd, which means having a word with the same wording and meaning in the sentence, some rhetoric scholars evaluated this art within the art of itnāb in the 'Ilm al-Ma’ānī, and some evaluated it within the 'Ilm al- Badī'. In muzāwaja, word repetition occurs in conditional sentences. The fact that muzāwaja is related to conditional sentences distinguishes this art from tardīd.
Raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr, which is considered among the arts that beautify pronunciation in rhetoric books, is the presence of the same word or the word from the same root at the end of the sentence at the beginning or within the sentence. This art is similar to irṣād in that a word at the end of the phrase is connected to another word in the sentence, and there is word repetition.
Jinās al-mumāthil, one of the arts of word repetition, is the repetition of two nouns, two verbs or two letters that are the same in wording but different in meaning. Jinās al-mumāthil, unlike other types of puns, are included in the word repetition arts in our study because they are related to homophony. Other parts of jinās al-tām were excluded from the scope of the study because their pronunciation occurs between two different words that are the same or similar.
In this study, figures of speech related to word repetition were examined, and it was determined that irṣād and raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr were sometimes used with word repetition and sometimes without word repetition. These two arts; It has been understood that it is more comprehensive than mushākala, 'akis, tardīd, muzāwaja and jinās al-mumāthil and includes them within itself depending on the situation. In this research, word repetition arts were brought together, and attention was drawn to their differences. It is thought that the fact that there are no studies dealing with these arts in the 'Ilm al- Badī further increases the importance of our study.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ʿIlm al- badī', Mushākala, Irṣād, Tardīd.
Öz: Bedî‘ ilminde, mana ve lafızla ilgili olarak birçok edebi sanat bulunmaktadır. Bu söz sanatlarından kelime tekrarıyla ilgili olanların bazısı manayı güzelleştiren sanatlar içinde, bazısı lafzı güzelleştiren sanatlar kısmında değerlendirilmiştir. Klasik ve modern belâgat eserlerinde manayla ilgili kelime tekrarı sanatları; müşâkele, irsâd, akis, terdîd ve müzâvece; lafızla ilgili söz sanatları reddü’l-acüz ale’s-sadr ve cinâs-ı mümâsil’dir.
Bir anlamın kendi lafzı dışında ibaredeki bir kelime ile söylenmesi olarak tarif edilen müşâkele’de tekrar edilen kelime, mecazi anlam veya kelimenin ikinci anlamı olduğu için bu sanat belâgat eserlerinde manayı güzelleştiren söz sanatları kısmında yer almıştır. Müşâkele’de tekrar edilen kelime şekil itibarıyla birinci kelimeyle aynı kökten olur ve mecaz anlamı kendisinde bulunması yönüyle diğer kelime tekrarı sanatlarından farklılık gösterir.
Cümlenin sonunun nasıl biteceğine ibaredeki bir kelimenin ipucu vermesi demek olan irsâd’da cümle bazen kelime tekrarıyla, bazen de cümleden anlaşılan farklı bir kelimeyle sonlanır. İrsâd; tıbâk, mukâbele, terdîd, reddü’l-acüz ale’s-sadr gibi farklı söz sanatlarıyla birlikte gelebildiği için diğer kelime tekrarı sanatlarından daha kapsamlıdır. Bu sanatta asıl olan, cümlenin sonunun nasıl sonlanacağının tahmin edilmesi olup kelime tekrarıyla cümle sonlandığında terdîd sanatını ihtiva etmiş olur.
Akis sanatı, cümlede kelimelerin yerleri tamamen veya kısmen değiştirilerek yeni bir söz söylenmesidir. Akis’i diğer kelime tekrarı sanatlarından ayıran husus, kelimelerin cümle içinde yer değiştirmesidir. Çoğu belâgat bilgini bu sanatı manayı güzelleştiren sanatlara, bazıları ise lafızla ilgili sanatlara dahil etmiştir.
Cümlede lafzı ve anlamı aynı bir kelimenin bulunması anlamına gelen terdîd sanatında cümle içinde bir kelime tekrar edildiğinden dolayı bazı belâgat bilginleri bu sanatı me‘ânî ilmindeki itnâb sanatında, bazıları ise bedî‘ ilminde değerlendirmiştir. Müzâvece’de kelime tekrarı şart ve cevap cümlelerinde olmaktadır. Müzâvece’nin şart ve cevap cümleleriyle ilgili olması, bu sanatı terdîd’den ayıran özelliktir.
Belâgat eserlerinde lafzı güzelleştiren sanatlar içinde değerlendirilen reddü’l-acüz ale’s-sadr; ibare sonundaki kelimenin aynısının veya iştikakının (aynı kökten gelen kelimenin) cümle başında veya içinde var olmasıdır. Bu sanat, ibarenin sonundaki bir kelimenin cümle içinde başka bir kelimeyle irtibatlı olması ve kelime tekrarının kendisinde olması yönüyle irsâd’a benzemektedir.
Kelime tekrarı sanatlarından cinâs-ı mümâsil, lafız olarak aynı, fakat manası birbirinden farklı olan iki isim, iki fiil veya iki harfin tekrar edilmesidir. Cinâs-ı mümâsil, diğer cinas çeşitlerinden farklı olarak eş seslilikle ilgili olduğu için çalışmamızda kelime tekrarı sanatlarına dahil olmuştur. Cinâs-ı tâm’ın diğer kısımları ise telaffuzu birbirinin aynısı veya benzeri iki farklı kelime arasında gerçekleştiğinden dolayı çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur.
Bu çalışmada, kelime tekrarına dayalı söz sanatları incelenmiş olup bu sanatlardan irsâd ve reddü’l-acüz ale’s-sadr’ın bazen kelime tekrarıyla, bazen de kelime tekrarı dışında kullanıldıkları tespit edilmiştir. Bu iki sanatın; müşâkele, akis, terdîd, müzâvece ve cinâs-ı mümâsil’den daha geniş kapsamlı olduğu ve duruma göre onları kendi içinde barındırdığı anlaşılmıştır. Bu araştırmada, kelime tekrarı sanatları bir araya getirilerek aralarındaki farklara dikkat çekilmiştir. Bedî‘ ilminde bu sanatları konu edinen çalışmaya rastlanmamasının, çalışmamızın önemini daha da arttırdığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belagati, Bedî‘ İlmi, Müşâkele, İrsâd, Terdîd.
Bedî‘ İlminde Lafzı Güzelleştiren Söz Sanatları İçinde Değerlendirilen Kompozisyon Sanatları, 2024
Öz: Klasik ve modern belâgat eserlerinde bedî‘ ilmi, lafzı ve manayı güzelleştiren sanatlar olara... more Öz: Klasik ve modern belâgat eserlerinde bedî‘ ilmi, lafzı ve manayı güzelleştiren sanatlar olarak iki kısma ayrılmaktadır. Lafızla ilgili sanatlarda, kelimelerdeki telaffuzların birbiriyle aynı veya yakın olması gibi hususlar incelenirken, manayı güzelleştiren sanatlarda anlamdaki nükte, sebep ve niteleme gibi durumlar ele alınır. Bu çalışmada, lafzı güzelleştiren söz sanatları içinde zikredilen, fakat metnin daha tertipli ve iyi biçimde olmasını konu edinen söz sanatları incelenmiştir. Belâgat kitaplarında bu minvalde zikredilen söz sanatları; insicâm, sühûlet, tefvît, hüsn-i nesak, hüsn-i matlab, hüsn-i beyân, ‘akd ve hal’dir. Bu sanatlardan metnin veya konuşmanın daha düzenli, anlaşılır ve etkili olmasıyla ilgili olanlar; insicam, sühûlet, hüsn-i nesak ve hüsn-i beyân’dır. Tefvît sözlerin birbiriyle eşit uzunlukta olmasını; hüsn-i matlab bir durumu belirttikten sonra talep ifadesinin getirilmesini; ‘akd, nesir yazısının nazma çevrilmesini; hal ise nazmın nesre döndürülmesini konu edinir. Araştırmamızda, bu sanatların kompozisyon sanatları adıyla farklı bir bölüm olarak değerlendirilmesine dair yeni bir yaklaşım sunulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Kompozisyon Sanatları, İnsicâm, Hüsn-i Nesak.
Abstract: In classical and modern rhetoric books, the ‘Ilm al- Badī‘ is divided into two parts: arts that beautify the pronunciation and the meaning. In figures of speech related to pronunciation, issues such as whether the pronunciations of words are the same or close to each other have been examined, and in figures of speech that beautify the meaning, situations such as subtle meaning, reason and qualification have been discussed. In this study, figures of speech that are mentioned among the figures of speech that beautify the words, but focus on making the text more organized and better, were examined. These figures of speech; insijām, suhūlat, tafwīt, ḥusn al-nasaq, ḥusn al-maṭlab, ḥusn al-bayān, ‘aqd and ḥal. Among these arts, those related to making the text or speech more organized, understandable and effective; It is insijām, suhūlat, ḥusn al-nasaq and ḥusn al-bayān. The art of tafwīt means that the words are of equal length; ḥusn al-maṭlab introduces a request expression after stating a situation; ‘aqd means the turning prose writing into poetry; ḥal deals with the conversion of verse into prose. In our research, we tried to present a new approach to evaluate these arts as composition arts under a different title.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Composition Arts, İnsijām, Ḥusn al-Nasaq.
Bedî‘ İlminde Eş Seslilik, Ses Özdeşliği Ve Ses Benzerliği İle İlgili Söz Sanatları, 2024
In the classification of the classical period after the seventh century of the Hijri, it is commo... more In the classification of the classical period after the seventh century of the Hijri, it is common to evaluate the ʿIlm al- badī‘ in two parts: the figures of speech related to meaning and the figures of speech related to pronunciation. In our study, among these figures of speech, those related to homophony, same pronunciation and sound similarity are included. When the subject is examined from this perspective, it has been determined that some subheadings of the jinās (pun) are related to homophony, some to the same pronunciation, and some to sound similarity. Namely,There are homonyms in jinās al-mumāthil, one of the subheadings of jinās al-tām (full pun, alliteration). In the figures of speech of jinās al-mustawfā and jinās al-murakkab, there is a same pronunciation between two words or expressions because their pronunciation is the same. Figures of speech related to sound similarity; jinās gayr tām (incomplete pun), saj‘ (assonance) and the luzūm mā lā yalzam. In our research, It is aimed to better understand the subject by presenting a different perspective on jinās and saj’, two important issues of figures of speech related to pronunciation. It is thought that the fact that there is no study in the research that deals with word-related al- badī‘ figures of speech in terms of homophony, same pronunciation and sound similarity makes the subject more important.
Keywords: ʿIlm al- badī‘, Jinās, Saj‘, Luzūm mā lā yalzam, Classification.
Hicri yedinci yüzyıldan sonra klasik dönem tasnifinde bedî‘ ilminin, mana ve lafızla (söyleyişle) ilgili söz sanatları olarak iki kısımda değerlendirilmesi yaygındır. Lafızla ilgili sanatların kapsamı bir müelliften diğerine bazı farklı sanatları içinde barındırsa da bu sanatlar genel anlamda kelime tekrarı, kelimelerin yer değiştirmesi, bir kelimenin ibaredeki başka bir kelimeden türetilmesi, eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği gibi konuları içerir. Çalışmamızda, lafızla ilgili sanatlar içerisinden eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği ile ilgili olanlara yer verilmiştir. Bu açıdan konu incelendiğinde, cinasın bazı alt başlıklarının eş seslilikle, bazısının ses özdeşliğiyle, bazısının da ses benzerliğiyle ilgili olduğu tespit edilmiştir. Şöyle ki; cinâs-ı tâm’ın alt başlıklarından cinâs-ı mümâsil’de eş sesli sözcükler bulunmaktadır. Cinâs-ı müstevfâ ve cinâs-ı mürekkeb sanatlarında, telaffuzları aynı olduğu için iki kelime veya ifade arsında ses özdeşliği vardır. Ses benzerliğiyle ilgili söz sanatları; cinâs-ı gayr-ı tâm, seci ve lüzûm-ı mâ lâ yelzem’dir. Araştırmamızda, lafızla ilgili söz sanatlarının iki önemli konusu cinas ve seci ile ilgili farklı bir perspektif sunulmuş ve telaffuzla ilgili bu sanatların daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir. Yapılan araştırmada, lafızla ilgili bedî‘ sanatlarını eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği açısından ele alan çalışmaya rastlanmamasının konuyu daha önemli hale getirdiği düşünülmektedir.
Belâgat İlminde Harf ve Harekeyle İlgili Söz Sanatları, 2024
In the ‘Ilm al-Balāgha, literary arts related to letters and vowels are mentioned in rhetoric boo... more In the ‘Ilm al-Balāgha, literary arts related to letters and vowels are mentioned in rhetoric books, sometimes within the ‘Ilm al- Badī‘, sometimes as arts added to rhetoric and sometimes together with various rhetorical arts. In our study, figures of speech related to letters and vowels were examined. Among these arts, those related to the formation of words from letters with or without dots; khayfā, raqtā’, muhmal, mu‘jam, mulamma‘ and taṣḥīf. The arts of writing with adjacent or non-adjacent letters are muvaṣṣal and muqaṭṭa‘, while those related to the arrangement of letters are qalb and abjad calculation. The arts related to the change of letters and vowels in the phrase are muwāraba, mutalawwin and mutazalzil. In our study, it was determined that the most well-known arts related to letters and vowels are qalb and muwāraba. Others are arts that are rarely mentioned in literature and rhetoric books. Mutazalzil, one of the lesser-known arts, is more appropriate not to be considered as literary art because it is realized by misreading the word. In this research, it was aimed to gather literary arts related to letters and their situation in rhetoric books was examined. It is thought that the scarcity of examples of the relevant arts in literary works affects the absence of these arts in most rhetoric books.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Dotted and Non-Dotted Letters, Writing of Letters, Letter-Vowel Change.
Belâgat ilminde harf ve harekeyle ilgili edebi sanatlar belâgat eserlerinde bazen bedî‘ ilmi içinde, bazen belâgate dahil olan sanatlar olarak, bazen de muhtelif söz sanatlarıyla birlikte zikredilmiştir. Çalışmamızda harf ve harekeye dair söz sanatları incelenmiştir. Bu sanatlardan kelimelerin noktalı veya noktasız harflerden oluşmasıyla ilgili olanlar; hayfâ’, raktâ’, mühmel, mu‘cem, mülemma‘ ve tashîf’tir. Birbirine bitişen veya bitişmeyen harflerle yazı yazma sanatları muvasssal ve mukatta‘, harflerin dizilimiyle ilgili olanlar kalb ve ebced hesabıdır. İbarede harf ve harekenin değişmesiyle ilgili sanatlar ise müvârebe, mütelevvin ve mütezelzil’dir. Çalışmamızda, harf ve harekeyle ilgili sanatlardan en çok bilinenlerinin kalb ve müvârebe olduğu tespit edilmiştir. Diğerleri ise edebiyat ve belâgat eserlerinde nadir olarak geçen sanatlardır. Az bilinen sanatlardan mütezelzil, kelimenin harekesinin yanlış okumasıyla gerçekleştiği için edebi sanat olarak değerlendirilmemesi daha uygundur. Bu araştırmada, harflerle ilgili edebi sanatların bir araya toplanması amaçlanarak belâgat eserlerindeki durumu incelenmiştir. İlgili sanatlara dair örneklerin edebiyat eserlerinde az bulunması, bu sanatların belâgat eserlerinin çoğunda bulunmamasına etki ettiği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Noktalı-Noktasız Harfler, Harflerin Yazılışı, Harf-Hareke Değişmesi.
Modern Arap Belâgati Kitaplarında Bedî‘ İlminin Tasnifine Yönelik Farklı Yaklaşımların Değerlendirilmesi, 2023
Abstract: The concept of al- badī‘, which means rhetoric until the third century Hijri, later bec... more Abstract: The concept of al- badī‘, which means rhetoric until the third century Hijri, later became synonymous with the science of al-Balāgha, including the ʿIlm al-maʿānī and ʿIlm al-bayān. In the seventh century Hijri, it is seen that this term, in its current form, was used as the upper title of literary arts that beautify the word. In this study, the definitions, classifications, and sub-titles of ten of the Arabic rhetoric books written in the modern period were examined. It has been observed that some of the al-badī‘ arts, which reached more than a hundred numbers in the classical period, were included in modern rhetoric books and the authors were selective in this regard. In this research, it is aimed to bring together different perspectives on the current state of the ʿIlm al- badī‘ and to compare the definitions, classifications and different numbers of badī‘ arts by modern Arab rhetoric writers. The fact that a similar study was not found in modern Arabic rhetoric before this research, which was based on chronological order, was one of the issues that made the research important. The authors of modern Arabic rhetoric have largely adhered to the understanding of ʿIlm al- badī‘, which was shaped by Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338) in the classical period, in their definitions and classifications of ʿIlm al- badī‘.
Keywords: Arabic
Arabic Language and Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Badī‘.
Öz: Hicri üçüncü yüzyıla kadar söz sanatları manasına gelen bedî‘ kavramı, sonrasında me‘ânî ve beyân ilimlerini de kapsayacak şekilde belâgat ilmi ile eş anlamlı olmuştur. Hicri yedinci yüzyıla varıldığında bu terimin günümüzdeki şekliyle, sözü güzelleştiren edebi sanatların üst başlığı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinden on tanesinin bedî‘ ilmine dair tanımları, tasnifleri ve alt başlıkları incelenmiştir. Klasik dönemde yüzden fazla sayıya ulaşan bedî‘ sanatlarının modern belâgat kitaplarında bazısına değinildiği ve müelliflerin bu konuda seçici davrandıkları gözlemlenmiştir. Bu araştırmada, bedî‘ ilminin günümüzdeki durumuna dair farklı bakış açılarını bir araya getirmek ve modern Arap belâgati müelliflerinin bedî‘ ilmine dair yaptıkları tanımları, tasnifleri ve farklı sayılardaki bedî‘ sanatlarını birbiriyle mukayese etmek amaçlanmıştır. Kronolojik sıranın esas alındığı bu araştırmadan önce modern Arap belâgatinde benzer bir çalışmaya rastlanılmaması, araştırmayı önemli kılan hususlardan biri olmuştur. Bu bağlamda modern Arap belâgati müellifleri yaptıkları tanımlarda ve bedî‘ ilmi tasniflerinde klasik dönemde Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338) ile şekillenen bedî‘ ilmi anlayışına büyük ölçüde bağlı kalmışlardır.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Belâgat Teorisi, Belâgat Kitapları, Bedî‘.
