Polish Art and Architecture

Long held to have been cast at Lamberhurst, the iron railings or fence erected around St Paul’s Cathedral in the early eighteenth century was probably the first such structure in England to be made of cast iron and was remarkable both for that and for its mode of construction, which included threaded components. It was a very costly project and, largely through the personality of Richard Jones, the contractor, was attended by a degree of controversy. The account which follows sets out the background to their commissioning, identifies the principal individuals involved and provides, for the first time, details of their design and assembly.

Suspendre l'éphémère : l'art de la fête en Europe à l'Époque moderne Campisano Suspendre l'éphémère : l'art de la fête en Europe à l'Époque moderne Riproduzione vietata, anche parziale, senza l'autorizzazione dell'editore. Nessuna parte di questo libro può essere riprodotta o trasmessa in qualsiasi forma o con qualsiasi mezzo elettronico, meccanico o altro senza l'autorizzazione scritta dei proprietari dei diritti e dell'editore.

W czerwcu 1947 roku Oddział Wybrzeże Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (SARP) ogłosił konkurs na projekt kościoła pw. Chrystusa Króla oraz towarzyszącego mu zespołu parafialnego. Kompleks miał stanąć przy ul. Piotra Wysockiego (ob. Antoniego Abrahama) i stanowić ważny akcent przestrzenny wciąż kształtującego się śródmieścia Gdyni. Dla architektów i architektek była to pierwsza okazja od zakończenia II wojny światowej do przedstawienia autorskich kreacji nowoczesnej architektury sakralnej w Polsce. Następna – czego wówczas nie można było przewidzieć – pojawiła się dopiero dziesięć lat później, na fali gomułkowskiej odwilży, wraz z ogłoszeniem konkursu na szkicową koncepcję kościoła parafialnego w Nowej Hucie (1957). Do współzawodnictwa w gdyńskim konkursie stanęli uznani twórcy z całej Polski, przyznano sześć równorzędnych nagród, a w ocenie jurorzy brali „pod uwagę sytuację w terenie, architekturę zewnętrzną projektu kościoła, architektoniczny wyraz wnętrza, funkcjonalność liturgiczną oraz użytkowość zabudowań parafialnych”. Wśród laureatów znaleźli się: Tadeusz Teodorowicz-Todorowski (SARP Katowice) Adam Kühnel i Witold Rakowski (SARP Wybrzeże), Witold Korski, Marian Sulikowski, S. Tomczak (SARP Warszawa), Tadeusz Brzoza i Zbigniew Kupiec (SARP Wrocław). Żadna z prac nie doczekała się realizacji, a kilka miesięcy po zamknięciu przewodu konkursowego na nieodległej parceli przy ul. 3 Maja rozpoczęto budowę tymczasowej drewnianej świątyni według projektu Wacława Rembiszewskiego. W artykule przedstawiono zupełnie nieznane koncepcje konkursowe kościoła Chrystusa Króla w Gdyni, a także zarys okołowojennej dyskusji na temat kształtowania architektury sakralnej w Polsce, która została przerwana w 1939 roku wybuchem wojny, a dekadę później proklamacją socrealizmu i marginalizacją Kościoła w życiu społeczno-politycznym kraju.

Opowieść o młodej, zamożnej i szczęśliwej żonie i matce, która na skutek
otrucia straciła zdrowie, ale nie nadzieję.
Pomimo paraliżu opuściła swoją rodzinną Katalonię, aby udać się wraz
z mężem do Neapolu. Po śmierci Jana pokonała kolejne trudności i udała
się na pielgrzymkę do Loreto. Jako cudownie uzdrowiona tercjarka franciszkańska
wróciła do Neapolu pełna pomysłów i zapału, aby służyć Bogu
w najbiedniejszych. Wewnętrzna siła i pasja życia bł. Marii Laurencji Longo
pociągały wiele osób, które chętnie angażowały się w zapoczątkowane
przez nią dzieła.
Jej oddanie, środki materialne i osobiste talenty zaowocowały licznymi
inicjatywami, z których część trwa do dziś. Założyła Szpital dla nieuleczalnie
chorych, który przez wielki był miejscem nie tylko leczenia chorych,
którzy nigdzie indziej nie otrzymaliby pomocy, ale również rozwoju medycyny
i kształcenia najlepszych specjalistów. Wspomagała prostytutki,
nigdy nie odmawiając im pomocy nie tylko medycznej i opiekuńczej, ale
również duchowej. Gdy tylko były na to gotowe, Laurencja pomagała im
rozpocząć nowe życie.
Pod koniec życia spełniła swe pragnienie, zakładając wspólnotę kontemplacyjną.
Istniejący do dziś klasztor klarysek kapucynek z Neapolu, zwany
„Trentatré”, od początku żył według Reguły Świętej Klary i oddany był pod
duchową opiekę rodzącej się reformy braci mniejszych kapucynów.
Książka opowiada o pasjonującym życiu bł. Marii Laurencji Longo, wszystkich
jej rozterkach, trudnych wyborach i zwrotach akcji. Opisuje również
dalszy rozwój dzieł, które zapoczątkowała.

From 1729 the Palace in Podhorce was the residence of Grand Crown Hetman Waclaw Rzewuski (1706-1779). Hetman arranged a magnificent Old Polish magnate residence in the Podhorecki palace, having souvenirs of representatives of the Sobieski family and the Ko-niecpolski family, as well as a gallery of works of art, an armory and a library. This article is an attempt to present the functioning of the Podhorce residence in the light of the guidance kept in the Book of inventory and instructions of the Podhorce castle from 1745-1754. Among the preserved guidelines, one can distinguish instructions concerning various areas of the functioning of the Podhorce residence, namely: welcoming guests, the kitchen and the table of residence, security, heating and lighting of the palace, as well as the Podhorce stables.

Publikacja recenzowana / Peer-reviewed publicationW latach 70.–80. Kenneth Frampton, brytyjski architekt i krytyk architektury, zdefiniował we współczesnej architekturze zjawisko, które nazwał terminem „regionalizm krytyczny”. Zwrócił uwagę, że najciekawsze obiekty powstają na styku architektury lokalnej i globalnej. To znaczy najciekawszymi zjawiskami mogą być takie obiekty, które nie rezygnują z otwarcia na postęp technologiczny, z osiągnięć w różnych dziedzinach nauki i sztuki, a jednocześnie pozostają zakorzenione głęboko w lokalnej tradycji budowania i tworzą przestrzeń aprobowaną i zrozumiałą dla lokalnych społeczności. Artykuł prezentuje dwa takie przykłady budynków (Małopolski Ogród Sztuki w Krakowie i pawilon polski EXPO 2005 Achy w Japonii), które szukają własnych, lokalnych źródeł, zwracają się w stronę eksperymentów z materiałami tradycyjnymi, próbują odnaleźć zagubione wątki tradycji rękodzieła, a jednocześnie sięgają po nowoczesne technologie z szacunkiem dla środowisk...

