Mekansal Ayrisma

"Türkiye'de Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik" içinde, (s.315-340), Matbu Kitap, 2016.

Özet
Üretim ilişkilerinin mekânı olarak kentler, endüstrileşme ve küreselleşme süreçleriyle şekillendikleri gibi, sosyo-ekonomik dönüşümlerin yansıdığı alanlar olarak da tabakalaşmanın görünürlüğü açısından büyük önem taşımaktadırlar. Kentlerdeki işlevsel kümelenmeler, geçmişte sanayi odaklıyken post-endüstriyel süreçte hizmet sektörü odaklı hale gelmiş; bunun neticesinde kentin çehresi fiziksel olarak değiştiği gibi, konumlanan sınıfsal gruplar da dönüşüm geçirmiştir. 1980’lerde yerli pazar olma özelliğini koruyan İstanbul’un büyük bir sermaye alanına dönüşmesi ve küresel kent haline getirilmesinin amaçlanması, büyük ölçekli projelerin ‘yukarıdan’ uygulanmasıyla kentin biçimsel açıdan farklılaşması; 1980 sonrası süreci kendi içinde sınıflandırma ihtiyacı doğurmaktadır. Yazının giriş kısmında kent ve tabakalaşma kavramları arasındaki ilişkinin tarifinin akabinde, İstanbul özelinde Türkiye’nin kentleşme süreçlerinin analizi için dönemlendirme girişimine olanak sağlaması açısından konut ve çalışma alanlarına dair çeşitli veriler sunulacaktır. Bu veriler arasında İstanbul’da üretilen konut sayısındaki artışla birlikte otel yatırımı ve kentin bir turizm alanı olarak pazarlanması, kentin inşaat sektörü haricinde üretmeyen bir mekâna dönüşümünün ispatı niteliğindedir. Büyük ölçekte bakıldığında, artan nüfus ve konut ihtiyacına karşılık sadece inşaat sektörünün üretim faaliyeti gösterdiği kente girmiş olan küresel sermaye, aynı zamanda tüketim pratiklerini fazlalaştırmakta ve çeşitlendirmektedir. Yazının ilerleyen safhalarında, sermayenin dönüşümüyle kendini yeniden üreten üst sınıfların yaşam pratiklerinin tüketim kültürü etrafında yoğunlaşmasıyla birlikte, mevcut eşitsizliklerin ve yaşam biçimlerindeki ayrışmaların katlanması, mekânsal örneklendirmeler çerçevesinde, sermaye türleri gözetilerek tartışılacaktır.

Mekanın örgütlenmesi, mimarlık mesleği edimi içinde var olan sosyolojik, ekonomik ve politik boyutları ile anlam kazanan bir eylem alanı olması ile disiplinler arası bir okuma ile anlaşılabilecek bir olgudur. Dünyada ve Türkiye'de bahsedilen boyutları şekillenmekte olan kentsel mekanın farklı literatürlerden okuması ve pratikteki durumla ilişkilendirilmesi ayrışma problemini anlamada ve yorumlamada yardımcı olmaktadır. Mekan örgütlenmesinin Küreselleşme ile birlikte, mekan ayrışması üzerinden şekillendiği görülmektedir. Bu çalışmada, ayrışma mekanların temelindeki "ontoloji" ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, farklı disiplinlerde ortaya çıkan söylemlerle mekânsal ayrışma ilişkisini kurgulayabilmek için küresel tüketim ile değişen kent ve değerleri üzerinden, ekonomik, politik ve sosyal yaklaşımları içeren söylemler ve coğrafi, çevresel davranış ve ekonomik alanlarda ön plana çıkan bazı temel teoriler; Lefebvre'in mekânsal pratiği tanımlaması içinde irdelenmiştir. Mekânsal ve toplumsal pratiklerin ayrışma kavramı bağlamında kurduğu ilişkinin alt okumalar ile geliştirilebileceği iddia edilmektedir.

This paper discuss to punishment of the other can never have as like space terror use through gated community by Bourdieuen viewpoint. Perception of Wall which is structured by the other phobia surround the current global urban areas can be different according to socio-economic level. Stress which effect on othernon of them with a spatial strategy is related with the issue of transformed paradigm of capital which is conceptualized as symbolic capital by .