Hicri Üçüncü Yüzyılda Fuhûle Kavramı ve Bu Kavramın Arap Edebî Tenkidindeki Yeri, 2023
Klasik ve Modern Arapçada İfade Biçimi ve Cümle Kurulumu Farkları, 2023
Abstract
There are some uncertainties about what modern Arabic, which is a widely used concept to... more Abstract
There are some uncertainties about what modern Arabic, which is a widely used concept today, is, what is meant by this concept, and which period it covers, unlike classical Arabic. Although there are different reasons for this situation, one of the important reasons in our opinion is that the classical texts and modern Arabic texts are not sufficiently compared. In this study, examples from the expressions of some prose and criticism writers in the classical period were brought and these examples were compared with the Arabic media language. The aim here is to try to identify the different aspects of classical Arabic and modern Arabic. In this context, some features that distinguish Modern Arabic from classical Arabic have been identified. It is possible to list these features as follows: At the beginning of paragraphs in modern Arabic, the side elements of the sentence often precede the main elements; Since ījāz is acceptable in classical period Arabic, sentences are short, concise and pronouns are used a lot; the the expressions are more poetic in classical Arabic and the acquisition of new meanings of words in modern Arabic.
Keywords: Arabic, Classical, Arabic, Modern Arabic, Sentence Formation, Form of Expression.
Öz
Günümüzde yaygın olarak kullanılan bir kavram olan modern Arapçanın ne olduğuna, bu kavramla ne kastedildiğine ve klasik dönem Arapçasından farklı olarak hangi dönemi kapsadığına dair bazı belirsizlikler bulunmaktadır. Bu durumun farklı sebepleri olmakla birlikte kanaatimizce önemli nedenlerinden biri, klasik metinlerle modern Arapça metinlerinin yeterince karşılaştırılmamış olmasıdır. Bu çalışmada; klasik dönemdeki bazı nesir ve tenkit yazarlarının ifadelerinden örnekler getirilmiş ve bu örnekler, Arap medya dili ile mukayese edilmiştir. Buradaki amaç, klasik dönem Arapçası ile günümüz modern Arapçasının birbirinden farklı yönlerini belirleme çabasıdır. Bu çerçevede, Modern Arapçayı klasik dönem Arapçasından ayıran bazı özellikler tespit edilmiştir. Bu özellikleri; modern Arapçada paragraf başlangıçlarında cümlenin yan öğelerinin sıklıkla ana öğelerden önce gelmesi; klasik dönem Arapçasında icazın makbul olmasından dolayı cümlelerin kısa, öz ve zamir kullanımının çok olması; klasik Arapçada secili ifadelerin çok bulunması ve modern Arapçada kelimelerin yeni anlamlar kazanması şeklinde sıralamak mümkündür.
Anahtar kelimeler: Arapça, Klasik Arapça, Modern Arapça, Cümle Kurulumu, İfade Biçimi.
Arap Belâgatinde Kinaye Tanımları ve Tasniflerindeki Farklılıkların Değerlendirilmesi: Modern Dönem Bağlamında (The Evaluation of Differences in Definitions and Classifications of Kināya in Arabic Rhetoric: In the Context of the Modern Period), 2023
Öz
Sözlükte “Bir söz söyleyip o sözle farklı bir anlamı kastetmek” anlamına gelen kinaye, Arap b... more Öz
Sözlükte “Bir söz söyleyip o sözle farklı bir anlamı kastetmek” anlamına gelen kinaye, Arap belâgati terimi olarak “Bir sözü hem hakiki anlamına hem de bu anlam dışında kastedilen ikinci anlama gelecek şekilde kullanmak” de-mektir. Kinayenin, beyân ilminin alt başlığı olarak kavramsallaşma süreci hicri ikinci yüzyılda başlamış ve hicri yedinci yüzyılda Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (ö. 626/1229) ve sekizinci yüzyılda Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338) ile günümüz-deki şeklini almıştır. Modern Arap belâgati müellifleri, kinaye tanımları ve tas-niflerinde bu iki müellifin metodolojik yaklaşımlarını esas alıp kimi yerde aynı yaklaşımı benimsemişler, kimi yerde de özgün değerlendirmelerde bulunarak bu yaklaşıma bazı ilaveler ve tenkitler yapmışlardır. Örneğin Kazvînî’nin; لفظ أريد به لازم معناه مع جواز إرادة معناه حينئذ “(Asıl) anlamının kastedilmesi mümkün ol-makla birlikte, mananın gerektirdiği (anlamın) kastedildiği lafızdır.” ifadeleriy-le yaptığı kinaye tanımını bazı çağdaş müellifler aynı lafızlarla alırken, bazıları bu tanıma karine olgusunu eklemişlerdir. Kinaye tasnifinde de benzer durum söz konusu olup Sekkâkî’nin yapmış olduğu taksimi kimi müellifler değişiklik yapmadan almalarına karşın kimi müellifler bu tasnif üzerine bazı ilaveler yapmışlardır. Son bir asrı kapsayan modern dönemde Arap belâgati üzerine birçok kitap yazılmış ve bu kitaplardan bir kısmı Arap ülkelerinde ve ülkemiz-de ön plana çıkmıştır. Bu çalışmada; kinaye konusu bağlamında modern dö-nemde yazılmış olan Arap belâgati kitaplarından on iki tanesi seçilmiş olup bu kitaplarda kinaye tanımları ve tasnifleri incelenmiştir. Bu çalışmadaki amaç, günümüz Arap belâgati eserlerinde kinaye ile ilgili çeşitli bakış açılarını bir araya getirip birbiriyle karşılaştırmak ve konuya dair farklı yaklaşımları tespit etmektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat, Belâgat Kitapları, Tasnif, Ki-naye
Abstract
In the dictionary, kināya, which means “to say a word and to mean a se-cond meaning with that word”, means “to use a word both in its true meaning and in a second meaning other than this meaning“ as the Arabic rhetoric term. The conceptualization process of kināya as a sub-title of the ilm al-bayān started in the second century hijrī and took its present form in the seventh century hijrī with Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and in the eighth century with Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338). The authors of modern Arabic rhetoric, based on the methodological approaches of these two authors in their definitions and classifications of kināya, sometimes adopted the same approach as they were, and sometimes made some additions and criticisms by making original evalua-tions. For example, Qazvinî's لفظ أريد به لازم معناه مع جواز إرادة معناه حينئذ “(Original) meaning can be meant, but the necessary meaning is the word that is meant by it.” While some contemporary authors have taken the definition of kināya with the same words, some have added the phenomenon of clue to this definition. There is a similar situation in the classification of kināya, and while some au-thors have taken the categorization made by Sakkākī without making any changes, some authors have made various additions to this division. In the modern period covering the last century, many books have been written on Arabic rhetoric, and some of these books have come to the fore in Arab count-ries and our country. In this study, in the context of the subject of kināya, twel-ve of the Arabic rhetoric books written in the modern period were selected and the definitions and classifications of kināya in these books were examined. The aim of this study is to bring together and compare various perspectives on kināya in contemporary Arabic rhetoric books and to identify different appro-aches to the subject.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Classifica-tion, Kināya
Cevâhiru’l-Belâğa Kitabı Özelinde Me‘ânî İlmi Bağlamında Günümüz Belâgat Kitaplarındaki Örneklerde Benzerlik Olgusu, 2023
In the last century, many studies on rhetoric have been carried out in Arab countries and these s... more In the last century, many studies on rhetoric have been carried out in Arab countries and these studies are similar to rhetoric books written in the classical period in terms of content and examples. Jawāhir al-Balāgha, one of the important rhetoric books in the modern period, was written by the Egyptian scholar and linguist Aḥmad al-Hāshimī (d. 1943) and was used as a textbook in various educational institutions. Hāshimī, who followed the theology and philosophy school of Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338) in his book, divided the science of rhetoric (balāgha) into three parts as ma‘ānī, bayān, and badī‘. Many recent rhetoric authors have also classified the science of rhetoric in the same way. In this study, the samples of Aḥmad al-Hāshimī’s Jawāhir al-Balāgha book related to the fasāḥa-balāgha Concepts and ilm al-ma‘ānī were examined and comparisons were made on the similarity of the Qur’anic verses and Arabic poems used by the author with the examples of Sakkākī and Khaṭīb al-Qazwīnī. In the comparison, it has been determined that some examples in the fasāḥa-balāgha Concepts and ilm al-ma‘ānī are used not only by Hāshimī, but also by recent Arab rhetoric writers such as ʿAbdul‘azīz ʿAtīq (d. 1976), Aḥmad Maṭlūb (d. 2018) and Faḍl Ḥasan ʿAbbās (d. 2011). In addition, the authors who used the same examples, except for Aḥmad al-Hāshimī, are pointed out with footnotes.
Son yüzyıldır Arap ülkelerinde belâgat üzerine birçok çalışma yapılmış ve bu çalışmalar içerik ve örnek yönüyle klasik dönemde yazılan belâgat kitaplarına benzemiştir. Modern dönemdeki önemli belâgat kitaplarından biri olan Cevâhiru’l-belâğa, Mısırlı bilgin ve dilci Ahmed el-Hâşimî (ö. 1943) tarafından telif edilmiş ve çeşitli eğitim kurumlarında ders kitabı olarak okutulmuştur. Kitabında Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb Kazvînî’nin (ö. 739/1338) kelâm ve felsefe ekolünü takip eden Hâşimî, belâgati me‘ânî, beyân ve bedîʻ olarak üç bölüme ayırmış ve son dönemdeki birçok belâgat müellifi de aynı şekilde belâgati tasnif etmiştir. Bu çalışmada Ahmed el-Hâşimî’nin Cevâhiru’l-belâğa kitabınının fesahat-belâgat kavramları ve me‘ânî bölümüyle ilgili örnekleri incelenmiş ve müellifin kullandığı âyetlerin ve Arap şiirlerinin, Sekkâkî ve Hatîb Kazvînî’nin örnekleriyle benzerliği üzerine mukayeseler yapılmıştır. Yapılan kıyaslamada, fesahat-belâgat kavramları ve me‘ânî ilmindeki bazı örneklerin günümüzde sadece Hâşimî tarafından değil, Abdülaziz ‘Atîk (ö. 1976), Ahmed Matlûb (ö. 2018) ve Fadl Hasan Abbâs (ö. 2011) gibi son dönem Arap belâgati müellifleri tarafından kullanıldığı tespit edilmiş ve Ahmed el-Hâşimî dışında aynı örnekleri kullanan bu müelliflere dipnot ile atıf yapılarak işaret edilmiştir.
Bazı Modern Arap Belâgati Kitaplarında İstiareye Yönelik Tanımların ve Tasniflerin Değerlendirilmesi, 2023
İstiʿāra, which has been seen as one of the important concepts of rhetoric from the classical per... more İstiʿāra, which has been seen as one of the important concepts of rhetoric from the classical period to the present, and which means the use of a word or expression in a different sense for the purpose of similarity, has been defined and classified differently from the classical period until today, and separate books have been written on istiʿāra. Abdul‘azīz Atīq (d. 1976), one of the modern Arab rhetoric writers, who defines metaphor in his book fī al-Balāgha al-ʿArabiyya: ʿIlm al-bayān: as a simile (tashbīh) that does not have one side, he classified it in three parts as taṣrīḥiyya and makniyya in terms of analogy; aṣliyya and tabaʿiyya in terms of the the structure of the word; murashshaḥa, mujarrada and muṭlaqa in terms of the characteristics of both sides of the istiʿāra. This categorization of Atīq, which opened a separate sub-title for istiʿāra tamthīliyya, was similar to the Alī al-Jārim and Muṣṭafā Emīn’s al-Balāgha al-Wāḍiḥa and Muḥammad Aḥmad Qāsim and Muḥyiddīn Dīb’s ʿUlūm al-balāgha: al-badīʿ al-bayān, al-maʿānī books. Although there is a similar classification situation in Muḥammad b. Ṣāliḥ al-ʿUthaymīn’s (d. 2001) Durūs al-balāgha and Ali Bulut’s Belâgat: Meânî, beyân, bedî‘ books, these two authors did not refer to istiʿāra tamthīliyya. Despite this situation of Muṣṭafā al-Ṣāwī al-Juwaynī (d. 1988), who divides metaphor into two parts only as taṣrīḥiyya and makniyya in his book al-Balāgha al-ʿArabiyya Ta’ṣīl wa tajdīd, the istiʿāra classifications in Aḥmad Muṣṭafā al-Marāghī’s ʿUlūm al-balāgha book, Aḥmad al-Hāshimī’s (d. 1943) Jawāhir al-Balāgha book, Ḥasan Ḥabannaka al-Maydānī’s (d. 2004) al-Balāgha al-ʿArabiyya Ususuhā wa afnānuhā book and Faḍl Ḥasan ʿAbbās’s (d. 2011) al-Balāgha funūnuhā book are has been more comprehensive and diverse than the authors above. In this study, definitions and divisions related to metaphor in some of the Arabic rhetoric books that were written recently and came to the fore were examined. The aim of this research is to identify different methodological approaches, classifications and concepts used for metaphor in Arabic rhetoric works written in the modern period.
Klasik dönemden günümüze değin önemli belâgat kavramlarından biri olarak görülen ve kelime veya ifadenin benzeme gayesiyle başka anlamda kullanılması anlamına gelen istiarenin bugüne kadar birbirinden farklı tanımları ve tasnifleri yapılmış ve istiare üzerine müstakil eserler telif edilmiştir. İstiareyi iki tarafından biri hazfedilen teşbih olarak tanımlayan modern dönem Arap belâgati müelliflerinden Abdülaziz Atîk (ö. 1976) fi’l-Belâgati’l-‘Arabiyye: ‘İlmü’l-beyân adlı eserinde konuyu; benzeme yönüyle tasrîhiyye ve mekniyye; istiâre yapılan sözcüğün yapısı itibariyle asliyye ve tebeiyye; istiarenin iki tarafına ait özelliklerin durumu itibariyle muraşşaha, mücerrede ve mutlaka olarak üç kategoride değerlendirmiştir. İstiare-i temsîliyyeye müstakil bir alt başlık açan Atîk’in bu kategorizasyonu, Alî el-Cârim (ö. 1949) - Mustafa Emîn’in el-Belâgatü’l-vâdiha ve Muhammed Ahmed Kâsim - Muhyiddîn Dîb’in ‘Ulûmü’l-belâğa: el-Bedî‘ ve’l-beyân ve’l-me‘ânî kitaplarında büyük ölçüde benzer şekilde olmuştur. Muhammed b. Sâlih el-‘Useymîn’nin (ö. 2001) Dürûsu’l-belâğa’sında ve Ali Bulut’un Belâgat: Meânî, beyân, bedî‘’inde ise benzer tasnif durumu olmasına rağmen bu iki müellif istiare-i temsîliyyeye değinmemiştir. el-Belâğatü’l-‘Arabiyye: Te’sîl ve tecdîd adlı eserinde istiareyi sadece tasrîhiyye ve mekniyye olarak iki kısma ayıran Mustafâ es-Sâvî el-Cüveynî’nin (ö. 1988) bu durumuna karşın, Ahmed Mustafa el-Merâğî’nin‘Ulûmü’l-belâğa, Ahmed el-Hâşimî’nin (ö. 1943) Cevâhiru’l-belâğa, Hasen Habenneke el-Meydânî’nin (ö. 2004) el-Belâgatü’l-‘Arabiyye: Üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ ve Fadl Hasan Abbâs’ın (ö. 2011) el-Belâğa fünûnühâ ve efnânühâ kitaplarındaki istiare tasnifleri yukarıdaki müelliflerden daha kapsamlı olmuştur. Bu çalışmada son dönemde telif edilen ve ön plana çıkan bazı Arap belâgati kitaplarının istiareyle ilgili tanımları ve taksimleri incelenmiştir. Bu araştırmadaki amaç, modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinde istiare ile ilgili olarak farklı metodolojik yaklaşımları, tasnifleri ve istiareye yönelik kullanılan kavramları tespit etmektir.
