LYCEUM NORTWESTERN UNIVERSITY
INSTITUTE OF GRADUATE AND PROFESSIONAL STUDIES
DAGUPAN CITY
Name: SHERILYN E. NUESCA Professor: DR. MARIA MARTHA MANETTE A. MADRID
Subject: Philippine Lexicography Course: Doctor of Philosophy in Language Teaching
Common Pangasinan Words used in Conversation
A
abóng n. /a bóng/
3
Definition:
(1) Pangasinan: pásen na panáayaman na totóo o sanpamílya parad
proteksyon insan seguridad
(2) Tagalog: bahay; lugar kung saan naninirahan o namamahay ang mga tao
o miyembro ng pamilya para sa proteksyon at siguridad
(3) English: home; house; dwelling; a place where people stay for safety and
protection
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ámay abóng so daitán nen Pedro ed aysíng.
(2) Tagalog: Sa bahay ang lugar kung saan tinatahi ni Pedro ang mga damit.
(3) English: The house is where Pedro sews the clothes.
agí n. /a3gí2/
Definition:
(1) Pangasinan: táwag ed anak na atáteng mo o sakey man ed sikara
(2) Tagalog: kapatid; tawag sa anak o mga anak ng iyong mga magulang o ng
iyong tatay o ng iyong nanay
(3) English: each of two or more children having one or both parents in
common; younger sibling; a brother or sister
Sample Sentences:
(1) Makuli may aguik ya bii.
(2) Masipag ang kapatid kong babai.
(3) My younger sister is industrious.
ak pr. /a k/
3
Definition:
(1) Pangasinan: salitan gagámiten no say pantútungtungan et sarilim
(2) Tagalog: salitang panghalip panao; salita na tumutukoy sa sarili
(3) English: a word referring to the pronoun I as subject or me as objective
pronoun; a word that refers to yourself
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ónla ak dimád tindáan.
(2) Tagalog: Pupunta ako doon sa tindahan.
(3) English: I am going to the store.
añggapó adj. /a ñgga po /
3 1 3
Definition:
(1) Pangasinan: naupot la, anggapo lay akera; kabaligtaran na wala ni
(2) Tagalog: wala na, naubos na
(3) English: none; out of stock; not available; not existing
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ay, anggapó lay cactus a láko mi.
(2) Tagalog: Ay, wala na kaming tindang cactus.
(3) English: Oh, we’re out of cactus at present.
asiñggér adv. /a si ñggér/
3 2
Definition:
(1) Pangasinan: aliwán arawí; panaón na nasásabi la; walá ed ábay;
(2) Tagalog: hindi malayo, malapit lang; papalapit; lumapit; pumarito
(3) English: not far but near; come near to; approach
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Asiñggér la lamét so panagtaném.
(2) Tagalog: Papalapit na naman ang pagtatanim.
(3) English: Planting time is already near again.
bái n. /bái /
3
-sometimes spelled as bae
Definition:
(1) Pangasinan: salitan itatáwag ed nánay nen tátay o nánay mo
(2) Tagalog: tawag sa nanay ng tatay o nanay mo
(3) English: the mother of one’s father or mother
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Manbabasa na libro si bai mi.
(2) Tagalog: Si lola namin ay nagbabasa ng libro.
(3) English: Our grandmother is reading a book.
báley n. /bá lǝy/
3
Definition:
(1) Pangasinan: munisipyo
(2) Tagalog: munisipalidad; bayan
(3) English: municipality; town
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Inér so báley yo?
(2) Tagalog: Saan ang inyong bayan?
(3) English: Where is your town?
biék adv. /byék/
Definition:
(1) Pangasinan: walá ed básil na direksyon
(2) Tagalog: sa kabila
(3) English: over yonder; opposite, on the other side
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Say abóng da et walad biék na eskwèláan .
(2) Tagalog: Ang kanilang bahay ay tapat ng paaralan.