ÖZET: Kentsel dönüşüm uygulamaları ilk kez 19. yüzyılda İngiltere ve Fransa'daki kentsel büyüme hareketleri sonucunda, bazı bölgelerin yıkılıp, yeniden yapılması şeklinde ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra harap olan kentlerin inşası için yeniden gündeme gelen kentsel dönüşüm uygulamalarına, 1980'li yıllardan itibaren de ülkemizde rastlanmaya başlanmıştır. Avrupa ve dünyadaki kentsel dönüşüm uygulamalarına bakıldığında, önceleri sosyo-ekonomik ve ekolojik dönüşümden ziyade salt fiziksel bir yenilemeyi içeren projelerin; ilerleyen dönemlerde çeşitlenerek daha kapsamlı dönüşümleri sağlamaya çalıştıkları görülmektedir. Ülkemizde ise kentsel dönüşüm projeleri çoğu zaman gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerinde uygulama alanı bulmaktadır. Gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerin dönüşüm projelerine konu edilmeleri daha çok riskli yapılar olmaları veya kültürel miras özelliği taşıyor olmalarından kaynaklanmaktadır. Ülkemizde örneklerine sıkça rastladığımız kentsel dönüşüm projelerinde sadece fiziksel bir iyileşmenin amaçlandığı, dönüşümün diğer boyutlarının ihmal edildiği görülmektedir. Bu çalışmada, ülkemizde gerçekleştirilen bazı kentsel dönüşüm örnekleri; sosyal boyutları ile ele alınmıştır. Büyük kentlerde hayata geçirilmeye çalışılan kentsel dönüşüm projelerinin aksayan sosyal yönü neden sonuç ilişkisi içerisinde aktarılmaya çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden örnek olay incelemesi şeklinde gerçekleştirilen araştırmada gözlem ve doküman analizi ile veriler toplanmıştır. Bu kapsamda öncelikle kentsel dönüşümün kavramsal çerçevesi ve gelişimi açıklanmaya çalışılmıştır. Soylulaştırma, yerinden edilme ve mekânsal dışlanma gibi kentsel dönüşümün sosyolojik boyutları İstanbul ve Ankara'da yapılan alan çalışmaları kapsamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak çeşitli sebeplere dayandırılan kentsel dönüşüm projelerinin tek boyutluluğu ve projelerde zayıf kalan sosyal boyutu vurgulanmış, ekonomik kaygıların ön plana çıktığı projeler eleştiri konusu edilmiştir. ABSTRACT: Firsth urban revewal applications emerged a result of the urban growth in the 19th century in England and France. Urban regeneration was again on the agenda for the construction of the city which demolished after the World War 2. This regeneration applications began to be seen in our country Since the 1980s. Urban transformation projects contained only a physical renewal in Europe and the World at firsth. Later this aplications became diversified. In our country urban renewal projects often finds applications in urban slums and collapse region; due to earthquake risk and the cultural heritage. Today, only a physical healing is intending but neglecting other aspects of transformation. In this report, examples of urban transformation carried out in our country discussed in the context of social problems such as gentrification, displacement and spatial exclusion. Also, failing aspects of urban renewal projects described, which applicating in metropolises such as Istanbul and Ankara. This research is based on case studies. Data were collected through observation and document analysis. Initialy described the conceptual framework of urban renewal. It is understood that the urban transformation projects is one-dimensional and the social dimension of urban regeneration projects is insufficient in Turkey.

Bu yazıda, Türkiye’de kent sosyolojisi alanında günümüzde yapılmakta olan çalışmaların yaklaşım biçimlerinin farklılaşma süreçleri ele alınacaktır. Söz konusu farklılaşma, sınıf temelli eleştirilerin, yerini devlet merkezli eleştiriye bırakması sonrasında Neo-Marksist kuramcıların radikal yaklaşımlarının yeniden gündeme gelmesidir. Kentsel eşitsizliklere vurgu yapan bu yeni dönem çalışmaları içerisinde, şehir planlama kökenli kent araştırmacısı Tarık Şengül’ün Kentsel çelişki ve siyaset başlıklı çalışmasında yer alan makaleleri dikkat çekicidir. Radikal kent kuramlarına ve küreselleşmenin mekan üzerindeki etkisine eleştirel bir bakış açısı getiren Şengül’ün çalışmalarının değerlendirmesi, yazının odak noktası olmasıyla birlikte; kent sosyolojisinde ekonomi-politik yaklaşımın ortaya çıkışı ve Türkiye’de bu alanda yapılan çalışmaların tarihçesine de değinilecektir.

Öz: Kadınların kent hakkı genelde erkekler ile kadınlar arasında var olan cinsiyet eşit-sizlikleri ve kentsel mekânın erkek egemen karakteri üzerinden tartışılmaktadır. Kadın-ların kentsel deneyimlerini bu iki yapısal öğeden bağımsız düşünmek kuşkusuz mümkün değildir. Ne var ki, bu bakış açısı, kadınların gelir, eğitim, ırk, etnisite, dil, din gibi taba-kalaşmaya sebep olan sosyo-ekonomik, kültürel ve mekânsal eşitsizlikler temelinde fark-lılaşmış bir grup olduğunu, deneyimlerinin, yapabilirliklerinin ve ihtiyaçlarının da bu eşitsizlikler prizmasından geçerek şekillendiğini gözden kaçırma riski taşır. Bu makale Aydın kent merkezinde gerçekleştirilmiş bir alan araştırmasının bulgularına dayanarak kadınların farklılaşan sorunlarını ve ihtiyaçlarını tespit edebilmek ve bu yönde politi-kalar ve hizmetler geliştirebilmek için, kadınlar arasındaki sosyo-ekonomik ve kültürel eşitsizliklere ve bu eşitsizliklerin cisimleştiği mekânlara, öncelikle de yaşam alanları olan mahallelere odaklanmak gerektiğini iddia etmektedir. Abstract: Women's right to the city is generally discussed in terms of gender inequalities between men and women as well as the patriarchal nature of the urban space. Of course, it is impossible to think of women's urban experiences without considering these two structural factors. However, this perspective carries the risk of overlooking the fact that women constitute a differentiated group along socioeconomic , cultural and spatial inequalities and, their experiences, capabilities and needs are shaped through the prism of these inequalities. Based on the findings of a field work carried out in Aydın city center, this article argues that in order to determine women's differentiated problems and needs and, to develop policies and services addressing them, we must first focus on socio-economic and cultural inequalities among them and then those inequalities materialized in space, especially the spaces of everyday life, that is the neighborhood.

