Ottoman-Russian relations

The striking parallels between events in the Caucasus a century apart—the Karabakh conflict, Turkish military support for Azerbaijan, Turkish-Russian rapprochement, Russia’s betrayal of Armenia, and the Zangezur Corridor—prompted me to revisit a paper I wrote nearly thirty years ago on this very subject.

Surprisingly, few contemporary analysts and experts on the region are well-versed in its history from a century ago. This gap in historical awareness is what motivated me to share this paper here on Academia. Though it reflects the perspective of a young graduate student rather than that of a seasoned scholar, I believe it offers valuable insights into the region’s enduring geopolitical dynamics.

Vezir Canikli Ali Paşa, bu siyasetname tarzındaki risalesini, 1774 yılında kaleme almaya başlamış, 1776 yılında tamamlayarak Sultan I. Abdülhamid’in huzuruna sunmuştur. O dönemin sosyo-ekonomik ve siyasi durumunu birinci ağızdan anlatan bu risale en önemli kaynak eserlerden biridir. Canikli Ali Paşa’nın risalesi, Dr. Uğur TATLISUMAK tarafından siyaset felsefesi açısından değerlendirilerek Türk devlet adamlarının ve Türk akademisinin istifadesine sunulmuştur.

Сорокарічна ірано-османська війна у XVI ст. завершилася укладанням 1555 р. в Амасьї мирної угоди між султаном Сулейманом Пишним та шахом Тагмаспом. Завдяки цьому паломники з Ірану отримали змогу безперешкодно відвідувати святі місця, що перебували під владою османів. Заради зміцнення добросусідських відносин сестра шаха Тагмаспа, Султанбейґюм написала листа дружині султана Сулеймана, Гюррем, яку в Європі називають
Роксоланою, оспівуючи її велич. Та відповіла, що доклала багато зусиль задля примирення османів із сефевідами і висловила сподівання на подовження мирного співіснування. У дослідженні наведено переклад українською листа Гюррем, адресованого Султан-бейґюм. Також ідеться про її роль в укладанні мирної угоди між Османською імперією та Сефевідським Іраном.
Forty-year Iranian-Ottoman war in the 16th century ended with the conclusion of peace agreement in 1555 in Amasya between Sultan Süleyman the Magnificent and Shah Tahmasp. Thanks to this, pilgrims from Iran were able to freely visit the holy places under the rule of the Ottomans. For the sake of strengthening good neighborly relations, the sister of Shah Tahmasp, Sultan Beygüm wrote a letter to the wife of Sultan Süleyman, Hürrem who is called Roksolana in Europe, singing
hymns to her greatness. The reason for this was the opening in 1557 by Sultan Süleyman of a new mosque in Istanbul - Süleymaniye. Therefore, the Shah's sister tried to offer a precious gift - a Persian carpet. In
the letter she asked about preferences regarding its color-grade and size. Hürrem answered her that she had made a lot of efforts to reconcile the Ottomans with the Safavids and expressed hope for the extension of peaceful coexistence. She also abandoned a Persian carpet which was offered her as a gift. As per her reply this was due to completion of works on decorating the interior of the Süleymaniye mosque. The study provides a translation into Ukrainian of Hürrem's letter addressed to Sultan Beygüm. It contains significantly fewer oriental epithets and praises of the greatness of the Shah's sister, compared to the letter of Sultan Beygüm. Hürrem paid more attention to matters that concerned the maintenance of peaceful relations between neighbors - the Ottomans and the Safavids.
Though during Sultan Süleyman’s stay in the Iranian campaigns, she wanted him to capture Shah Tahmasp and his family. But with the peace agreement of 1555, which was lobbied by Sultan Suleiman's son-in-law, Grand Vizier Rüstem Pasha, her rhetoric changed. Consequently, Hürrem has traditionally played the role of Sultan Süleyman's mediator in establishing peace between the Ottoman Empire and Safavid Iran.

Klasik çağ Osmanlı askeri tarih araştırmalarındaki temel odak noktası muharebeler ve yeniçeri, tımarlı sipahi, leventler gibi muharip sınıflar olmuştur. Ancak ordunun önemli bir parçasını oluşturan geri hizmet birlikleri seferlerin başarıyla gerçekleştirilmesinde mühim bir rol üstlenmekteydi. Bu birliklerin başında gelen Cebeci Ocağı Osmanlı merkezi kuvvetlerinin zırh ihtiyacı, silah bakım-onarımı, istihkam, nakliye gibi ihtiyacını karşılamaktaydı. Ancak XVI. yüzyılın son çeyreğinden itibaren değişen savaşın doğasıyla birlikte Cebeci Ocağı’nın üstlendiği rol de değişmeye başladı. Mevsimlik seferlerin yerine uzun savaşların görülmeye başlamasıyla ortaya çıkan muharip asker ihtiyacının karşılamakta zorlanan Acemi Ocağı yerine alternatif çözümler üretildi. Bunların başında da mevcut farklı sınıfları savaş meydanına sürmek gelmekteydi. Bu çalışmada Osmanlı-1570-1573 Venedik Savaşı’yla başlayan süreçte cebecilerin aslî görevlerine devam etmekle birlikte ihtiyaçlar çerçevesinde nasıl muharip bir kuvvete dönüştükleri ruus mevacib defterleri gibi dönemin arşiv kaynakları ve kroniklerdeki bilgiler çerçevesinde ortaya konmaya çalışılacaktır.

Montenegro is the smallest country of the Balkan. Even tough it gained great success in its history. All the man who is healty is regarded as soldier in the country for which the war is important. Even the women participated the war near the men. Sometimes with some changes , ¼ of their population could be soldiers. Montenegro had no a basis of an army. Soldiers used to carry their army equipments themselves. There can"t be mentioned about a specific order and war technic for Montenegro army. Also the army of Montenegro battled using simple guns and attacked with gerilla technic and thanks to this they used to gain important succes. The modernisation of the army had started at the end of the 19th century. İts usefull effects had highly been seen in Balkan Wars. İn each of the Balkan Wars, the country had succeded to enlarge its area.

In the second half of the 18th century, there are several authors who lived and used the pseudonym Nihālī. One of them is Ibrahim Nihālī (d. 1215/1801), the author of Mirāt al-Dawla. The life of Ibrahim Nihālī,
whose four independent works have been identified so far, has been confused with other Nihālīs. In this study, firstly, the nature of the confusion about the Nihālīs was revealed. Then Ibrahim Nihālī's identity and career were determined. Finally, his work Mirâtü'd-Devle is analyzed and its place among the reform lahiyas of Selim III period is tried to be determined. Some of the works attributed to Nihālī were revealed not to be his. Thus, many unknown aspects of Ibrahīm Nihālī's life have been brought to the literature for the first time. His professional career has been determined with a largely accurate chronology and sequence. His works and the place of Mirāt al-Dawla among them have been emphasized. It was determined that Mirâtü'd-Devle was similar to the reform layihas of the Selim III period, especially Muhasebe-i Evvel İbrahim Efendi's layiha and Nihâlî's “Mirâtü'd-Devle” were similar in terms of content.

Том ежегодника содержит статьи, сообщения, документальные публикации и обзоры архивных фондов по отечественной и всеобщей истории от раннего Средневековья до наших дней, археографии, архивоведению, источниковедению, историографии и специальным историческим дисциплинам; материалы научных заседаний Археографической комиссии РАН; перечни документальных источников (русских средневековых судебных документов и грамот по истории русско-французских отношений); библиографические материалы, рецензии, хронику научной жизни, некрологи за 2016-2023 гг. Представленные материалы обстоятельно характеризуют новейшие подходы в источниковедении и историографии, современные археографические методики в России и за рубежом (Беларуси, Германии, Сербии, Румынии), отражают итоги и результаты крупных исследовательских и публикаторских проектов. Для научных работников, сотрудников архивов, музеев, библиотек, преподавателей и студентов вузов, всех интересующихся историей, документами российских и зарубежных архивов.

