Söz Varlığı

Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımı önemli bir yer tutmaktadır. Kültür aktarımı konusunda en önemli etkenlerden biri ders kitaplarıdır. Bu nedenle yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarındaki metinlerin söz varlığı açısından kültürümüzü yansıtıcı özellikler göstermesi gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı yabancılara Türkçe öğretimi amacıyla hazırlanan ders kitaplarında yer alan okuma metinlerinin söz varlığını deyimler, atasözleri, ikilemeler, ünlemler, ilişki sözleri ve özel isimleri temel alarak ortaya koymaktır. Araştırmanın veri kaynağını yabancılara Türkçe öğretimi için hazırlanan ders kitaplarından yurt içinde ve dışındaki Türkçe öğretim merkezlerinde en çok tercih edilen Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Seti oluşturmaktadır. Araştırmada “doküman incelemesi yöntemi” kullanılmıştır. Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe (1 [A1-A2], 2 [B1], 3 [B2-C1]) ders kitaplarındaki okuma metinleri doküman incelemesi yöntemiyle ve söz konusu metinlerdeki söz varlığı unsurları sınıflama yöntemiyle incelenmiştir. Araştırmada kelime sıklığını belirlemek için “Cibakaya Dizin Programı 2.2” kullanılmıştır. Çalışmada Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin kelime sıklığı ve söz varlığı unsurları (atasözü, deyim, ikileme, özel isimler, ünlemler ve ilişki sözleri) belirlenmiş ve üç kitap karşılaştırma yapılarak değerlendirilmiştir.Araştırma sonunda kelime ve söz varlığı unsurlarının sayısı bakımından üç kitap arasında farklılıkların olduğu görülmüştür. “Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe Ders Kitabı 2” kelime sıklığı ve söz varlığı yönünden üç kitap arasında en zengin olanıdır. İncelenen kitapların söz varlığı unsurları açısından deyimler haricinde zengin olmadığı görülmüştür.

Öz: Varlığı ifade etmede ve mutlak hakikati bulma yolunda sanatını icra etmiş bir şair olan Necip Fazıl, Çile adlı şiir kitabındaki şiirlerinde tezat kavramını oldukça sık kullanan, vermek istediklerini çoğu kere tezatlarla aktaran ve bu konuda kendi üslubunu oluşturan bir şairdir. Necip Fazıl'da ahenk ile konunun birlikteliği oldukça önemlidir. " Zıtlar arası ahenk, af ve günah yarışta / Bütün zıtlar kavgada, bütün zıtlar barışta " dizelerinde de görüldüğü gibi şiirlerinde tezatlar, bir ahenk ve manayı en üst perdeden sunacak şekilde işlenmektedir. Bu makalede Necip Fazıl'ın eserlerine yön veren hayatındaki inişli çıkışlı dönemler yer almaktadır. Şairin tezatlıklar dünyası, şairin en önemli eserlerinden biri olan Çile adlı şiir kitabındaki tüm şiirler tezat kavramının iki farklı düzeyinde ele alınmaktadır. Bu makalede öncelikle ifade düzeyindeki tezatlara yer verilmektedir. Bunun ardından da kelime düzeyindeki tezatlar incelenmiş ve tablo haline getirilmiştir. Tezatların, Kısakürek'in söz varlığındaki yeri, onun kendisini anlatmadaki önemi ve tasavvuf dünyasının arka planı hakkında bilgiler sunulmaktadır.
Abstract: Necip Fazıl, who was a poet who performed his art in order to verbalize the entity and to find the truth, had used the concept of oxymoron intensely in his poem book with the title of Çile, had transmitted the things that he wanted to express through reverse meanings and is a poet who had created his own style by means of this condition. In terms of his style, use of contrast is as important as the presence of the contrasts. For Necip Fazıl, unity of harmony and subject is quite important. As it can be observed within the scope of the lines given " Zıtlar arası ahenk, af ve günah yarışta / Bütün zıtlar kavgada, bütün zıtlar barışta " , contrasts are examined in a way that they serve a harmony and meaning at the upmost level in his works. Within the scope of this article, up-and-down periods that had given a way to Necip Fazıl's works are figured out. The world of oppositeness belonging to the poet are considered at two different levels of the concept of oxymoron through all of the poems that are current in the most important work of the poet with the title of Çile. Through the examination of these poems, contrasts at the level of expression are taken into consideration, primarily. Following this, contrasts at verbal level are examined and tabulated. The place of contrasts in Kısakürek's verbal entity, the importance of them for expressing himself, and background of oxymoron in mysticism are presented.