Özet: Kentsel dönüşüm uygulamaları ilk kez 19. yüzyılda İngiltere ve Fransa'daki kentsel büyüme hareketleri sonucunda, bazı bölgelerin yıkılıp, yeniden yapılması şeklinde ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra harap olan ülkelerin inşası için yeniden gündeme gelen kentsel dönüşüm uygulamalarına, 1980'li yıllardan itibaren de ülkemizde rastlanmaya başlanmıştır. Avrupa ve dünyadaki kentsel dönüşüm uygulamalarına bakıldığında, önceleri sosyo-ekonomik ve ekolojik dönüşümden ziyade salt fiziksel bir yenilemeyi içeren projelerin; ilerleyen dönemlerde çeşitlenerek daha kapsamlı dönüşümleri sağlamaya çalıştıkları görülmektedir. Ülkemizde ise kentsel dönüşüm projeleri çoğu zaman gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerinde uygulama alanı bulmaktadır. Gecekondu ve kent içi çöküntü bölgelerin dönüşüm projelerine konu edilmeleri daha çok riskli yapılar olmaları veya kültürel miras özelliği taşıyor olmalarından kaynaklanmaktadır. Ülkemizde örneklerine sıkça rastladığımız kentsel dönüşüm projelerinde sadece fiziksel bir iyileşmenin amaçlandığı, dönüşümün diğer boyutlarının ihmal edildiği görülmektedir. Bu makalede, ülkemizde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm örnekleri; soylulaştırma, yerinden edilme ve mekânsal dışlanma gibi sosyal sorunlar bağlamında ele alınmıştır. Ayrıca, İstanbul ve Ankara gibi metropollerde hayata geçirilmeye çalışılan kentsel dönüşüm projelerinin aksayan sosyal yönü neden sonuç ilişkisi içerisinde aktarılmaya çalışılmıştır. Abstract: Firsth urban revewal applications emerged a result of the urban growth in the 19th century in England and France. Urban renewal application from the agenda again for the construction of the devastated country after World War 2. This revewal applications began to be seen in our country Since the 1980s. Urban transformation projects contained only a physical renewal in Europe and the World at firsth. Later this aplications became diversified. In our country urban renewal projects often finds applications in urban slums and collapse region; due to earthquake risk and the cultural heritage. Today, only a physical healing is intending but neglecting other aspects of transformation. In this article, examples of urban transformation carried out in our country