Modern Arapçada Kullanılan Kalıp İfadeler ve Bağlaçlar, 2022
Modern Arapçanın, Napolyon Bonapart’ın (ö. 1821) 1798’de Mısır’ı işgali ile başladığı ve daha son... more Modern Arapçanın, Napolyon Bonapart’ın (ö. 1821) 1798’de Mısır’ı işgali ile başladığı ve daha sonra Kavalalı Mehmet Ali Paşa (ö. 1849) ile devam ettiği yönünde genel görüş vardır. Klasik dönem Arapçasının, Arap dilinin bilinen en eski kaynakları olan Cahiliye dönemine kadar ulaştığı, daha sonra Hz. Peygamber dönemi, Râşid Halifeler, Emeviler, Abbasiler ve Osmanlılar dönemleri olmak üzere 18. Yüzyılın sonuna dek devam ettiği kabul edilmektedir. Bu döneme kadar Arap dilinde her ne kadar, lafız anlam ve üslup yönünden değişimler olsa da bu değişimler son iki asır kadar hızlı ve belirgin bir düzeyde olmamıştır. Arap dünyasında Mısır’da başlayan ve daha sonra diğer Arap ülkelerine yansıyan modernleşme süreci, eğitimden kültüre, basın dilinden tercüme faaliyetlerine kadar dilin pek çok alanında gerçekleşmiş ve Arap dilinde lafız ve anlam yönüyle bazı değişimler meydana gelmiştir. Bu süreçte modern Arapçayı klasik Arapçadan farklı kılan bazı ayrım noktaları tespit edilmiş olup bu ayrımlardan bazıları, kalıp ifadelere, bağlaçlara ve zarflara yöneliktir. Zira modern Arapçada yoğun bağlaç ve kalıp ifade kullanımı olup bunlardan bazıları harfi cerli, bazıları zarf ile ve bazıları ise yalın bir yapıda kullanılmaktadır. Bağlaçlara yönelik muhtelif çalışmalar bulunmakta olup bu çalışmalar daha çok bağlaçları tanıtmaya, onları farklı açılardan kategorize etmeye, onların farklı vecihlerinin bir araya getirilmesine ve bağlaçların farklı kullanımlarını örneklendirmeye yönelik olmuştur. Bu çalışmamızda; günümüzde yaygın kullanımı olan fakat klasik dönemde kullanılmayan kalıp ifadelere, bağlaçlara ve zarflara yer verilmiştir. Örnek verilecek ifadelerin klasik dönem Arapçasında kullanılmadığını tespit etmek için el-Mektebe eş-Şâmile programından istifade edilmiştir. Bu çalışmadaki amaç, klasik dönemde kullanımı olmayan, fakat günümüzde yaygın olarak kullanılan kalıp ifadeleri, edatları ve zarfları tespit etmektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Kalıp İfade, Bağlaç, Edat, Klasik, Modern
The Phrases and Conjunctions Used in Modern Arabic
Abstract
There is a general view that modern Arabic began with Napoléon Bonaparte's (d. 1821) invasion of Egypt in 1798 and then continued with Kavalalı Mehmet Ali Pasha (d. 1849). It is accepted that the classical period Arabic reached until the period of Ignorance, the oldest known sources of the Arabic language, and then continued until the end of the 18th century, during the period of the Prophet Muḥammad, Rashid Caliphs, Umayyads, Abbasids and Ottomans. Although there have been changes in terms of lexical meaning and style in the Arabic language until this period, these changes have not been as rapid and evident as the last two centuries. The modernization process, which started in Egypt in the Arab world and then reflected to other Arab countries, has taken place in many areas of the language from education to culture, from the language of the press to translation activities, and some changes have occurred in the Arabic language in terms of wording and meaning. In this process, some points of distinction that make modern Arabic different from classical Arabic have been identified, and some of these distinctions are for expressions, conjunctions, and adverbs. Because there is intense use of conjunctions and original expressions in modern Arabic, some of them are used with a preposition, some with an adverb and some with a plain structure. There are various studies on conjunctions, and these studies are mostly aimed at introducing conjunctions, categorizing them from different perspectives, bringing together their different aspects and exemplifying the different uses of conjunctions. In this study; expressions, conjunctions and adverbs that are widely used today but not used in the classical period are included. In order to determine that the expressions to be given as examples were not used in the classical period Arabic, the program of al-Maktaba al-Shāmila was used. The aim of this study is to identify expressions, prepositions and adverbs that were not used in the classical period but are widely used today.
Keywords: Arabic Language, Expression, Conjunction, Preposition, Classical, Modern
Modern Arap Belâgati Kitaplarında Teşbih Tasnifleri , 2022
Arap ülkelerinde son bir buçuk asrı kapsayan modern dönemde Arap belâgatinde sade bir üslup ve ye... more Arap ülkelerinde son bir buçuk asrı kapsayan modern dönemde Arap belâgatinde sade bir üslup ve yeni bir anlayışla belâgat kitapları yazılmış ve bu belâgat kitaplarında teşbihe dair birbirinden farklı tasnifler yapılmıştır. Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb Kazvînî (ö. 739/1338) ile sistematik hale gelen belâgat ilminde teşbih konusu etraflıca anlatılmış ve modern Arap belâgati bilginleri bu iki müellifin eserlerini ve görüşlerini temel alarak teşbihi farklı kısımlara ayırmışlardır. Şöyle ki son dönem Arap belâgati müelliflerinden Alî el-Cârim (ö. 1949) ve Mustafa Emîn’in el-Belâgatü’l-vâdiha kitabında teşbihin dört unsuru incelenmiş, ardından teşbih; mürsel, müekked, mücmel, mufassal ve belîğ olarak beş kısma ayrılmıştır. Sonrasında teşbih-i temsiliyi teşbih-i zımniyi, teşbihin yapılma gayelerini ve teşbih-i maklûbu müstakil alt başlıklar halinde inceleyen müellifler kendilerine has bir taksim yapmışlardır. Diğer bir belâgat müellifi Hasen Habenneke el-Meydânî’nin (ö. 2004) el-Belâgatü’l-‘Arabiyye: Üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ’ adlı kitabında, teşbih önce unsurları yönüyle ele alınmış, ardından teşbihin gayeleri; teşbih edatının olup olmaması; teşbihin gayesinin olup olmaması; teşbihin iyi-kötü olması; teşbihin iki tarafının müfred-mürekkeb, hissî-aklî, hakiki-hayali, tesviye-cem‘, melfuf-mefrûk, maklûb, zımnî ve meknî olması yönüyle farklı açılardan kısımlara ayrılmıştır. Ahmed Mustafa el-Merâğî (ö. 1952) teşbihi on iki alt başlıkta değerlendirmiş, Fadl Hasan Abbâs (ö. 2011) ise yukarıdaki kısımlara ek olarak teşbihe, uzak-yakın şeklinde ayrı bir tasnif eklemiştir. Çalışmamıza konu olan diğer Arap belâgati müelliflerinin de kendilerine has tasnifleri olmuştur. Bu çalışmada; modern Arap belâgatiyle ilgili tespit edilen kitaplardaki teşbih tasnifleri mukayese edilmiş ve müelliflerin teşbihle ilgili farklı bakış açılarındaki sistematik yapının anlaşılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat Teorisi, Belâgat Kitapları, Teşbih, Tasnif.
The Tashbīh Classifications in Modern Arabic Rhetoric Books
Abstract
In the modern period covering the last century and a half in Arab countries, rhetoric books have been written in a simple style and with a new understanding in Arabic rhetoric, and different classifications have been made about tashbīh (simile) in these rhetoric books. In the science of rhetoric, which became systematic with Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), the subject of tashbīh has been explained in detail and modern Arabic rhetoric scholars have divided tashbīh into different parts based on the works and views of these two authors. Namely, in the book al-Balāgha al-Wāḍiḥa of the late Arab rhetoric writers ʿAlī al-Jārim (d. 1949) and Muṣṭafā Emīn, four elements of tashbīh were examined, then; It is divided into five parts as mursal, muakkad, mujmal, mufaṣṣal and balīgh. Afterwards, the authors, who examined the tashbīh tamsīlī, the tashbīh ḍımnī, the purposes of making the tashbīh and the tashbīh maqlūb under separate sub-headings, made a division unique to them. In another rhetorical author, Ḥasan Ḥabannaka al-Maydānī (d. 2004), in his book al-Balāgha al-ʿArabiyya Ususuhā wa afnānuhā tashbīh was first discussed in terms of its elements, then the purposes of tashbīh; tashbīh prepositions; good or bad tashbīh; He divided the tashbīh into parts from different angles in that the two sides of the tashbīh are mufrad-murakkab, ḥissī- ʿaqlī, ḥaqīqī-khayālī, taswiya-jamʿ, malfūf-mafrūq, dımnī and maknī. Aḥmad Muṣṭafā al-Marāghī (d. 1952) evaluated tashbīh under twelve sub-headings, while Faḍl Ḥasan ʿAbbās (d. 2011) added a separate classification as far-near to tashbīh in addition to the above sections. Other Arabic rhetoric writers, which are the subject of our study, also have their own classifications. In this study; The classification of tashbīh in the determined books on modern Arabic rhetoric was compared and it was aimed to understand the systematic structure of the authors different perspectives on tashbīh.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Tashbīh, Classification.
Hatîb el Kazvînî'nin el-Îzâh Kitabının Teşbih Konusunda Verdiği Örneklerin Günümüz Belâgat Kitaplarına Etkisi, 2022
Özet
Mısır başkadısı ve Arap belâgati teorisyeni Celâlüddîn Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338), belâ... more Özet
Mısır başkadısı ve Arap belâgati teorisyeni Celâlüddîn Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338), belâgat ilmi yanında Arap dili, fıkıh, fıkıh usulü ve kelâm ilimlerinde otorite sayılmış ve Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ile birlikte Arap belâgatinde kelâm ve felsefe ekolünün önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Kazvînî, Sekkâkî’nin geliştirdiği bu ekole son şeklini vererek belâgati, meânî, beyân ve bedî‘ ana başlıkları altında sistemli ilmi bir disiplin haline getirmiştir. Zira Sekkâkî’nin Miftâhu’l-‘ulûm’undan faydalanarak Telhîsu’l-miftâh kitabında sistemini özetleyen Kazvînî, el-Îzâh kitabıyla çalışmasını bir adım daha ileri taşıyarak düşüncesinin felsefî ve mantıki arka planını oluşturmuştur. Kendisinden sonraki belâgat bilginlerinin önemli kaynaklarından biri haline gelen Kazvînî’nin bu iki eseri, özellikle son dönem belâgat müellifleri üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Kazvîni el-Îzâh kitabında beyân bölümünü teşbih, hakikat-mecâz, isti‘âre ve kinâye gibi alt başlıklara ayırmış ve bu metot kendisinden sonra devam etmiştir. Bu çalışmada, Kazvînî’nin el-Îzâh kitabının teşbih konusu içinde yer alan örnekleri ve bu örneklerin modern belâgat kitaplarında kullanımı incelenmiştir. Bu sayede, Kazvînî tarafından teşbihle ilgili kullanılan bir âyetin veya Arap şiirinin günümüz belâgat kitaplarında aynı bağlamda hangi boyutlarda yaygın olarak kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu duruma bağlı olarak; belâgat ilminde var olduğu düşünülen donukluğun ve ezberciliğin Kazvînî’den değil, bilakis son dönem belâgat kitaplarında tekrarın ve benzerliğin çok olması ve Kazvînî’den sonra onun oluşturduğu sistematik yapının ileri boyutlara taşınamaması ve geliştirilememesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat teorisi, Sekkâkî, Kazvînî, Belâgat Kitapları, el-Îzâh, Teşbih.
The The Effects of Khaṭīb al-Qazwīnī’s Examples of Tashbīh in the Book of Al-Īḍāḥ on Today’s Rhetoric Books
Abstract
Jalāluddīn Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), the Egyptian chief judge and theorist of Arabic rhetoric, was regarded as an authority on Arabic language, fiqh, uṣūl fıqh and kalām besides rhetoric. He and Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) are accepted as one of the most important representatives of the school of kalām and philosophy in Arabic rhetoric. Qazwīnī gave its final shape to this school developed by Sakkākī and the science of rhetoric; It has become a systematic scientific discipline under the main headings of ma‘ānī, bayān and badī‘. Because Qazwīnī, who made use of Sakkākī’s book Miftāḥ al-ʿulūm and summarized his system in the book Talẖīṣ al-miftāḥ, took his work one step further with the book of Al-Īḍāḥ and formed the philosophical and logical background of his thought. These two works of Qazwīnī, which became one of the important sources of rhetoric scholars after him, left significant effects especially on the late period rhetoric writers. Qazwīnī, in the book of Al-Īḍāḥ, divided the bayān part into sub-titles such as tashbīh, ḥaqīqa, majāz, istiʿāra, kināya, and this method continued after him. In this study, the examples included in the subject of tashbīh in Qazwīnī’s book Al-Īḍāḥ and the use of these examples in modern rhetoric books were examined. In this way, it has been tried to determine in which dimensions a Qur'anic verse or Arabic poem used by Qazwīnī about tashbīh is widely used in the same context in today’s rhetoric books. Depending on this situation; It is thought that the dullness and memorization that is thought to exist in the science of rhetoric is not due to Qazwīnī, but to the fact that there are many repetitions and similarities in the last period rhetoric books and that the systematic structure created by him after Qazwīnī could not be carried forward and developed.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric theory, Sakkākī, Qazwīnī, Rhetoric Books, Al-Īḍāḥ, Tashbīh.
Arabic Literary Criticism from the Age of Jāhiliyyah to the 5th Century Hijrī, 2022
ʿArabic literary criticism went through important phases from the Ignorance (Jāhiliyya) period t... more ʿArabic literary criticism went through important phases from the Ignorance (Jāhiliyya) period to the 5th century AH (1009 AD), and poetry took a higher place than prose in ʿArabic literary criticism. During the Ignorance period, which is the oldest known history of ʿArabic literature, improvised literary criticism for grammatical errors and sometimes wrong words changed with the advent of Islām, and religious criteria and principles played an important role in literary criticism in the first period of Islām. In this period, the ʿArabic language became more fluent and subtle by uniting around the Quraysh dialect with the effect of the style and expression of the Qurʾān, and the ʿArabs united around Islām. The Umayyad calīphs and their rulers, who opened their doors to poets during the Umayyad period, supported ʿArabic poetry and combined their perspectives on poetry in the Ignorance and early Islamic period. During the Abbāsid period, from the 3rd century AH (816 AD), individual literary criticism books were written, and certain rules were set in ʿArabic literary criticism, and a century later, in the 4. century AH (m. 913), traditionalist, innovative and conciliatory schools emerged in ʿArabic literary criticism.
Yabancı dil öğretiminde yeni bir teknik önerisi: Zihinsel sınıflandırma tekniği (A new technical proposal in foreign language teaching: Mental classification technique), 2021
This language teaching technique, which tries to present a new perspective in line with the needs... more This language teaching technique, which tries to present a new perspective in line with the needs of today's foreign language practice methods, aims to create a database in the language according to the usage frequency of the words we hear or the words and expressions in the text we read in the same language as our native language and contribute to the student's fluent speaking. In this method called mind mapping technique, this database, which is formed by mental classification, emerges with the use of inductive and deductive reasoning techniques at different stages in foreign language learning. This technique enables the development of mental curiosity with the discourse of building a new world, a new language, and the transition from learning-oriented knowledge acquisition to exploratory-oriented learning acquisition. Moreover, the student continquisitionues the word-oriented foreign language learning adventure as a sentence-oriented, subject-oriented and book-oriented adventure.
Yabancı dil öğretim tekniklerine günümüzün ihtiyaçları doğrultusunda yeni bir bakış açısı sunmaya çalışan bu dil öğretim tekniği, yabancı dilde duyduğumuz ve okuduğumuz sözcüklerin ve ifadelerin, tıpkı anadilimizdeki gibi dildeki kullanım sıklığına göre kendi içinde bir veri tabanı oluşturulmasına ve öğrencinin akıcı bir şekilde konuşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Zihin haritalama tekniği olarak adlandırılan bu teknikte zihinsel sınıflandırma ile oluşan veri tabanı, tümevarım ve tümdengelim akıl yürütme tekniklerinin yabancı dil öğreniminde farklı aşamalarda birlikte kullanımı ile ortaya çıkmaktadır. Bu teknik, “Yeni bir dil yeni bir dünya inşasıdır” söylemi ile zihinsel merakın geliştirilmesine, öğrenme odaklı bilgi ediniminden keşfetmeye dayalı bilgi edinimine geçiş yapılmasına ve kelime odaklı başlayan yabancı dil öğrenim serüvenini, öğrencinin cümle, konu ve kitap odaklı şeklinde devam ettirmesine olanak sağlamaktadır.
Arap Belâgatında Lâzım-ı Fâide-i Haber Kavramı ve Müfessirlerin Bu İfadelere Dair Görüşleri (The Concept of Lâzım-ı fâide in Arabic Rhetoric and the Opinions of the Commentators on These Expressions), 2021
In the Arabic rhetoric, the sentence is divided into two parts; declarative sentences and constru... more In the Arabic rhetoric, the sentence is divided into two parts; declarative sentences and construction sentences. There are two main purposes of the declarative sentences and fâide-i haber from these main purposes; It means conveying an unknown news to the interlocutor. Lâzım-ı fâide is convey a known news to the addressee. In such news, the person who speaks the word shows that he knows the news he conveyed to the interlocutor and the sentences lâzım-I fâide, are not useful in terms of information. In this study; What the phrases of lâzım-I fâide are examined and examples of the verses that commentators say “there is a lâzım-ı fâide” are given in the Quran. In addition, the opinions of the commentators regarding some sentences reminiscent of the necessity of the Qur'an were examined. Sometimes, in a verse in which a commentator says “There is a lâzım-I fâide for this expression”, another commentator stated that there is a different purpose.
Arap belâgatında cümle, haber ve inşâ olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haber cümlesinin iki asli gayesi olup bu iki asli gayeden fâide-i haber, muhataba bilmediği bir haberi iletmek demektir. Lâzım-ı fâide ise; muhataba bildiği bir haberi iletmektir. Bu tür haberlerde mütekellim / sözü söyleyen kimse, muhataba ilettiği haberi bildiğini gösterir ve lâzım-ı fâide olan cümleler muhataba bilgi açısından fayda sağlamaz. Bu çalışmada; lâzım'ı fâidenin ne olduğu incelenmiş, Kur'ân-ı Kerîm'de müfessirlerin "lâzım-ı fâide vardır" dedikleri ayetlerden örnekler verilmiş ve Kur'ân-ı Kerîm'de lâzım-ı fâideyi anımsatan bazı ifadelere dair müfessirlerin görüşleri incelenmiştir. Bazen bir müfessirin "şu ifadede lâzım-ı fâide vardır" dediği bir ayete diğer bir müfessir o cümlede farklı bir gayenin var olduğunu söylemiştir.
Books by Ahmet Gezek
Bedî‘ İlminde Manayı Güzelleştiren Söz Sanatları ve Bu Sanatlara Yönelik Bazı Eleştirel Yaklaşımlar, 2023
Bu çalışmada, bedî‘ ilmindeki mana ve lafız tasnifi esas alınarak manayı güzelleştiren söz sanatl... more Bu çalışmada, bedî‘ ilmindeki mana ve lafız tasnifi esas alınarak manayı güzelleştiren söz sanatları incelenmiş ve eserde iki farklı çalışma bir arada yürütülmüştür. Kitapta bir taraftan manayı güzelleştiren sanatların yeni tasnifi yapılır-ken diğer taraftan bu sanatların me‘ânî ve beyân ilimleriyle olan bağına dikkat çekilmiştir. Çalışmamızda, bedî‘ ilminin alt başlıklarına dair konu anlatımı yapılıp örnekler verildik-ten sonra bir söz sanatının diğeriyle olan bağı, me‘ânî ve beyân ilimleriyle olan yakınlığı tartışılmış ve farklı görüşlere yer verilmiştir.