Статья посвящена Музею древностей начальника Русской Духовной Миссии в Иерусалиме архим. Антонина (Капустина) как важной части его наследия. С середины XIX в. и до 1894 г. в результате целенаправленного сбора, случайных находок во время археологических раскопок и в процессе строительства церквей и паломнических приютов на землях, им приобретенных, покупок у антикваров, подарков у архим. Антонина сформировались чрезвычайно интересные коллекции древностей. В течение 1870–1890-х гг. начальник Миссии в Иерусалиме дарил предметы из своих нумизматических, археологических и рукописных собраний в различные научные и учебные, церковные и светские учреждения, музеи и древлехранилища. Среди основных адресатов были Киевская Духовная Академия, Императорское Православное Палестинское Общество, Одесское общество истории и древностей, Русское археологическое общество, Общество любителей естествознания, антропологии и этнографии, Санкт-Петербургская Духовная Академия. Нумизматические, археологические, рукописные, книжные собрания главных музеев, библиотек и архивов нескольких стран хранят дары о. Антонина. По его завещанию наиболее ценные предметы пополнили коллекции Эрмитажа (мраморная голова Ирода) и Публичной библиотеки (собрание греческих, славянских и восточных рукописей). После кончины о. Антонина внимание научной общественности, беспокоившейся за судьбу музея, не позволило Св. Синоду, охладевшему к его наследию после оформления земельной собственности, забыть о Музее древностей. По заданию Св. Синода профессор Санкт-Петербургской Духовной Академии В.Н. Мышцын предпринял попытку описать коллекции и сделать каталог музея. Но у Василия Никаноровича не хватило знаний для завершения работы, в итоге сохранились лишь черновые наброски к каталогу музея о. Антонина. В XX в. судьба музея была очень сложной. Несмотря на известность, музей так и не вошел в полной мере в научный оборот, но и сегодня, хотя и в очень сокращенном виде эта «живая энциклопедия цивилизаций» занимает в общем наследии о. Антонина существенное место.

В результате серии реформ середины XIX в. в Османской империи появилось земельное законодательство, позволившее де-юре оформить иностранную недвижимость, ранее сформировавшуюся де-факто. Русская Палестина, возникшая в острой конфессиональной конкуренции в середине XIX в. и включавшая палестинские приобретения начальника Русской Духовной Миссии (РДМ) в Иерусалиме архимандрита Антонина (Капустина, 1817–1894) (ил. 1), зависела от внешнеполитических условий и позиций российских государственных институтов. Отсутствие стратегии и планомерной работы в использовании имущественного фактора во внешней политике, а также настроений в российских властных структурах на Ближнем Востоке приводило к упущениям. В статье показано, как верные решения архимандрита Антонина, принятые им вопреки мнению чиновников МИД, повлияли на способ оформления недвижимого имущества, благодаря которому храмы, монастыри, паломнические подворья и земельные участки во многом сохранились и сегодня принадлежат России и Русской Церкви.

Paper presented at Osmanlı-da Tercüme Metinlerin Mülkiyeti ve Dolaşımı-Workshop on Ownership and Circulation of Translated Works into Ottoman Turkish, organized by FSM & TRANSLAPT, İstanbul Nov 2024

Abstract:
This paper ties together the issues of ownership and circulation as a way to problematize the authorship of one of the earliest Turkic translations of al-Būṣīrī’s celebrated mantle ode, al-Kawākib al-Durrīya fī Madḥ Khayr al-Barīya. While this translation is commonly ascribed to the Ottoman author Leʾālī (or Lālī) of Saruhan (d. 1563), two manuscripts problematize this ascription: Bodleian Library, Ms. arab. 180, and Ayasofya 4168. Since these manuscripts’  paratextual elements tie them to early 15th-century Aleppo and early 16th-century Cairo respectively, the question begs itself: how to reconcile these dates with Le’ālī’s authorship? Was Leʾālī a centenarian, a child prodigy, or a plagiarizer caught in the act? Did later biographers perhaps put him in the wrong era, or is the ascription of the translation to Leʾālī simply false? In order to answer these questions, the paper delves into Le’ālī’s patchy biography as provided by some 16th-century Ottoman tezkires, and explores additional manuscripts evidence. In doing so, it demonstrates how ownership notes can be brought into fruitful dialogue with issues of authorship, and, more broadly, it calls for a more holistic approach when it comes to the development of Western Turkic literature.

The close collaboration between the Turkish National Defense University, Fatih Institute of Military History Studies (Fatih HATEN) and the Romanian Ministry of National Defense, Institute for Defense Policy Studies and Military History (ISPAIM), which began with the Türkiye-Romania Joint Military History Symposium in 2023, has evolved into a partnership that encourages joint academic research and publications. These efforts paved way for important events and publications. After the first symposium in Türkiye, the second joint academic meeting took place in Bucharest in October 2023, which was dedicated to the centenary of the Republic of Türkiye under the title “Romania-Türkiye Relations in the Centenary of the Republic of Türkiye”. Our third joint symposium, “Romania in the Ottoman Russian Wars International Symposium”, held on 15-16 May 2024 at Turkish National Defense University campus in Istanbul.
This symposium gathered scholars from Türkiye and Romania, as well as from the Czech Republic and Ukraine, to explore the Ottoman-Russian struggles on Romanian territories after the mid-16th century. During this period, Romanian territory repeatedly faced the political and military influence of the Ottoman Empire and the Russian Empire. The symposium focused on the strategic and military importance of Romania during these conflicts, highlighting the common grounds of Turkish and Romanian military history. The contributions at the event delved into various key battles and wars, from the earliest Ottoman-Russian encounters to the 1828-1829 War, Crimean War, the Russo-Turkish War of 1877-1878, and the First World War, with focusing on their impact on Romania. Another primary aim of the symposium was to explore the strategic significance of Wallachia and Moldavia, as well as their populations, during these wars. In this context, the discussions provided valuable insights into the broader framework of Ottoman-Russian conflicts and made significant contributions to the field of Turkish-Romanian military studies.

In state administration, one of the ways to obtain information on risky and critical issues in order to make decisions and take appropriate actions is through the journal mechanism. This article examines the diplomatic activities of the Ottoman Empire and the activities of embassies between 1878 and 1908 through journals from the era of Sultan Abdulhamid II. This descriptive article employs document review as a qualitative data collection method, and the analysis of the obtained data is conducted through document analysis. Firstly, the diplomatic transformations of the Ottoman Empire throughout its historical process are discussed, followed by an analysis of the documents written about ambassadors and embassies in the Yıldız Archives. Within this framework, important problem areas of the period, such as the "Eastern Rumelia Issue," the "Crete Issue," and the "Armenian Issue," are examined, and the diplomatic processes underlying these events are interpreted. Additionally, the effectiveness of the Ottoman Empire's embassies and the personal attitudes of ambassadors are evaluated through the journals. The results of the article shed light on the political and diplomatic dynamics of the Abdulhamid era with different perspectives provided by the journals regarding the diplomatic events of the period and the roles of the ambassadors.

The article focuses on the issue of Danubian Principalities in the negotiations between Russia, Prussia, Austria and Poland-Lithuania during the Russo-Turkish War (1768-1774) as well as in the preparations for the first partition of the Commonwealth. The text answers the question why the partitioning powers did not hand over Moldavia and Wallachia to the Polish-Lithuanian Commonwealth as compensation for the partition. The study shows how the main actors in the negotiations used the issue of Moldavia and Wallachia. It shows that none of the parties treated this issue as a really important factor.