Hızlı kentleşen ülkelerin karşılaştıkları sorunlardan biri kontrolsüz yapılaşmalardır. Kentsel eşitsizliğin ve yoksulluğun tetiklediği süreçler, kent mekanlarında ayrışmalara neden olmuştur. Benzer sosyolojik ve ekonomik özellikler gösteren kent yoksulları zorunlu olarak bir arada yer seçmişlerdir. Gecekondu alanları olarak adlandırılan bölgeler önceleri sorun alanı olarak ele alınırken, daha sonra dönüşüm alanı olarak ele alınmaya başlanmıştır. İlk dönüştürme çabaları ıslah imar planları ile olurken daha sonra bu alanların yeni yatırım alanları oldukları farkedilmiştir. Bu evrede kent mekanı yeni bir sermaye olarak görülmeye başlanmıştır. Kentsel sermayenin yeni yatırım alanı da "kentsel dönüşüm projeleri" adı altında tanımlanmıştır. Kent mekanının yeni bir sermaye alanı ile dönüşen sadece kent parçaları değil, komşuluk, dayanışma, sosyal ilişkiler ve alışkanlıklardır. Kentsel sermaye için yatırım aracı olan dönüşüm alanlarındaki mahalleli artık sadece "hak sahibi" olarak adlandırılan bir kesimi işaret etmektedir. Bu kesim içinde kiracılar şeffaf silüetlerden ibarettir. Çalışmada örnek seçilen alan Ankara'nın en eski gecekondu alanlarından biri olan Çinçin(Gültepe) Mahallesidir. Çinçin Mahallesi, kentsel eşitsizlik, yoksulluk aşamalarından geçip "hak sahibi" olma seviyesine yükselmiş ancak kentsel dönüşüm uygulamaları sonucu bu sefer de soylulaştırma kavramı ile tarif edilir hale gelmiştir. Bu çalışmada önce kavramsal olarak kentsel yoksulluk, ayrışma ve soylulaştırma evreleri anlatılmakta, daha sonra örnek olarak ele alınan Çinçin Mahallesinde, tanımlanan evreler birlikte açıklanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kentsel yoksulluk, kentsel ayrışma, soylulaştırma, sosyal dışlanma, kentsel dönüşüm, Gültepe Mahallesi 1. GİRİŞ Yoksulluk, insanlık tarihinin her döneminde tüm toplumları ilgilendiren bir sorun olmuştur. Fakat özellikle 1980'lerde benimsenen neo-liberal politikalar ve küreselleşme toplumun geniş kesimlerini etkileyen ve yaşam koşullarını zorlaştıran etkiler yaratmıştır. Bunun yanı sıra sanayileşmenin artmasıyla ucuz iş gücü ihtiyacının artmasının bir sonucu olarak kırsal çözülmenin başlaması, kentlere yoğun göçlerin yaşanması ve kentlerde hızlı nüfus artışının yaşanması ile birlikte kentlerde işsizlik, gelir dağılımındaki dengesizliğin artması, mekansal kutuplaşmanın belirginleşmesi gibi yoksulluğu derinleştiren süreçlerin etkisi altına girmiştir. Kente göç yoluyla gelen ve kente tutunabilmek adına kendilerinden önce kente gelip kira gibi ekonomik bir yükün altına girmemek için genellikle hazine arazisi üzerinde kendi konutlarını inşa etmiş akraba veya yakınlarına yerleşen göçmenler artan kentsel yoksulluğun bir parçası haline gelmiştir. Bu kişiler kentin bir parçası haline gelmeye çalışırken kentli tarafından dışlanarak kendi içine kapalı hem sosyal olarak hem de mekansal olarak dışlanmış kent parçalarını oluşturmuşlardır. Merkezi ve yerel yönetimlerin ilk başlarda göz yumduğu hatta 1 Demet EROL, Dr.

Lefebvre'in asıl ilgisi, "kendi içinde mekan" ya da "mekandaki şeyler" değil, gerçek mekanın üretimidir. "Mekanın üretimi", mekanı kendi içinde bir şey olarak alıp incelemekten öte, toplumsal bağlamına ve üretim süreçlerine yerleştirmeyi işaret eder. Mekan (ve zaman) toplumsal olarak üretilir. Yaşanan mekan (l'espace vécu; lived space), algılanan mekan (l'espace perçu; perceived space) ve tasarlanan mekan (l'espace conçu; conceived space), mekanın üretiminin birbirinden ayrılmaz üç kurucu anıdır. Ancak bilimsel pratikler içinde "mekan"ın algılanan, bilinen ve yaşanan boyutları birbirlerinden ayrılmıştır-bunlar sırasıyla, fiziksel, zihinsel ve toplumsal mekanlara tekabül eder. Mekan, farklı boyutlarının soyutlanması ve bilimin, sadece bunların temsiline indirgenmesiyle kavranamaz; birbirinden farklı, ancak ayrılmaz bu üç boyutunu kucaklayacak, bütünlüklü bir mekan teorisi gereklidir. Hemen belirtmeliyim, Lefebvre'in mekan teorisi, sadece kavramsal ve soyutlama düzeyinde kalmaz; Marxist bir mekanpolitik projedir aynı zamanda: "Dünyayı değiştirmek için, mekanı değiştirmek gerekir". 1 Lefebvre mekanın üretimini, farklı, ancak ayrılmaz üç kurucu boyutuyla, bir üçlü