Klasik Dönem Arap Edebi Tenkidinde Gelenekçi ve Yenilikçi Yaklaşımlar (Traditional and Innovative Approaches in Classical Arabic Literary Criticism), 2022
Uploads
Thesis Chapters by Ahmet Gezek
In the second part of this study, the situation of literary criticism in the first period of the Abbasids is discussed, especially the books written on Arab literary criticism in the third century AH and the criteria, and the most common literary criticisms set forth in these books are drawn. The increase in scientific activities in this century, the increase in translation movements from different languages, especially Persian, Greek, and Hindi with the support of the Abbasid caliphs, the change of the Arabic language in terms of wording, meaning, style and imagination for the second time with the effect of the intermingling of the Arabs with other societies has caused new and old debates in Arabic literary criticism.
In the third part, the traditionalist and innovative tendencies that emerged in Arabic literary criticism in parallel with the above change in the fourth century AH, and the debates between the poet Buhturi, who represents the traditionalists, and Abu Temmâm, who represents the innovators, in the second half of this century, the new and old ones clustered around Mutanebbî. In addition, the conciliatory approach, which tried to unite both, was also mentioned. The critics of this period focused on poems and poets, put forward certain criteria and different perspectives on Arabic literary criticism, and made important contributions to the formation of the science of rhetoric with their discussions and analyzes. In this study, the subjects mentioned in the literary discussions mostly on poems and poets are emphasized, and the effect of these discussions on the Arabic literary criticism is explained.
Hicri dördüncü yüzyılda Arap edebi tenkidinde gelenekçi ve yenilikçi yönelimler ortaya çıkmış ve bu yönelimler etrafında edebi tenkit tartışmaları yapılmıştır. Bu yüzyıldaki edebi tenkit tartışmalarıyla Arap edebi tenkidi önemli aşamalar kat etmiştir. Câhiliye döneminde objektif kriterlerden uzak, herhangi bir gerekçelendirme gösterilmeden doğaçlama bir şekilde genellemeler ve cüzi kriterlerle yapılan edebî tenkit, daha çok şiirler ve şairler merkeze alınarak olmuştur. İslam’ın gelmesiyle lafız, anlam, üslup ve hayal olgusu yönünden değişen Arap dilinde daha önce Câhiliye döneminde ikinci planda olan nesir yazısı gelişim göstermiş ve Arap edebî tenkidinde İslam’ın ortaya koymuş olduğu prensipler ve kurallar esas alınmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde Arap edebî tenkidinin bilinen en eski tarihi olan Câhiliye ve Sadru’l-İslam dönemlerindeki durumu incelenmiş ve ardından Emeviler döneminde edebiyatta Câhiliye ve İslam etkisi üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde Abbasilerin ilk döneminde edebî tenkidin durumu ele alınmış, özellikle hicri III. yüzyılda Arap edebî tenkidi üzerine yazılan kitaplar ve bu kitaplarda ortaya konan kriterlerin ve en yaygın edebî tenkitlerin çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Bu yüzyılda ilmi faaliyetlerin çoğalması, Abbasi halifelerinin desteğiyle Farsça, Yunanca ve Hintçe başta olmak üzere farklı dillerden tercüme hareketlerinin artması, Arapların diğer toplumlarla içli dışlı olarak onlara karışmasının etkisiyle Arap dilinde ikinci sefer lafız, anlam, üslup ve hayal olgusu yönüyle değişim göstermesi, Arap edebî tenkidinde yeni ve eski tartışmalarını beraberinde getirmiştir.
Üçüncü bölümde hicri IV. yüzyılda yukarıdaki değişime paralel olarak Arap edebî tenkidinde ortaya çıkan gelenekçi ve yenilikçi yaklaşımlar ve bu yaklaşımlar içinde gelenekçileri temsil eden şair Buhturî ile yenilikçileri temsil eden Ebû Temmâm arasındaki tartışmalara, bu yüzyılın ikinci yarısında Mütenebbî etrafında kümelenen yeni ve eski tartışmalarına ve her iki yaklaşımı birleştirmeye çalışan uzlaşmacı bakış açısına değinilmiştir. Bu dönemdeki tenkitçiler şiirlere ve şairlere odaklanarak Arap edebî tenkidine dair belirli kriterler ve farklı bakış açıları ortaya koymuşlar ve yaptıkları tartışmalar ve tahlillerle aynı zamanda belâgat ilminin teşekkülüne önemli katkılar sunmuşlardır. Bu çalışmada, çoğunlukla şiirler ve şairler üzerinden yapılan edebi tartışmalarda değinilen konular üzerinde durulmuş, bu tartışmaların Arap edebi tenkidine olan etkisi ele alınmıştır.
This thesis consists of introduction, two main sections and a conclusion. In this study, subject necessary benefit / lâzım-ı fâide has been studied in detail by recourse to important rhetoric books and commentaries books of Qur’an from the classical period to the present day. At the entrance some of the general terms of eloquence was investigated. The first chapter related to the theoretical framework of the thesis, in the second chapter the opinions of commentators investigated and examples from the Qur’an in this context. The findings reached are given in the results section. Interlocutor, when he heard a declarative sentence that are knowledgeable about that, from the person who makes the news / mutekellim, he knows that it is familiar with the declarative sentence by mutekellim. Lâzım-ı fâide sentences, it's not news in the true sense, but contains it implicitly. To know the lâzım-ı fâide depends on knowing the fâide-i haber.
Commentators that says “the sentence has been lâzım-ı fâide” in the declarative sentence wherein the Holy Qur’an, another commentator has a different purpose to the phrase according to the context of the verse. For example; condemnation, learning, the removal of the question marks that have formed in the mind, pray for the authority that is directed toward Allah on the declarative sentence, similar to the past make it hard for the provision of, the reason of the meaning of the sentence contained in, the appeal and reproach in a manner closed, reinforce the sentence, to apologize and etc. meanings they mean.
Arapça'da cümle belâgat yönünden haber ve inşâ cümlesi olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haber cümlesinin aslî olarak iki gayesi vardır. Çünkü mütekellim muhataba, ya bilinmeyen bir hükmü haber vermektedir ki buna fâide-i haber denilir. Fâide-i haber, ibarenin içerdiği hükmün muhataba fayda sağlaması demektir. Ya da muhataba verilen haberi, mütekellim bildiğini göstermektedir ki buna da lâzım-ı fâide denilir. Lâzım-ı fâidede muhatap, kendisine iletilen haberi önceden bildiğinden dolayı haber kendisine bilgi açısından fayda sağlamaz. Bu durumda haberin faydası yani haberi söyleme amacı, mütekellimin haberi bildiğini göstermesidir.
Kur’ân-ı Kerîm bağlamında lâzım-ı fâidenin önemini ortaya koyan bu çalışmamız; giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır: Bu çalışmada lâzım-ı fâide konusu; klasik dönemden günümüze kadar önemli belâgat kitapları ve tefsirlerin konuyla ilgili açıklamalarından yararlanılmak suretiyle detaylı bir biçimde incelenmeye çalışılmıştır. Girişte genel belâgat terimlerinden önemli bazıları ele alınmıştır. Birinci bölümde tezle ilgili teorik çerçeve, ikinci bölümde Kur’ân-ı Kerîm’den bu bağlamdaki örnekler ve müfessirlerin görüşleri araştırılmış, ulaşılan bulgulara sonuç bölümünde yer verilmiştir. Muhatap, hakkında bilgi sahibi olduğu bir haberi mütekellimden işittiğinde, mütekellimin haberi bildiğini bilmekte olduğundan dolayı lâzım-ı fâide cümleleri, hakiki anlamda haber anlamını içermeyip zımnen içermektedir.
Bir müfessirin “lâzım-ı fâide vardır” dediği Kur’ân-ı Kerîm’deki bir haber cümlesine başka bir müfessir âyet-i kerîmenin siyak ve sibakından anladığı manaya göre; kınama, hali öğrenme, zihinde oluşmuş olan soru işaretlerini giderme, Allah (c.c.)’a yönelik olan haberlerde dua makamı, geçmiş hükmü bütün benzerlerine tahakkuk ettirme, cümlenin tazmin ettiği mananın illeti ve ikrarı, ta’rîz / üstü örtülü bir şekilde itiraz ve sitem etme, ikaz kabilinden tekit etme ve özür dileme gibi maksatların olduğunu söyleyebilmiştir.
Papers by Ahmet Gezek
In mushākala, which is defined as expressing meaning with a word in the phrase other than its own wording, the repeated word is the figurative meaning or the second meaning of the word. This art is included in the rhetorical arts section, beautifying rhetoric books' meaning. The word repeated in mushākala has the same root as the first word in form and differs from other word repetition arts in that it has a figurative meaning.
In irṣād, which means that a word in the sentence gives a clue as to how the sentence will end, the sentence sometimes ends with word repetition, and sometimes with a different word understood from the sentence. Irṣād; It is more comprehensive than other arts of word repetition as it can come with different figures of speech such as ṭibāq, muqābala, tardīd, and raddu'l-'acuz 'ala’ṣ-ṣadr. The main thing in this art is to predict how the sentence will end, and when the sentence ends with word repetition, it contains the art of tardīd.
The art of 'akis is saying a new word by entirely or partially changing the places of the words in the sentence. What distinguishes 'akis from other word repetition arts is the replacement of words within the sentence. Most rhetoric scholars have included it in the arts that beautify the meaning, and some have included it in the arts related to pronunciation.
Since a word is repeated in the sentence in the art of tardīd, which means having a word with the same wording and meaning in the sentence, some rhetoric scholars evaluated this art within the art of itnāb in the 'Ilm al-Ma’ānī, and some evaluated it within the 'Ilm al- Badī'. In muzāwaja, word repetition occurs in conditional sentences. The fact that muzāwaja is related to conditional sentences distinguishes this art from tardīd.
Raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr, which is considered among the arts that beautify pronunciation in rhetoric books, is the presence of the same word or the word from the same root at the end of the sentence at the beginning or within the sentence. This art is similar to irṣād in that a word at the end of the phrase is connected to another word in the sentence, and there is word repetition.
Jinās al-mumāthil, one of the arts of word repetition, is the repetition of two nouns, two verbs or two letters that are the same in wording but different in meaning. Jinās al-mumāthil, unlike other types of puns, are included in the word repetition arts in our study because they are related to homophony. Other parts of jinās al-tām were excluded from the scope of the study because their pronunciation occurs between two different words that are the same or similar.
In this study, figures of speech related to word repetition were examined, and it was determined that irṣād and raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr were sometimes used with word repetition and sometimes without word repetition. These two arts; It has been understood that it is more comprehensive than mushākala, 'akis, tardīd, muzāwaja and jinās al-mumāthil and includes them within itself depending on the situation. In this research, word repetition arts were brought together, and attention was drawn to their differences. It is thought that the fact that there are no studies dealing with these arts in the 'Ilm al- Badī further increases the importance of our study.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ʿIlm al- badī', Mushākala, Irṣād, Tardīd.
Öz: Bedî‘ ilminde, mana ve lafızla ilgili olarak birçok edebi sanat bulunmaktadır. Bu söz sanatlarından kelime tekrarıyla ilgili olanların bazısı manayı güzelleştiren sanatlar içinde, bazısı lafzı güzelleştiren sanatlar kısmında değerlendirilmiştir. Klasik ve modern belâgat eserlerinde manayla ilgili kelime tekrarı sanatları; müşâkele, irsâd, akis, terdîd ve müzâvece; lafızla ilgili söz sanatları reddü’l-acüz ale’s-sadr ve cinâs-ı mümâsil’dir.
Bir anlamın kendi lafzı dışında ibaredeki bir kelime ile söylenmesi olarak tarif edilen müşâkele’de tekrar edilen kelime, mecazi anlam veya kelimenin ikinci anlamı olduğu için bu sanat belâgat eserlerinde manayı güzelleştiren söz sanatları kısmında yer almıştır. Müşâkele’de tekrar edilen kelime şekil itibarıyla birinci kelimeyle aynı kökten olur ve mecaz anlamı kendisinde bulunması yönüyle diğer kelime tekrarı sanatlarından farklılık gösterir.
Cümlenin sonunun nasıl biteceğine ibaredeki bir kelimenin ipucu vermesi demek olan irsâd’da cümle bazen kelime tekrarıyla, bazen de cümleden anlaşılan farklı bir kelimeyle sonlanır. İrsâd; tıbâk, mukâbele, terdîd, reddü’l-acüz ale’s-sadr gibi farklı söz sanatlarıyla birlikte gelebildiği için diğer kelime tekrarı sanatlarından daha kapsamlıdır. Bu sanatta asıl olan, cümlenin sonunun nasıl sonlanacağının tahmin edilmesi olup kelime tekrarıyla cümle sonlandığında terdîd sanatını ihtiva etmiş olur.
Akis sanatı, cümlede kelimelerin yerleri tamamen veya kısmen değiştirilerek yeni bir söz söylenmesidir. Akis’i diğer kelime tekrarı sanatlarından ayıran husus, kelimelerin cümle içinde yer değiştirmesidir. Çoğu belâgat bilgini bu sanatı manayı güzelleştiren sanatlara, bazıları ise lafızla ilgili sanatlara dahil etmiştir.
Cümlede lafzı ve anlamı aynı bir kelimenin bulunması anlamına gelen terdîd sanatında cümle içinde bir kelime tekrar edildiğinden dolayı bazı belâgat bilginleri bu sanatı me‘ânî ilmindeki itnâb sanatında, bazıları ise bedî‘ ilminde değerlendirmiştir. Müzâvece’de kelime tekrarı şart ve cevap cümlelerinde olmaktadır. Müzâvece’nin şart ve cevap cümleleriyle ilgili olması, bu sanatı terdîd’den ayıran özelliktir.
Belâgat eserlerinde lafzı güzelleştiren sanatlar içinde değerlendirilen reddü’l-acüz ale’s-sadr; ibare sonundaki kelimenin aynısının veya iştikakının (aynı kökten gelen kelimenin) cümle başında veya içinde var olmasıdır. Bu sanat, ibarenin sonundaki bir kelimenin cümle içinde başka bir kelimeyle irtibatlı olması ve kelime tekrarının kendisinde olması yönüyle irsâd’a benzemektedir.
Kelime tekrarı sanatlarından cinâs-ı mümâsil, lafız olarak aynı, fakat manası birbirinden farklı olan iki isim, iki fiil veya iki harfin tekrar edilmesidir. Cinâs-ı mümâsil, diğer cinas çeşitlerinden farklı olarak eş seslilikle ilgili olduğu için çalışmamızda kelime tekrarı sanatlarına dahil olmuştur. Cinâs-ı tâm’ın diğer kısımları ise telaffuzu birbirinin aynısı veya benzeri iki farklı kelime arasında gerçekleştiğinden dolayı çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur.
Bu çalışmada, kelime tekrarına dayalı söz sanatları incelenmiş olup bu sanatlardan irsâd ve reddü’l-acüz ale’s-sadr’ın bazen kelime tekrarıyla, bazen de kelime tekrarı dışında kullanıldıkları tespit edilmiştir. Bu iki sanatın; müşâkele, akis, terdîd, müzâvece ve cinâs-ı mümâsil’den daha geniş kapsamlı olduğu ve duruma göre onları kendi içinde barındırdığı anlaşılmıştır. Bu araştırmada, kelime tekrarı sanatları bir araya getirilerek aralarındaki farklara dikkat çekilmiştir. Bedî‘ ilminde bu sanatları konu edinen çalışmaya rastlanmamasının, çalışmamızın önemini daha da arttırdığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belagati, Bedî‘ İlmi, Müşâkele, İrsâd, Terdîd.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Kompozisyon Sanatları, İnsicâm, Hüsn-i Nesak.
Abstract: In classical and modern rhetoric books, the ‘Ilm al- Badī‘ is divided into two parts: arts that beautify the pronunciation and the meaning. In figures of speech related to pronunciation, issues such as whether the pronunciations of words are the same or close to each other have been examined, and in figures of speech that beautify the meaning, situations such as subtle meaning, reason and qualification have been discussed. In this study, figures of speech that are mentioned among the figures of speech that beautify the words, but focus on making the text more organized and better, were examined. These figures of speech; insijām, suhūlat, tafwīt, ḥusn al-nasaq, ḥusn al-maṭlab, ḥusn al-bayān, ‘aqd and ḥal. Among these arts, those related to making the text or speech more organized, understandable and effective; It is insijām, suhūlat, ḥusn al-nasaq and ḥusn al-bayān. The art of tafwīt means that the words are of equal length; ḥusn al-maṭlab introduces a request expression after stating a situation; ‘aqd means the turning prose writing into poetry; ḥal deals with the conversion of verse into prose. In our research, we tried to present a new approach to evaluate these arts as composition arts under a different title.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Composition Arts, İnsijām, Ḥusn al-Nasaq.
Keywords: ʿIlm al- badī‘, Jinās, Saj‘, Luzūm mā lā yalzam, Classification.
Hicri yedinci yüzyıldan sonra klasik dönem tasnifinde bedî‘ ilminin, mana ve lafızla (söyleyişle) ilgili söz sanatları olarak iki kısımda değerlendirilmesi yaygındır. Lafızla ilgili sanatların kapsamı bir müelliften diğerine bazı farklı sanatları içinde barındırsa da bu sanatlar genel anlamda kelime tekrarı, kelimelerin yer değiştirmesi, bir kelimenin ibaredeki başka bir kelimeden türetilmesi, eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği gibi konuları içerir. Çalışmamızda, lafızla ilgili sanatlar içerisinden eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği ile ilgili olanlara yer verilmiştir. Bu açıdan konu incelendiğinde, cinasın bazı alt başlıklarının eş seslilikle, bazısının ses özdeşliğiyle, bazısının da ses benzerliğiyle ilgili olduğu tespit edilmiştir. Şöyle ki; cinâs-ı tâm’ın alt başlıklarından cinâs-ı mümâsil’de eş sesli sözcükler bulunmaktadır. Cinâs-ı müstevfâ ve cinâs-ı mürekkeb sanatlarında, telaffuzları aynı olduğu için iki kelime veya ifade arsında ses özdeşliği vardır. Ses benzerliğiyle ilgili söz sanatları; cinâs-ı gayr-ı tâm, seci ve lüzûm-ı mâ lâ yelzem’dir. Araştırmamızda, lafızla ilgili söz sanatlarının iki önemli konusu cinas ve seci ile ilgili farklı bir perspektif sunulmuş ve telaffuzla ilgili bu sanatların daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir. Yapılan araştırmada, lafızla ilgili bedî‘ sanatlarını eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği açısından ele alan çalışmaya rastlanmamasının konuyu daha önemli hale getirdiği düşünülmektedir.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Dotted and Non-Dotted Letters, Writing of Letters, Letter-Vowel Change.