The PERSO[A]NOMALIA exhibition was born a long time ago, from an encounter with Robert Kuśmirowski in his Foksal Gallery in Warsaw. It was an early spring afternoon, and in this setting of Eastern European modernist architecture, among books and artworks, we met Robert for the first time. We had both known his work for a long time, so unique in its depiction of the collective history of 20th-century Europe, and yet so unsettling, so surgical, so profound in revealing, beneath the tumult of geopolitical dramas, the quiet, undying presence of the things that shape everyone's lives. It was an unusual meeting, and we listened to the author describe in detail the environments he had faithfully and obsessively reconstructed, relying on images and objects from the past that he had transformed into active memories of vanished times. After an intense afternoon, we left the meeting with a new idea in the air. During our trip to Poland between Warsaw and Krakow, accompanied by Ania Jagiello from the Polish Institute in Rome, we visited several artists' studios and galleries. In those days we saw a lot, talked about art and more, discovered a great country with a troubled past and a complex present, and often found ourselves thinking about the similarities and connections between them and us. Although separated by geographical distance and by political curtains that have now been lifted, we felt that we were on the same field of history, because Italy (and Bologna) were also witnesses to shattering, indelible events that still speak to us today of order and disorder, loss and oblivion, especially through what has been forgotten due to carelessness or suppression. Memory is a strange thing: it is subject to change and interpretation, but it remains permanently imprinted in the truth of objects that preserve the essence of time.

The main hall was roughly square in plan (13.00 × 12.00 m), height of the walls was 7.50 m, at the highest point of the vault about 9.50 m. Between 1852-1913 only one run was built into the gallery. there were runs in both extreme bays. In 1755-1852, along the walls of the the sides of the hall were added one-story women rooms covered with pent roofs. Main body was covered by a twostorey roof -lower storey hipped, the upper storey semi-pitched. The roof over the gallery was cantilevered below the eaves of the main roof with triangular peaks at the end and above the protruding middle bay -small cupola. This digital reconstruction model from 2023 is based on documentation from IS PAN and drawings from Maria and Kazimerz Piechotka's book "Heaven's Gates.

Przedmiotem artykułu są zbiory należące niegdyś do lwowskiej Biblioteki Fundacji Wiktora Baworowskiego. W artykule przedstawiono działalność Wiktora Baworowskiego, losy zgromadzonych zbiorów po jego śmierci, a także kwestię pozostawionych we Lwowie kolekcji Bavorovianum, które w wyniku powojennej zmiany granic weszły w skład Lwowskiej Narodowej Naukowej Biblioteki Ukrainy im. Wasyla Stefanyka. Omówiona została przede wszystkim współpraca bibliotek wrocławskiej i lwowskiej, obejmująca projekt digitalizacji pozostawionych we Lwowie polskich zbiorów. Jako przykład zdigitalizowanego i udostępnionego w internetowej bazie dokumentu pochodzącego z Biblioteki Baworowskich posłużył nieopracowany dotąd dziewiętnastowieczny kopiariusz, zawierający m.in. wiersze Anny z Mycielskich Radziwiłłowej, Franciszki Urszuli Radziwiłłowej oraz anonimowy diariusz opisujący drogę do Drezna. Poprzez zaprezentowanie zawartości dokumentu podkreślono znaczenie procesów digitalizacji umożliwiających badanie cennych manuskryptów, do których dostęp był niegdyś utrudniony.

Aleksander I jako król polski pędzla Niccoli Montiego (1819) -malarstwo portretowe w służbie propagandy Królestwa Kongresowego W historii polskiego malarstwa portretowego XIX w. jest co naj- mniej jeden rodzaj portretu, który nie doczekał się jak dotąd poważniejszej refleksji badawczej, choć zdecydowanie na nią zasługuje. Moglibyśmy nazwać ów portret urzędowym, czyli należącym do tych, które z reguły ukazywały władców (lub najwyższych rangą dygnitarzy) i służyły dekoracji wnętrz różnego rodzaju instytucji państwowych 1 . Pod względem formalnym miał on wiele wspólnego z dużo starszym rodzajem reprezentacyjnych portretów przeznaczonych do galerii portretowych lub z dziełami malowanymi ku czci dobrodziejów świątyń bądź fundatorów innego rodzaju przybytków (i w nich eksponowanych). Równocześnie jednak portrety urzędowe, ze swoją specyficzną genezą i przewidzianą rolą, stanowiły wyraz zapotrzebowania na tego typu wizerunki w przestrzeniach nowoczesnych urzędów, dynamicznie rozwijających się w ciągu XIX stulecia i stanowiących przejaw gruntownej transformacji (w stosunku do epoki nowożytnej) w zakresie relacji między władzą a poddanymi. Te przemiany, w polskim przypadku szczególnie intensywne i przełomowe zwłaszcza w pierwszej połowie XIX w., miały fundamentalne znaczenie przede wszyst-1 Na temat portretów urzędowych (analizowanych z historycznego punktu widzenia) w przestrzeniach szkolnych Królestwa Polskiego w okresie międzypowstaniowym zob.

The figure of Stanisław Sheybal (1891-1976), painter, distinguished photographer, co-organizer of many cultural and artistic projects, has been the subject of many studies. Usually, the focus was on Sheybal’s artistic activities in the field of photography, especially during his work at the Krzemieniecki Secondary School. However, his role as an educationalist and organizer of artistic life, especially after the Second World War, has been insufficiently highlighted.Before the Second World War, Stanisław Sheybal was a teacher at the Krzemieniec Secon-dary School. From 1946 he was the head of art schools. Between 1954-1957 he was the head of the Art Section of the Educational Centre for Art Education. At the same time, he was the director of the Visual Culture Centre in Krakow and then, from 1949, he was a teacher at the High School of Visual Arts in Warsaw. In 1949 he was also nominated as professor at the Warsaw Academy of Visual Arts, and then he was nominated as professor at the Łódź Academy of Visual Arts. At that time, he was the inspector of visual arts schools and lectured at the Pedagogical College of the Academy of Fine Arts in Warsaw. The artist was the organizer and co-organizer of trainings for music and art teachers as well as teachers of visual arts in art schools. He contributed to the development of visual arts staff. This article shows the figure of the artist primarily as a pedagogue and educationalist of visual art (in public schools) and artistic education (in art schools). The artist’s profile has been presented in a    broader context. The article uses Sheybal’s reflections on teaching, based on the artist’s memories and published methodological articles.

Niniejszy artykuł to krótki szkic dotyczący architektury Petersburga XVIII wieku. Na początku podjęto próbę zdefiniowana charakterystycznych cech architektury rokokowej oraz jak przejawiały się one w budowictwie sakralnym  i świeckim Petersburga. Szczególną uwagę poświęcono pracam Bartolomeo Rastrelliego oraz Sawwy Czewakińskiego. Dzięki analizie poszczególnych budynków stwierdzono, że archiktura rokokowa w Peterburgu istniała, a oprócz tego miała swoje indywidualne cechy.