Tarihsel süreç içerisinde kentler ve kentsel mekânlar, siyasal, ekonomik, kültürel ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda değişime ve dönüşüme uğramaktadır. Kentsel mekânın değişiminde insanın ve toplulukların rolü etkili olmaktadır.
Tarım Devrimi, Sanayi Devrimi ve sonrasında mekânın ve toplumsal yapının değişimine etki eden pek çok farklı oluşum ile birlikte günümüzde meydana gelen kitlesel göç hareketleri de kentlerin ve kentsel mekânların değişiminde etkili olan başat faktörler arasında yer almaktadır. 2011 yılının Nisan ayında başlayan Suriye Krizi ile beraber kitlesel göç hareketlerinin ülkemizin de içerisinde bulunduğu farklı coğrafyalara hareketi söz konusu olup, bu süreçte başta Suriye sınırında yer alan yerleşmeler olmak üzere büyük kentlerde de Suriyeli göçmenler dikkat çekici düzeyde artmışlardır. Kitlesel göç hareketleri nedeni ile kentsel mekân üzerinde sosyal kümelenmelerin meydana gelmesi, kimlik ve kentsel kimlik konularının farklı boyutlarıyla tartışılmasına/gündeme gelmesine neden olmuştur.
Bu doğrultuda çalışmanın temel amacı, Suriyelilerin, İstanbul Metropoliten Alanı’nda sosyal ve mekânsal olarak ötekileştirilmeleri ile fizik mekân üzerindeki dağılımını ve Suriyelilerin mekânsal olarak kümelendikleri yerleşimlerde mekânsal kimlik değişimini ortaya koymaktır. Bu çalışmanın kuramsal çerçevesini “mekân”, “yer”, “kimlik” ile “kentsel kimlik” ve “öteki” ile “ötekileştirme” kavramları oluşturmaktadır.
Sosyal ve mekânsal kümelenmeler ile kimlik arasında yakın bir ilişkinin olduğu düşünülerek, ayrışmaların, fizik mekânda ve kentsel kimlik bağlamında değişimlere neden olduğu tespit edilmiştir. Alan çalışması olarak seçilen İstanbul Metropoliten Alanı’nın Fatih İlçesi (Tarihi Yarımada) sınırları içerisinde ötekileştirilen – öteki olarak tanımlanan Suriyelilerin, sosyal ve mekânsal olarak en yoğun kümelendikleri kentsel mekân üzerinden kentsel kimliğe olan etkileri değerlendirilmektedir.

Barajlar, fiziksel bir olgudan ziyade, toplumsal bir olgu olarak cereyan etmektedirler. Çünkü barajların, ortaya koyduğu sonuçlar bakımından bölgede yaşayan halk üzerinde sosyolojik etkileri bulunmaktadır. Bu çalışma, baraj bölgesinde yaşayan insanların baraja yönelik algı ve tutumlarını, baraj nedeniyle toplumsal yapıda meydana gelen değişimleri ve mekânsal dönüşümü anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, çalışmanın temel inceleme nesnesini Artvin'in Borçka ilçesinde yer alan Muratlı Barajı ve bu baraj bölgesinde yer alan Karşıköy halkı oluşturmaktadır. Bu bağlamda, Karşıköy'de yaşayan 4 erkek ve 2 kadın olmak üzere toplamda 6 kişiyle nitel araştırma yöntemi aracılığıyla derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Alan araştırması sonucunda, barajın, bölgede yaşayanlar açısından çok farklı algı, tutum ve değerler içerdiği, toplumsal yapıyı dönüştürdüğü ve mekânsal dönüşümün farklı sosyolojik izleklerinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Akpinar, İ.Y., Paker, N., Küresel İstanbul’un mekansallaşması: “kap(ı/a)lı  özel siteler”, IAPS-CSBE Network Kültür ve Mekan Toplantıları, KENT, KÜLTÜR VE KONUT, ulusal sempozyum: 1, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul , 14-16.12.2007. IAPS-CSBE Network Kitap Serisi: 7-Kent, Kültür ve Konut, s. 168-176, ISBN: 978-975-6437-77-3, 2007
(Book acquisition index, www.acqweb.org/; http://hollis.harvard.edu  tarafından taranmaktadır)

Günümüzde İstanbul, 1980’lerden beri süregelen politik kırılmalar, radikal sosyo-ekonomik değişimler ve soğuk savaş sonrası küreselleşen dünya ile entegre olmaya başlayan dönüşümün, Türkiye’deki hem baş aktörü, hem de sahnesi konumundadır. Küresel kent coğrafyası, bir yandan ‘dünyayla bütünleşen bir kent’ imgesini pekiştirip, daha iyi yerel servis ağlarının, daha iyi yaşam koşullarının sinyallerini verirken; pratikte, küreselleşmenin ve sosyal parçalanmanın fiziksel izdüşümlerini de içermektedir. Bu dönüşüm içinde de, farklı sosyal grupların, iş mekanlarının, sosyal ve yaşam mekanlarının ayrıştığını gözlemlemek mümkün hale gelmiştir. Bugün bir anlamda, 1990’larda sosyal tehlike olarak işaret edilen “kamusal mekanın ayrışması”nın ve bunun bir sonucu olan “bağlamından koparılmış mekansal kurgular”ın tanıkları ve aktörleri konumundayız.