(3) English: Their house is opposite the school.
bíi n. /bí i/
2
Definition:
(1) Pangasinan: salitan táwag ed kabalígtaran a lakí
(2) Tagalog: salita na tawag sa kabaliktaran ng lalaki
(3) English: opposite of man; woman; female
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Akanéngneng ak ya bíin maganggána.
(2) Tagalog: Nakakita ako ng babaeng ubod ng ganda.
(3) English: I saw a very beautiful woman.
bitúoen n. /bi túen/
2
-also spelled as bitúwen; bitéwen
Definition:
(1) Pangasinan: mankidyam ya bágay kaibay bolán insan rarúman parte
táwen
(2) Tagalog: bituin; tala; anumang lawas pangkalawakan, maliban sa
buwan, na natatanaw bilang kumikislap na mga tuldok sa madilim na
langit
(3) English: star; a part of heavenly body that shines during night time
Sample Definition:
(1) Pangasinan: Agá nabílang so mangkiíyam na bitúoen ed táwen.
(2) Tagalog: Hindi mabilang ang mga kumikinang na bituwin sa langit.
(3) English: The twinkling stars are hard to count.
D
dagém n. /da gém/
1
Definition:
(1) Pangasinan: say natúral na dagém na eengasin a totóo
(2) Tagalog: natural na paggalaw ng hangin na syang pangunahing
pangangailangan ng tao
(3) English: the pereceptible natural movement of the air needed by man to
breathe
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Mátsil ya dagém so dinmlán.
(2) Tagalog: Dumaan ang malakas na hangin.
(3) English: Strong wind has passed buy.
dagó v. /da gó /
1 3
Definition:
(1) Pangasinan: unloób ed eskuelaán, unúrong
(2) Tagalog: pupunta sa paaralan, pumarito
(3) English: respond, go to school
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Naatrasádo kala, dagó kapalá.
(2) Tagalog: Mahuhuli ka na, pumunta ka na sa eskwelahan.
(3) English: You’re getting late, you have to go to school now.
diá adv. /dyá1/
Definition:
(1) Pangasinan: aliwán dimán, diá labát
(2) Tagalog: hindi doon, dito lang
(3) English: not there but here
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Marabók diád barrio mi.
(2) Tagalog: Maaikabok dito sa baryo namin.
(3) English: It’s dusty here in our place.
Dóña /dó nya /
1 3
Definition:
(1) Pangasinan: tawag ed mayáman na bíin waláy asáwa o bíin lider na
tanyag a pamilya
(2) Tagalog: marangal na titulo na tawag sa may asawang babae;
tawag sa babaing pinuno ng kilalang pamilya
(3) English: honorific title preceding Christian name of married woman,
usually female head of notable family; also used to denote woman given
to asserting superiority etc.
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Doña, mamapautang ka pa anggano piga.
(2) Tagalog: Doña, magpautang ka nga kahit ilan lang.
(3) English: Kindly lend me any amount of money, Doña.
duég n. /do ég/ or /dwég/
3
Definition:
(1) Pangasinan: áyep na dumarálos
(2) Tagalog: kalabaw; uri ng hayop na ginagamit sa pagsasaka
(3) English: carabao
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ipastol mo pa may dwég diá ed álog antís kan unalís.
(2) Tagalog: Pakipastol mo nga yung kalabaw sa bukid bago ka umalis.
(3) English: Kindly shepherd the buffalo in the field before you leave.
éd prep. /éd/
Definition:
(1) Pangasinan: salítan pan arúm piano nakumpletoy gabay moy ibagá
(2) Tagalog: salitang ginagamit na pang ugnay para makumpleto ang nais
sabihin
(3) English: Marker for unfocused referent in verbal sentences: ‘to, for, at’
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Angaliw ak a tinápay para ed siká tan si ina.
(2) Tagalog: Bumili ako ng tinapay para sayo at kay Nanay.
(3) English: I bought a bread for you and for mom.
eksámen n. /Eksá mi n/
1 2
Definition:
(1) Pangasinan: panag eksámin
(2) Tagalog: isang uri ng pagsusulit o pagtataya
(3) English: a test to conduct assessment
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Man eksámen tayó ed Inglis?