Belâgat ilminde harf ve harekeyle ilgili edebi sanatlar belâgat eserlerinde bazen bedî‘ ilmi içinde, bazen belâgate dahil olan sanatlar olarak, bazen de muhtelif söz sanatlarıyla birlikte zikredilmiştir. Çalışmamızda harf ve harekeye dair söz sanatları incelenmiştir. Bu sanatlardan kelimelerin noktalı veya noktasız harflerden oluşmasıyla ilgili olanlar; hayfâ’, raktâ’, mühmel, mu‘cem, mülemma‘ ve tashîf’tir. Birbirine bitişen veya bitişmeyen harflerle yazı yazma sanatları muvasssal ve mukatta‘, harflerin dizilimiyle ilgili olanlar kalb ve ebced hesabıdır. İbarede harf ve harekenin değişmesiyle ilgili sanatlar ise müvârebe, mütelevvin ve mütezelzil’dir. Çalışmamızda, harf ve harekeyle ilgili sanatlardan en çok bilinenlerinin kalb ve müvârebe olduğu tespit edilmiştir. Diğerleri ise edebiyat ve belâgat eserlerinde nadir olarak geçen sanatlardır. Az bilinen sanatlardan mütezelzil, kelimenin harekesinin yanlış okumasıyla gerçekleştiği için edebi sanat olarak değerlendirilmemesi daha uygundur. Bu araştırmada, harflerle ilgili edebi sanatların bir araya toplanması amaçlanarak belâgat eserlerindeki durumu incelenmiştir. İlgili sanatlara dair örneklerin edebiyat eserlerinde az bulunması, bu sanatların belâgat eserlerinin çoğunda bulunmamasına etki ettiği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Noktalı-Noktasız Harfler, Harflerin Yazılışı, Harf-Hareke Değişmesi.
Keywords: Arabic
Arabic Language and Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Badī‘.
Öz: Hicri üçüncü yüzyıla kadar söz sanatları manasına gelen bedî‘ kavramı, sonrasında me‘ânî ve beyân ilimlerini de kapsayacak şekilde belâgat ilmi ile eş anlamlı olmuştur. Hicri yedinci yüzyıla varıldığında bu terimin günümüzdeki şekliyle, sözü güzelleştiren edebi sanatların üst başlığı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinden on tanesinin bedî‘ ilmine dair tanımları, tasnifleri ve alt başlıkları incelenmiştir. Klasik dönemde yüzden fazla sayıya ulaşan bedî‘ sanatlarının modern belâgat kitaplarında bazısına değinildiği ve müelliflerin bu konuda seçici davrandıkları gözlemlenmiştir. Bu araştırmada, bedî‘ ilminin günümüzdeki durumuna dair farklı bakış açılarını bir araya getirmek ve modern Arap belâgati müelliflerinin bedî‘ ilmine dair yaptıkları tanımları, tasnifleri ve farklı sayılardaki bedî‘ sanatlarını birbiriyle mukayese etmek amaçlanmıştır. Kronolojik sıranın esas alındığı bu araştırmadan önce modern Arap belâgatinde benzer bir çalışmaya rastlanılmaması, araştırmayı önemli kılan hususlardan biri olmuştur. Bu bağlamda modern Arap belâgati müellifleri yaptıkları tanımlarda ve bedî‘ ilmi tasniflerinde klasik dönemde Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338) ile şekillenen bedî‘ ilmi anlayışına büyük ölçüde bağlı kalmışlardır.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Belâgat Teorisi, Belâgat Kitapları, Bedî‘.
There are some uncertainties about what modern Arabic, which is a widely used concept today, is, what is meant by this concept, and which period it covers, unlike classical Arabic. Although there are different reasons for this situation, one of the important reasons in our opinion is that the classical texts and modern Arabic texts are not sufficiently compared. In this study, examples from the expressions of some prose and criticism writers in the classical period were brought and these examples were compared with the Arabic media language. The aim here is to try to identify the different aspects of classical Arabic and modern Arabic. In this context, some features that distinguish Modern Arabic from classical Arabic have been identified. It is possible to list these features as follows: At the beginning of paragraphs in modern Arabic, the side elements of the sentence often precede the main elements; Since ījāz is acceptable in classical period Arabic, sentences are short, concise and pronouns are used a lot; the the expressions are more poetic in classical Arabic and the acquisition of new meanings of words in modern Arabic.
Keywords: Arabic, Classical, Arabic, Modern Arabic, Sentence Formation, Form of Expression.
Öz
Günümüzde yaygın olarak kullanılan bir kavram olan modern Arapçanın ne olduğuna, bu kavramla ne kastedildiğine ve klasik dönem Arapçasından farklı olarak hangi dönemi kapsadığına dair bazı belirsizlikler bulunmaktadır. Bu durumun farklı sebepleri olmakla birlikte kanaatimizce önemli nedenlerinden biri, klasik metinlerle modern Arapça metinlerinin yeterince karşılaştırılmamış olmasıdır. Bu çalışmada; klasik dönemdeki bazı nesir ve tenkit yazarlarının ifadelerinden örnekler getirilmiş ve bu örnekler, Arap medya dili ile mukayese edilmiştir. Buradaki amaç, klasik dönem Arapçası ile günümüz modern Arapçasının birbirinden farklı yönlerini belirleme çabasıdır. Bu çerçevede, Modern Arapçayı klasik dönem Arapçasından ayıran bazı özellikler tespit edilmiştir. Bu özellikleri; modern Arapçada paragraf başlangıçlarında cümlenin yan öğelerinin sıklıkla ana öğelerden önce gelmesi; klasik dönem Arapçasında icazın makbul olmasından dolayı cümlelerin kısa, öz ve zamir kullanımının çok olması; klasik Arapçada secili ifadelerin çok bulunması ve modern Arapçada kelimelerin yeni anlamlar kazanması şeklinde sıralamak mümkündür.
Anahtar kelimeler: Arapça, Klasik Arapça, Modern Arapça, Cümle Kurulumu, İfade Biçimi.
Sözlükte “Bir söz söyleyip o sözle farklı bir anlamı kastetmek” anlamına gelen kinaye, Arap belâgati terimi olarak “Bir sözü hem hakiki anlamına hem de bu anlam dışında kastedilen ikinci anlama gelecek şekilde kullanmak” de-mektir. Kinayenin, beyân ilminin alt başlığı olarak kavramsallaşma süreci hicri ikinci yüzyılda başlamış ve hicri yedinci yüzyılda Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (ö. 626/1229) ve sekizinci yüzyılda Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338) ile günümüz-deki şeklini almıştır. Modern Arap belâgati müellifleri, kinaye tanımları ve tas-niflerinde bu iki müellifin metodolojik yaklaşımlarını esas alıp kimi yerde aynı yaklaşımı benimsemişler, kimi yerde de özgün değerlendirmelerde bulunarak bu yaklaşıma bazı ilaveler ve tenkitler yapmışlardır. Örneğin Kazvînî’nin; لفظ أريد به لازم معناه مع جواز إرادة معناه حينئذ “(Asıl) anlamının kastedilmesi mümkün ol-makla birlikte, mananın gerektirdiği (anlamın) kastedildiği lafızdır.” ifadeleriy-le yaptığı kinaye tanımını bazı çağdaş müellifler aynı lafızlarla alırken, bazıları bu tanıma karine olgusunu eklemişlerdir. Kinaye tasnifinde de benzer durum söz konusu olup Sekkâkî’nin yapmış olduğu taksimi kimi müellifler değişiklik yapmadan almalarına karşın kimi müellifler bu tasnif üzerine bazı ilaveler yapmışlardır. Son bir asrı kapsayan modern dönemde Arap belâgati üzerine birçok kitap yazılmış ve bu kitaplardan bir kısmı Arap ülkelerinde ve ülkemiz-de ön plana çıkmıştır. Bu çalışmada; kinaye konusu bağlamında modern dö-nemde yazılmış olan Arap belâgati kitaplarından on iki tanesi seçilmiş olup bu kitaplarda kinaye tanımları ve tasnifleri incelenmiştir. Bu çalışmadaki amaç, günümüz Arap belâgati eserlerinde kinaye ile ilgili çeşitli bakış açılarını bir araya getirip birbiriyle karşılaştırmak ve konuya dair farklı yaklaşımları tespit etmektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat, Belâgat Kitapları, Tasnif, Ki-naye
Abstract
In the dictionary, kināya, which means “to say a word and to mean a se-cond meaning with that word”, means “to use a word both in its true meaning and in a second meaning other than this meaning“ as the Arabic rhetoric term. The conceptualization process of kināya as a sub-title of the ilm al-bayān started in the second century hijrī and took its present form in the seventh century hijrī with Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and in the eighth century with Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338). The authors of modern Arabic rhetoric, based on the methodological approaches of these two authors in their definitions and classifications of kināya, sometimes adopted the same approach as they were, and sometimes made some additions and criticisms by making original evalua-tions. For example, Qazvinî's لفظ أريد به لازم معناه مع جواز إرادة معناه حينئذ “(Original) meaning can be meant, but the necessary meaning is the word that is meant by it.” While some contemporary authors have taken the definition of kināya with the same words, some have added the phenomenon of clue to this definition. There is a similar situation in the classification of kināya, and while some au-thors have taken the categorization made by Sakkākī without making any changes, some authors have made various additions to this division. In the modern period covering the last century, many books have been written on Arabic rhetoric, and some of these books have come to the fore in Arab count-ries and our country. In this study, in the context of the subject of kināya, twel-ve of the Arabic rhetoric books written in the modern period were selected and the definitions and classifications of kināya in these books were examined. The aim of this study is to bring together and compare various perspectives on kināya in contemporary Arabic rhetoric books and to identify different appro-aches to the subject.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Classifica-tion, Kināya
Son yüzyıldır Arap ülkelerinde belâgat üzerine birçok çalışma yapılmış ve bu çalışmalar içerik ve örnek yönüyle klasik dönemde yazılan belâgat kitaplarına benzemiştir. Modern dönemdeki önemli belâgat kitaplarından biri olan Cevâhiru’l-belâğa, Mısırlı bilgin ve dilci Ahmed el-Hâşimî (ö. 1943) tarafından telif edilmiş ve çeşitli eğitim kurumlarında ders kitabı olarak okutulmuştur. Kitabında Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb Kazvînî’nin (ö. 739/1338) kelâm ve felsefe ekolünü takip eden Hâşimî, belâgati me‘ânî, beyân ve bedîʻ olarak üç bölüme ayırmış ve son dönemdeki birçok belâgat müellifi de aynı şekilde belâgati tasnif etmiştir. Bu çalışmada Ahmed el-Hâşimî’nin Cevâhiru’l-belâğa kitabınının fesahat-belâgat kavramları ve me‘ânî bölümüyle ilgili örnekleri incelenmiş ve müellifin kullandığı âyetlerin ve Arap şiirlerinin, Sekkâkî ve Hatîb Kazvînî’nin örnekleriyle benzerliği üzerine mukayeseler yapılmıştır. Yapılan kıyaslamada, fesahat-belâgat kavramları ve me‘ânî ilmindeki bazı örneklerin günümüzde sadece Hâşimî tarafından değil, Abdülaziz ‘Atîk (ö. 1976), Ahmed Matlûb (ö. 2018) ve Fadl Hasan Abbâs (ö. 2011) gibi son dönem Arap belâgati müellifleri tarafından kullanıldığı tespit edilmiş ve Ahmed el-Hâşimî dışında aynı örnekleri kullanan bu müelliflere dipnot ile atıf yapılarak işaret edilmiştir.
Klasik dönemden günümüze değin önemli belâgat kavramlarından biri olarak görülen ve kelime veya ifadenin benzeme gayesiyle başka anlamda kullanılması anlamına gelen istiarenin bugüne kadar birbirinden farklı tanımları ve tasnifleri yapılmış ve istiare üzerine müstakil eserler telif edilmiştir. İstiareyi iki tarafından biri hazfedilen teşbih olarak tanımlayan modern dönem Arap belâgati müelliflerinden Abdülaziz Atîk (ö. 1976) fi’l-Belâgati’l-‘Arabiyye: ‘İlmü’l-beyân adlı eserinde konuyu; benzeme yönüyle tasrîhiyye ve mekniyye; istiâre yapılan sözcüğün yapısı itibariyle asliyye ve tebeiyye; istiarenin iki tarafına ait özelliklerin durumu itibariyle muraşşaha, mücerrede ve mutlaka olarak üç kategoride değerlendirmiştir. İstiare-i temsîliyyeye müstakil bir alt başlık açan Atîk’in bu kategorizasyonu, Alî el-Cârim (ö. 1949) - Mustafa Emîn’in el-Belâgatü’l-vâdiha ve Muhammed Ahmed Kâsim - Muhyiddîn Dîb’in ‘Ulûmü’l-belâğa: el-Bedî‘ ve’l-beyân ve’l-me‘ânî kitaplarında büyük ölçüde benzer şekilde olmuştur. Muhammed b. Sâlih el-‘Useymîn’nin (ö. 2001) Dürûsu’l-belâğa’sında ve Ali Bulut’un Belâgat: Meânî, beyân, bedî‘’inde ise benzer tasnif durumu olmasına rağmen bu iki müellif istiare-i temsîliyyeye değinmemiştir. el-Belâğatü’l-‘Arabiyye: Te’sîl ve tecdîd adlı eserinde istiareyi sadece tasrîhiyye ve mekniyye olarak iki kısma ayıran Mustafâ es-Sâvî el-Cüveynî’nin (ö. 1988) bu durumuna karşın, Ahmed Mustafa el-Merâğî’nin‘Ulûmü’l-belâğa, Ahmed el-Hâşimî’nin (ö. 1943) Cevâhiru’l-belâğa, Hasen Habenneke el-Meydânî’nin (ö. 2004) el-Belâgatü’l-‘Arabiyye: Üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ ve Fadl Hasan Abbâs’ın (ö. 2011) el-Belâğa fünûnühâ ve efnânühâ kitaplarındaki istiare tasnifleri yukarıdaki müelliflerden daha kapsamlı olmuştur. Bu çalışmada son dönemde telif edilen ve ön plana çıkan bazı Arap belâgati kitaplarının istiareyle ilgili tanımları ve taksimleri incelenmiştir. Bu araştırmadaki amaç, modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinde istiare ile ilgili olarak farklı metodolojik yaklaşımları, tasnifleri ve istiareye yönelik kullanılan kavramları tespit etmektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Kalıp İfade, Bağlaç, Edat, Klasik, Modern
The Phrases and Conjunctions Used in Modern Arabic
Abstract
There is a general view that modern Arabic began with Napoléon Bonaparte's (d. 1821) invasion of Egypt in 1798 and then continued with Kavalalı Mehmet Ali Pasha (d. 1849). It is accepted that the classical period Arabic reached until the period of Ignorance, the oldest known sources of the Arabic language, and then continued until the end of the 18th century, during the period of the Prophet Muḥammad, Rashid Caliphs, Umayyads, Abbasids and Ottomans. Although there have been changes in terms of lexical meaning and style in the Arabic language until this period, these changes have not been as rapid and evident as the last two centuries. The modernization process, which started in Egypt in the Arab world and then reflected to other Arab countries, has taken place in many areas of the language from education to culture, from the language of the press to translation activities, and some changes have occurred in the Arabic language in terms of wording and meaning. In this process, some points of distinction that make modern Arabic different from classical Arabic have been identified, and some of these distinctions are for expressions, conjunctions, and adverbs. Because there is intense use of conjunctions and original expressions in modern Arabic, some of them are used with a preposition, some with an adverb and some with a plain structure. There are various studies on conjunctions, and these studies are mostly aimed at introducing conjunctions, categorizing them from different perspectives, bringing together their different aspects and exemplifying the different uses of conjunctions. In this study; expressions, conjunctions and adverbs that are widely used today but not used in the classical period are included. In order to determine that the expressions to be given as examples were not used in the classical period Arabic, the program of al-Maktaba al-Shāmila was used. The aim of this study is to identify expressions, prepositions and adverbs that were not used in the classical period but are widely used today.
Keywords: Arabic Language, Expression, Conjunction, Preposition, Classical, Modern
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat Teorisi, Belâgat Kitapları, Teşbih, Tasnif.
The Tashbīh Classifications in Modern Arabic Rhetoric Books
Abstract
In the modern period covering the last century and a half in Arab countries, rhetoric books have been written in a simple style and with a new understanding in Arabic rhetoric, and different classifications have been made about tashbīh (simile) in these rhetoric books. In the science of rhetoric, which became systematic with Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), the subject of tashbīh has been explained in detail and modern Arabic rhetoric scholars have divided tashbīh into different parts based on the works and views of these two authors. Namely, in the book al-Balāgha al-Wāḍiḥa of the late Arab rhetoric writers ʿAlī al-Jārim (d. 1949) and Muṣṭafā Emīn, four elements of tashbīh were examined, then; It is divided into five parts as mursal, muakkad, mujmal, mufaṣṣal and balīgh. Afterwards, the authors, who examined the tashbīh tamsīlī, the tashbīh ḍımnī, the purposes of making the tashbīh and the tashbīh maqlūb under separate sub-headings, made a division unique to them. In another rhetorical author, Ḥasan Ḥabannaka al-Maydānī (d. 2004), in his book al-Balāgha al-ʿArabiyya Ususuhā wa afnānuhā tashbīh was first discussed in terms of its elements, then the purposes of tashbīh; tashbīh prepositions; good or bad tashbīh; He divided the tashbīh into parts from different angles in that the two sides of the tashbīh are mufrad-murakkab, ḥissī- ʿaqlī, ḥaqīqī-khayālī, taswiya-jamʿ, malfūf-mafrūq, dımnī and maknī. Aḥmad Muṣṭafā al-Marāghī (d. 1952) evaluated tashbīh under twelve sub-headings, while Faḍl Ḥasan ʿAbbās (d. 2011) added a separate classification as far-near to tashbīh in addition to the above sections. Other Arabic rhetoric writers, which are the subject of our study, also have their own classifications. In this study; The classification of tashbīh in the determined books on modern Arabic rhetoric was compared and it was aimed to understand the systematic structure of the authors different perspectives on tashbīh.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Tashbīh, Classification.