Çalışma, bu çerçevede, bağlamından koparılmış mekansal kurguların tipik örneklerini oluşturan, ‘kapalı kapılar ve yüksek duvarlar ardındaki yeni lüks (konut) yaşam tarzlarının’, mimari tasarım, lüks tüketim, küreselleşme, kültürel kimlikler ve temsiliyetler üzerinden okunması yolunda bir iz sürmeyi; farklı kentsel mekansallaşmalarda, küreselleşmenin karşıt ve ayrıştırıcı katmanlarına dikkat çekmeyi ve deneysel bir kent okuması olarak sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler: Küresel İstanbul, mekansallaşma, özel siteler, (değişen-dönüşen) yaşam tarzları ve konut

Bu makalede Suriyeli mültecilerin Antakya kentindeki mekânsal dağılış örüntüsü haritalanarak onların yüksek konsantrasyona sahip olduğu mahalleler ayırt ediliyor ve etnik mekânsal ayrışmanın izleri aranıyor. Çalışmada mekânsal dağılış için benzemezlik, maruziyet ve lokasyon katsayısı endeksleri kullanılıyor, çeşitli kurumlardan sağlanan yerli ve mülteci nüfuslarına ilişkin verilerle yapılan endeks hesaplamasından elde edilen sonuçlar, CBS ortamında görselleştiriliyor. Çalışmanın bulguları, Antakya kentinde mülteci mekânsal ayrışmasının varlığına işaret ediyor. Dağılış örüntüsü, mültecilerin kent merkezi ve yakın çevresinde kümelenme ve merkezileşme eğilimini ortaya koyuyor.

Mekanın örgütlenmesi, mimarlık mesleği edimi içinde var olan sosyolojik, ekonomik ve politik boyutları ile anlam kazanan bir eylem alanı olması ile disiplinler arası bir okuma ile anlaşılabilecek bir olgudur. Dünyada ve Türkiye'de bahsedilen boyutları şekillenmekte olan kentsel mekanın farklı literatürlerden okuması ve pratikteki durumla ilişkilendirilmesi ayrışma problemini anlamada ve yorumlamada yardımcı olmaktadır. Mekan örgütlenmesinin Küreselleşme ile birlikte, mekan ayrışması üzerinden şekillendiği görülmektedir. Bu çalışmada, ayrışma mekanların temelindeki "ontoloji" ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, farklı disiplinlerde ortaya çıkan söylemlerle mekânsal ayrışma ilişkisini kurgulayabilmek için küresel tüketim ile değişen kent ve değerleri üzerinden, ekonomik, politik ve sosyal yaklaşımları içeren söylemler ve coğrafi, çevresel davranış ve ekonomik alanlarda ön plana çıkan bazı temel teoriler; Lefebvre'in mekânsal pratiği tanımlaması içinde irdelenmiştir. Mekânsal ve toplumsal pratiklerin ayrışma kavramı bağlamında kurduğu ilişkinin alt okumalar ile geliştirilebileceği iddia edilmektedir.

Özet: Suriye'nin Der'a şehrinde duvara düzen karşıtı slogan yazan on beşe yakın çocuğun tutuklanmasıyla fitili ateşlenen Suriye İç Savaşı'nın etkileri, 2011 yılının Mart ayı itibariyle Türkiye'de de hissedilmeye başlanmıştır. Suriye ile sınır komşusu olan Gaziantep'e ilk sığınmacılarda bu dönemde göç etmeye başlamıştır. Gaziantep'te kent merkezine yerleşen sığınmacıların mekânsal kümelenmeyi (bir anlamda gettolaşma) tercih ettiği söylenebilir. En basit ifadeyle göç etmiş, başka yerden gelmiş olmanın verdiği korku, belirsizlik, ait olmama duygusu, sığınmacıların özel ve kamusal alanda yaşadığı deneyimler ve gündelik yaşamda karşılaştıkları ayrımcı tutum ve davranışlarla pekişmektedir. Bu çalışma ile Gaziantep'te kent merkezinde yaşayan Suriyeli sığınmacıların hayatı mekânsal yaşam alanı, aidiyet duygusu ve ayrımcılık bağlamında ele alınmıştır.

Mekânsal ayrışma tartışmalarında ırk, etnisite ve sınıf temelli farklılıklar ele alınırken toplum-sal yaşamdaki yeni dinamiklerle birlikte tartışmalara toplumsal statü, kültürel düzey ve yaşam biçimi gibi etkenler dahil edilmiştir. Bu araştırmada kentsel politikalarla ve toplumsal olarak üretilen ve sürdürülebilir kılınan mekânsal ayrışma, İstanbul'un Karaköy semti üzerinden ele alınmıştır. Araştırmada Karaköy semtinin güncel sosyal, ekonomik, kültürel ve mekânsal özel-likleri ele alındığında semtin bu özelliklerinin şekillenmesinde birçok farklı etkenle karşılaşıl-mıştır. Karaköy'de kültür ve sanat alanının genişlemesi, Galataport Projesi ve Beyoğlu gene-linde yaşanan olaylar sonucu farklı sektörleri içinde barındıran Karaköy toplumsal sınıflara ve gruplara bir arada ama farklı bölgelerde ev sahipliği yapmaya başlamıştır. Araştırmada Kara-köy'deki ayrışmanın ekonomik temeli olsa da Bourdieucü anlamda sermayeler temelli yaşandığı ortaya konulmuştur. Kültürel sermaye ayrışmayı oluşturan temel belirleyici olmuştur. Durum çalışması olan araştırmada 36 derinlemesine mülakat ve gözlem ile gerçekleştirilen saha çalış-ması esnasında yürüme yöntemi kendiliğinden gelişmiştir. Katılımcılarla sahada yapılan yü-rüyüşlerle katılımcıların Karaköy algıları hakkında bilgi edinilmiş ve semtin mekânsal ayrış-ması haritalandırılmıştır. Araştırmada kullanılan yürüme yöntemi literatürde gezici yöntemler başlığında rehberli gezi yöntemi olarak yer almaktadır. Çalışma bu bağlamda kent çalışmala-rında yeni metodolojik arayışlar tartışmasına katkı sağlamaktadır. Yürüyüşlerle ortaya çıkan hayali sınırlar kentlinin kent mekânıyla ve toplumla kurduğu ilişkiyi göstermesi bakımından önem taşımaktadır. Anahtar Kelimeler: Mekânsal ayrışma, sosyo-ekonomik ayrışma, kentsel dönüşüm, kültürel sermaye, rehberli gezi.