Kościół parafialny w Wyszkowie nad Liwcem to ufundowana w 1788 r. przez miecznika wielkiego litewskiego Aleksandra Macieja Ossolińskiego (1725–1804) późnobarokowa świątynia ściennofilarowa o architekturze czerpiącej z najlepszych, post-tylmanowskich wzorów warszawskich. Jego fasada łączy w sobie cechy typów: wywodzącego się z Rzymu półtorakondygnacjowego i pseudopalladiańskiego, tzw. kapucyńskiego. Na podstawie porównawczych analiz formalno-stylowych udało się ustalić jej potencjalnego architekta - działającego w stolicy Valsoldczyka, Tommaso Bellottiego II (lata życia: przed 1710–1786). Był on autorem takich realizacji jak kościoły: franciszkanów reformatów w Miedniewicach, kościół szpitalny bernardynek w Brzezinach czy korpus świątyni parafialnej w Tykocinie. Zwłaszcza dwa pierwsze przejawiają z omawianym w pracy obiektem wiele analogii, należących do zasobu charakterystycznych dla tego architekta środków formalnych. Inne cechy, łączące na pozór kościół w Wyszkowie z takimi twórcami jak Antonio Solari czy Giuseppe Giacomo Fontana wynikają z ich obiegowości w tamtym czasie lub wzajemnych inspiracji architektów.

Czesław Tumielewicz

Urodzony w 1942 w Lidzie. Profesor ASP Gdańsk, Pracownia Podstaw Grafiki Warsztatowej.
Malarz i grafik. W 1945 w efekcie repatriacji znalazł się w małej wsi poznańskiej. Potem był Szamocin, następnie Wyrzysk i Sępólno. Od roku 1955 prof. Tumielewicz mieszkał w Bydgoszczy, a od 1961 w Gdańsku, gdzie tworzy do dziś. W 1968, ukończył architekturę na Politechnice Gdańskiej, jednocześnie studiując malarstwo pod kierunkiem Władysława Lama i Adama Gerżabka. Ukończył PWSSP w Poznaniu, uzyskując dyplom w pracowni litografii Lucjana Mianowskiego (1978 r.). Od 1971 pracuje na Wydziale Grafiki ASP w Gdańsku. Od 1994 r. ma tytuł profesora. W latach 1975-2002 kierował Pracownią Litografii i Linorytu. Udział w ponad 450 wystawach. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Yorku (1981 r.). Artysta otrzymał kilkanaście nagród, m.in. I nagrodę na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Sztuki w Sopocie (1974 r.); I nagrodę na Konkursie im. Spychalskiego w Poznaniu (1977 r.); jedną z 10. nagród na Ogólnopolskiej Wystawie Grafiki w Warszawie w 1973 r. Udział w Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie (1971, 1984, 1997, 2000.); Ogólnopolskich Wystawach Grafiki w Katowicach (1997, 2000); Kolor w Grafice w Toruniu (1982, 1985, 1988, 1991, 1993, 1997), oraz w Festiwalach Malarstwa Współczesnego w Szczecinie (1972, 1974, 1978, 1998, 2000). Jest laureatem nagrody Miasta Gdańska w dziedzinie kultury. Uprawia malarstwo, linoryt, litografię, monotypię, akwafortę, digital print.

Seventeenth-Century Panel Vault Decorations in Poland and their European Context.
The view prevalent in older literature on the subject was that the early 17th-century stucco decoration of vaults, used mainly in the Lublin region, was a manifestation of native artistic tendencies. With time, the occurrence of a similar solution outside the borders of the Polish-Lithuanian state was noticed, but no attention was paid to its origins, which may be sought in the buildings erected by Raphael and his collaborators. It seems that the fashion for such decorations resulted from their being associated with ancient art, owing to which they quickly became popular in the South German states and the Kingdom of Bohemia.
The current state of research does not allow us to specify the route by which this formula of architectural decoration reached the lands of the Commonwealth of Poland and Lithuania, but it can be assumed that it was not a local invention, but an architectural element whose use demonstrated an awareness of trends in European architecture.

Catholic Iconoclasm, Censorship, and Aversion Towards Images in the Post-Tridentine Era and the Newest History of the Church: An Outline of the Problem
In research on religious art in the modern era, iconoclasm is often viewed as an act characteristic of Protestantism. However, aversion to iconic sacred art and instances of iconoclasm also occurred among Catholics.
Italian and Dutch Catholic writers accused their community of an exaggerated cult of images, stating that it provided valid arguments for heretical attacks. In the post-Tridentine era, bishops’ decrees and decisions of the diocesan synods recommended removing (and often destroying) images conveying theologically incorrect substance or deemed inappropriate. Many communities sought to limit the number of holy images in churches, a trend that escalated in the 20th century (especially after the Second Vatican Council) and sometimes led to dramatic “purification” of temples, removing valuable pieces collected over many centuries

The use of intriguing compositional techniques, the peculiar construction of pictorial space, and finally the saturation of images with imaginary movement and time, make Jacek Malczewski’s painting akin to solutions inherent in the language of film. This intermedia potential in the compositions of the artist of Young Poland was recognised already in the early analyses of his oeuvre, which pointed to the fragmentary and ephemeral nature of the depicted scenes, the sequential character of cyclical images, and the artist’s unique “directing” of his canvases. A closer look at selected works and themes in Malczewski’s oeuvre makes it possible to include the painter among the proto-cinema artists, who are part of the pictorial tradition which gave rise to cinema at the end of the 19th century. The analysis of the artist’s programmatic paintings, i.e. "Melancholy" (1890–1894) and "In a Cloud of Dust" (1893–1894), captures their proto-cinematic, spacetime complexity and unbridled dynamism, which come close to avant-garde film practices. The focus on the proto-cinematic aspect of Malczewski’s painting offers another perspective on the artist’s paintings, revealing their previously unknown dimensions.


Full paper available in "Studia Muzealne" journal.

This book includes works by modernists and global figures Bakra, Chandra, Kapoor, Mistry, Panchal, Quadri, Ribeiro, Souza, This timely exhibition, which coincides with the date of Indian Independence (declared at midnight on 15 August 1947), addresses the representation of Indian immigrant artists (both first and second-generation) working in Britain for more than 70 years. Part of the ongoing series of exhibitions produced by the ‘Ben Uri Research Unit for the Study of the Immigrant and Jewish Contribution to the Visual Arts in Britain Since 1900’ (BURU), it is BURU’s first exhibition to explore a non-European émigré artistic community, following previous investigations, since 2016, into Austrian, Czech, German and Polish nationals who migrated to Britain - narratives which were significantly impacted by the Second World War and the Nazi domination of Europe.