Mısır başkadısı ve Arap belâgati teorisyeni Celâlüddîn Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338), belâgat ilmi yanında Arap dili, fıkıh, fıkıh usulü ve kelâm ilimlerinde otorite sayılmış ve Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ile birlikte Arap belâgatinde kelâm ve felsefe ekolünün önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Kazvînî, Sekkâkî’nin geliştirdiği bu ekole son şeklini vererek belâgati, meânî, beyân ve bedî‘ ana başlıkları altında sistemli ilmi bir disiplin haline getirmiştir. Zira Sekkâkî’nin Miftâhu’l-‘ulûm’undan faydalanarak Telhîsu’l-miftâh kitabında sistemini özetleyen Kazvînî, el-Îzâh kitabıyla çalışmasını bir adım daha ileri taşıyarak düşüncesinin felsefî ve mantıki arka planını oluşturmuştur. Kendisinden sonraki belâgat bilginlerinin önemli kaynaklarından biri haline gelen Kazvînî’nin bu iki eseri, özellikle son dönem belâgat müellifleri üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Kazvîni el-Îzâh kitabında beyân bölümünü teşbih, hakikat-mecâz, isti‘âre ve kinâye gibi alt başlıklara ayırmış ve bu metot kendisinden sonra devam etmiştir. Bu çalışmada, Kazvînî’nin el-Îzâh kitabının teşbih konusu içinde yer alan örnekleri ve bu örneklerin modern belâgat kitaplarında kullanımı incelenmiştir. Bu sayede, Kazvînî tarafından teşbihle ilgili kullanılan bir âyetin veya Arap şiirinin günümüz belâgat kitaplarında aynı bağlamda hangi boyutlarda yaygın olarak kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu duruma bağlı olarak; belâgat ilminde var olduğu düşünülen donukluğun ve ezberciliğin Kazvînî’den değil, bilakis son dönem belâgat kitaplarında tekrarın ve benzerliğin çok olması ve Kazvînî’den sonra onun oluşturduğu sistematik yapının ileri boyutlara taşınamaması ve geliştirilememesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat teorisi, Sekkâkî, Kazvînî, Belâgat Kitapları, el-Îzâh, Teşbih.
The The Effects of Khaṭīb al-Qazwīnī’s Examples of Tashbīh in the Book of Al-Īḍāḥ on Today’s Rhetoric Books
Abstract
Jalāluddīn Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), the Egyptian chief judge and theorist of Arabic rhetoric, was regarded as an authority on Arabic language, fiqh, uṣūl fıqh and kalām besides rhetoric. He and Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) are accepted as one of the most important representatives of the school of kalām and philosophy in Arabic rhetoric. Qazwīnī gave its final shape to this school developed by Sakkākī and the science of rhetoric; It has become a systematic scientific discipline under the main headings of ma‘ānī, bayān and badī‘. Because Qazwīnī, who made use of Sakkākī’s book Miftāḥ al-ʿulūm and summarized his system in the book Talẖīṣ al-miftāḥ, took his work one step further with the book of Al-Īḍāḥ and formed the philosophical and logical background of his thought. These two works of Qazwīnī, which became one of the important sources of rhetoric scholars after him, left significant effects especially on the late period rhetoric writers. Qazwīnī, in the book of Al-Īḍāḥ, divided the bayān part into sub-titles such as tashbīh, ḥaqīqa, majāz, istiʿāra, kināya, and this method continued after him. In this study, the examples included in the subject of tashbīh in Qazwīnī’s book Al-Īḍāḥ and the use of these examples in modern rhetoric books were examined. In this way, it has been tried to determine in which dimensions a Qur'anic verse or Arabic poem used by Qazwīnī about tashbīh is widely used in the same context in today’s rhetoric books. Depending on this situation; It is thought that the dullness and memorization that is thought to exist in the science of rhetoric is not due to Qazwīnī, but to the fact that there are many repetitions and similarities in the last period rhetoric books and that the systematic structure created by him after Qazwīnī could not be carried forward and developed.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric theory, Sakkākī, Qazwīnī, Rhetoric Books, Al-Īḍāḥ, Tashbīh.
Yabancı dil öğretim tekniklerine günümüzün ihtiyaçları doğrultusunda yeni bir bakış açısı sunmaya çalışan bu dil öğretim tekniği, yabancı dilde duyduğumuz ve okuduğumuz sözcüklerin ve ifadelerin, tıpkı anadilimizdeki gibi dildeki kullanım sıklığına göre kendi içinde bir veri tabanı oluşturulmasına ve öğrencinin akıcı bir şekilde konuşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Zihin haritalama tekniği olarak adlandırılan bu teknikte zihinsel sınıflandırma ile oluşan veri tabanı, tümevarım ve tümdengelim akıl yürütme tekniklerinin yabancı dil öğreniminde farklı aşamalarda birlikte kullanımı ile ortaya çıkmaktadır. Bu teknik, “Yeni bir dil yeni bir dünya inşasıdır” söylemi ile zihinsel merakın geliştirilmesine, öğrenme odaklı bilgi ediniminden keşfetmeye dayalı bilgi edinimine geçiş yapılmasına ve kelime odaklı başlayan yabancı dil öğrenim serüvenini, öğrencinin cümle, konu ve kitap odaklı şeklinde devam ettirmesine olanak sağlamaktadır.
Arap belâgatında cümle, haber ve inşâ olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haber cümlesinin iki asli gayesi olup bu iki asli gayeden fâide-i haber, muhataba bilmediği bir haberi iletmek demektir. Lâzım-ı fâide ise; muhataba bildiği bir haberi iletmektir. Bu tür haberlerde mütekellim / sözü söyleyen kimse, muhataba ilettiği haberi bildiğini gösterir ve lâzım-ı fâide olan cümleler muhataba bilgi açısından fayda sağlamaz. Bu çalışmada; lâzım'ı fâidenin ne olduğu incelenmiş, Kur'ân-ı Kerîm'de müfessirlerin "lâzım-ı fâide vardır" dedikleri ayetlerden örnekler verilmiş ve Kur'ân-ı Kerîm'de lâzım-ı fâideyi anımsatan bazı ifadelere dair müfessirlerin görüşleri incelenmiştir. Bazen bir müfessirin "şu ifadede lâzım-ı fâide vardır" dediği bir ayete diğer bir müfessir o cümlede farklı bir gayenin var olduğunu söylemiştir.
Books by Ahmet Gezek
In the second part of this study, the situation of literary criticism in the first period of the Abbasids is discussed, especially the books written on Arab literary criticism in the third century AH and the criteria, and the most common literary criticisms set forth in these books are drawn. The increase in scientific activities in this century, the increase in translation movements from different languages, especially Persian, Greek, and Hindi with the support of the Abbasid caliphs, the change of the Arabic language in terms of wording, meaning, style and imagination for the second time with the effect of the intermingling of the Arabs with other societies has caused new and old debates in Arabic literary criticism.
In the third part, the traditionalist and innovative tendencies that emerged in Arabic literary criticism in parallel with the above change in the fourth century AH, and the debates between the poet Buhturi, who represents the traditionalists, and Abu Temmâm, who represents the innovators, in the second half of this century, the new and old ones clustered around Mutanebbî. In addition, the conciliatory approach, which tried to unite both, was also mentioned. The critics of this period focused on poems and poets, put forward certain criteria and different perspectives on Arabic literary criticism, and made important contributions to the formation of the science of rhetoric with their discussions and analyzes. In this study, the subjects mentioned in the literary discussions mostly on poems and poets are emphasized, and the effect of these discussions on the Arabic literary criticism is explained.
Hicri dördüncü yüzyılda Arap edebi tenkidinde gelenekçi ve yenilikçi yönelimler ortaya çıkmış ve bu yönelimler etrafında edebi tenkit tartışmaları yapılmıştır. Bu yüzyıldaki edebi tenkit tartışmalarıyla Arap edebi tenkidi önemli aşamalar kat etmiştir. Câhiliye döneminde objektif kriterlerden uzak, herhangi bir gerekçelendirme gösterilmeden doğaçlama bir şekilde genellemeler ve cüzi kriterlerle yapılan edebî tenkit, daha çok şiirler ve şairler merkeze alınarak olmuştur. İslam’ın gelmesiyle lafız, anlam, üslup ve hayal olgusu yönünden değişen Arap dilinde daha önce Câhiliye döneminde ikinci planda olan nesir yazısı gelişim göstermiş ve Arap edebî tenkidinde İslam’ın ortaya koymuş olduğu prensipler ve kurallar esas alınmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde Arap edebî tenkidinin bilinen en eski tarihi olan Câhiliye ve Sadru’l-İslam dönemlerindeki durumu incelenmiş ve ardından Emeviler döneminde edebiyatta Câhiliye ve İslam etkisi üzerinde durulmuştur.
İkinci bölümde Abbasilerin ilk döneminde edebî tenkidin durumu ele alınmış, özellikle hicri III. yüzyılda Arap edebî tenkidi üzerine yazılan kitaplar ve bu kitaplarda ortaya konan kriterlerin ve en yaygın edebî tenkitlerin çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Bu yüzyılda ilmi faaliyetlerin çoğalması, Abbasi halifelerinin desteğiyle Farsça, Yunanca ve Hintçe başta olmak üzere farklı dillerden tercüme hareketlerinin artması, Arapların diğer toplumlarla içli dışlı olarak onlara karışmasının etkisiyle Arap dilinde ikinci sefer lafız, anlam, üslup ve hayal olgusu yönüyle değişim göstermesi, Arap edebî tenkidinde yeni ve eski tartışmalarını beraberinde getirmiştir.
Üçüncü bölümde hicri IV. yüzyılda yukarıdaki değişime paralel olarak Arap edebî tenkidinde ortaya çıkan gelenekçi ve yenilikçi yaklaşımlar ve bu yaklaşımlar içinde gelenekçileri temsil eden şair Buhturî ile yenilikçileri temsil eden Ebû Temmâm arasındaki tartışmalara, bu yüzyılın ikinci yarısında Mütenebbî etrafında kümelenen yeni ve eski tartışmalarına ve her iki yaklaşımı birleştirmeye çalışan uzlaşmacı bakış açısına değinilmiştir. Bu dönemdeki tenkitçiler şiirlere ve şairlere odaklanarak Arap edebî tenkidine dair belirli kriterler ve farklı bakış açıları ortaya koymuşlar ve yaptıkları tartışmalar ve tahlillerle aynı zamanda belâgat ilminin teşekkülüne önemli katkılar sunmuşlardır. Bu çalışmada, çoğunlukla şiirler ve şairler üzerinden yapılan edebi tartışmalarda değinilen konular üzerinde durulmuş, bu tartışmaların Arap edebi tenkidine olan etkisi ele alınmıştır.
This thesis consists of introduction, two main sections and a conclusion. In this study, subject necessary benefit / lâzım-ı fâide has been studied in detail by recourse to important rhetoric books and commentaries books of Qur’an from the classical period to the present day. At the entrance some of the general terms of eloquence was investigated. The first chapter related to the theoretical framework of the thesis, in the second chapter the opinions of commentators investigated and examples from the Qur’an in this context. The findings reached are given in the results section. Interlocutor, when he heard a declarative sentence that are knowledgeable about that, from the person who makes the news / mutekellim, he knows that it is familiar with the declarative sentence by mutekellim. Lâzım-ı fâide sentences, it's not news in the true sense, but contains it implicitly. To know the lâzım-ı fâide depends on knowing the fâide-i haber.
Commentators that says “the sentence has been lâzım-ı fâide” in the declarative sentence wherein the Holy Qur’an, another commentator has a different purpose to the phrase according to the context of the verse. For example; condemnation, learning, the removal of the question marks that have formed in the mind, pray for the authority that is directed toward Allah on the declarative sentence, similar to the past make it hard for the provision of, the reason of the meaning of the sentence contained in, the appeal and reproach in a manner closed, reinforce the sentence, to apologize and etc. meanings they mean.
Arapça'da cümle belâgat yönünden haber ve inşâ cümlesi olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haber cümlesinin aslî olarak iki gayesi vardır. Çünkü mütekellim muhataba, ya bilinmeyen bir hükmü haber vermektedir ki buna fâide-i haber denilir. Fâide-i haber, ibarenin içerdiği hükmün muhataba fayda sağlaması demektir. Ya da muhataba verilen haberi, mütekellim bildiğini göstermektedir ki buna da lâzım-ı fâide denilir. Lâzım-ı fâidede muhatap, kendisine iletilen haberi önceden bildiğinden dolayı haber kendisine bilgi açısından fayda sağlamaz. Bu durumda haberin faydası yani haberi söyleme amacı, mütekellimin haberi bildiğini göstermesidir.
Kur’ân-ı Kerîm bağlamında lâzım-ı fâidenin önemini ortaya koyan bu çalışmamız; giriş, iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır: Bu çalışmada lâzım-ı fâide konusu; klasik dönemden günümüze kadar önemli belâgat kitapları ve tefsirlerin konuyla ilgili açıklamalarından yararlanılmak suretiyle detaylı bir biçimde incelenmeye çalışılmıştır. Girişte genel belâgat terimlerinden önemli bazıları ele alınmıştır. Birinci bölümde tezle ilgili teorik çerçeve, ikinci bölümde Kur’ân-ı Kerîm’den bu bağlamdaki örnekler ve müfessirlerin görüşleri araştırılmış, ulaşılan bulgulara sonuç bölümünde yer verilmiştir. Muhatap, hakkında bilgi sahibi olduğu bir haberi mütekellimden işittiğinde, mütekellimin haberi bildiğini bilmekte olduğundan dolayı lâzım-ı fâide cümleleri, hakiki anlamda haber anlamını içermeyip zımnen içermektedir.
Bir müfessirin “lâzım-ı fâide vardır” dediği Kur’ân-ı Kerîm’deki bir haber cümlesine başka bir müfessir âyet-i kerîmenin siyak ve sibakından anladığı manaya göre; kınama, hali öğrenme, zihinde oluşmuş olan soru işaretlerini giderme, Allah (c.c.)’a yönelik olan haberlerde dua makamı, geçmiş hükmü bütün benzerlerine tahakkuk ettirme, cümlenin tazmin ettiği mananın illeti ve ikrarı, ta’rîz / üstü örtülü bir şekilde itiraz ve sitem etme, ikaz kabilinden tekit etme ve özür dileme gibi maksatların olduğunu söyleyebilmiştir.
In mushākala, which is defined as expressing meaning with a word in the phrase other than its own wording, the repeated word is the figurative meaning or the second meaning of the word. This art is included in the rhetorical arts section, beautifying rhetoric books' meaning. The word repeated in mushākala has the same root as the first word in form and differs from other word repetition arts in that it has a figurative meaning.
In irṣād, which means that a word in the sentence gives a clue as to how the sentence will end, the sentence sometimes ends with word repetition, and sometimes with a different word understood from the sentence. Irṣād; It is more comprehensive than other arts of word repetition as it can come with different figures of speech such as ṭibāq, muqābala, tardīd, and raddu'l-'acuz 'ala’ṣ-ṣadr. The main thing in this art is to predict how the sentence will end, and when the sentence ends with word repetition, it contains the art of tardīd.
The art of 'akis is saying a new word by entirely or partially changing the places of the words in the sentence. What distinguishes 'akis from other word repetition arts is the replacement of words within the sentence. Most rhetoric scholars have included it in the arts that beautify the meaning, and some have included it in the arts related to pronunciation.
Since a word is repeated in the sentence in the art of tardīd, which means having a word with the same wording and meaning in the sentence, some rhetoric scholars evaluated this art within the art of itnāb in the 'Ilm al-Ma’ānī, and some evaluated it within the 'Ilm al- Badī'. In muzāwaja, word repetition occurs in conditional sentences. The fact that muzāwaja is related to conditional sentences distinguishes this art from tardīd.
Raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr, which is considered among the arts that beautify pronunciation in rhetoric books, is the presence of the same word or the word from the same root at the end of the sentence at the beginning or within the sentence. This art is similar to irṣād in that a word at the end of the phrase is connected to another word in the sentence, and there is word repetition.
Jinās al-mumāthil, one of the arts of word repetition, is the repetition of two nouns, two verbs or two letters that are the same in wording but different in meaning. Jinās al-mumāthil, unlike other types of puns, are included in the word repetition arts in our study because they are related to homophony. Other parts of jinās al-tām were excluded from the scope of the study because their pronunciation occurs between two different words that are the same or similar.
In this study, figures of speech related to word repetition were examined, and it was determined that irṣād and raddu'l-'ajuz 'ala’ṣ-ṣadr were sometimes used with word repetition and sometimes without word repetition. These two arts; It has been understood that it is more comprehensive than mushākala, 'akis, tardīd, muzāwaja and jinās al-mumāthil and includes them within itself depending on the situation. In this research, word repetition arts were brought together, and attention was drawn to their differences. It is thought that the fact that there are no studies dealing with these arts in the 'Ilm al- Badī further increases the importance of our study.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ʿIlm al- badī', Mushākala, Irṣād, Tardīd.
Öz: Bedî‘ ilminde, mana ve lafızla ilgili olarak birçok edebi sanat bulunmaktadır. Bu söz sanatlarından kelime tekrarıyla ilgili olanların bazısı manayı güzelleştiren sanatlar içinde, bazısı lafzı güzelleştiren sanatlar kısmında değerlendirilmiştir. Klasik ve modern belâgat eserlerinde manayla ilgili kelime tekrarı sanatları; müşâkele, irsâd, akis, terdîd ve müzâvece; lafızla ilgili söz sanatları reddü’l-acüz ale’s-sadr ve cinâs-ı mümâsil’dir.