KentleĢmenin günümüzde içinde bulunduğu süreçte küreselleĢmenin ortaya çıkardığı mekânsal dönüĢümün gerçekleĢmesi ve ihtiyaç duyduğu mekânın üretilmesinde kentsel projeler temel araç niteliğindedir. KüreselleĢme ile birlikte kentlerin öneminin ülkelerin önemlerinin önüne geçmeye baĢlaması ve küresel kentler sistemine dahil olma isteği, özellikle küresel kent olma iddiasında olan kentler açısından bir yeniden yapılanma talebine neden olmuĢtur. Bu talep ile sermayenin kentsel mekâna yönelimi birleĢtiğinde, sermaye tüketim potansiyeli olan tüm kentleri hedef alan olarak seçmekte, kentsel alanlara yaptığı müdahaleler ile fiziki değiĢimlere neden olmanın ötesinde, toplumun sosyo-ekonomik yapısını da olumsuz etkilemektedir. Bu ise sosyal açıdan eĢitsizlikleri ve çarpıklıkları arttırıcı etkilere sebep olmaktadır. Kentler ve kentleĢme süreçleri açısından ciddi bir sorun olmasının yanı sıra çok boyutlu bir nitelik taĢıyan kentsel ayrıĢma olgusu, içeriği itibari ile iki bileĢene sahiptir. Bunlar, sosyoekonomik ayrıĢma ve mekânsal ayrıĢma olarak tanımlanmaktadır. Bu iki ayrıĢma türü aralarındaki yakın iliĢki ile birbirinin üreticisi ve destekleyicisi konumunda yer almaktadır. Dünya genelinde yaĢanan neoliberal kentleĢme süreci de sahip olduğu mantık ve kullandığı araçlar itibarı ile kentsel ayrıĢmayı bu iki bileĢen bakımından arttırıcı etkiye sahiptir. ÇalıĢma kapsamında, "Ġstanbul"da sembol kentsel projeler niteliğindeki Sulukule, TarlabaĢı ve Taksim Meydanı Projeleri, amaçları, özellikleri, yöntemleri ve sonuçları itibariyle kentsel ayrıĢmaya neden olmakta mıdır?" sorusu sorulmuĢtur. Ayrıca ele alınan projelere kamu yararı, kentsel mekânın kullanımında eĢitlik ve adalet konuları açısından yaklaĢılmıĢ, yeni ayrıĢma süreçleri yaratılmadan var olan kentsel ayrıĢmanın ortadan kaldırılması konusu üzerinde durulmuĢtur.

Özet Mekânsal ayrışma, insanların var olan ayrışma ve farklılıklarının kentsel mekâna yansımasıdır. Mekânsal ayrışma, modern kenti karakterize eden, çok farklı biçimlere sahip ve yaygın olarak sosyal bir sorun olarak algılanan bir durumdur. Gelir seviyesi, eğitim düzeyi, dini ve etnik kimlikler, siyasi tercihler vb. onlarca etkenin rol oynadığı mekânsal ayrışma toplumdaki farklı kimlikler, önyargı ve kalıp yargılardan beslenir. Mekânsal ayrışmanın farklı bir biçiminin konu edildiği bu çalışmada amaç, Şanlıurfa'da yaşayan ve kamu kurumlarında çalışan, Şanlıurfalı olmayan memurların kentte yaşadığı ayrışma biçimleri ile bunların nedenlerini ortaya çıkarmaktır. Bu amaçla bir anket çalışması uygulanmıştır. Kent merkezinde yürütülen çalışmada farklı kamu kurumlarından memurlara kent ve kent yaşamına ilişkin sorular yöneltilmiştir. Anket sonuçlarına göre Şanlıurfa'da görev yapan kamu personeli kentin sorunlarına karşı ilgisiz davranmakta, yerel medya organlarını takip etmemektedir. Memurların toplumla ilişkisi sınırlı olup, daha çok aile içi etkinliklerin ağırlıklı olduğu bir günlük yaşam sürdürmektedirler. Kırdan kente geçiş sürecinde bir tarım toplumu görünümündeki Şanlıurfa'nın sağlıksız kentleşme süreci, aşiret ve cemaate dayalı toplumsal yapısı ile kültürel ve sosyal farklılıkları memurlar için ayrıştırıcı bir sosyal çevre oluşturmaktadır. Diğer taraftan, memurların eğitim ve gelir seviyesinin yüksekliği ile ortak yaşam tarzları karşı bir ayrışma aracı olarak önümüze çıkmaktadır.