Mehmed Âkif ’in Târih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa Hân-ı Sâlis diye bilinen eseri bir teşrifatçı tarafından yazılmış kalemin kaide ve usulleri ile dönemindeki merasimlere ait bir eserdir. 1757-1764 tarihleri arasındaki hadiseleri anlatan eserde genel olarak teşrifata müteallik hususlar aktarılmakla birlikte, yıllık Şevvâl tevcihatları ile diğer azil ve tayinlerle, yeri geldikçe siyasî, askerî, iktisadî vs. konulara dair de önemli bilgiler verilmektedir. 1990’larda doktora tezimi hazırlarken eseri kullanmış ve yayınlanmayı düşünmüştüm. Askerlik vazifemi yaptıktan sonra eseri 2000’li yıllarda neşre hazırlamaya başladım. İlk olarak müellifle ilgili vesikaları tespit edip, 2000 ve 2005’te neşrettim. 2012 yılında Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı yayınları arasında bir girişle Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi nüshasının tıpkıbasımını yayınladım. (Teşrifatçı Mehmed Âkif Bey, Târih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa Han-ı Sâlis/Sultan Üçüncü Mustafa Tarihi (İnceleme-Tıpkıbasım), Giriş: Erhan Afyoncu, İstanbul 2012). Daha sonra çeviri yazıyı yayına hazırladım. Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi isimli eserimizde hakkında kısaca bilgi verdiğimiz ve çeviri yazısını yıllar önce bitirdiğimiz eseri diğer akademik araştırmalardan dolayı bir türlü yayınlayamadım. Ancak bu gecikme olumlu bir neticeyle karşılaşmama sebep oldu. Elimizdeki nüsha eksikti. Şevket Rado’nun kütüphanesindeki yazmaların, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü tarafından satın alınıp, araştırmacıya açılmasıyla 2014’te yeni ve daha tam bir nüsha tespit ettik. Bu defa iki nüshanın edisyon kritiğine başlayıp, bitirdik. Yıllar önce bitirdiğimiz eseri 2016’da başlayan idari görevlerimizden dolayı, ancak şimdi yayınlayabiliyoruz.
Yayına hazırladığımız bu çalışmada önce Teşrifatçı Mehmed Âkif Bey’in hayatını ele aldık. Târih-i Cülûs-ı Sultân Mustafa Hân-ı Sâlis’ın nüshaları, muhtevası ve önemi üzerinde durduktan sonra eserin edisyon kritiğini yaptık.

The article comprehensively examines the biography of the outstanding diplomat, dragoman, and orientalist Alexander Gavrilovich Yakovlev (1854–1909), who devoted his professional life to strengthening the Russian presence and influence in the Holy Land. In 1879–1897 he served in various positions at the Russian Consulate in Jerusalem and the Embassy in Constantinople. In 1897–1907 worked as Consul General in Jerusalem.
During his tenure Alexander Yakovlev played a significant role in protecting Russian interests and expanding the material basis of the Russian presence in Palestine. He spent the final stage of his life (1908–1909) as Resident Minister (head of mission) in Siam. Legacy of Alexander Yakovlev is still relevant today.
For the first time in a Russian-language edition, photographic materials are published related to Alexander Yakovlev, his family and colleagues, from the Album of employees of the Consulate of the Russian Empire in Jerusalem, which was managed in 1858–1914, and since 1949 has been kept in the National Library of Israel. In addition, the article describes the
«Bangkok period» of the diplomat.
As historical sources for studying the activities of Alexander Yakovlev, documents stored in the Archive of the Foreign Policy of the Russian
Empire of the Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation, the State Archive of the Russian Federation, the National Library of Israel have
been used.

In the history of the Ottoman press, newspapers published in French are very important in terms of describing the political and social life of the period. In addition to reflecting the political developments of the Ottoman period, the French-language press also conveyed the views of European countries on the Ottoman state in a very detailed manner. Meşrutiyet (Mèchroutiette), the newspaper in question, was an opposition newspaper published in Paris by Mehmed Sharif Pasha. Mehmed Sharif Pasha, who had previously served as ambassador to Stockholm, was an active member of the Committee of Union and Progress (CUP) during the proclamation of the constitutional monarchy, but later had disagreements with the Committee and travelled to Paris. In the newspaper he published there, He was so critical of the CUP that his newspaper was denied entry to the country and its distributors were arrested. The newspaper, which was published between 1909 and 1914, included articles on the 1908 revolution, relations with European states, Ottoman debts, Ottoman-German rapprochement, the Tripolitan War, Albanian and Macedonian revolts, the Aegean islands, political assassinations and many other topics. The aim of this study is to shed light on the political environment of the period through the articles published by Mehmed Sharif Pasha in the Meşrutiyet newspaper.