Bir anlamın kendi lafzı dışında ibaredeki bir kelime ile söylenmesi olarak tarif edilen müşâkele’de tekrar edilen kelime, mecazi anlam veya kelimenin ikinci anlamı olduğu için bu sanat belâgat eserlerinde manayı güzelleştiren söz sanatları kısmında yer almıştır. Müşâkele’de tekrar edilen kelime şekil itibarıyla birinci kelimeyle aynı kökten olur ve mecaz anlamı kendisinde bulunması yönüyle diğer kelime tekrarı sanatlarından farklılık gösterir.
Cümlenin sonunun nasıl biteceğine ibaredeki bir kelimenin ipucu vermesi demek olan irsâd’da cümle bazen kelime tekrarıyla, bazen de cümleden anlaşılan farklı bir kelimeyle sonlanır. İrsâd; tıbâk, mukâbele, terdîd, reddü’l-acüz ale’s-sadr gibi farklı söz sanatlarıyla birlikte gelebildiği için diğer kelime tekrarı sanatlarından daha kapsamlıdır. Bu sanatta asıl olan, cümlenin sonunun nasıl sonlanacağının tahmin edilmesi olup kelime tekrarıyla cümle sonlandığında terdîd sanatını ihtiva etmiş olur.
Akis sanatı, cümlede kelimelerin yerleri tamamen veya kısmen değiştirilerek yeni bir söz söylenmesidir. Akis’i diğer kelime tekrarı sanatlarından ayıran husus, kelimelerin cümle içinde yer değiştirmesidir. Çoğu belâgat bilgini bu sanatı manayı güzelleştiren sanatlara, bazıları ise lafızla ilgili sanatlara dahil etmiştir.
Cümlede lafzı ve anlamı aynı bir kelimenin bulunması anlamına gelen terdîd sanatında cümle içinde bir kelime tekrar edildiğinden dolayı bazı belâgat bilginleri bu sanatı me‘ânî ilmindeki itnâb sanatında, bazıları ise bedî‘ ilminde değerlendirmiştir. Müzâvece’de kelime tekrarı şart ve cevap cümlelerinde olmaktadır. Müzâvece’nin şart ve cevap cümleleriyle ilgili olması, bu sanatı terdîd’den ayıran özelliktir.
Belâgat eserlerinde lafzı güzelleştiren sanatlar içinde değerlendirilen reddü’l-acüz ale’s-sadr; ibare sonundaki kelimenin aynısının veya iştikakının (aynı kökten gelen kelimenin) cümle başında veya içinde var olmasıdır. Bu sanat, ibarenin sonundaki bir kelimenin cümle içinde başka bir kelimeyle irtibatlı olması ve kelime tekrarının kendisinde olması yönüyle irsâd’a benzemektedir.
Kelime tekrarı sanatlarından cinâs-ı mümâsil, lafız olarak aynı, fakat manası birbirinden farklı olan iki isim, iki fiil veya iki harfin tekrar edilmesidir. Cinâs-ı mümâsil, diğer cinas çeşitlerinden farklı olarak eş seslilikle ilgili olduğu için çalışmamızda kelime tekrarı sanatlarına dahil olmuştur. Cinâs-ı tâm’ın diğer kısımları ise telaffuzu birbirinin aynısı veya benzeri iki farklı kelime arasında gerçekleştiğinden dolayı çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur.
Bu çalışmada, kelime tekrarına dayalı söz sanatları incelenmiş olup bu sanatlardan irsâd ve reddü’l-acüz ale’s-sadr’ın bazen kelime tekrarıyla, bazen de kelime tekrarı dışında kullanıldıkları tespit edilmiştir. Bu iki sanatın; müşâkele, akis, terdîd, müzâvece ve cinâs-ı mümâsil’den daha geniş kapsamlı olduğu ve duruma göre onları kendi içinde barındırdığı anlaşılmıştır. Bu araştırmada, kelime tekrarı sanatları bir araya getirilerek aralarındaki farklara dikkat çekilmiştir. Bedî‘ ilminde bu sanatları konu edinen çalışmaya rastlanmamasının, çalışmamızın önemini daha da arttırdığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belagati, Bedî‘ İlmi, Müşâkele, İrsâd, Terdîd.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Kompozisyon Sanatları, İnsicâm, Hüsn-i Nesak.
Abstract: In classical and modern rhetoric books, the ‘Ilm al- Badī‘ is divided into two parts: arts that beautify the pronunciation and the meaning. In figures of speech related to pronunciation, issues such as whether the pronunciations of words are the same or close to each other have been examined, and in figures of speech that beautify the meaning, situations such as subtle meaning, reason and qualification have been discussed. In this study, figures of speech that are mentioned among the figures of speech that beautify the words, but focus on making the text more organized and better, were examined. These figures of speech; insijām, suhūlat, tafwīt, ḥusn al-nasaq, ḥusn al-maṭlab, ḥusn al-bayān, ‘aqd and ḥal. Among these arts, those related to making the text or speech more organized, understandable and effective; It is insijām, suhūlat, ḥusn al-nasaq and ḥusn al-bayān. The art of tafwīt means that the words are of equal length; ḥusn al-maṭlab introduces a request expression after stating a situation; ‘aqd means the turning prose writing into poetry; ḥal deals with the conversion of verse into prose. In our research, we tried to present a new approach to evaluate these arts as composition arts under a different title.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Composition Arts, İnsijām, Ḥusn al-Nasaq.
Keywords: ʿIlm al- badī‘, Jinās, Saj‘, Luzūm mā lā yalzam, Classification.
Hicri yedinci yüzyıldan sonra klasik dönem tasnifinde bedî‘ ilminin, mana ve lafızla (söyleyişle) ilgili söz sanatları olarak iki kısımda değerlendirilmesi yaygındır. Lafızla ilgili sanatların kapsamı bir müelliften diğerine bazı farklı sanatları içinde barındırsa da bu sanatlar genel anlamda kelime tekrarı, kelimelerin yer değiştirmesi, bir kelimenin ibaredeki başka bir kelimeden türetilmesi, eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği gibi konuları içerir. Çalışmamızda, lafızla ilgili sanatlar içerisinden eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği ile ilgili olanlara yer verilmiştir. Bu açıdan konu incelendiğinde, cinasın bazı alt başlıklarının eş seslilikle, bazısının ses özdeşliğiyle, bazısının da ses benzerliğiyle ilgili olduğu tespit edilmiştir. Şöyle ki; cinâs-ı tâm’ın alt başlıklarından cinâs-ı mümâsil’de eş sesli sözcükler bulunmaktadır. Cinâs-ı müstevfâ ve cinâs-ı mürekkeb sanatlarında, telaffuzları aynı olduğu için iki kelime veya ifade arsında ses özdeşliği vardır. Ses benzerliğiyle ilgili söz sanatları; cinâs-ı gayr-ı tâm, seci ve lüzûm-ı mâ lâ yelzem’dir. Araştırmamızda, lafızla ilgili söz sanatlarının iki önemli konusu cinas ve seci ile ilgili farklı bir perspektif sunulmuş ve telaffuzla ilgili bu sanatların daha iyi anlaşılması hedeflenmiştir. Yapılan araştırmada, lafızla ilgili bedî‘ sanatlarını eş seslilik, ses özdeşliği ve ses benzerliği açısından ele alan çalışmaya rastlanmamasının konuyu daha önemli hale getirdiği düşünülmektedir.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Dotted and Non-Dotted Letters, Writing of Letters, Letter-Vowel Change.
Belâgat ilminde harf ve harekeyle ilgili edebi sanatlar belâgat eserlerinde bazen bedî‘ ilmi içinde, bazen belâgate dahil olan sanatlar olarak, bazen de muhtelif söz sanatlarıyla birlikte zikredilmiştir. Çalışmamızda harf ve harekeye dair söz sanatları incelenmiştir. Bu sanatlardan kelimelerin noktalı veya noktasız harflerden oluşmasıyla ilgili olanlar; hayfâ’, raktâ’, mühmel, mu‘cem, mülemma‘ ve tashîf’tir. Birbirine bitişen veya bitişmeyen harflerle yazı yazma sanatları muvasssal ve mukatta‘, harflerin dizilimiyle ilgili olanlar kalb ve ebced hesabıdır. İbarede harf ve harekenin değişmesiyle ilgili sanatlar ise müvârebe, mütelevvin ve mütezelzil’dir. Çalışmamızda, harf ve harekeyle ilgili sanatlardan en çok bilinenlerinin kalb ve müvârebe olduğu tespit edilmiştir. Diğerleri ise edebiyat ve belâgat eserlerinde nadir olarak geçen sanatlardır. Az bilinen sanatlardan mütezelzil, kelimenin harekesinin yanlış okumasıyla gerçekleştiği için edebi sanat olarak değerlendirilmemesi daha uygundur. Bu araştırmada, harflerle ilgili edebi sanatların bir araya toplanması amaçlanarak belâgat eserlerindeki durumu incelenmiştir. İlgili sanatlara dair örneklerin edebiyat eserlerinde az bulunması, bu sanatların belâgat eserlerinin çoğunda bulunmamasına etki ettiği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Noktalı-Noktasız Harfler, Harflerin Yazılışı, Harf-Hareke Değişmesi.
Keywords: Arabic
Arabic Language and Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Badī‘.
Öz: Hicri üçüncü yüzyıla kadar söz sanatları manasına gelen bedî‘ kavramı, sonrasında me‘ânî ve beyân ilimlerini de kapsayacak şekilde belâgat ilmi ile eş anlamlı olmuştur. Hicri yedinci yüzyıla varıldığında bu terimin günümüzdeki şekliyle, sözü güzelleştiren edebi sanatların üst başlığı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinden on tanesinin bedî‘ ilmine dair tanımları, tasnifleri ve alt başlıkları incelenmiştir. Klasik dönemde yüzden fazla sayıya ulaşan bedî‘ sanatlarının modern belâgat kitaplarında bazısına değinildiği ve müelliflerin bu konuda seçici davrandıkları gözlemlenmiştir. Bu araştırmada, bedî‘ ilminin günümüzdeki durumuna dair farklı bakış açılarını bir araya getirmek ve modern Arap belâgati müelliflerinin bedî‘ ilmine dair yaptıkları tanımları, tasnifleri ve farklı sayılardaki bedî‘ sanatlarını birbiriyle mukayese etmek amaçlanmıştır. Kronolojik sıranın esas alındığı bu araştırmadan önce modern Arap belâgatinde benzer bir çalışmaya rastlanılmaması, araştırmayı önemli kılan hususlardan biri olmuştur. Bu bağlamda modern Arap belâgati müellifleri yaptıkları tanımlarda ve bedî‘ ilmi tasniflerinde klasik dönemde Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338) ile şekillenen bedî‘ ilmi anlayışına büyük ölçüde bağlı kalmışlardır.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Belâgat Teorisi, Belâgat Kitapları, Bedî‘.
There are some uncertainties about what modern Arabic, which is a widely used concept today, is, what is meant by this concept, and which period it covers, unlike classical Arabic. Although there are different reasons for this situation, one of the important reasons in our opinion is that the classical texts and modern Arabic texts are not sufficiently compared. In this study, examples from the expressions of some prose and criticism writers in the classical period were brought and these examples were compared with the Arabic media language. The aim here is to try to identify the different aspects of classical Arabic and modern Arabic. In this context, some features that distinguish Modern Arabic from classical Arabic have been identified. It is possible to list these features as follows: At the beginning of paragraphs in modern Arabic, the side elements of the sentence often precede the main elements; Since ījāz is acceptable in classical period Arabic, sentences are short, concise and pronouns are used a lot; the the expressions are more poetic in classical Arabic and the acquisition of new meanings of words in modern Arabic.
Keywords: Arabic, Classical, Arabic, Modern Arabic, Sentence Formation, Form of Expression.
Öz
Günümüzde yaygın olarak kullanılan bir kavram olan modern Arapçanın ne olduğuna, bu kavramla ne kastedildiğine ve klasik dönem Arapçasından farklı olarak hangi dönemi kapsadığına dair bazı belirsizlikler bulunmaktadır. Bu durumun farklı sebepleri olmakla birlikte kanaatimizce önemli nedenlerinden biri, klasik metinlerle modern Arapça metinlerinin yeterince karşılaştırılmamış olmasıdır. Bu çalışmada; klasik dönemdeki bazı nesir ve tenkit yazarlarının ifadelerinden örnekler getirilmiş ve bu örnekler, Arap medya dili ile mukayese edilmiştir. Buradaki amaç, klasik dönem Arapçası ile günümüz modern Arapçasının birbirinden farklı yönlerini belirleme çabasıdır. Bu çerçevede, Modern Arapçayı klasik dönem Arapçasından ayıran bazı özellikler tespit edilmiştir. Bu özellikleri; modern Arapçada paragraf başlangıçlarında cümlenin yan öğelerinin sıklıkla ana öğelerden önce gelmesi; klasik dönem Arapçasında icazın makbul olmasından dolayı cümlelerin kısa, öz ve zamir kullanımının çok olması; klasik Arapçada secili ifadelerin çok bulunması ve modern Arapçada kelimelerin yeni anlamlar kazanması şeklinde sıralamak mümkündür.
Anahtar kelimeler: Arapça, Klasik Arapça, Modern Arapça, Cümle Kurulumu, İfade Biçimi.
Sözlükte “Bir söz söyleyip o sözle farklı bir anlamı kastetmek” anlamına gelen kinaye, Arap belâgati terimi olarak “Bir sözü hem hakiki anlamına hem de bu anlam dışında kastedilen ikinci anlama gelecek şekilde kullanmak” de-mektir. Kinayenin, beyân ilminin alt başlığı olarak kavramsallaşma süreci hicri ikinci yüzyılda başlamış ve hicri yedinci yüzyılda Ebû Ya‘kûb es-Sekkâkî (ö. 626/1229) ve sekizinci yüzyılda Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338) ile günümüz-deki şeklini almıştır. Modern Arap belâgati müellifleri, kinaye tanımları ve tas-niflerinde bu iki müellifin metodolojik yaklaşımlarını esas alıp kimi yerde aynı yaklaşımı benimsemişler, kimi yerde de özgün değerlendirmelerde bulunarak bu yaklaşıma bazı ilaveler ve tenkitler yapmışlardır. Örneğin Kazvînî’nin; لفظ أريد به لازم معناه مع جواز إرادة معناه حينئذ “(Asıl) anlamının kastedilmesi mümkün ol-makla birlikte, mananın gerektirdiği (anlamın) kastedildiği lafızdır.” ifadeleriy-le yaptığı kinaye tanımını bazı çağdaş müellifler aynı lafızlarla alırken, bazıları bu tanıma karine olgusunu eklemişlerdir. Kinaye tasnifinde de benzer durum söz konusu olup Sekkâkî’nin yapmış olduğu taksimi kimi müellifler değişiklik yapmadan almalarına karşın kimi müellifler bu tasnif üzerine bazı ilaveler yapmışlardır. Son bir asrı kapsayan modern dönemde Arap belâgati üzerine birçok kitap yazılmış ve bu kitaplardan bir kısmı Arap ülkelerinde ve ülkemiz-de ön plana çıkmıştır. Bu çalışmada; kinaye konusu bağlamında modern dö-nemde yazılmış olan Arap belâgati kitaplarından on iki tanesi seçilmiş olup bu kitaplarda kinaye tanımları ve tasnifleri incelenmiştir. Bu çalışmadaki amaç, günümüz Arap belâgati eserlerinde kinaye ile ilgili çeşitli bakış açılarını bir araya getirip birbiriyle karşılaştırmak ve konuya dair farklı yaklaşımları tespit etmektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat, Belâgat Kitapları, Tasnif, Ki-naye
Abstract
In the dictionary, kināya, which means “to say a word and to mean a se-cond meaning with that word”, means “to use a word both in its true meaning and in a second meaning other than this meaning“ as the Arabic rhetoric term. The conceptualization process of kināya as a sub-title of the ilm al-bayān started in the second century hijrī and took its present form in the seventh century hijrī with Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and in the eighth century with Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338). The authors of modern Arabic rhetoric, based on the methodological approaches of these two authors in their definitions and classifications of kināya, sometimes adopted the same approach as they were, and sometimes made some additions and criticisms by making original evalua-tions. For example, Qazvinî's لفظ أريد به لازم معناه مع جواز إرادة معناه حينئذ “(Original) meaning can be meant, but the necessary meaning is the word that is meant by it.” While some contemporary authors have taken the definition of kināya with the same words, some have added the phenomenon of clue to this definition. There is a similar situation in the classification of kināya, and while some au-thors have taken the categorization made by Sakkākī without making any changes, some authors have made various additions to this division. In the modern period covering the last century, many books have been written on Arabic rhetoric, and some of these books have come to the fore in Arab count-ries and our country. In this study, in the context of the subject of kināya, twel-ve of the Arabic rhetoric books written in the modern period were selected and the definitions and classifications of kināya in these books were examined. The aim of this study is to bring together and compare various perspectives on kināya in contemporary Arabic rhetoric books and to identify different appro-aches to the subject.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Classifica-tion, Kināya
Son yüzyıldır Arap ülkelerinde belâgat üzerine birçok çalışma yapılmış ve bu çalışmalar içerik ve örnek yönüyle klasik dönemde yazılan belâgat kitaplarına benzemiştir. Modern dönemdeki önemli belâgat kitaplarından biri olan Cevâhiru’l-belâğa, Mısırlı bilgin ve dilci Ahmed el-Hâşimî (ö. 1943) tarafından telif edilmiş ve çeşitli eğitim kurumlarında ders kitabı olarak okutulmuştur. Kitabında Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ve Hatîb Kazvînî’nin (ö. 739/1338) kelâm ve felsefe ekolünü takip eden Hâşimî, belâgati me‘ânî, beyân ve bedîʻ olarak üç bölüme ayırmış ve son dönemdeki birçok belâgat müellifi de aynı şekilde belâgati tasnif etmiştir. Bu çalışmada Ahmed el-Hâşimî’nin Cevâhiru’l-belâğa kitabınının fesahat-belâgat kavramları ve me‘ânî bölümüyle ilgili örnekleri incelenmiş ve müellifin kullandığı âyetlerin ve Arap şiirlerinin, Sekkâkî ve Hatîb Kazvînî’nin örnekleriyle benzerliği üzerine mukayeseler yapılmıştır. Yapılan kıyaslamada, fesahat-belâgat kavramları ve me‘ânî ilmindeki bazı örneklerin günümüzde sadece Hâşimî tarafından değil, Abdülaziz ‘Atîk (ö. 1976), Ahmed Matlûb (ö. 2018) ve Fadl Hasan Abbâs (ö. 2011) gibi son dönem Arap belâgati müellifleri tarafından kullanıldığı tespit edilmiş ve Ahmed el-Hâşimî dışında aynı örnekleri kullanan bu müelliflere dipnot ile atıf yapılarak işaret edilmiştir.
