Örgüt Kuramı

Bu çalışmanın amacı, İskandinav kurumsalcılığı akımının ortaya çıkışını, kurumsal kuramdan ayrılan özelliklerini ve temel argümanlarını ortaya koymaktır. Bu doğrultuda kurumsal kuramın yayılım kavramı ve İskandinav kurumsalcılığının bir ürünü olan çeviri kavramı karşılaştırılarak çözümlemeler yapılmış ve son dönemde gelişmekte olan çeviri yazını konusunda detaylı bir literatür taraması hazırlanmıştır. Çalışmada, İskandinav kurumsalcılığının kurumsal kuramdan önemli derecede ayrışmadığı ve iki akımın birbirinden bağımsız olarak ele alınmaması gerektiği ileri sürülmektedir. Buna göre, fikirlerin bir yerden başka bir yere transfer sürecini daha iyi anlamak için yayılım ve çeviri kavramlarının bütüncül bir bakış açısıyla ele alınması gerekmektedir. Çalışmada amaç, İskandinav kurumsalcılığını, kaynağını aldığı kurumsal kurama bağlamak değil, iki bakış açısının temelde aynı argümanlara ve birbirlerini tamamlayıcı özelliklere sahip olduklarını ifade etmektir.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk girişimcilerinden Nuri Demirağ, sigara kâğıdı üretimi, kurşun kalem üretimi, demiryolu inşaatı, fabrika inşaatı, maden işletmeciliği, uçak üretimi ve havacılık eğitimi alanlarında yaptığı yatırımlarla erken Cumhuriyet döneminin en önemli girişimcilerinden biri olarak bilinmektedir. Bu çalışmada, Nuri Demirağ'ın girişimlerinde devletin etkisi makro kurumsal kuram ile açıklanmaktadır. Çalışmada girişimlerin devlet tarafından nasıl etkilendiği ve kurumsal aktörlerin tepkilerinin nasıl değiştiği tarihsel olarak incelenmektedir. Çalışmada, bir girişimci olarak Nuri Demirağ'ın ortaya çıkış, yükseliş ve düşüşünde makro-kurumsal bağlamın ve devletin etkisinin keşfedilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın amacına ulaşmak için aralarında arşiv malzemeleri, çok çeşitli metinler ile gazete haberlerinin olduğu çeşitlendirilmiş bir veri seti derlenmiştir. Nuri Demirağ'ın ortaya çıkışı, yükseliş ve düşüşünü keşfetmek için çalışmada anlatı analizi kullanılmıştır.