1711 Prut ve 1736-1739 savaşlarından sonra uzun bir süre barış içerisinde
bulunan Osmanlı ve Rusya, 1768 yılında yeniden karşı karşıya gelmiştir. İlk iki savaş Osmanlı üstünlüğü ile sona ermiş olsa da bu sefer Osmanlı Devleti’nin karşısında eskisinden çok daha güçlü bir Rusya bulunmaktaydı. Yaşanan uzun barış döneminde Rus orduları askeri konjonktürüne göre gelişme gösterirken; Osmanlı orduları giderek savaş tecrübesini kaybederek zayıflamıştır. İki ordunun yaşadığı bu zıt değişim Kartal Sahrası Muharebesi’nde açıkça belli olacaktır. 1 Ağustos 1770 yılında kalabalık Osmanlı ordusuyla karşılaşan General Rumyantsev, düşmanın saldırısını beklemek yerine erken davranarak gece vakti ilk saldırıyı gerçekleştirmiştir. Sürpriz Rus saldırısı karşısında Osmanlı ordusu karşı koymayı denediyse de kısa sürede bozularak firar etmeye başlamıştır. Kaçan askerler Tuna Nehri kıyısında toplanmış, karşıya geçecek kayıkların da bölgede bulunmaması sebebiyle paniğe kapılan askerler nehri yüzerek geçmeye çalışmıştır. Bu durum binlerce askerin boğularak şehit olmasına ve muharebenin bir felaketle sonuçlanmasına neden olmuştur. Kartal Sahrası Muharebesi, Osmanlı ordusunun ne kadar zayıf olduğunu göstermiştir. Ayrıca bu yenilgi Osmanlı Devleti’nin ilerleyen yıllarda Rusya karşısında alacağı ağır yenilgilerin de bir nevi habercisi olmuştur. Bu çalışmanın konusu olan Kartal Sahrası Muharebesi 1768-1774 Osmanlı Rus Savaşı’nın en önemli meydan muharebelerinden biridir. Düşmanına oranla sayı bakımından oldukça kalabalık Osmanlı ordusunun disiplinli ve talimli Rus orduları karşısında ağır bir yenilgi aldığı bu muharebe, Osmanlı ordusunun artık eski gücünde olmadığını ve yeniden yapılandırılması gerektiğini açıkça ortaya koymuştur. Bu çalışmada Kartal Sahrası Muharebesi’nin nasıl cereyan ettiği, yenilginin sebepleri ve savaşan taraflara etkisi Osmanlı arşiv belgeleri, Vakanüvis tarihleri ve dönemin kaynak eserleri bağlamında incelenmeye çalışılmıştır.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ζητήματα, που θα πρέπει να αναψηλαφήσουμε στην επέτειο των 200 ετών από την έναρξη της Επανάστασης, είναι το θέμα της σχετικής με αυτήν ορολογίας. Από τις ανακοινώσεις του συνεδρίου μας, υπήρξαν πολλές στις οποίες χρησιμοποιήθηκε ο όρος «Επανάσταση». Αυτόν τον όρο χρησιμοποίησαν πολλοί από τους συνέδρους, ίσως και επειδή υπάρχει στον τίτλο του συνεδρίου, ενώ όμως υπήρξαν και αρκετοί που διαφοροποιήθηκαν. Για παράδειγμα σε άλλες ανακοινώσεις χρησιμοποιείται το ’21, είτε ολογράφως είτε με αριθμό και σε άλλες ο «Αγώνας της Ανεξαρτησίας» ή ο «Απελευθερωτικός Αγώνας». Το ζήτημα της ορολογίας είναι πράγματι ένα ζήτημα το οποίο στην πορεία των χρόνων από την Επανάσταση μέχρι και τις μέρες μας βρίσκεται υπό πραγμάτευση ανάμεσα στους ιστορικούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ευρωπαϊκή ιστοριογραφία γίνεται συχνότερα λόγος για τον «Ελληνικό Αγώνα της Ανεξαρτησίας» ή τον «Πόλεμο της Ανεξαρτησίας» παρά για «Ελληνική Επανάσταση».
Σε αυτήν την συνάφεια θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι παρότι ο όρος Επανάσταση έχει επικρατήσει στην ελληνική ιστοριογραφία, όταν αναφερόμαστε σε αυτούς που πολέμησαν για την Ανεξαρτησία δεν τους αποκαλούμε επαναστάτες αλλά Αγωνιστές. Μολονότι, έχει επικρατήσει, ο όρος Επανάσταση παρότι αρχικά ανάμεσα στους Αγωνιστές, σε αυτούς δηλαδή που σχεδίασαν και έθεσαν σε εφαρμογή, υλοποίησαν και έφεραν εν τέλει σε μερικό πέρας και μερική επιτυχία τον Αγώνα, οι περισσότεροι χρησιμοποιούσαν τον όρο «Αγώνας». Βεβαίως, προϊόντος του χρόνου στις επόμενες δεκαετίες επικράτησε η Επανάσταση. Όπως προανα-
φέραμε στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία δεν χρησιμοποιείται
συχνά ο όρος Revolution, Greek Revolution, και όποιοι τον
έχουν υιοθετήσει, π.χ. κάποιοι βρετανοί ιστορικοί, δεν εί-
χαν μεγάλη απήχηση. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαίοι ιστο-
ρικοί δεν καταχωρίζουν και δεν κατανοούν ως Revolution
αυτό το οποίο έγινε κατά την Ελληνική Επανάσταση. Για-
τί τώρα οι Ευρωπαίοι δεν αντιλαμβάνονται αυτό που έγι-
νε στην Ελλάδα ως Revolution; Επειδή, ο όρος Revolution
και οι συναφείς όροι στις ευρωπαϊκές γλώσσες δεν σχετί-
ζονται νοηματικά με αυτό που αποκαλούμε στα ελληνικά
Επανάσταση, αλλά σημαίνουν την re-evolution, την νέα εξέ-
λιξη, την μετεξέλιξη, την αλλαγή μίας κατάστασης. Και αυτό
στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία
είναι συνδεδεμένο κατά κύ-
ριο λόγο με εσωτερικές, κοινωνικού χαρακτήρα και τύπου
διαδικασίες. Αντίθετα, αυτό το οποίο έγινε στην ελληνική
περίπτωση ήταν όντως επανάσταση, αλλά επανάσταση με
βάση το τι σημαίνει η λέξη στην ελληνική γλώσσα και όχι ως
μετάφραση του Revolution. Επανάσταση στα ελληνικά ση-
μαίνει τον ξεσηκωμό, το ξανασήκωμα, ή το σήκωμα έναντι
κάποιου, αυτό, δηλαδή, ακριβώς που συνέβη κατά την Επα-
νάσταση του 1821.
Το συνέδριό μας αρχικά είχε προγραμματιστεί να διεξα-
χθεί την Παρασκευή 20 και το Σάββατο 21 Μαρτίου 2020
στο Πολεμικό Μουσείο. Οι απαγορεύσεις, όμως, που επι-
βλήθηκαν λόγω της επιδημίας του κορωνοϊού, μας ανάγκα-
σαν τελικά να το πραγματοποιήσουμε διαδικτυακά την Πα-
ρασκευή και το Σάββατο 12 και 13 Ιουνίου 2020.
Εδώ και διακόσια χρόνια η Επανάσταση του 1821 δεν
έχει πάψει να απασχολεί τόσο την ιστοριογραφία όσο και
την λογοτεχνική γραφή. Και δεν θα μπορούσε να είναι αλ-
λιώς τα πράγματα, καθώς υπήρξε γεγονός καθοριστικής
σημασίας όχι μόνο για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, αλ-
λά και για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, την Ευρώπη και
τον κόσμο ολόκληρο. Με αυτήν εκφράστηκε ο πόθος των
σκλαβωμένων Ελλήνων για ανάκτηση της αυτοκρατορίας
και, όταν αυτός δεν ευοδώθηκε, δημιουργήθηκε το ελληνι-
κό κράτος ως μερική επίτευξη του αρχικού σκοπού. Ταυτό-χρονα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία γνώρισε την ήττα από
τους ραγιάδες της και αναγκάστηκε να αποδεχθεί την πλή-
ρη απώλεια εδαφών της από αυτούς, ενώ οι Ευρωπαίοι άρ-
χισαν να επεξεργάζονται σχέδια για άμεση και ριζική επίλυ-
ση του Ανατολικού Ζητήματος.
Οι ανακοινώσεις του συνεδρίου που συγκεντρώθηκαν
στον παρόντα τόμο αναφέρονται σε άγνωστα γεγονότα της
Επαναστάσεως λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά, την ση-
μασία της για τον Ελληνισμό, καθώς και την πρόσληψή της
από την νεότερη
ιστοριογραφία και λογοτεχνία (πεζογρα-
φία, θέατρο και θέατρο σκιών).

This article analyses the Ottoman and Russian proclamations during the Ottoman-Russian War of 1768-1774 to understand their similarities and differences in discourse and their intended audiences, with a special focus on the elites of the Ottoman Empire. The article shows that Ottoman diplomacy practiced Enlightenment diplomacy in the same way as its rivals, using the language of enlightened absolutism to win the hearts and minds of the Polish nobility. However, the war made diplomacy and its accompanying discourses an internal affair, and the imperial elite rejected the idea of fighting for Polish liberties. This had a lasting impact on how Ottoman power was framed and understood by both the imperial elite and its subjects. This was the main difference between the Ottoman and Russian empires; the former had already created an elite consensus based on shared European cultural signifiers that depended on the European Enlightenment, while the latter never did.

Περιεχόμενο τοῦ παρόντος τόμου ἀποτελοῦν οἱ ἡμερολογιακὲς σημειώσεις τοῦ Κωνσταντίνου Καρατζᾶ τοῦ Μπάνου ἀπὸ 13 Ὀκτωβρίου 1789 ἕως 16 Ἰουλίου 1790. Ὁ Καρατζᾶς φαίνεται πὼς κρατοῦσε τέτοιες ἡμερολογιακὲς-χρονογραφικὲς σημειώσεις τοὐλάχιστον καθ’ ὅλο τὸ διάστημα τῆς ὑπαλληλικῆς σταδιοδρομίας του, ἂν δὲν εἶχε ἀρχίσει αὐτὴ τὴν πρακτικὴ νωρίτερα. Τὸ κυρίαρχο θέμα τῶν ἐδῶ ἐκδιδόμενων Ἐφημερίδων εἶναι οἱ ἐξελίξεις ποὺ σχετίζονται μὲ τὸν ρωσο-αὐστρο-ὀθωμανικό πόλεμο τοῦ 1787-1792, μὲ ἰδιαίτερη ἔμφαση στὶς ἐσωτερικὲς ἐξελίξεις καὶ τὶς ἐναλλαγὲς στὰ ἀξιώματα τῶν ὀθωμανῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν ρωμηῶν ἀξιωματούχων.
Ἐδῶ, λοιπόν, ἐκδίδεται τὸ μερικῶς ἀνέκδοτο χειρόγραφο τῆς συλλογῆς τοῦ Μετοχίου τοῦ Παναγίου Τάφου ὑπ. ἀρ. 768. Τὸ χειρόγραφο ἐξέδωσε μερικῶς ὁ Ἀ. Παπαδόπουλος-Κεραμέας τὸ 1909, καθὼς ἔχασε ἕνα τμῆμα τῆς μεταγραφῆς τοῦ χειρογράφου ποὺ εἶχε πραγματοποιήσει. Γιὰ αὐτὸν τὸν λόγο ἐκδίδουμε τὸ χειρόγραφο ἐκ νέου, ὥστε νὰ ἐκδοθοῦν καὶ τὰ φύλλα ποὺ ἔχουν παραμείνει ἀνέκδοτα. Σὲ αὐτὰ ξεχωρίζει μία ἐκτενέστατη παρέκβαση σχετικὰ μὲ τὸν θάνατο τοῦ ἁψβούργου αὐτοκράτορα Ἰωσήφ καὶ τὴν διαδοχή του ἀπὸ τὸν ἀδελφό του Λεοπόλδο, στὴν ὁποία ἀναλύεται ἡ διαφορετική τους στάση ἀπέναντι στὴν Ρωσία καὶ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία.  Ἐπίσης, στὸ ἀνέκδοτο τμῆμα τῶν Ἐφημερίδων ὁ Καρατζᾶς παρουσιάζει πολύ ἀναλυτικὰ τὰ σχετικὰ μὲ τὴν περιουσιακὴ κατάσταση τοῦ Τζετζαγερλῆ Χασὰν πασᾶ καὶ τὰ χρήματα καὶ κτήματά του ποὺ δημεύθηκαν μετὰ τὸν θάνατό του. Τέλος, σὲ αὐτὸ τὸ τμῆμα ἰδιαίτερα σημαντικὲς θεωρεῖ ὁ Καρατζᾶς καὶ τὶς ἀναφέρει διεξοδικὰ τὶς κινήσεις τοῦ Λάμπρου Κατσώνη στὸ Αἰγαῖο καὶ τὰ προβλήματα ποὺ δημιούργησε στοὺς Ὀθωμανούς.

