MATEMATICAL PHYSICS
Dra. Suparmi, M.A., Ph.D
COORDINATE SYSTEM
0
y
x
POLAR COORDINATE
r0
r
Polar coordinate : object can move on a line, a plane, or space.
Polar coordinate is used to describe the motion of an object
moving on a plane. Example uniform circular motion (ucm)
0 unit vector in direction
r (vector) is position vector of the object.
r0 ia unit vector of r direction
r = i x + j y = i r cos + j r sin
r0 = i cos + j sin
0 = - i sin + j cos
0x
0y
r0y0 r0
r0x
r = |r | = magnitude of vector r
|r0 | = 1
| 0 | = 1
r0x = |r0 | cos = cos
r 0y = |r0 | sin = sin
0x = | 0 | sin = sin
0y = | 0 | cos = cos
If we have a particle which is position is at r from origin,
s = r = ro r
v=
ds
dt
d
(ro r) = r
dt
d r0
dt
cos ) =
dr
dt
d r0
dt
+ r0
dr
dt
d
+ j (cos )
(i cos + j sin ) = -i (sin )
dt
0
(-i sin + j
v = r 0 + r0 r
= 0 r + r0 r
= 0 r+ r0 vr
v = 0 v + r0 vr
a=
dv
dt
=r
d
( 0 r
dt
d 0
dt
d 0
dt
+ 0
)+
dr
dt
d
dt
(r0 r )
+ 0 r
d
dt
d r0
dt
+ r0
d r
dt
d
- j(cos )
=(- i cos + j sin ) = - i (sin )
dt
cos ) = -
r0
a = r (a = r0 ( r
= r0 ar +
+
r0) + 0
r + 0 r
2
+2 r
)
) + 0( r
r
( i sin + j
0+ r0 r
0 a
290892250/[Link] -1
For Uniform Circular Motion (UCM),
r = 0
r = 0
2 ) = - r0 r 2
a = r0 ( r
= -r0 r 2 = acp
290892250/[Link] -2
SPHERICAL COORDINATE
Spherical Coordinate is the advance of polar coordinate
r = r0 r
r0
0(x)
r sin cos
r = i r sin cos + j r sinsin + k r cos =r( i sin
cos + j sinsin + k cos )
r0 = i sin cos + j sin sin + k cos
0 = i cos cos + j cos sin - k sin
0 = -i sin + j cos
r0(z)
The direction of 0(xy) = r0(xy)
0(z) = | 0| sin = sin
0(xy) = | 0| cos = cos
0(y) = | 0| cos sin = cos sin
= | 0| cos cos = cos cos
r0
y
0x
0y = | cos = cos
0x = | sin = sin
r0(xy)
r0(-z)
0y = cos
Problem
If a particle move on spherical object and the instantaneous position of particle is at vector
r, determine the velocity and acceleration of the particle.
Solution
= i sin cos + j sin sin + k cos
s = ro r
0 = i cos cos + j cos sin - k sin
r0
d 0
dt
cos - i cossin j sin
sin + j cos
= -i sin
cos - k cos
(i sin cos + j sin sin + k cos) + ( jcos cos - i
=-
cossin)
r0 + cos ( j cos - i sin )
=-
r0 + cos 0
= -
0 = -i sin + j cos
d
dt
0 = - i cos j sin
= - i cos(sin2+cos2) j sin (sin2+cos2) + k sin cos
- k sin cos
= (- i cossin2 j sin sin2 - k sin cos) + (- i coscos2 j