The history of transformations and the beginnings
of the royal summer residence in Łobzow still give
rise to controversy and questions, primarily concern
ing the location of the oldest phase of the object – the
fortalice from the reign of king Kazimierz Wielki, and
its later transformations into the palace-and-garden
complex designed by Santi Gucci, and then by Gio
vanni Trevano. It ought to be emphasized that most
information concerning the history of the object is
available as a result of interpreting mostly iconographic
sources and historic records. It was only the rescue
archaeological research carried out in 1999, preceding
the modernisation and adaptatio n of the building, in
troduced crucial new information connected with the
history of the palace.

.indd 1 28/06/2015 17:00 'There are histories that are risky to rescue. The required factography was rarely gathered in time and is thus largely contaminated (however innocently) by the ahistorical. Luckily, that is not the case here. Klara Kemp-Welch's book is illuminating and thoroughly written.'

‘Codices deperditi’. Medieval Latin Manuscripts from the National Library Lost During the Second World War In 1944 the collection of the National Library in Warsaw was almost entirely destroyed by German troops. This book is the first attempt to reconstruct the collection of medieval Latin manuscripts from that library. The turbulent history of Polish book-collections in the 19th and the first quarter of the 20th centuries prevented pre-war scholars from completing a full description of the collections, and such handwritten catalogues and interventories as existed burnt together with the manuscripts. Based on a painstaking investigation, the author managed to gather information on almost 1,500 medieval Latin manuscripts. In order to reconstruct the content of individual codices, the author made use of a a wide variety of sources: references in scholarly literature of the 19th and 20th centuries; correspondences; partly surviving Russian catalogues and indices; and the miraculously preserved personal notes of the Polish researcher Maria Hornowska (d. 1944). The book presents not only the history and contents of the collection but also attempts to identify the contexts in which the manuscripts were written and read. A picture thus emerges of complex intellectual network in late medieval Poland, combining monasteries, cathedrals, collegiates, parishes and the University of Cracow and covering virtually the entire area of the state. Books and ideas circulated within this network, creating a sense of common identity in its members above and beyond their specific institutional and geographical communities. In addition to the analysis of the collection, the publication also contains detailed codicological descriptions of identified medieval Latin manuscripts. The description of the features of individual codices may eventually aid in the identification of other manuscripts that were not burned but taken as booty or souvenirs. The compendium is accompanied by excerpts from historical sources, mainly from Hornowska’s records of destroyed library catalogues, indices, and several reproductions of now lost manuscripts.

Kościół świecki, parafialny, zinkowski Miasteczko Zinkowce, guberni podolskiej powiatu kamienieckiego, dawniej województwa podolskiego, niegdy[ś] stołowe dobra biskupów kamienieckich, potem po przyłączeniu kraju polskiego do Państwa Rosji, skonfiskowane i wraz z innemi dobrami darowane JW grafini Branickiej, dziś zaś w posiadaniu jej córki JW. grafowej Worońcowej zostają. Leży nad rzeką Smotryczem w rozdole, pod samym prawie miastem guber[nator]skim Kamieńcem i jest niejako jego przedmieściem. Budowy drewniane, brzydkie, z rzadka murowane. Dawniej, pokąd Żydom nie wolno było mieszkać w Kamieńcu, znacznie od Żydów kupców osiadłe i handlowne było, lecz teraz zupełnie zaniedbane i opuszczone. Odległe jest od miasta stołecznego gubernium Kamieńca Podolskiego, o jedną tylko wiorstę ku zachodowi. Między latami 1672 i 1699 panowaniu Turków ulegało. 1 Hydrotechnik, profesor WAT. Zainteresowania naukowe to wykorzystanie systemów hydrotechnicznych w budowlach obronnych XVII i XVIII w., historia i dawna kartografia Kamieńca Podolskiego.

Artykuł omawia zagadnienie umiejscowienia senatu w systemie ustrojowym Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego i nawiązania do modelu tradycyjnego polskiego sejmu oraz innowacje w tym systemie. Wynikały one z narzucenia modelu francuskiej legislacji w  1807    r., a    potem konieczności podporządkowania się ustaleniom kongresu wiedeńskiego 1815 r. Obie konstytucje – Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, narzucone z  zewnątrz, miały na celu stworzenie ustroju odpowiedniego dla niesuwerennego państwa, wpisywanego w porządek tworzony przez mocarstwa europejskie. Mimo to w konstytucjach pojawiły się pewne odniesienia do polskiej tradycji ustrojowej, co miało raczej wymiar propagandowy wobec polskich poddanych.

The article discusses the place of the senate in the constitutional systems of the Duchy of Warsaw and the Kingdom of Poland, with references to the traditional model of the Polish Sejm, and the innovations in this system. These resulted from the imposition of the French model of legislation in 1807 and next from the need to comply with the regulations of the Congress of Vienna of 1815. Both constitutions of the Duchy of Warsaw and of the King-dom of Poland, were imposed from the outside and aimed at creating a system suitable for a  non-sovereign state, consistent with the order created by European powers. Nevertheless, some references to the Polish constitutional tradition appeared in the constitutions, which had a rather propaganda dimension towards Polish subjects.

W zbiorach rękopisów Biblioteki Ossolineum znajduje się zespół zawierający niepubli- kowane utwory Marcina Smarzewskiego 1 , wśród nich interesujący wiersz, napisany w 1859 roku na cześć Agenora Gołuchowskiego starszego. Agenor Gołuchowski starszy 2 jest bez wątpienia jedną z kluczowych postaci dziejów Galicji, autonomii galicyjskiej i tego, co zazwyczaj określa się rządami Polaków na szczytach C.K. monarchii. Przyszedł na świat 8 lutego 1812 roku, był trzecim synem Wojciecha Gołuchowskiego i Zofii z Czyżów. Z początku od pozostałych braci wyróżniało go przede wszystkim imię -podobno stanowiące sentymentalną pamiątkę po podróży jego ojca do Francji 3 . W 1829 roku skończył szkołę jezuitów w Tarnopolu. W następnym roku, kiedy w Królestwie Kongresowym wybuchło powstanie, które przerodziło się w wojnę z władzą rosyjską, obaj starsi bracia Agenora, Artur i Mieczysław, podążyli przyłączyć się do walk, sam Agenor jednak się na to nie zdecydował. Czterdzieści lat później twierdził w swoim pamiętniku, że już wówczas odczuwał głęboką potrzebę pracy na rzecz ojczyzny, jednocześnie nie widząc większego pożytku w działaniach zbrojnych 4 . Trudno powiedzieć, czy faktycznie to właśnie kierowało nim jako młodym człowiekiem, jednak po skończeniu studiów prawniczych we Lwowie w 1839 roku rozpoczął karierę w austriackiej biurokracji. Już po kilku latach praca sumiennego urzędnika zaczęła przynosić mu plony, zwrócił na siebie przychylną uwagę Franza Stadiona, ówczesnego gubernatora Galicji. Kiedy w 1848 roku Franz Stadion opuszczał Lwów, aby po wydarzeniach związanych z Wiosną Ludów powrócić do Wiednia, mianował Gołuchowskiego wiceprezydentem gubernialnym, de facto przekazując mu tymczasową władzę. W następnym roku Gołuchowski został po raz pierwszy mianowany namiestnikiem Galicji. Piastował to stanowisko przez następną dekadę, podczas której miało miejsce bardzo interesujące zjawisko, związane z percepcją osoby Gołuchowskiego w oczach rodaków. Na początku nie cieszył się specjalną popularnością -i to można było potraktować jako eufemizm. Uważany był powszechnie za dorobkiewicza i karierowicza, gotowego dla własnej 1