Klasik dönemden günümüze değin önemli belâgat kavramlarından biri olarak görülen ve kelime veya ifadenin benzeme gayesiyle başka anlamda kullanılması anlamına gelen istiarenin bugüne kadar birbirinden farklı tanımları ve tasnifleri yapılmış ve istiare üzerine müstakil eserler telif edilmiştir. İstiareyi iki tarafından biri hazfedilen teşbih olarak tanımlayan modern dönem Arap belâgati müelliflerinden Abdülaziz Atîk (ö. 1976) fi’l-Belâgati’l-‘Arabiyye: ‘İlmü’l-beyân adlı eserinde konuyu; benzeme yönüyle tasrîhiyye ve mekniyye; istiâre yapılan sözcüğün yapısı itibariyle asliyye ve tebeiyye; istiarenin iki tarafına ait özelliklerin durumu itibariyle muraşşaha, mücerrede ve mutlaka olarak üç kategoride değerlendirmiştir. İstiare-i temsîliyyeye müstakil bir alt başlık açan Atîk’in bu kategorizasyonu, Alî el-Cârim (ö. 1949) - Mustafa Emîn’in el-Belâgatü’l-vâdiha ve Muhammed Ahmed Kâsim - Muhyiddîn Dîb’in ‘Ulûmü’l-belâğa: el-Bedî‘ ve’l-beyân ve’l-me‘ânî kitaplarında büyük ölçüde benzer şekilde olmuştur. Muhammed b. Sâlih el-‘Useymîn’nin (ö. 2001) Dürûsu’l-belâğa’sında ve Ali Bulut’un Belâgat: Meânî, beyân, bedî‘’inde ise benzer tasnif durumu olmasına rağmen bu iki müellif istiare-i temsîliyyeye değinmemiştir. el-Belâğatü’l-‘Arabiyye: Te’sîl ve tecdîd adlı eserinde istiareyi sadece tasrîhiyye ve mekniyye olarak iki kısma ayıran Mustafâ es-Sâvî el-Cüveynî’nin (ö. 1988) bu durumuna karşın, Ahmed Mustafa el-Merâğî’nin‘Ulûmü’l-belâğa, Ahmed el-Hâşimî’nin (ö. 1943) Cevâhiru’l-belâğa, Hasen Habenneke el-Meydânî’nin (ö. 2004) el-Belâgatü’l-‘Arabiyye: Üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ ve Fadl Hasan Abbâs’ın (ö. 2011) el-Belâğa fünûnühâ ve efnânühâ kitaplarındaki istiare tasnifleri yukarıdaki müelliflerden daha kapsamlı olmuştur. Bu çalışmada son dönemde telif edilen ve ön plana çıkan bazı Arap belâgati kitaplarının istiareyle ilgili tanımları ve taksimleri incelenmiştir. Bu araştırmadaki amaç, modern dönemde telif edilen Arap belâgati eserlerinde istiare ile ilgili olarak farklı metodolojik yaklaşımları, tasnifleri ve istiareye yönelik kullanılan kavramları tespit etmektir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Kalıp İfade, Bağlaç, Edat, Klasik, Modern
The Phrases and Conjunctions Used in Modern Arabic
Abstract
There is a general view that modern Arabic began with Napoléon Bonaparte's (d. 1821) invasion of Egypt in 1798 and then continued with Kavalalı Mehmet Ali Pasha (d. 1849). It is accepted that the classical period Arabic reached until the period of Ignorance, the oldest known sources of the Arabic language, and then continued until the end of the 18th century, during the period of the Prophet Muḥammad, Rashid Caliphs, Umayyads, Abbasids and Ottomans. Although there have been changes in terms of lexical meaning and style in the Arabic language until this period, these changes have not been as rapid and evident as the last two centuries. The modernization process, which started in Egypt in the Arab world and then reflected to other Arab countries, has taken place in many areas of the language from education to culture, from the language of the press to translation activities, and some changes have occurred in the Arabic language in terms of wording and meaning. In this process, some points of distinction that make modern Arabic different from classical Arabic have been identified, and some of these distinctions are for expressions, conjunctions, and adverbs. Because there is intense use of conjunctions and original expressions in modern Arabic, some of them are used with a preposition, some with an adverb and some with a plain structure. There are various studies on conjunctions, and these studies are mostly aimed at introducing conjunctions, categorizing them from different perspectives, bringing together their different aspects and exemplifying the different uses of conjunctions. In this study; expressions, conjunctions and adverbs that are widely used today but not used in the classical period are included. In order to determine that the expressions to be given as examples were not used in the classical period Arabic, the program of al-Maktaba al-Shāmila was used. The aim of this study is to identify expressions, prepositions and adverbs that were not used in the classical period but are widely used today.
Keywords: Arabic Language, Expression, Conjunction, Preposition, Classical, Modern
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat Teorisi, Belâgat Kitapları, Teşbih, Tasnif.
The Tashbīh Classifications in Modern Arabic Rhetoric Books
Abstract
In the modern period covering the last century and a half in Arab countries, rhetoric books have been written in a simple style and with a new understanding in Arabic rhetoric, and different classifications have been made about tashbīh (simile) in these rhetoric books. In the science of rhetoric, which became systematic with Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), the subject of tashbīh has been explained in detail and modern Arabic rhetoric scholars have divided tashbīh into different parts based on the works and views of these two authors. Namely, in the book al-Balāgha al-Wāḍiḥa of the late Arab rhetoric writers ʿAlī al-Jārim (d. 1949) and Muṣṭafā Emīn, four elements of tashbīh were examined, then; It is divided into five parts as mursal, muakkad, mujmal, mufaṣṣal and balīgh. Afterwards, the authors, who examined the tashbīh tamsīlī, the tashbīh ḍımnī, the purposes of making the tashbīh and the tashbīh maqlūb under separate sub-headings, made a division unique to them. In another rhetorical author, Ḥasan Ḥabannaka al-Maydānī (d. 2004), in his book al-Balāgha al-ʿArabiyya Ususuhā wa afnānuhā tashbīh was first discussed in terms of its elements, then the purposes of tashbīh; tashbīh prepositions; good or bad tashbīh; He divided the tashbīh into parts from different angles in that the two sides of the tashbīh are mufrad-murakkab, ḥissī- ʿaqlī, ḥaqīqī-khayālī, taswiya-jamʿ, malfūf-mafrūq, dımnī and maknī. Aḥmad Muṣṭafā al-Marāghī (d. 1952) evaluated tashbīh under twelve sub-headings, while Faḍl Ḥasan ʿAbbās (d. 2011) added a separate classification as far-near to tashbīh in addition to the above sections. Other Arabic rhetoric writers, which are the subject of our study, also have their own classifications. In this study; The classification of tashbīh in the determined books on modern Arabic rhetoric was compared and it was aimed to understand the systematic structure of the authors different perspectives on tashbīh.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric Theory, Rhetoric Books, Tashbīh, Classification.
Mısır başkadısı ve Arap belâgati teorisyeni Celâlüddîn Hatîb el-Kazvînî (ö. 739/1338), belâgat ilmi yanında Arap dili, fıkıh, fıkıh usulü ve kelâm ilimlerinde otorite sayılmış ve Ebû Ya‘kûb Sekkâkî (ö. 626/1229) ile birlikte Arap belâgatinde kelâm ve felsefe ekolünün önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Kazvînî, Sekkâkî’nin geliştirdiği bu ekole son şeklini vererek belâgati, meânî, beyân ve bedî‘ ana başlıkları altında sistemli ilmi bir disiplin haline getirmiştir. Zira Sekkâkî’nin Miftâhu’l-‘ulûm’undan faydalanarak Telhîsu’l-miftâh kitabında sistemini özetleyen Kazvînî, el-Îzâh kitabıyla çalışmasını bir adım daha ileri taşıyarak düşüncesinin felsefî ve mantıki arka planını oluşturmuştur. Kendisinden sonraki belâgat bilginlerinin önemli kaynaklarından biri haline gelen Kazvînî’nin bu iki eseri, özellikle son dönem belâgat müellifleri üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Kazvîni el-Îzâh kitabında beyân bölümünü teşbih, hakikat-mecâz, isti‘âre ve kinâye gibi alt başlıklara ayırmış ve bu metot kendisinden sonra devam etmiştir. Bu çalışmada, Kazvînî’nin el-Îzâh kitabının teşbih konusu içinde yer alan örnekleri ve bu örneklerin modern belâgat kitaplarında kullanımı incelenmiştir. Bu sayede, Kazvînî tarafından teşbihle ilgili kullanılan bir âyetin veya Arap şiirinin günümüz belâgat kitaplarında aynı bağlamda hangi boyutlarda yaygın olarak kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu duruma bağlı olarak; belâgat ilminde var olduğu düşünülen donukluğun ve ezberciliğin Kazvînî’den değil, bilakis son dönem belâgat kitaplarında tekrarın ve benzerliğin çok olması ve Kazvînî’den sonra onun oluşturduğu sistematik yapının ileri boyutlara taşınamaması ve geliştirilememesinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Arap Belâgati, Belâgat teorisi, Sekkâkî, Kazvînî, Belâgat Kitapları, el-Îzâh, Teşbih.
The The Effects of Khaṭīb al-Qazwīnī’s Examples of Tashbīh in the Book of Al-Īḍāḥ on Today’s Rhetoric Books
Abstract
Jalāluddīn Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), the Egyptian chief judge and theorist of Arabic rhetoric, was regarded as an authority on Arabic language, fiqh, uṣūl fıqh and kalām besides rhetoric. He and Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) are accepted as one of the most important representatives of the school of kalām and philosophy in Arabic rhetoric. Qazwīnī gave its final shape to this school developed by Sakkākī and the science of rhetoric; It has become a systematic scientific discipline under the main headings of ma‘ānī, bayān and badī‘. Because Qazwīnī, who made use of Sakkākī’s book Miftāḥ al-ʿulūm and summarized his system in the book Talẖīṣ al-miftāḥ, took his work one step further with the book of Al-Īḍāḥ and formed the philosophical and logical background of his thought. These two works of Qazwīnī, which became one of the important sources of rhetoric scholars after him, left significant effects especially on the late period rhetoric writers. Qazwīnī, in the book of Al-Īḍāḥ, divided the bayān part into sub-titles such as tashbīh, ḥaqīqa, majāz, istiʿāra, kināya, and this method continued after him. In this study, the examples included in the subject of tashbīh in Qazwīnī’s book Al-Īḍāḥ and the use of these examples in modern rhetoric books were examined. In this way, it has been tried to determine in which dimensions a Qur'anic verse or Arabic poem used by Qazwīnī about tashbīh is widely used in the same context in today’s rhetoric books. Depending on this situation; It is thought that the dullness and memorization that is thought to exist in the science of rhetoric is not due to Qazwīnī, but to the fact that there are many repetitions and similarities in the last period rhetoric books and that the systematic structure created by him after Qazwīnī could not be carried forward and developed.
Keywords: Arabic Rhetoric, Rhetoric theory, Sakkākī, Qazwīnī, Rhetoric Books, Al-Īḍāḥ, Tashbīh.
Yabancı dil öğretim tekniklerine günümüzün ihtiyaçları doğrultusunda yeni bir bakış açısı sunmaya çalışan bu dil öğretim tekniği, yabancı dilde duyduğumuz ve okuduğumuz sözcüklerin ve ifadelerin, tıpkı anadilimizdeki gibi dildeki kullanım sıklığına göre kendi içinde bir veri tabanı oluşturulmasına ve öğrencinin akıcı bir şekilde konuşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Zihin haritalama tekniği olarak adlandırılan bu teknikte zihinsel sınıflandırma ile oluşan veri tabanı, tümevarım ve tümdengelim akıl yürütme tekniklerinin yabancı dil öğreniminde farklı aşamalarda birlikte kullanımı ile ortaya çıkmaktadır. Bu teknik, “Yeni bir dil yeni bir dünya inşasıdır” söylemi ile zihinsel merakın geliştirilmesine, öğrenme odaklı bilgi ediniminden keşfetmeye dayalı bilgi edinimine geçiş yapılmasına ve kelime odaklı başlayan yabancı dil öğrenim serüvenini, öğrencinin cümle, konu ve kitap odaklı şeklinde devam ettirmesine olanak sağlamaktadır.
Arap belâgatında cümle, haber ve inşâ olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Haber cümlesinin iki asli gayesi olup bu iki asli gayeden fâide-i haber, muhataba bilmediği bir haberi iletmek demektir. Lâzım-ı fâide ise; muhataba bildiği bir haberi iletmektir. Bu tür haberlerde mütekellim / sözü söyleyen kimse, muhataba ilettiği haberi bildiğini gösterir ve lâzım-ı fâide olan cümleler muhataba bilgi açısından fayda sağlamaz. Bu çalışmada; lâzım'ı fâidenin ne olduğu incelenmiş, Kur'ân-ı Kerîm'de müfessirlerin "lâzım-ı fâide vardır" dedikleri ayetlerden örnekler verilmiş ve Kur'ân-ı Kerîm'de lâzım-ı fâideyi anımsatan bazı ifadelere dair müfessirlerin görüşleri incelenmiştir. Bazen bir müfessirin "şu ifadede lâzım-ı fâide vardır" dediği bir ayete diğer bir müfessir o cümlede farklı bir gayenin var olduğunu söylemiştir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belâgati, Belâgat Teorisi, Beyân İlmi, Belâgat Kitapları, Tasnif Benzerliği.
The concept of ‘Ilm al-bayān, which was previously synonymous with rhetoric in the classical period, became the science of expressing words with a clear purpose in different ways and procedures after Abū Yaʿqūb al-Sakkākī (d. 626/1229) and Khaṭīb al-Qazwīnī (d. 739/1338), and this science includes the subjects of tashbīh, majāz and kināya in rhetoric. İstiʿāra appeared as the subtitle of the majāz (metaphor) in both authors books. In our study, the influence of Sakkākī and Qazwīnī in the rhetoric books written in Arabic in the modern period and the similarities in the classification of the ‘Ilm al-bayān were evaluated and we tried to understand the extent of the different classifications. In our research, ten of the rhetoric books in the Arab world were selected to limit the subject, and the recognition criterion was taken as basis in the selection of these books. In this context, the rhetoric books of Aḥmad al-Hāshimī (d. 1943), Alī al-Jārim (d. 1949) - Muṣṭafā Amīn, Aḥmad Muṣṭafā al-Marāghī, Abdul‘azīz Atīq (d. 1976), Muḥammad b. Ṣāliḥ al-ʿUthaymīn (d. 2001), Ḥasan Ḥabannaka al-Maydānī (d. 2004), Faḍl Ḥasan ʿAbbās (d. 2011), Aḥmad Maṭlūb (d. 2018), Muḥammad Aḥmad Qāsim - Muḥyiddīn Dīb and Basyūnī Fayyūd were examined. According to the results obtained, six of the rhetoric writers classified the‘Ilm al-bayān under three main headings, based on the subjects of tashbīh, majāz and kināya; Three authors consider istiʿāra, which is the sub-heading of majāz, as a separate section, under four main headings; One author dealt with the subjects in a complex way without classifying them.
Keywords: Arabic Language and Rhetoric, Theory of Rhetoric, ‘Ilm al-Bayān, Books of Rhetoric, Classification Similarity.
Abstract
The book Al-Naḥw Al-Wāḍiḥ, which has an important place in the teaching of the Arabic language in the modern period, was written with the aim of teaching the rules of the Arabic language in a more clear and understandable way. This book; Written for beginners byʿAlī Al-Jārim (d. 1949) and Muṣṭafā Emīn Bek (d. 1953). The second volume of the book, which included advanced grammar, was published after the work made an impact in the Arab world. In the first volume of the book, the authors started the syntax topics (Al-Naḥw) with a sentence, then they followed a method that is far from the integrity of the topic by considering the prepositions after the verb topic. In the second and third chapters, the topics are also listed in a way that is far from holistic. The situation became more complex in the second volume of the book. In addition, in the later pages of the second volume, the authors' inclusion of the science of word conjugation (Al-Ṣarf) can be cited as another holistic problem in the book.
Keywords: Arabic Language, Syntax, Teaching Method, Grammar, Language Teaching.
This text is colored by the different news of al-Sharku'l-awsat in the last three months, taking all these difficulties into account.
Arapçada, medya dilini okurken karşımıza çıkan zorluklar:
- Yoğun zarf kullanımları
- Yeni kalıp ifadeler ve birlikte kullanımlar
- Yeni ortaya çıkan kavramlar ve ifadeler
- Yabancı isimler ve mekan isimleri
- Güncel mecazlar
- Ülkeden ülkeye değişen bazı kullanım farklılıkları...
Bu metin, el-Kuds el-Arabî'nin 14.10.2022'deki haberlerinden, tüm bu zorluklar göz önünde tutularak renklendirilmiştir.
Text Coloring
The difficulties we face when reading the media language in Arabic:
- Intense use of adverbial words
- New phrases and combinations
- Emerging concepts and expressions
- Foreign names and place names
- Current metaphors
- Some usage differences from country to country...
This text has been colored considering all these difficulties from the news of al-Quds al-Arabi on 14.10.2022.