sin cos2 + k sin cos)
= - sin ( i cossin + j sin sin + k cos) - cos (i coscos
+ j sin cos - k sin)
= - sin r0 cos 0 = - (sin r0 + cos 0)
v=
ds
dt
d
(ro r) = r
dt
d r0
dt
dr
+ r0 dt
290892250/[Link] -3
d r0
dt
dr
dt
= r
d
dt
(i
sin cos + j sin sin+ k cos )
cos + sin (-sin) } + j{(cos )
sin +
= i {(cos )
sin )
sin(cos) } - k
cos cos - i sin sin+ j
cos sinj
=i
sin
sincos - k
(i cos cos + j cos sin- k sin ) + sin (- i sin+ j
=
cos)
0 + sin 0
=
v = r ( 0 + sin 0) + r0
= 0 r + 0 r sin + r0
= v + v + vr
v = v + v + vr
a=
dv
dt
( 0 r ) +
(1)
0) = r0
(2)
d
(r0 r + 0 r
dt
d
( 0 r sin )
dt
d
(r0 r ) = r0
dt
0 +
r + r
d
dt
r
+ 0 r sin
) =
d
dt
r0 = r0
d
(r0
dt
0+
r (
d
( 0 r sin
dt
d
r + r sin
0
dt
sin
sin 0
d
d
d
d
+ 0
( 0 r ) = 0 r
r+r
0 = 0 r
dt
dt
dt
dt
(-
r0 + cos 0)
+r
2 r0 + r
r - r
cos 0
= 0 r + 0
2
+
r0 +
r ) - r
r cos 0
= 0(r
(3)
d
dt
r )+
) = 0 r sin
d
dt
+ 0 r
d
sin
dt
+ 0
+ 0 sin
d
dt
+ 0 sin r + r sin (- sin r + 0 r cos
= 0 r sin
cos 0)
0
+ 0 sin r - r sin2 2 r0 r sin
= 0 r sin
+ 0 r cos
2
cos 0
+ sin r ) - r sin2 2 r0 r sin cos
+ r cos
= 0 (r sin
2
0
a = (1) + (2) + (3)
a = r0 r + r
r cos 0 +
cos
2 0
= r0 r - r sin2
2
0 + r
r )
sin
0 + r
0 (r sin
sin 0 + 0(r
+ r cos
2 r0 +
r ) - r
2
r ) - r sin2 r0 r sin
+ sin
0 + 0(r
2 r0 + r
+
2 r0 - r
sin 0 +
r cos 0 + 0 (r sin
r ) r sin cos
+
+ r cos
290892250/[Link] -4
= (
2 - r sin2
-r
+2
sin r
0
r0
2 ) r0 + (r
+2 r cos
+ 2 r
) 0
r sin cos
2 ) 0 + (r sin
a = ar ry0 + a 0 + a 0
r
0
Application of spherical coordinat on Laplacian
x r=sin
r sin
cos
cos
y = r sin sin
z = r cos
r=
x +y
2
1
(2 x dx +2 y dy +2 z dz )
dr = 2
+z
x2 + y2 + z2
x dy y dx
dy y dx
2
sec2 d =
=
2
x
x
x
z
2 2 2
x + y +z
2
y
x
z
cos =
r
1
z (2 x dx +2 y dy +2 z dz)
dz
2
=
r
r3
tan =
dr =
- sin d
r dzz ( x dx + y dy+ z dz )
r3
1
(2 x dx +2 y dy +2 z dz )
2
x2 + y2 + z2
1
(2 x +0+ 0)
2
x2 + y2 + z2
x
r
dr
dx
= sin cos
dr
dy
dr
dz
1
(0+2 y dy+ 0)
y
2
=
= sin sin
r
2
2
2
x + y +z
1
( 0+ 0+2 z dz )
z
2
=
= cos
r
2
2
2
x + y +z
d y cos2
=
dx
x2
r sin cos
r sin sin cos 2
d
cos 2
=
dy r sin cos
cos
r sin
d
zx
= 3
dx r sin
r 2 cos sin cos
=
r 3 sin
cos cos
r
d
zy
= 3
dy r sin
r 2 cos sin sin
=
r 3 sin
cos sin
r
d
r 2z 2
= 3
dz r sin
r 2(rcos)2
=
r 3 sin
r 2(1cos 2)
r 3 sin
sin
r sin
sin
r
290892250/[Link] -5
=
x
sin
r sin
r
x
+
r
= sin cos
+
r
cos cos