Kitap medeniyeti olarak da nitelenen İslam dünyasında kitapların, önemi ve cazibesi nedeniyle çeşitli nedenlerden ötürü zaman zaman taklit ve tahrif edildiği bilinmektedir. Bu çerçevede muhtelif amaçlar gözetilerek baştan sona bir eser yazılabilmekte ya da kitabın sonunda bir ithaf uydurulabilmektedir. Burada amaç ise kitabın ekonomik değerini arttırmak yahut otantikliğini kanıtlamak olabilir. Bu çalışmada, bahsedilen bağlamda, ünlü Timurlu tarihçisi Mîrhând’ın Ravzatu’s-Safâ adlı eserinin Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde 3173 demirbaş numarasıyla kayıtlı nüshasında yer alan sahte temellük kaydı üzerinde durulacaktır. Nüsha bu kayda göre Sultân-Hüseyin Baykara’ya ait gibi gösterilmek istenmiştir. Fakat Sultân-Hüseyin Baykara nüshanın yazılmaya başlandığı tarihten 19 yıl önce vefat etmiştir. Bu çerçevede evvela eser tanıtılacak ve Baykara ile ilgisi kurulacaktır. Böylece nüshanın neden Baykara’ya ait gibi gösterildiği daha iyi anlaşılacaktır. Ardından adı geçen nüsha hakkında bilgi verilecek ve temellük kaydının sahteliği tartışılacaktır. Nihayet bu sahte kayıt vasıtasıyla neyin amaçlandığına, dahası İslam toplumlarında himâye üzerinden sağlanan kültürel iktidarın ve prestijin, algıları şekillendirerek kültürel belleği ve kolektif hafızayı nasıl etkilediğine, insanların sahte olduğunu bildikleri ya da bunu kolayca tespit edebilecekleri halde sırf ünlü bir kültür ve sanat hâmisine atfedilen bu kaydı kabul etmelerindeki bilişsel önyargılara ve sosyal etkiye değinilecektir.

Avrupali denizciler, on yedinci yuzyildan once seyir sirasinda yapmak zorunda kaldiklari matematiksel hesaplari azaltmak amaciyla quadratum nauticum veya organum directorium gibi abakus/hesap cetvelleri kullanmislardir. On yedinci yuzyildan itibaren gelisen bu aletler yerlerini Gunter skalasi , trigonometrik cetvel ve sinus kuadranti gibi aletlere birakmistir. Fransiz denizciler arasinda yaygin kullanilan quartier de reduction da bu tarz bir alettir. Bu alet, bir geminin cikis noktasindan varis noktasina gelinceye kadar takip etmesi gereken rotanin cografi koordinatlarini ve yonunu bulmak icin kullanilan cok basit ama bir o kadar da dogru sonuc veren bir hesap aletidir. On sekizinci yuzyildan itibaren Osmanlilarin denizcilik alaninda modernlesme hareketlerinin bir parcasi olarak Avrupa’dan yapilan cevirilerle denizcilik alaninda Osmanlica eserler olusmaya baslamistir. Q uartier de reduction aleti, bu Osmanlica denizcilik literaturune serko haritasi ve sârko karta adlariyla girmistir...

İngiliz yazar Rupert Furneaux, gerçek suç vakaları ve kriminoloji üzerine yazdığı kitaplar ile tanınmıştır. Yazarın en dikkat çekici eserleri Guenther Padola üzerine yaptığı araştırma büyük ses getirmiştir. Oak Island'ın gizemini araştırmak için 7 yılını vermiş ve Krakotanın patlamasıyla ilgili kitabı Eric Shipton'dan ise olumlu bir eleştiri almıştır. Meslegi golfcü olan yazar bir eyalet şampiyonuydu. Eğitimini ise Eastbourne College de görmüştür. Tam adı Rupert Kenneth Furneaux olan yazarımız 1981'de 73 yaşında hayata gözlerini yummuştur. Tarih alanının dışında çoğunlukla gerçek olaylar ve kriminoloji üzerine yazdığı kitapların aksine bu sefer tarihe mal olan ve tarihimize 93 harbi olarak geçen Osmanlı-Rus savaşını kaleme alan yazar bu eserinde savaşın batı kısmını işlemektedir. Kitap sunuş, önsöz, ek, kaynakça ve dizin kısmıyla toplam 290 sayfadır. Çevirisini karı koca olan Şeniz Türkömer ve Derin Türkömerin yaptığı bu kitap ilk olarak The Breakfast War ismiyle Amerika'da yayınlanmıştır. Lakin çevirenlerin bakış açısı ve bu savaşın kendilerine çoçukluk dönemlerinde anlatılması ve yaşanılan duygular dolayısıyla Türkülerin zaferi olarak nitelendirmeleri onlanları, kitabın Türkçeye çevirisinde ismini 'Tuna Nehri Akmam Diyor' olarak değişmesine neden olmuştur. Kitap ilk olarak 1971 yılında Milliyet Yayınlarından çıkmıştır. İkinci baskısı ise İş Bankası ve Kültür Yayınlarından genişletilmiş baskısı 2014'de ve 2. Basım ise 2021 yılında çıkmıştır. Kitap da savaşın gidişatı tek bir

Имущества Императорского православного палестинского общества и Русской духовной миссии в Иерусалиме в Святой Земле к началу 1930 гг. полностью управлялись британской колониальной администрацией. Как показывают документы британского МИД и министерства колоний, англичане тщательно разрабатывали юридические основания своих действий: они использовали как структуры, унаследованные от османского периода, так и начала, применявшиеся к благотворительным обществам в Великобритании. Основным принципом британского управления было сохранить имущества и по возможности устроить их финансовое положение. В 1930 гг. на русскую собственность, как и ранее, претендовало советское правительство; власти мандата категорически не допускали в Палестину советских представителей. Русские зарубежные организации (ППО и РДМ) состояли на попечении палестинского правительства, но также не получали от него официального подтверждения своих владельческих прав. С 1943 г. начались визиты в Палестину советских дипломатов, а с 1945 г. СССР настойчиво требовал передачи имуществ, действуя также через церковные каналы в русле политики «Московского Ватикана». Британская администрация до конца мандата не допускала передачу русской собственности в советские руки. Документы государственного архива Великобритании показывают, что в отношении русских имуществ англичане применяли методы, отработанные ими в других колониальных владениях. Советское государство и его политика на Ближнем Востоке, независимо от идеологии, было для них соперником и враждебной британским интересам силой, т.е. оно рассматривалось в традициях борьбы великих держав за преобладание в регионе.

After the Napoleonic Invasions which destroyed the European equlibrium and the balance of power, the powers tried to found the European statusquo. They have decided to reorganize the balance of power. The order founded in the Congress of Wien was called as Metternich System. The System had been depended upon two important basics, i.e. anti-revolution and divine monarchy. Metternich has invited all European States to a great and homogen alliance and the European Concert was organized in the Congress. Although the Balkans were the most dangerous place against the European stability, the Ottoman Empire as a Balkan state had not been inculuded by the Concert. After a short while Mehmed Ali Pasha's Uprising in Egypt showed the significance of the Ottoman Empire towards the European balance of power. In addition to her political vitality, the Ottoman Empire must have been protected against the destructive attack of Mehmed Ali since she was a divine monarchy. That is to say, the Ottoman Empire has been the natural member of the European Concert in spite of her dismissal in 1815. For this reason, Metternich has strictly believed that the integrity of the Ottoman Empire had a great importance for the European statusquo and Mehmed Ali Pasha must have been punished severely.