(2) Tagalog: Mag e-exam ba tayo sa English?
(3) English: Do we have an examination in English?
elék n. /elék/
Definition:
(1) Pangasinan: unimis ya walay kaiban tanol; ñgiréyet
(2) Tagalog: tawang may kasamang tunog
(3) English: laughter, chuckling, giggling
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Antótay elék mo singa bakés.
(2) Ano yang tawa mo parang unggoy.
(3) English: Your giggling looks like a monkey.
eskrim n. /Eskri m/
2
Definition:
(1) Pangasinan: sorbetes; pinaawét a frozen a panángan gawa ed masamít
insan mataban gátas
(2) Tagalog: sorbetes; malambot na frozen na pagkain na gawa mula sa
matamis at matabang gatas
(3) English: ice cream; soft frozen food made with sweetened and flavored
milk fat
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Sampigay eskrim yo?
(2) Tagalog: Magkano ang inyong sorbetes?
(3) English: How much is your ice cream?
etá adj. /etá /
3
Definition:
(1) Pangasinan: ag ani alotó
(2) Tagalog: hindi pa luto; sariwa
(3) English: raw; uncooked
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Maettá may inlotóm ya sirá.
(2) Tagalog: Hindi pa luto ‘yong niluto mong isda.
(3) English: The food was still uncooked.
G
gabáy v. /ga bá y/
3 2
Definition:
(1) Pangasinan: kabaliktaran na ag mo labáy
(2) Tagalog: gusto, nais; kabigtaran ng hindi mo gusto
(3) English: desire, want, like
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Gabáy koy únla tan manámes ed dáyat angganó lábi la.
(2) Tagalog: Gusto kong pumunta at maligo sa dagat kahit gabi na.
(3) English: I want to go to the beach and swim even if it is already dark.
gána n. /gá na /
3 1
Definition:
(1) Pangasinan: masánting o báli bálin lúpa
(2) Tagalog: ganda, kaaya ayang mukha
(3) English: beauty, loveliness, elegance
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Maganggána may anák mo, sínga sika nen kapanaúnan mo.
(2) Tagalog: Napakaganda ng anak mo, para ikaw lang nong panahunan mo.
(3) English: our child is very beautiful just the way you were back then.
garíta n. /ga ríta /
3 3
Definition:
(1) Pangasinan: salíwan na ambábangil a láko
(2) Tagalog: tindahan ng kung ano ano
(3) English: corner store, sari-sari store
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Únla ka pad garíta ta mangáliw kay ínasin.
(2) Tagalog: Pumunta ka nga sa tindahan at bumili ng bagoong.
(3) English: Will you go to the store and buy salted fish.
gáwat n. /gá wá t/3 1
Definition:
(1) Pangasinan: panaon na mairáp so manbílay ta makápoy so anápan,
panaon na éras
(2) Tagalog: panahon ng taggutom, pandemya o paghihirap
(3) English: famine, starvation, scarcity, a time of hardship
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Gáwat a maóng lálo la et panaon a pandémya.
(2) Tagalog: Panahon ng pandemya kaya taghirap ngayon.
(3) English: Life is hard due due to pandemic.
gigánte adj. /higá ntE/
1
Definition:
(1) Pangasinan: langkáway
(2) Tagalog: matangkad; malaki
(3) English: giant, tall
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Karakélan a basketbólista et gigánte.
(2) Tagalog: Karamihan sa mga basketbolista ay matatangkad.
(3) English: Most of the basketball players are tall.
H.
háyskul n. /há ysko l/
2 3
Definition:
(1) Pangasinan: táwag ed unsublay a lebel kasúmpal na elemetarya
(2) Tagalog: kasunod na lebel pagkatapos ng elementarya; mataas na
paaralan
(3) English: the next level after elementary is high school
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Amayámay so aga akapan háyskul nen sáman a panaón.
(2) Tagalog: Madaming hindi nakapaghayskul noong unang panahon.