r
=
y
+ cos
r sin
r
y
+
r
= sin sin
+
r
cos sin
r
r
z
+
r
=i sin cos
isin cos
= cos
sin
r
cos cos sin
cos sin cos
sin
+
+ j sin sin +
+
+k cos
r
r
r sin
r
r
r sin
r r
) (
) (
r + j sin sin +
r
cos cos
cos sin
sin
sin
cos
k cos + i
+j
k
+(i
+
)
r
r
r
r sin r sin
= ro
1
1
+o
+ o
r
r
r sin
cos cos
+
=(sin cos
r
r
cos cos
sin
r
r
r sin
2
sincos cos2
2
2
= (sin cos r 2
r
cos sin cos2
cos2 cos2
+
2
r
r
r
c os cos sin
2
2
r sin
( )
( )
sinsin 2
r sin
sin2 cos
2
r sin
sin
r sin
)(sin cos
+cos sin
)
2
r
cos2 cos2
2
+
+
2
()
cos sin
2
2
r sin
sin2
2
2
r sin
( )
cos sin
=(sin sin
r
r
cos sin
cos
)
r
r
r sin
2
sincos sin2
= sin2 sin2
r
r2
cos sin sin 2
cos2 sin 2
+
r
r
r2
cos2 cos sin
2
2
r sin
( )
( )
cos
r sin
) (sin sin
sincos sin
r sin
2
2
2
cos sin
+
+
2
()
290892250/[Link] -6
sin cos 2
r sin
cos cos 2
r 2 sin
cos sin
r 2 sin2
cos2
r 2 sin2
( )
( )
= (cos
= cos
2
2
+
r
( )
sin
r
cos sin
r2
) (cos
r
2
cos
+
r
r
sin
r
sincos
r2
sin2
r2
()
2
x2
y2
z2
=
( sin2cos2
2
cos2 cos2
cos2 sin2
sin2
2
+
(
+
+
)
+(
r 2
r2
r2
r2
2
sin 2
cos 2
2
cos2 cos2 + cos2 sin2 + sin2
+
)
+
(
2
2
2
2
2
r
r
r
r sin
r sin
2
2
2
2
sin + cos ) + ( sin cos cos + sin cos cos +
+
r
r
r
r2
r2
sin cos sin 2
sin cos sin 2
sin2 cos
cos2 cos
+
+
+
+
2
2
2
2
r
r
r sin
r sin
sincos sin cos
+
)
2
2
r
r
sin2sin2 cos2)
(sin 2 +cos 2)(cos 2 +sin2 ) 2
2
+
+
r 2
r2
2
sin2 + cos2
2
(sin2 +cos 2)(cos 2 +sin 2 ) sin2 +sin2
+
+
(
+
r
r
r
r 2 sin 2
2
sin
2
2
sincos cos
sincos sin
( 2 +cos 2 )cos
(-2
-2
+
+ 2
2
2
2
r
r
r sin
sincos
)
r2
2
2
2
2
1
1
sincos cos
=
+ 2 2 +
+
+ (-2
2
2
2
r r
r 2 sin2
r
r
r
sin
2
sincos
sincos sin
( 2 +cos 2 ) cos
-2
+
+ 2
)
2
2
2
r
r
r sin
2
2
2
1
1 1
=
+
+
+ ( r + r r - (2
2
2
2
2 2
2
r sin
r
r
sin
sincos
sincos (cos 2 +sin 2 )
( 2 +cos 2 ) cos
- 2
)
2
2
2
r
r
r sin
1
cot
2
2
1 2
2
=
+
+
+
+
2
2
2
2
2 2
2
r r
r sin
r
r
r
=( sin2+ cos2 )(cos2 sin2
290892250/[Link] -7
2
r 2
2
r r
Where
1
r2
sin
1
2
r sin
2
x2
r2
r ) =
)=
2
y2
r
r ) +
i
+j
+k
x y
z
1 2
r2 2
cot
r2
2
r r
2
r
1 2
2 2
r
cot
2
r
2
z2
1
2
r sin2
1
2
r sin
sin
)+
1
2
2
r sin
1
2
r
(i x + j y + k z )
2
2
2
+
+
x2 y2 z2
1
r2
2
2
Laplacian =
2
2
r
r ) +
sin
1
2
r sin
)+
1
2
2
r sin
2
2
Application of spherical coordinat on Laplacian dan Angular Momentum
Electron is rotating on spherical path or elliptical path. The angular momentum