Bakır eşya imalatı, Türkiye’de somut olmayan kültürel miras alanlarından biri olarak kabul edilen ve zanaat temelli bir endüstri (craft-based industry) olarak nitelendirilmektedir. Bu endüstrinin Türkiye’deki tarihsel seyri ile ilgili olarak yapılan çalışmalardan (örn., Arlı, 1984; Belli ve Kayaoğlu, 1993, 1994, 2002;  Kayabaşı ve Şanlı, 2017) çıkardığımız genel sonuç; bakırcılığın belirli merkezlerde 1980’li yıllara kadar etkin bir şekilde gerçekleştirildiği, fakat alüminyum, sentetik, cam ve çelikten yapılmış eşyaların bakır eşyaların yerine alması ile bakırcılık mesleğinin kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya kaldığıdır. Ancak, yine aynı çalışmalar, son yıllarda dekoratif (süs) amaçlı bakır eşya üretimine yönelme ile bakırcılığın eskisi kadar olmasa da yeniden canlandığını vurgulamaktadır. Belirtilen bu dönüşümün, gerileyen veya kaybolmaya yüz tutan endüstrilerin nasıl yeniden canlanabileceğini anlamamıza yardımcı olabilecek nitelikte olduğu düşünülebilir. Gerileyen endüstrilerde hayatta kalma meselesiyle, genellikle örgütsel ekoloji ve stratejik yönetim çalışmaları ilgilenmektedir. Örgütsel ekoloji kuramı endüstriyel gerilemeyi, yapısal durağanlık varsayımına dayanarak, örgütsel özellikleri yeni çevresel koşullara uyumlu olmayan örgütlerin ayıklanmasıyla tarif etmektedir (Hannan ve Carroll, 1992; Hannan ve Freeman, 1989). Dolayısıyla, örgütsel ekoloji kuramı örgütlerin yeni koşullara kendilerini nasıl uyumladıklarından ziyade, genellikle yeni çevresel koşullarca nasıl seçildiklerini veya ayıklandıklarını açıklar. Bu seçilme veya ayıklanma sürecinde, örneğin, örgütün izlediği mevcut stratejinin özelci ya da genelci olması ile değişimin türü arasındaki uyum hayatta kalma şansını etkilemektedir (Hannan ve Freeman, 1977 ve 1989). Diğer yandan, işletmelerin daha ziyade yeni koşullara nasıl uyumlandıklarına odaklanan stratejik yönetim yazını ise, gerileyen ya da rekabetin yoğun olduğu dinamik endüstrilerde, işletmelerin hayatta kalma şanslarının, örgütsel ekoloji kuramına benzer olarak mevcut yeteneklerine ve örgütsel formlarına bağlı olduğunu ileri sürmektedir. Örneğin, Martin ve Eisenhardt (2004) dinamik endüstrilerde, modüler örgütsel yapısı ve dinamik yetenekleri içeren yeniden birleştirilebilir örgütsel forma sahip olan işletmelerin yeni pazar fırsatlarını yakalama ve böylelikle hayatta kalma şanslarının daha yüksek olduğunu belirtmektedir. Diğer yandan, radikal teknolojik değişimler nedeniyle gerileyen endüstrilerde, görece kapsamlı/çeşitli ürünler üretme yeteneklerine veya tamamlayıcı teknolojilere sahip olan işletmelerin hayatta kalma ihtimallerinin daha yüksek olduğu belirtilmektedir (Roy ve McEvily, 2004; Roy, Lampert ve Stoyneva, 2017). Yukarıdaki yazın gerileyen endüstrilerde işletmelerin hayatta kalma şansını, belki de örgüt ekolojisinin yapısal durağanlık varsayımından ve stratejik yönetimdeki endüstri karakteristiklerinin belirleyiciliği varsayımından etkilenerek, genellikle işletmelerin mevcut yetenekleri veya formları üzerinden açıklamaktadır. Doğal olarak, mevcut yetenek ve formlar yeni koşullara uyumlanmayı etkileyecektir, ancak bunun dışında, işletmelerin mevcut yetenek ve formlarını değiştirerek, diğer bir deyişle yeni koşullara uyumlanarak da hayatta kalmayı sağlayabilecekleri düşünülebilir. Bu çalışmada, bakır eşya imalatı endüstrisine odaklanarak, gerileyen bir endüstride işletmelerin yeteneklerini ve formlarını dönüştürerek yaşama şanslarını nasıl artırdıklarını incelemeyi amaçlamaktayız. Bunu yaparken, Muğla-Kavaklıdere’de bulunan bakır eşya imalatçılarının mutfak eşyası üretiminden süs eşyası veya dekoratif amaçlı eşya üretimine geçişte örgütsel yeteneklerini ve formlarını nasıl uyumladıklarına odaklanmaktayız.

Kamu yönetimi sisteminde teknoloji kullanımı ile ilgili çalışmalar veya daha yaygın adıyla e-devlet, kamu yönetimi disiplininin önemli bir çalışma konusu haline gelmiştir. Bu makalede e-devlet alanındaki gelişmeleri incelemede ve anlamada kurumsal örgüt kuramı kullanımının getirdiği olanaklar, e-devlet alan yazınından örnekler yardımıyla ve bu yaklaşımın bazı kısıtlarına dikkat çekilerek ortaya konulmuştur. Varılan sonuç, e-devlet kavramı ve uygulaması hakkında yapılan analizlerde kurumsal örgüt kuramının, alan yazınında hâkim konumdaki yeni kamu işletmeciliği değerleri-odaklı bakış açısına ek olarak, toplumsal/örgütsel meşruiyet arayışları, simgesellik ve moda olma gibi farklı hususları da analize dâhil etmesi nedeniyle yararlı olabileceği yönündedir.