Przedmiotem analizy jest kaplica grobowa Borzewskich, którą wzniósł w 1863 r. na cmentarzu w Oborach (woj. kujawsko-pomorskie, pow. golubsko-dobrzyński, gm. Zbójno) ówczesny dziedzic Ugoszcza, Zdzisław Borzewski. Architektura budowli, której projektant jest nieznany, wykazuje związki ze współczesnymi realizacjami czołowych berlińskich architektów połowy XIX w. Jej fasada stanowi powtórzenie kruchty kościoła luterańskiego św. Jana Chrzciciela w berlińskiej dzielnicy Moabit (F.A. Stüler, 1851-1857), a obramienia okien w elewacjach bocznych są łudząco podobne do oprawy architektonicznej głównego wejścia do budynku przy Victoriastraße 6 w Berlinie (G.F. Hitzig, 1855-1859).

The subject of the analysis is the grave chapel of the Borzewski family, which was erected in 1863 at the cemetery in Obory (Kuyavian-Pomeranian Voivodeship, Golub-Dobrzyń county, Zbójno commune), by the then heir of Ugoszcz, Zdzisław Borzewski. The architecture of the building, the designer of which is unknown, shows resemblance to contemporary projects of leading Berlin architects of the mid-nineteenth century. Its façade is a replica of the porch of the Lutheran Church of St. John the Baptist in the Berlin district of Moabit (F.A.    Stüler, 1851-1857), and the window frames in the side elevations are deceptively similar to the architectural setting of the main entrance of the building at Victoriastraße 6 in Berlin (G.F. Hitzig, 1855-1859).

Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji duchowej sylwetki św. Jana z Kęt, jaka wyłania się z poświęconej mu łacińskiej mowy Fabiana Birkowskiego. W swojej literackiej narracji XVII-wieczny kaznodzieja odwołuje się m.in. do mających stanowić życiową dewizę śre-dniowiecznego profesora słów Ut supra. Przypisywanie Janowi z Kęt powyższego wyrażenia było jednak błędem. Jak wykazane zostaje w niniejszym tekście, wynikał on z niewłaściwego odczytania wspomnianych słów podczas lektury tłumaczenia Kroniki Macieja Miechowity, które Piotr Skarga dołączył do Żywotu świętego. Błąd ten jest o tyle istotny, że popełnili go również inni twórcy, przez co słowa te wpisały się w dzieje kultu krakowskiego profesora.

The article is an attempt at reconstructing the spiritual profile of St. Jan of Kęty, which emerges from the speech in Latin delivered by Fabian Birkowski. In his literary narration, the 17th-century preacher referred, among others, to the words Ut supra, which were meant to constitute the life motto of the medieval Professor. Attributing the above expression to Jan of Kęty, however, was erroneous. As it is proved in the present text, the mistake resulted from a wrong understanding of these words in the reading of the translation of Kronika(Chronicle) by Maciej Miechowita, which – in turn – Piotr Skarga attached to Żywot (The Life) of the Saint. This mistake is significant insofar as it was made by other authors, too; in consequence the expression is inscribed in the history of the Krakow Professor’s cult.

W  artykule omówiono nieopracowany jak dotąd przez badaczy stosunek Krzysztofa Opaliń-skiego do architektury. Magnat zamawiał projekty swoich pałaców we Włoszakowicach oraz w  Warszawie u Constantego Tencalli, który zapewne projektował też kościół parafialny we Włoszakowicach. Swoje opinie na temat budownictwa Opaliński zawarł w pisanych przez siebie wierszach oraz w listach do swojego brata Łukasza, domniemanego autora pierwszego polskojęzycznego traktatu architektonicznego. Poglądy Opalińskiego, częściowo zbieżne z  wyrażonymi w tym traktacie, były wynikiem lektury włoskich i francuskich traktatów i  wzorników architektonicznych, ale też dzieła Petera Paula Rubensa Palazzo di Genova, wydanego w 1622 roku.

The article discusses the attitude towards architecture of Krzysztof Opaliński, which has not been developed by researchers yet. The magnate ordered designs for his palaces in Włoszako-wice and in Warsaw with Constante Tencalla, who probably also designed the parish church in Włoszakowice. Opaliński expressed his opinions on architecture in his own poems and in letters to his brother Łukasz, the alleged author of the first Polish-language architectural treatise. Opaliński’s views, partly coincident with those expressed in this treatise, were the result of reading French and Italian treaties and architectural templates, but also the work of Peter Paul Rubens Palazzo di Genova, published in 1622.

Artykuł jest refleksją nad fenomenem nazwanym w historiografii polskiej felix saeculum Cracoviae – szczęśliwy wiek Krakowa. Samo pojęcie pojawiło się w połowie XVI w. w  żywocie błogosławionego Michała Giedroycia (+1489), spisanym przez Jana z Trzciany, profesora Uniwersytetu Krakowskiego. Pojęcie łączyło się bezpośrednio z grupą sześciu świętych duchownych, którzy żyli i działali w aglomeracji krakowskiej w XV wieku: Janem Kantym, Izajaszem Bonerem, Szymonem z Lipnicy, Stanisławem Kazimierczykiem, Michałem Giedroyciem i Świętosławem Milczącym. Na początku XVII wieku pojęcie stało się osnową dla wielowarstwowego konstruktu hagiograficznego, który z biegiem czasu zaczęto odnosić również do dziejów miasta w XV wieku, ukazując je jako okres niezwykły, okres intensywnego życia religijnego oraz „wielką epokę w jego duchowych dziejach”. Studium pogłębione nad fenomenem nie pozostawia jednak wątpliwości, że jest to tylko piękna legenda daleka od rzeczywistości historycznej.

This article is a reflection on the phenomenon referred to in Polish historiography as felix saeculum Cracoviae, i.e., Krakow’s happy age. The concept first appeared in the mid-16th century, in a hagiography of blessed Michał Giedroyć (+1489) written by Jan of Trzciana, a  professor at the University of Krakow. It was directly associated with a group of six saints/clerics who lived and worked in 15th century Krakow metropolitan area: Jan Kanty, Izajasz Boner, Szymon of Lipnica, Stanisław Kazimierczyk, Michał Giedroyć and Świętosław Mil-czący. In the early 17th century, the notion laid the foundation for a multi-layer hagiographic construct, which with time began to be used also in reference to the city’s 15th century history, presented as a remarkable period of thriving religious life and a “great era in its spiritual history”. However, an in-depth study of the phenomenon leaves no doubt that the ‘happy age’ is only a beautiful legend far removed from historical reality.