The reports submitted by the sefirs (ambassadors) assigned by the Ottoman State to establish relations with other states since its establishment were called sefâretnâme. Sefâretnâmes were written about many different countries and are important documents that give information about Ottoman foreign policy. The meticulousness in the selection of ambassadors and the appointment of experienced statesmen to the post have increased the importance of these reports in terms of being a source for scientific studies. The sefâretnâmes, which have rich observations and comments about the country visited, have included developments in education, economy, technology, art and administration. Thus, it also contributed to the development and modernization of the Ottoman State. On the other hand, these reports have been important historical sources for European historians. Sefâretnâmes have been published in various forms such as articles, books, book chapters and graduate theses. In this study, the manuscript copy of Derviş Mehmed Efendi's 1755 dated Russia Sefâretnâmesi in Fatih Millet Library, numbered 829, is evaluated. The aforementioned sefâretnâme has not been analyzed and published as a separate work before. The original images and the transcribed text of the Sefâretnâme are also included in our article. Thus, it is aimed to contribute to academic studies by publishing another sefâretnâme.

Türkiye’de 93 Harbi’ne giriş meselesi tartışılırken genellikle savaşı hazırlayan şartlar, uluslararası dengeler, dönemin diplomasi parametreleri ve iç siyasette yaşanan baş döndürücü gelişmeler ihmal edilerek kısa ve kesin hükümler verildiği gözlemlenmektedir. Bunda savaşın sebep olduğu büyük toprak kayıpları, yapılan onur kırıcı antlaşmanın etkisi olduğu gibi Türk siyasi tarihinin önemli dönüm noktalarından olan Kanun-ı Esasi ve Meclis-i Mebusan’ın kaderinin savaşın kaderine koşut şekilde bir ölü doğum şeklinde gerçekleşmesinin payı büyüktür. Savaş sonrasında yazılan yarı akademik ve popüler metinlerde savaşın sonucuna göre tarih yazımı tercih edilerek ideolojik ve siyasi amaç güden iki kutuplu bir anlatı oluşturulmuştur. Kimi tarihçiler ve tarihi siyasi amaçla kullanan yazarlar mağlubiyeti yükleyebilecekleri bir sorumlu arayışına girmişlerdir. Savaşa II. Abdülhamid’in sebep olduğunu iddia edenler, savaşın akıbeti ve sekteye uğrayan anayasa hareketinden padişahı sorumlu tutmuşlardır. Ülkeyi savaşa Midhat Paşa’nın soktuğunu ileri sürenler ise ağır yenilginin faturasını Midhat Paşa ile temsil ettiği meşrutiyet ve anayasa hareketine yüklemişlerdir. Bu çalışmada söz konusu iki anlatıyı temsil eden metinlerden bir kısmına yer verilerek iki kutuplu tarih yazımının ortaya çıkardığı sübjektif değerlendirmeler sorgulanmıştır. Çalışmanın amacı, tarihi siyasi ve ideolojik amaçlara göre şekillendirme çabasının ürünü olan metinlerdeki kaynak kullanımı ve metodoloji sorunlarına dikkat çekmek ve Türk tarihinin tartışmalı başlıklarından biri durumundaki 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşına giriş sorunsalını analiz etmektir.

The Notion of Kütüphane and its Significance for the Late Ottoman Publishing Industry

Ottoman-Turkish dictionaries from the 19th century define kütüphane either as a building or as a piece of furniture that holds books. Toward the end of the century, however, the word became a veritable concept and came to signify two new and interrelated developments: The latest innovation in the Ottoman publishing scene, the publisher’s series, and the newest actor of the same industry, the publisher-bookseller.

Concerning the former, I find it noteworthy that most Ottoman-Turkish book series were styled as kütüphanes, e.g., Yeni Kütüphane. This was no coincidence, as various publishers claimed their series would constitute an ideal library. At the same time, each series had to respond to the demands of the literary marketplace, considering they were also profit-oriented investments. Therefore, an evaluation of the success achieved by different iterations of the ideal kütüphane can reveal a lot about the literary canon and contemporary literary trends.

The latter development had close ties to the former. More specifically, the publishers of most Ottoman-Turkish series were originally booksellers. With these series, they also ventured into the publishing industry and founded the first modern publishing houses in the Ottoman Empire. The name they usually chose for their businesses was, once again, kütüphane, e.g., Asır Kütüphanesi. In other words, the changing notion of kütüphane coincided neatly with the shift from the primitive practice of authors handling their own affairs towards a more modern publishing system run by publishers.

Considering these, I argue that a historical assessment of the evolution of the concept of kütüphane during the late 19th century would be illuminating in understanding the Ottoman publishing dynamics and literary market. Accordingly, I propose a discussion about both developments through the concept of kütüphane, which will be based on a variety of Ottoman-Turkish publisher’s series and the statements of their publishers regarding their work.

After the collapse of the Great Horde in 1502, Tatars started to move from their former residences to the Crimean Khanate and later to the sanjak of Akkerman in the Ottoman Empire. This group formed the core of the Budjak Tatars and have been mentioned in 16th-century Ottoman and Crimean Tatar documents as Akkerman Tatars. In the second half of the 16th century, many Nogais arrived in the Budjak territory through the Crimean Khanate. Theoretically, they were subjects of the Crimean khan. However, because they were living in Ottoman territory, Ottoman bureaucrats’ impact on daily life continuously increased. The Sublime Porte had to take responsibility for all their actions, which caused many problems between the Ottoman Empire and the PolishLithuanian Commonwealth, not to mention for the entire empire as well. Because of these troubles, the idea of repatriating them appeared before the Imperial Council, but this plan was never realized. On one hand, the Sublime Porte did not have the wherewithal to carry it out, while on the other hand, the Ottoman government needed the Budjak Tatars to defend the borderlands.
---
Altın Orda Devleti'nin 1502 yılında yıkılmasının ardından Tatarlar eski yurtlarını terk etmeye başlayarak Kırım Hanlığı ve Akkerman Sancağı’na yerleşmişlerdir. Bu grup, 16. yüzyıl Osmanlı ve Kırım Tatar belgelerinde Akkerman Tatarları olarak geçen Bucak Tatarları'nın özünü oluşturmuşlardır. 16 yüzyılın ikinci yarısında Kırım Hanlığı üzerinden Bucak topraklarına giderek daha fazla Nogay gelmiştir. Kağıt üzerinde Kırım Hanlığına bağlı olmalarına rağmen Osmanli İmparatorluğu’nda yaşadıkları için Osmanlı memurlarının bu grubun üzerindeki etkisi sürekli olarak artmıştır. Bucak Tatarları'nın Polonya – Litvanya Birliği'ne yaptıkları ani saldırılar gibi iki ülke arasındaki pek çok tartışmaya neden olan eylemlerinden Bâb-ı Âli sorumlu olmak durumunda kalmıştır. Bu sorunlardan dolayı 17 yüzyılın ilk yıllarında Divan-i Hümayun’un oturumlarında onların geri dönüşleri de gündeme gelmiştir. Bir taraftan padişahlar buna daha fazla katlanmak istememiştir. Diğer taraftan, Osmanlı Imparatorluğu devletin sınırlarını koruması için Bucak Tatarlarına büyük bir ihtiyaç duymuştur.