of electron is expressed as
L=rxp
Where
r is position of electron from origin
p is the linear momentum
If p is defined in differential operator,
p = -i
= -i(i
+j
+k
)
z
then L = r x p
i
=
x
y
i
j
k
x
y
z
i
i
i
x
y
z
j x
y i
290892250/[Link] -8
= i (-iy z
+ iz y ) + j (-iz x
+ ix z ) + k (-ix y
iy x ) =
iLx + jLy + kLz
Lx=
(-iy
+ iz
)
y
sin
+
) - r cos ( sin sin
r
r
r
cos sin
+ cos
)}
r
r sin
sin
r sin sin
= - i(r sin sin cos
- r cos sin sin
r
r
cos sin
cos
r cos
r cos
)
r
r
r sin
= i{ sin 2 + cos 2 ) sin )
+ cot cos
}
= i( sin
+ cot cos
)
= - i{r sin sin cos
Ly=
(-iz
+ ix
)
z
cos cos
sin
= - i{r cos (sin cos
) - r sin cos
r
r
r sin
sin
(cos
)}
r
r
+
sin cot
= - i{rcossincos
cos cos2
- r sin
+ sin2 cos
coscos
}
r
= - ji{( cos cos2
+ cos sin2
) - sin cot
= - i{(cos2 +sin2 ) cos
- sin cot
}
= - i( cos
- sin cot
)
Lz =
(-ix
+ iy
)
x
cos sin
cos
)+
r
r
r sin
cos cos
sin
+
r sin sin sin cos
)
r
r
r sin
cos sin
= - i{rsin cos sin sin
r sin cos
r
r
cos
cos cos
r sin cos
+
+ r sin sin sin cos
r sin
r sin
r
r
sin
r sin sin
sin
}
r sin
= -i{ sin cos sin cos
sin cos sin
+cos 2
+sin 2
cos
}
= - i{ r sin cos sin sin
= -i
290892250/[Link] -9
L2 = L L = (Lx)2 + (Ly)2 + (Lz)2
(Lx)2= i( sin
) i( sin
cot cos
2( sin2
+
cot 2 cos sin
=2
- csc2 sin cos
+ cot cos2
cot cos
2
)
2
cot 2 cos2
2{ sin2
=2
+
2
cos
(Ly)2= (i(
cot 2 cos2
(csc2 + cot2) sin cos
sin cot
)(
cos
) (i(
cos
sin cot
2( cos
sin cot
=-
sin cot
+ cot cos2
2{ cos 2
=2
+ csc2 sin cos
+ cot sin2
2{ cos 2
=2
sin2
(Lz)2= (-i
cot 2 sin2
+ ( cot 2
+ csc2) sin cos
2
2
) (-i
) = -2
2
+
2
2
2
cot 2 cos2
2{ sin2
(csc2 + cot2) sin cos
2
2
cot 2 sin2
+ cot cos2
2{ cos 2
sin2
+ cot
L2 = L L = (Lx)2 + (Ly)2 + (Lz)2
=-
2
2
2
}
2
cot 2 sin2
cot cos sin
+ ( cot 2
+ csc2) sin cos
+ cot
2
2
-2
2
= - { sin
+ cot cos2
2
2
cot cos
2
2
(csc2 + cot2) sin cos
290892250/[Link] -10
2
2
+ cot sin2
= - {( sin
2
2
2
2
cot sin
+ ( cot 2
2
2
cos
+ (cot cos
+ cot sin
2
2
2
2
+
+ cot
cot
2
2
2
cos
= -2{( 2 +
) + ( cot 2
sin
+ csc 2
= -2(
(sin
sin
= -2{
1
f (x)
Remember:
)+( cot cos
)+
1
r2 r
cot sin
1
{
r2
)+
1
sin
2
x2
1
= - (
sin
2
So
2
2
)+
2 }
2
+
}
2
+1 2 }
2 )
f(x)
x
x
L = L L = (Lx) + (Ly) + (Lz)
2 =
)
2
And
+ csc2) sin cos
2
2
2
2
cos
)1
r2 r
sin
1
f (x)
(sin
f ( x)
)+
csc
2
2
1 2
2 2 }
sin
L2
2 r 2
290892250/[Link] -11