Sultan Abdülaziz's trip to Paris and London to attend the Paris International Fair became the first for the Ottoman Empire in many respects. Seen as an outcome of the 19th century, which ushered in the era of modern diplomacy between states, this trip not only softened the prejudices created by the centuries-long rivalry between the Christian West and Eastern civilisation, but also had the effect of revealing the sharp differences between the two civilisations. Analysing the newspapers presenting the daily routines, clothing, culture and art habits of Sultan Abdülaziz and his entourage to the British public has provided us with striking findings. The evaluations of the British diplomatic circles while planning this trip clearly reflected the East-West conflict. This study, based on document analysis and data analysis, endeavours to evaluate the perception and representation of the Islamic world in Europe by focusing on Sultan Abdülaziz's visit to London.

The article deals with the issue of colour and its perception in selected works by Adam Marczyński (1908-1985), which are part of the Variable Reflections series from the 1960s and 1970s. The starting point for our considerations is colour treated as a ready-made, a  colour swatch annexed to the painting space by artists aware of the fact that colour can be a  commercial product. The subject of the analysis are Marczyński’s works filled with square or rectangular coffers covered with movable flaps hinged on an axis. The artist covered the interior of the coffers with intense colour, usually achieved through the use of fluorescent paints. Their vivid colour was to be transmitted through reflections of light bouncing off of the silvery surface of flaps, and changing depending on the angle of inclination.

Artykuł podejmuje zagadnienie koloru i jego percepcji w wybranych dziełach Adama Marczyńskiego (1908-1985) z cyklu Refleksy zmienne z  lat 60 i 70. XX wieku. Punktem wyjścia do rozważań jest kolor traktowany jako ready-made, karta kolorów zaanektowana w  przestrzeń malarską przez artystów świadomych faktu, że kolor może być komercyjnym produktem. Przedmiotem analizy są prace Marczyńskiego wypełnione kwadratowymi lub prostokątnymi kasetonami zamykanymi ruchomymi na osi, uchylnymi klapkami. Wnętrza kasetonów artysta pokrywał intensywnym kolorem, najczęściej z użyciem farb fluorescencyjnych, a ich soczysta barwa miała być transmitowana w formie odbić, refleksów powstających na srebrzystych klapkach, zmieniających się w zależności od kąta nachylenia.

Według prowadzonych przeze mnie badań, w latach 1946-1950 było czynnych około 40 plastyków – Ocalonych z Zagłady. Jednym z nich był wilnianin – Aleksander Bogen (1916--2010). Partyzant, uczestnik akcji ratowania ludzi z getta. Lata 1947-1951 spędził w Łodzi. Emigrował do Izraela, gdzie uważany jest za jednego z wybitniejszych kolorystów. Chociaż nie było jego zamiarem podejmowanie tematyki Zagłady, w jego twórczości pojawiają się motywy stanowiące jej symboliczne odwzorowanie: grupa partyzantów, dziewczynka z lalką, rodzina deportowana z getta podczas jego likwidacji. Analiza jego twórczości w kontekście doświadczeń Holokaustu obrazowanych poprzez te motywy pozwala opisać proces ich sublimacji poprzez metamorfozy formy, barwy i znaczeń.

According to my research, between 1946 and 1950 in Poland, there were about 40 active visual artists who were Holocaust survivors. One of them was Alexander Bogen (1916-2010) from Vilnius. A partisan, he participated in the action of rescuing people from the ghetto. He spent the years 1947-1951 in Łódź. He emigrated to Israel, where he is considered one of the most prominent colourists. Although Bogen did not intend to take up the Holocaust as his subject, one could find its symbolical representations in his oeuvre. The most significant include a group of partisans, a girl with a doll, and a family deported from the ghetto. An analysis of his painting in the context of the Holocaust experience depicted in the said motifs enables us to describe the process of the sublimation of Bogen’s Holocaust trauma through metamorphoses of form, meaning, and colour.

At the end of the 19th century, a hundred years after the Third Partition, Poland was a nation dispossessed of independence and dominated by foreign powers (Russia, Prussia and the Austro-Hungarian Empire). Despite conditions that were highly unfavorable for the development of a national art, this period benefitted from an exceptional proliferation of artistic talent. Confronted by a lack of structures for arts promotion, education, and commerce, artists organized themselves in groups to promote their work. Women artists, although deprived of training opportunities, started to professionalize and establish their own groups. The challenges surrounding the first exhibition of the Circle of Polish Women Artists in 1899 will be the subject of our analysis.

W 1992 roku amerykański artysta Fred Wilson odwiedził Warszawę i stworzył pracę Muzeum niemożliwe na wystawę Translation w Centrum Sztuki Współczesnej. Praca miała formę metamuzealnej instalacji. Artykuł stanowi analizę i interpretację tej pracy i jej odbioru w odniesieniu do kontekstu warszawskiego i w odniesieniu do innych prac artysty.

Jacek Jagielski, Dorota Grubba-Thiede „ZAWSZE ZACZYNAŁEM OD MIEJSCA” KRZYSZTOF MAZUR w polu sztuki alternatywnej, "Kwartalnik Rzeźby Orońsko" 2023/2, red. naczelny i dyrektor Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku: Maciej Aleksandrowicz, red. językowa: Halina Gajewska,s.20-26.

An Exhibition That Did Not Happen? Allan Kaprow in Warsaw. The article concerns a hitherto never discussed visit of the American artist Allan Kaprow, the pioneer of artistic happening, to Poland in April 1976. Kaprow was to stage an exhibition/activity entitled Activity-Model at the Foksal Gallery. It is not clear to what extent the planned project came to fruition other than that the American artist gave a lecture at the Dziekanka Gallery.
However, the recently discovered materials and correspondence between Wiesław Borowski, Kaprow and Inge Baecker, the owner of a German gallery that represented him, shed new light on the potential course of events, which seems different from what is suggested by, for
instance, Borowski’s earlier accounts. In the shadow of Kaprow’s visit there emerges an almost sensational aspect, involving a meeting between Kaprow and Tadeusz Kantor in Cracow and, above all, Baecker’s plans to acquire Kantor’s works for her gallery in Bochum. The aim of this article is therefore to attempt to put the facts in order and to reconstruct, at least in part,
the American artist’s visit and to establish the motivations of all the persons involved. The case study discussed here is also intended as a contribution to the current expanding research on artistic contacts between the Eastern Bloc and the so-called West, especially the United States, during the Cold War period.