Pravna subordinacija se prvi put pojavljuje kao radnopravni pojam potkraj XIX veka, kada je osmišljena u praksi francuskih sudova kao kriterijum za određivanje (personalnog) područja primene zakona o nezgodama na radu. Ovaj pojam je, kasnije, prihvaćen i razvijen u zakonodavstvu, praksi i teoriji radnog prava, uz postepeno obogaćivanje subordinacije novim funkcijama, počevši od funkcije kriterijuma za kvalifikaciju ugovora o radu, preko funkcije (bitnog) elementa radnog odnosa do funkcije kriterijuma za određenje pojma zaposlenog. Ovo stoga što poslodavcu pripada ovlašćenje za organizaciju, usmeravanje i kontrolu rada zaposlenih, kao i ovlašćenje za njihovo disciplinsko kažnjavanje, tako da zasnivanjem radnog odnosa, zaposleni preuzima obavezu da radi u ime, za račun i pod vlašću poslodavca. Pitanje subordinacije se, u tom smislu, pojavljuje kao jedno od ključnih i uvek aktuelnih pitanja radnog prava, stožer oko kojeg se okupljaju radnopravni pojmovi i instituti. Radno pravo, naime, teži da koriguje nejednakost i dovede u ravnotežu subjekte radnog odnosa, ograničavajući poslodavčeva (upravljačka, normativna i disciplinska) ovlašćenja i štiteći dostojanstvo i dobrobit zaposlenih na radu. Ostvarivanje ovog cilja skopčano je, međutim, sa nizom problema, uključujući i problem otkrivanja značenja, sadržine i funkcija subordinacije u radnom pravu, a, zatim, i problem određivanja područja i granica pravne subordinacije u radnom odnosu. Otud je osnovni naučni, saznajni cilj našeg istraživanja podrazumevao da se, kroz analitički i kritički pristup merodavnoj literaturi i izvorima (domaćeg, uporednog i međunarodnog) radnog prava, utvrde sadržaj i granice pravne subordinacije u radnom odnosu, kao i njene ključne funkcije u savremenom radnom pravu. Ovo tim pre što je pitanje subordinacije nedovoljno izučeno u naučnoj i stručnoj literaturi, što se, kada je reč o domaćoj nauci, može objasniti i time što je, zbog višedecenijske vladavine samoupravne koncepcije radnog odnosa, odnosno kasne rehabilitacije ugovorne koncepcije, problem subordinacije za veliki broj autora bio skrajnut, pa, i nevidljiv. Pored naučnog cilja, istraživanje je imalo i pragmatički cilj, zbog čega ostaje nada da bi rezultati istraživanja mogli da posluže i u aplikativne svrhe, prevashodno u kontekstu daljeg razvoja domaćeg radnog prava u pravcu unapređivanja zaštite zaposlenih, delotvornije primene međunarodnih radnih standarda i približavanja idealu socijalne pravde. Ovo posebno stoga što je koncepcija subordinacije, u velikoj meri, zavisna od promena koje se dešavaju u svetu rada, ekonomije i ljudskih potreba. Te promene zahtevaju stalna promišljanja koncepcije subordinacije, naročito ako se ima u vidu da se najvažnija tumačenja njenog savremenog smisla kreću u rasponu od odricanja svojstva bitnog elementa radnog odnosa do „razvodnjavanja“ pojma subordinacije do mere u kojoj on postaje sekundaran u odnosu na neke druge elemente radnog odnosa. Verujući da takvi stavovi ukazuju samo na potrebu osavremenjivanja koncepcije subordinacije, a, u izvesnom smislu, i na njenu ograničenost, u istraživanju smo pošli od hipoteze da većina promena koje su se poslednjih decenija desile u svetu rada ne vodi iščezavanju subordinacije iz radnog odnosa, već samo ispoljavanju njenih novih oblika. Pošavši od zadatka da utvrdimo sadržaj, radnopravne funkcije i granice subordinacije, za istraživanje ove teme koristili smo metode društvenih i, posebno, metode pravnih nauka. U okviru Prvog dela rada nastojali smo da odredimo pojam subordinacije kao kategorije pravnih nauka, jer, iako se on redovno koristi kao opšte poznati pojam, značenje pravne subordinacije nije do kraja pouzdano, već i ovde važi pravilo omnis definitio periculosa estrarum est enim ut subverti non possit. Kako je svaka zamisao o subordinaciji nerazumljiva ako nije ugrađena u jedan širi kontekst, koji obuhvata pitanje rada za drugog i, posebno, pitanje zavisnog rada, u okviru ovog dela je izvršen i uvid u najvažnije koncepcije ugovora o radu i radnog odnosa. Ova analiza je, zatim, razvijena u otkrivanje dubljih istorijskih razloga savremene pravne suštine subordinacije u radnom odnosu koji sežu, čak, do starog i srednjeg veka, iako je tada rad za drugog imao niz osobenosti koje savremeno pravo ne poznaje. Odgovarajuće faze u razvoju radnog prava su razmatrane prevashodno sa pravnog aspekta, dok je srazmerno manja pažnja posvećena njihovim (najvažnijim) političkim i drugim aspektima, uz upotrebu istorijsko-pravnog i uporednopravnog metoda. U posebnom poglavlju učinjeno je razgraničenje pravne subordinacije od ekonomske i lične subordinacije, nakon čega je usledilo preispitivanje savremenih tendencija u razvoju radnog prava (procesi „fleksibilizacije“, „dereglementacije“ i „individualizacije“ radnog prava) i njihovog uticaja na ispoljavanje „novih lica“ subordinacije. U skladu sa uverenjem da, i pored heterogenosti odnosa subordinacije (izražene u različitom stepenu podređenosti zaposlenog poslodavčevoj vlasti i različitim načinima ispoljavanja te podređenosti), sadržina pravne subordinacije može da se izvede iz analize pojedinih poslodavčevih ovlašćenja, posebni odeljci u okviru Drugog dela posvećeni su ključnim aspektima podređivanja zaposlenog upravljačkim, normativnim i disciplinskim ovlašćenjima poslodavca. Pored ovih osnovnih obeležja pravne subordinacije, razmotrena su i njena najznačajnija sporedna obeležja, kako smo kvalifikovali (tehničku i funkcionalnu) uključenost zaposlenog u organizovani radni proces i njegovo neučešće u riziku posla. Funkcije subordinacije u radnom pravu predstavljaju predmet Trećeg dela, u kojem je ona analizirana, najpre, kao bitan element radnog odnosa (i indikator zavisnog rada), uz posebno ukazivanje na razlikovanje zavisnog i nezavisnog rada, problem prividnog nezavisnog rada i pojam ekonomski zavisnog rada. Osim toga, sagledana je i (ne)pouzdanost kriterijuma subordinacije za definisanje pojma zaposlenog i, šire, subjekata radnog zakonodavstva, što je posebno značajno zbog pojave novih oblika zaposlenja koji zaposlenima pružaju visok stepen samostalnosti na radu, približavajući ih samozaposlenim licima. U okviru posebnog poglavlja, pravna subordinacija je analizirana i kao kriterijum za kvalifikaciju ugovora o radu i njegovo razgraničenje od drugih srodnih ugovora. Pod okriljem Četvrtog dela obrađen je pojam radnog vremena, kao mehanizma za uspostavljanje i „merenje“ pravne subordinacije, uz sagledavanje mogućnosti za vršenje poslodavčevih ovlašćenja u određenim graničnim slučajevima, kakvi su dežurstvo, pripravnost za rad i pauze. Pored vremenske dimenzije, određivanje područja pravne subordinacije uključilo je i definisanje mesta rada, pri čemu je naročito sagledana postavka da vlast poslodavca, po pravilu, „ne napušta zidove preduzeća“, a, zatim, i dopušteni izuzeci proširivanja pojma mesta rada (i poslodavčevih ovlašćenja) i van ovih granica (rad kod kuće i rad na daljinu). Kako se istorija radnog prava može razumeti, između ostalog, i kao proces postepenog ograničavanja poslodavčevih ovlašćenja, u okviru Petog dela detaljno su analizirane najvažnije granice podređivanja zaposlenog upravljačkoj, normativnoj i disciplinskoj vlasti poslodavca. U okviru ovog dela rada razmotreno je i pitanje uticaja garantija ljudskih prava i osnovnih sloboda na uređivanje radnog odnosa, tj. pitanje mere u kojoj vlast poslodavca (i njegova sloboda preduzetništva) može biti ograničena zbog ostvarivanja ljudskih prava i osnovnih sloboda na mestu rada, i to, na primeru načela jednakosti i zabrane diskriminacije lica koja traže zaposlenje i zaposlenih, prava na dostojanstvo i prava na poštovanja privatnog života. Rezultati ostvarenog istraživanja sumirani su u Zaključnim razmatranjima, uz pokušaj predviđanja mogućeg pravca daljeg razvoja radnog prava. To je uključilo i preispitivanje najznačajnijih savremenih izazova pred kojima se nalazi koncepcija pravne subordinacije, od uvođenja novih modela organizacije rada i upravljanja radom zaposlenih do fenomena tzv. individualizacije i fleksibilnog uređivanja radnog odnosa. Ove novine dovode u pitanje tradicionalnu koncepciju subordinacije, zbog čega smo pokušali da ispitamo opravdanost konstatacije koja je svojstvena jednom broju autora  da se u savremenom trenutku, subordinacija „razvodnjila“ do neprepoznatljivosti i da su sve ređi slučajevi rada po nalozima i pod nadzorom poslodavca. Tim stavovima suprotstavljen je stav da većina promena koje su se poslednjih decenija desile u svetu rada utiče na ispoljavanje novih lica subordinacije, ali da se ti slučajevi „modernizacije“ koncepcije subordinacije, ne mogu smatrati pravilom. Ovo tim pre što, zbog velike nezaposlenosti, neki poslodavci ostvaruju mnogo veći faktički uticaj na zaposlene (posebno one sa atipičnim radnim odnosom), nego što ih pravo na to ovlašćuje. Naznačeni izazovi razmotreni su i u svetlu poželjnih reformi domaćeg radnog prava, zbog čega su učinjeni i određeni predlozi za noveliranje radnog zakonodavstva i stvaranje uslova za njegovu delotvorn(ij)u primenu i poštovanje, u okvirima definisanim vrednostima koje čine biće radnog prava.