(3) English: Too many are not able to go high school way back then.
hólin n. /hó l in/
1 2
Definition:
(1) Pangasinan: bulintik
(2) Tagalog: laruan na bilugan gawa sa marbel
(3) English: the game of marbles
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Awít mo may hólin mo? Gá, ta mangálaw tayó.
(2) Tagalog: Dala mo ung holin mo? Tara, maglaro tayo.
(3) English: Did you bring your marble? Come on, let’s play.
hústo adj. /hústo / 3
Definition:
(1) Pangasinan: dúga, dugarúga, sákto,
(2) Tagalog: tama, sapat, sakto
(3) English: sufficient, enough, right, correct
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Husto so templa’y tinapay nen baim.
(2) Tagalog: Sakto sa templa ang tinapay ni lola mo.
(3) English: The bread by your grandmom has enough ingredients.
huéteng n. /huÉtEng/
Definition:
(1) Pangasinan: juéeng; kláse a sugal a tambálan a número
(2) Tagalog: sugal gamit ang kombinasyon ng mga numero
(3) English: jueteng; notorious number gambling game
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Antó kasí pawáy ed huéteng nátan?
(2) Tagalog: Ano kayang lumabas sa hueteng ngayon?
(3) English: What could be the number winners in jueteng today?
hukóm n. /hukó m/
1
Definition:
(1) Pangasinan: toon akapan aral na law
(2) Tagalog: hukom; taong nakapag aral ng law
(3) English: judge; law
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Nítan may hukóm a nan imbéstiga ed káso nen Pédro.
(2) Tagalog: ‘Yan ung hukom na nag imbestiga sa kaso ni Pedro.
(3) English: He is the judge who investigated on Pedro’s case.
I.
íba n. [i ba ]
1 1
Definition:
(1) Pangasinan: tóo ya kaíba
(2) Tagalog: kasama
(3) English: companion
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ùnla kamin mibirthday, kaíba mi ka awà?
(2) Tagalog: Pupunta kaming makibirthday, kasama ka naming di ba?
(3) English: We will attend a birthday, you are coming with us right?
ibagá v. /i ba gá /
1 1 3
Definition:
(1) Pangasinan: isalíta, ibalíta
(2) Tagalog: sabihin, sabihan, i-report
(3) English: tell, inform, report
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ímbaga nen Kapitan a waláy rasyon a nanlapó diman diá ed
abóng da.
(2) Tagalog: Sinabi ni Kapitan na merong rasyon na nagmula doon sa bahay
nila.
(3) English: Barangay Captain said that there is a relief good coming from
their house.
ibáñgat v. /i báñga t/
1 3
Definition:
(1) Pangasinan: itdáy áral, bángatan
(2) Tagalog: turuan, bigyang aral, gabayan
(3) English: teach, coach, impact, instruct
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Ibángat mo itay ugáw a maóng a áral insan panag ugáli.
(2) Tagalog: Turuan mo ang bata ng magagandang aral at magagandang
asal.
(3) English: Teach the child good things and good manners.
iknól n. /i knó l/
2 2
Definition:
(1) Pangasinan: iknól a manók
(2) Tagalog: itlog
(3) English: egg
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Bai Marsya, walay lako yo ya iknol?
(2) Tagalog: Lola Marsya, mau benta kayong itlog?
(3) English: Grandmom Marsha, do you sell egg?
inér adv. /i ner/
2
Definition:
(1) Pangasinan: pásen o direksyon a pantútung túngan
(2) Tagalog: lugar o direksyon na pinag uusapan
(3) English: place or where the place is being talked about
Sample Sentences:
(1) Pangasinan: Inér so láen mo?
(2) Tagalog: Saan ka pupunta?
(3) English: Where are you going?
References:
Benton, Richard A. (2019). Pangasinan Reference Grammar. University of Hawaii Press
Benton, Richard A. (2019). Pangasinan Dictionary. University of Hawaii Press
Jovellano, Mel V. (2018). Language Dictionary. 6th Edition