SUMMARY

During his visit to Poland in April 1976, hitherto never discussed in specialist literature, the American artist Allan Kaprow, the pioneer of artistic happening, was to stage an exhibition/activity entitled Activity-Model at the Foksal Gallery. Until now, the visit was reported on solely by word of mouth; in addition, it is not clear to what extent the planned project came to fruition. It is known for certain that the American artist gave a lecture at the Dziekanka Gallery. However, the recently discovered, hitherto unknown materials and correspondence between Wiesław Borowski, Kaprow and his representative Inge Baecker, the owner of an art gallery in Bochum, shed interesting light on the potential course of events, which seems different from what is suggested by, for instance, Borowski’s earlier accounts. In addition,
in the shadow of Kaprow’s visit there emerges an almost sensational aspect,
involving a meeting between Kaprow and Tadeusz Kantor in Cracow and, above all, revealing Baecker’s business deals and her plans to acquire the Polish artist’s works for her Bochum gallery through the intermediation of the Foksal Gallery. The issue of Kantor’s reception of the concept of artistic happening after his stay in New York seems relevant to the above. The aim of this article is therefore to attempt to put the facts in order and to reconstruct, at least partially, the visit of this important American artist and to establish the motivations of all the persons involved. The case study discussed here is also intended as an essential contribution to the current expanding research on artistic contacts between the communist Eastern Bloc and the so-called
West, especially the United States, during the Cold War period.

The first part of the article discusses Kaprow’s case in the general scope of international artistic contacts in Poland during the communist period, which were usually based on grassroots, private initiatives undertaken by artists or curators. It then outlines the current state of knowledge on the visit of this key twentieth-century artist, referring primarily to Wiesław Borowski’s oral account, later published in print; in the face of materials recently found at the Foksal Gallery and elsewhere, however, this account turns out to be far from accurate and factually incorrect. This applies in particular to the reason and circumstances for the alleged cancellation of Kaprow’s planned performance. During a rehearsal at the gallery, with the participation
of invited guests, the American allegedly reminded Borowski that he was still
to be paid a fee of $2,000; the latter was purportedly surprised and, due to a lack of funds, responded in the negative. Correspondence indicates that there could be no question of surprise and that the remuneration agreement was handled by Baecker, who proposed a barter exchange: Kaprow’s show for a work by Kantor. Letters exchanged by Kaprow, Baecker and Borowski reveal extremely interesting details and stages of this venture, which in the realities of Poland under the communist rule was rather difficult, while at the same time a number issues is referred to solely in hints at or allusions. They indicate that Baecker was instrumental in organising Kaprow’s arrival and exhibition, as she saw it as an opportunity to establish a relationship with Tadeusz Kantor, an artist closely associated with the Foksal Gallery, whom she wanted to represent at her gallery in Bochum.

The Foksal Gallery does not have even a single copy of the catalogue relating to Kaprow’s visit in Warsaw, although the letters indicate that Borowski ordered 1,000 copies. However, Kaprow’s archive at the Getty Research Institute holds a catalogue/brochure which clearly indicates that the activity in Warsaw, called not Activity-Model but Testimonials, was sponsored by the Foksal Gallery. The same brochure forms a part of a publication (Sweet Wall/Testimonials) discovered in the Foksal archive, referring to Kaprow’s activity in Berlin two months later. An analysis of Kaprow’s artistic practice, however, shows that at the time he printed catalogue brochures which functioned not as documentation but as prospects, constituting a sui generis
instruction for performers regarding planned actions. The catalogue images referring to Testimonials therefore do not document actions in Warsaw or Berlin, but anticipate them. In the 1970s, Kaprow was moving away from the concept of happenings and towards activities, and at the same time he gradually reduced the role of the audience who would not concurrently be participating performers. In Warsaw, the plan was to invite nine pairs, eight of whom would be students from the Warsaw Academy of Fine Arts and Kaprow himself with Baecker would be the ninth, to perform simple activities indicated in the brochure in their private spaces, or simply somewhere not in the gallery, which they were to report on during a meeting, which would be held at Foksal. The activities were aimed at recognising the partner more fully, experiencing him/her and building a mutual relationship based on breaking the conventional rituals of purposeful everyday life. According to a preserved audio recording of a meeting with Kaprow at the Dziekanka Gallery, the making of an exhibition/documentation of his activities was planned, at least declaratively, at the beginning of his stay in Warsaw,
but it is difficult to say what form it was to take; it is even unclear whether these activities took place at all. However, an analysis of Kaprow’s conception of art at the time, carried out in the following section of the article, shows that it is not impossible that the essence of his project, i.e. the very activities carried out by the performers outside the gallery, was accomplished, even if there was no official show in the gallery, which
was in any case secondary to the planned activities and, bearing in mind Kaprow’s distrust towards institutionalisation of art, also problematic.

The following part of the article discusses Kaprow’s trip, in the company of Baecker and Borowski, to Cracow, where he met Tadeusz Kantor. For his arrival, Kantor staged a showing of a part of The Dead Class (which had premiered shortly before) at the Krzysztofory Gallery. It is highly likely that Kantor had met Kaprow during his stay in New York in 1965. From there, as he later claimed, he brought back the term ‘happening’ and the mythology of this art form, but he maintained that happening was a natural continuation of his earlier artistic activities and had not been borrowed. Reconstructing these aspects of his sojourn, it is possible to presuppose the existence
of a potential complex relationship between the American happening, of which Kaprow was the creator, and the first happenings in Poland, which Kantor staged soon after his return from the United States. At the same time, however, the common platform of performative actions linking the two artists was not the only element underlying the meeting in Cracow. Inga Baecker was keen to acquire Kantor’s works for her gallery, known in Europe for representing, in particular, artists associated with the Fluxus community. Baecker had already met Borowski and Kantor in 1974 during one of the theatre festivals in Essen. It was most probably already then that talks about a potential collaboration began, later continuing by letter, and the idea of
Baecker’s coming to Poland together with Kaprow emerged (Baecker herself had been to Poland several times before, including at an open-air workshop in Osieki in 1974). Even before Kaprow’s visit, Borowski had sent her three of Kantor’s oil paintings, and after the meeting in Cracow she left with ten of his drawings in a suitcase. According to Borowski’s account, Kantor, for unexplained reasons, changed his mind and wanted to retrieve the works at the last minute before she left for Germany, but his attempt failed. This is confirmed by further correspondence between Borowski and Baecker, in which the former demanded the return of all the works and in view of the
circumstances (the particulars of which are not mentioned) broke off all cooperation, threatening Baecker with legal action. It is not clear whether the works in question were returned to Poland. Some sources state that the Baecker Galerie, which existed until 2021, owned some paintings by Kantor, so this was probably not the case. It is also unclear which works were involved. This case sheds an interesting light on the conditions of artwork circulation under communism, when all international trade in a...