Atasözleri, anonim halk edebiyatının en önemli türlerinden biridir.Biçim, yapı, kullanım yerleri vb. bakımdan diğer türlere göre farklılık gösteren atasözleri özellikle de amaçları, işlevleri ve kesin bir yargı bildirmeleri dolayısıyla diğer türlerden ayrılmaktadır.Anlatılmak isteneni kısa ve net bir şekilde aktarmaları, öğretici yönlerinin bulunması atasözlerinin öne çıkan özelliklerindendir. Aynı zamanda atasözleri, milletlerinkültürünü oluşturan unsurlar zincirinin bir halkasıdır.

The purpose of this research is to discuss the conceptualization theory and approaches on the basis of linguistic data which were obtained from children at the age of 10 and 13. From this point of view, in the study, first, the concepts were handled in terms of cognitive linguistics and cognitive psychology and then, classical, prototype-based, theory-based and atomistic approaches were discussed. In the study which is qualitative, data were collected from the participants in order to determine the prototypes, features and lexical varieties of the concepts. The research group, from whom data were collected, was composed of 4th and 7th grade students of five elementary schools in four different cities in Turkey. In the data collection stage, three open ended-short answered survey forms related to the five representatively chosen concepts were used and a database of 28.183 words as formed with the collected data. In the analysis of the data, content analysis and  descriptive analysis were used. The findings of the research demonstrated that typicality and family resemblance relation plays a significant role in conceptualization; however examples, attitude, collocation and scripting based associations come to the forefront while expressing the features of the concepts and using the concepts linguistically. This case indicates that the participant children have a conceptualization structure patterned with associations. With the obtained data, it can be regarded that there are prototypical effects; maybe some
definitions need to be added; moreover, all kinds of personal and cultural knowledge is added to the concepts. This implies that all descriptive knowledge types are united with concepts. Accordingly, all these knowledge are considered as collateral, but it is hard to say that they are the constituents of the concept.

Öz: Bu araştırmanın amacı, kavramlaştırma kuram ve yaklaşımlarını, 10 ve 13 yaşlarındaki çocuklardan elde edilen dilsel veri zemininde tartışmaktır. Buradan hareketle önce bilişsel dilbilim ve bilişsel psikoloji açısından kavramlar ele alınmış; ardından klasik, öntip temelli, kuram temelli ve atomistik yaklaşımlar tanıtılmıştır. Nitel araştırma yaklaşımlarına dayanan çalışmada, seçilen kavramların öntiplerini, özelliklerini ve sözcüksel görünümlerini belirlemek üzere katılımcılardan veri toplanmıştır. Veri sağlanan araştırma grubunu, dört farklı ilde bulunan beş ilköğretim okulunun dördüncü ve yedinci sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Veri toplama aşamasında temsili seçilen beş kavrama ilişkin açık uçlu-kısa yanıtlı üç tarama formu kullanılmış ve toplanan verilerle 28.183 sözcüklük bir veritabanı oluşturulmuştur. Verilerin çözümlenmesinde ise içerik çözümlemesi ve betimsel çözümleme kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, kavramlaştırmada tipikliğin ve aile benzerliği ilişkilerinin önemli bir rol oynadığını; ancak kavramlara özgü özelliklerin ifade edilmesinde ve kavramların dilsel kullanımı sırasında örneklerin, tutumun, eşdizimliliğe ve sahneleştirmeye dayalı ilişkilendirmelerin öne çıktığını göstermektedir. Bu durum, katılımcı çocukların ilişkilendirmelerle örüntülenen bir kavramlaştırma yapısının olduğuna işaret etmektedir. Elde edilen sonuçlarla öntipsel etkilerin olduğu;
belki bazı tanımların da olması gerektiği, ayrıca özel durumlar ve kültürel
bilginin her türünün de kavramlara eklemlendiği varsayılabilir. Betimleyici
tüm bilgi türleri kavramlarla birleştirilmektedir. Dolayısıyla tüm bu bilgilerin
kavramın tamamlayıcısı olduğu düşünülebilir; çünkü bunların kavramın
oluşturucuları/bileşenleri olduğunu söylemek olanaklı görünmemektedir.