Kırım Savaşı klasik bir Osmanlı-Rus Savaşı olarak başlamış ve zaman içinde Avrupa’nın büyük güçleri arasındaki bir mücadeleye dönüşmüştür. Savaşın ilk yılı 19. yüzyıldaki diğer Osmanlı Rus savaşları gibi iki cephede cereyan etmiştir. İstanbul’a yakınlığı itibariyle Tuna Cephesi stratejik olarak Kafkasya’dan daha mühim görülmüştür. Osmanlı ordusunun savunmaya dayalı stratejisi bölgenin topoğrafyasına uygun olarak şekillenmiş ve Tuna ile Balkan Dağları gibi tabii engellerden istifade etmek hedeflenmiştir. 1853-54 Tuna Seferi’ndeki askeri faaliyetler de genel olarak Osmanlı harp stratejisi ile uyumlu olmakla birlikte birkaç farklılığın altı çizilebilir. Osmanlı birliklerinin temel amacı müdafaa olmakla birlikte uluslararası konjonktürün Osmanlı Devleti lehine olması sınırlı bir hücum performansını mümkün kılmıştır. Rus ordusunun belirgin bir askeri hedefinin olmaması ve kararsızlığı başarısızlığının en önemli sebepleridir. Osmanlı ordusu bir dereceye kadar Rusların kararsız ve yavaş ha...

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1787-1792 yılları arasında Rusya ve Avusturya’ya karşı yaptığı ve devlet açısından elim sonuçlar doğuran savaşlar, literatürde çeşitli açılardan ele alınmıştır. Arşiv vesikalarının yanı sıra muâsırı ve daha sonraki dönemlere ait kroniklere konu olan bu harplerin, şer’iyye sicillerine de yansıdığı görülmektedir. Sicillerin aslî kaynak olarak kullanılacağı bu tebliğde, savaşın oldukça farklı bir veçhesi tetkike çalışılacak ve hayatını kaybeden Osmanlı askerleri, terekeleri üzerinden incelenecektir. Bu çerçevede, sıradışı bir Kısmet-i Askeriye defterindeki kayıtlar mercek altına alınacak ve savaş esnasında vefat eden askerlerin muhallefatı üzerinden çeşitli sorgulamalar yapılacaktır. Genel olarak Özi’nin Ruslar eline geçmesinden sonraki bir yıllık döneme (Şubat 1789-Ocak 1790) tarihlenen bu kayıtlardan hareketle, ölen askerlerin vefat mahalleri, veraset durumları, servetleri ve medenî halleri (tek eşlilik ve çok eşlilik gibi) gibi hususlar ortaya konulacaktır. Öte yandan terekelerden alınan vergiler ve askerlerin teçhiz-tekfin masrafları arasında görülen bariz farklar sorgulanacak; sosyal statü ve servet miktarı gibi faktörlerin yanı sıra başka hangi unsurların bu masrafları belirlemede etkili olduğu hususu tartışmaya açılacaktır.

Создание научной биографии М. М. Бахтина (1895–1975) – актуальная задача современной гуманитаристики. В его жизнеописаниях остается немало белых пятен и неточностей. Одна из наиболее заметных лакун – крайне скудная и противоречивая биографическая информация о жене мыслителя, Е. А. Бахтиной (урожденной Околович). В статье ставится задача верификации приведенных другими исследователями биографических сведений о ней путем сопоставления уже известных источников и введения в научный оборот новых.
The creation of a scientific biography of M. M. Bakhtin (1895–1975) is an urgent task of the modern humanities. There are many “blank spots” and inaccuracies in the biographies of the thinker. One of the most noticeable gaps is the extremely scarce and contradictory biographical information about his wife, E. A. Bakhtina (nee Okolovich). The article sets the task of verifying the biographical information about her given by other researchers by comparing already known sources and introducing new ones into scientific circulation.

Öz III. Osman'ın tahta cülûsunu Rusya'ya tebliğ vazifesiyle görevlendirilen Osmanlı elçisi Derviş Mehmed Efendi, diplomatik misyonuna dair kaleme aldığı ve günümüze ulaşabilmiş takrîri/sefâretnâmesi bulunduğundan, bilinen ve hakkında çeşitli çalışmalar yapılmış bir elçidir. Bununla birlikte şimdiye kadar ortaya çıkarılmamış hususlardan birisi, elçiliğin mebzul sayıdaki dönemin Alman basınında nasıl yer bulduğudur. XV. yüzyıl ortalarında Almanya'da Mainz şehrinde hareketli parçalar ile yazı baskısını başlatan Johannes Gutenberg'e kadar geri götürülebilen ve XVIII. yüzyıl itibarıyla Almanca konuşan kalabalık nüfustan ötürü yüksek tirajlara sahip Alman basını, Berlin, Viyana, Frankfurt ve Münih gibi şehirler başta olmak üzere birçok büyük şehirde bulunan matbaalarla canlı ve etkili bir haber kaynağı konumundaydı. Kaldı ki Alman basını, ana hedef kitlesi geniş bir coğrafyaya yayılmış olan XVIII. yüzyılın okumuş siyasal insanın (homo politicus) iltifatına sahipti. Ayrıca kuvvetli bilgi toplama ağıyla beslenen Almanca yayınların, kısa bir süre sonra Fransızca, İtalyanca ve İngilizce gibi diğer dillere çevrildiği, dolayısıyla üretilen haberlerin yalnızca Almanca bilen okuyucuyla sınırlı kalmadığı bilinen bir husustur. Bu noktadan hareketle bir Osmanlı elçisinin, Çar Büyük Petro'dan beri Avrupa'nın büyük devletleri arasına girmenin yollarını arayan Rusya'ya gönderilişi, 1755 yılı itibarıyla Avrupa'da olup bitenleri süreli gazete ve dergilerden öğrenmeyi çoktan alışkanlık edinmiş okuyucu kitlesi için yüksek haber değeri taşıyordu. Haberlerin öne çıkardığı konulardan, diğer bir ifadeyle neyin haber yapılıp yapılmadığından, tercih edilen anlatım biçiminden, kısaca elçiliğin Alman kamuoyuna nasıl yansıtıldığından hareketle, Osmanlıların XVIII. yüzyıl ortalarında Avrupa'da nasıl görüldüğüne dair ipuçları bulmak mümkündür. Bu makale geniş bir yelpazede taranan dönemin yayınlarına dayanarak söz konusu diplomatik misyonun, Derviş Mehmed Efendi'nin Mayıs-Temmuz aylarını geçirdiği St. Petersburg günlerinin Alman basınına nasıl yansıdığını ortaya koymak için hazırlanmış bulunmaktadır. Bunun dışında aynı sıralarda St. Petersburg'da bulunan Avusturya elçisi Kont Esterházy'nin raporları da incelenmiş ve Osmanlı elçisi hakkında yazdıkları ele alınmıştır.