Rodzina Zamoyskich jedna z najznamienitszych rodzin arystokratycznych
w Polsce miała bardzo duży wpływ na dzieje państwowości polskiej na przestrzeni dziejów.
Statut ordynacji gwarantował majątek najstarszemu synowi - pierworodnemu, który
także staje się ordynatem zamojskim. Każdy kolejny syn otrzymywał dobra na podstawie
umów testamentowych. Stanisław i Zofia z Czartoryskich Zamoyscy swoje dobra podzielili
między swoje dzieci w latach 30-tych XIX w. Augustowi Zamoyskiemu, który jest wymieniony
w umowie przypadły dobra Włodawa, Różanka, będące częścią dóbr matczynych
w niesionych w posagu do domu Zamoyskich. Chęć podniesienia rangi domu powodował
zawarcie licznych mariaży pomiędzy znanymi rodami np. Lubomirscy-Zamoyscy,
Sapiehowie-Zamoyscy, Sapiehowie-Czartoryscy. Dzięki takim koligacjom rodowym nie
tylko można było powstrzymać przed wygaśnięciem gałęzi, ale także wzmacniało znacznie
rodziny w XIX w., zwłaszcza w drugiej połowie.

At the beginning of the 20th century, national mythologies inscribed in the Christian tradition were held in high regard within the milieu of Polish and Russian followers of esotericism. The international anthroposophical movement initiated by the Austrian philosopher Rudolf Steiner is a special
case. Among his Russian and Polish devotees sprang the common idea of the Slavic spiritual mission in the service of Archangel Michael. The author of this article explores this idea using the example of a sculpture entitled Initiation/Archangel Michael made in 1927 by the Polish artist Amalia
Luna Drexler, who belonged to the group of “first generation” anthroposophists.

On Margareth von der Beke once again
Observations on the issue of the role of women in keeping
the memory of the family
This article is a contribution on the role of women in keeping the
memory of the family in the Middle Ages. Margareth von der Beke,
a Benedictine nun from Toruń born in Gdańsk, was the youngest of
13 children of Johann and Ursula von der Beke. Her father came
to Gdańsk from Cologne in the late 1360s. In unknown circumstances,
when his 13 children were already born, he set off on a pilgrimage
to Rome, from which he never returned. This information is reported
in a notarial instrument of 14 July 1466, issued at the request of Margareth
von der Beke. The document was a protest against the decision
of Margareth’s nephew David von der Beke to sell the rights to the
family chapel of the Eleven Thousand Virgins in St Mary’s Church
in Gdańsk to the Gdańsk burgher Philip Bischof.

The article’s subject is the teaching and educational activity of the Association of Architecture Students of the Warsaw University of Technology in the second half of the
1930s. After 1934, as part of teaching architecture, the Association took the initiative
to present the works of young architects to a wider audience. Students’ works, including  diploma projects, paintings, photographs, drawings, and graphics, as well as furniture  designs implemented in the form of prototypes, were presented in „Albums of Young Architecture” and at foreign exhibitions.  Since 1938, the Association has been publishing the magazine „Młoda Architektura”  with a crystallizing ideological message  that emphasizes the spiritual values and  moral attitude of the architect as a creator.
The mission of ZSA was multidimensional and multi-layered educational work based
on the diffusion of knowledge, which fits into the broadly understood didactics of architecture. Its ultimate goal was to develop a spiritually mature artist-engineer-architect aware of his duties

Przedmiotem artykułu jest działalność dydaktyczno-edukacyjna Związku Słuchaczów Architektury Politechniki Warszawskiej w drugiej połowie lat 30. XX w. Po 1934 r. w ramach nauczania architektury Związek podejmuje inicjatywę prezentacji szerszej publiczności twórczości młodych architektów. Prace studentów obejmujące projekty dyplomowe, prace malarskie, fotograficzne, rysunkowe i graficzne, a także projekty mebli zrealizowane w formie prototypów były prezentowane w „Albumach Młodej Architektury” oraz na wystawach zagranicznych. Od 1938 r. Związek wydawał pismo „Młoda Architektura” z wyraźnie krystalizującym się przekazem ideowym, który kładł nacisk na wartości duchowe i postawę moralną architekta jako twórcy.
Misję ZSA stanowiła oparta na dyfuzji wiedzy wielowymiarowa i wielopłaszczyznowa praca edukacyjno-wychowawcza, która wpisuje się w szeroko pojętą dydaktykę architektury. Jej celem ostatecznym było wykształcenie świadomego swoich obowiązków, dojrzałego duchowo artysty-inżyniera-architekta.

Choć dorobek wybitnego polskiego artysty Bolesława Cybisa był prezentowany na przestrzeni ostatnich dekad zarówno w ramach wystaw indywidualnych, jak i zbiorowych, to nadal stanowi pole do badań i interesujących odkryć, które zostały zaprezentowane w katalogu wystawy „W kręgu pruszkowiaków. Bolesław Cybis i przyjaciele”. Nieco ponad siedemdziesiąt prac z ekspozycji to dzieła nie tylko samego Cybisa, ale również i jego tytułowych „przyjaciół” – tzw. pruszkowiaków, czyli wychowanków wybitnego malarza i pedagoga, Tadeusza Pruszkowskiego, połączone wieloma wspólnymi kontekstami.

Artykuł jest pierwszą próbą ukazania części twórczości Eugeniusza Ludwika Dąbrowy-Dąbrowskiego (1870–1941), która wiąże się ze sztuką użytkową. Artysta zainteresował się sztuką użytkową po 1901 roku, gdy związał się z Towarzystwem Polska Sztuka Stosowana. Motywem przewodnim, który łączy wszystkie gałęzie działalności projektanta, jest silna inspiracja sztuką ludową, dlatego ten wątek został wybrany jako wiodący podczas analizy jego projektów. To źródło inspiracji skłoniło do zadania pytania: czym dla Dąbrowskiego była sztuka ludowa?

Late Romanesque crypt under the presbytery of the Dominican church in Krakow in the light of archaeological and architectural research In 2010-2011, archaeological and architectural research was carried out in the crypt room located under the eastern part of the presbytery of the Dominican church in Krakow. The crypt is among atypical architectural solutions adopted in the earliest 13 th-century churches of preachers. In fact, the only parallel (and highly presumed) structure may be a possible crypt reconstructed on the basis of an analysis of the differences in the usable levels of the chancel and nave, and the very residually preserved architectural elements that have been identified in the western part of the chancel of the Dominican church in Wrocław. Research on the crypt also made it possible to determine the mutual stratigraphic relations between the individual elements of the spatial system of the Dominican complex. The research results clearly showed that the crypt under the presbytery is not only the oldest element of the monastery's spatial structure but also one of the first architectural structures in Krakow built from new building material, namely ceramic brick, in the second quarter of the 13th century. The research findings supported by historical sources also allowed to formulate hypotheses regarding the purpose of the crypt and its subsequent transformations.