OTHER ENVIRONMENT BEHIND THE LUXURY HOUSING AREA: THE CASE OF NARLIDERE IN İZMİR
ABSTRACT
Especially after 1980 in the world, with the concept of decentralization processes, metropolitan cities began developing the outskirts of the city in Turkey and the majority of people desire to live on the peripheries of the city. It is showed that many social groups resided in the same district. Behind the luxury home, there is both luxury and non-luxury housing namely poor housing.
There is a variety of the same built environment in luxury housing and the other built environment, which includes low life standards and urban slums, especially in urban environment. The upper middle class and the low income groups reside in the same place in peripheries of city.
This article examines the relationship between luxury and low-income housing, as well as ways to alter physical aspects of the built environment and social life. The goal of the study was to examine and interpret changes in the landscape, as well as the physical and sociocultural environments of luxury homes and other types of dwellings in Narlıdere in İzmir.
For the paper, satellite images, quantitative data, strategic and implementation plans and spatial analysis such as land use, housing types, building information, visual materials are used. As a result, Narlıdere includes not only luxury home sections, but also poor housing areas behind the luxury housing areas, and people from many social categories coexist. In terms of spatial, and sociocultural links, there is a connection between these groups.
Key Words: Other; Periphery; Luxury; Poor; Narlıdere

Öz: Bugün, modern kentlerin pek çoğu ırki, etnik, göçmen, yoksul, sığınmacı vb. sosyal kesimler üzerinden cereyan eden kronik sosyal düzensizlikle baş etmek durumundadır. Yoksulluk tabanlı sorun alanlarının çokluğu kent ilişkilerini ve kentsel sosyal bünyeyi istikrarsızlaştırmaktadır. Kentsel gündelik yaşamın tüm şubelerini sosyal düzensizlik girdabına sürüklemektedir. Küresel yoksul/göçmen akışları, iktisadi krizler, işsizlik, sosyal devletten geri çekilmeler ve ekonomideki daralmalar neticesinde dünya ölçeğinde yaşanan iktisadi ve politik tehditler, kentsel dengelerin altüst olmasına, istikrarsız ve çarpık ilişki formlarının inşasına, devasa sorun alanlarının oluşmasına yol açıyor. Bu yazıda, kentlerin yoksulluk tabanlı parçalanan iktisadi, sosyal ve mekânsal veçhelerine ve bunların sosyal düzensizlik yaratma potansiyellerine makro bir perspektiften bakılmaktadır. Abstract: Today, many of the modern cities are to cope with chronic social disorder that is caused by social sections such as racial, ethnic, nomadic, poor and defectors. The multitude of fields related to poverty makes city relations and urban social enlargement unstable. It puts all branches of urban daily life into unstability whirlpool. Economic and political threads caused from global poor/ immigrant flow, economic crisis, unemployment, refraining from social state and contractions in economy are causing urban balances to be upside down, it is building unstable and warped relationship forms and causing enormous problematic areas. In this study, the economic, social and environmental aspects of the splited poverty rooted urbans and their potential of creating social unstabilities are examined in a macro perspective.

Hasan Ferit Gedik’in 31 Ekim’de Gülsuyu’nda öldürülmesinin ardından, Türkiye kamuoyu Gülsuyu, Gazi Mahallesi, Okmeydanı, 1 Mayıs Mahallesi (resmi adıyla Mustafa Kemal Mahallesi), Armutlu gibi yoğunluklu olarak Alevi ve Kürtlerin yaşadığı ve sol grupların  örgütlü olduğu mahallelerde yıllardır sürmekte olan bir çatışmadan haberdar oldu.  Hem kendi mahallesinde hem de başka mahallerde uyuşturucu satıcılarına ve kentsel dönüşümün yol açtığı/açacağı mülksüzleştirme ve yerinden edilmeye karşı mücadele eden bir gencin kafasına sıkılan kurşunlarla öldürülmesi kabul edilmesi pek kolay bir durum değil elbette. Oysa  bu  kabul edilmesi güç durum, yukarıda adını saydığım mahallelerde  yaşayanlar için  çok uzun süredir olağan bir tablo.  Bu mahallelerde 1990’ların sonlarından, ama esas olarak 2000  başlarından itibaren yüzlerce genç uyuşturucu satıcılarına karşı verdikleri mücadele sırasında yaralandı, hastanelik oldu ya da terör tutuklusu olarak cezaevine girdi. Bu yazıda, Hasan Ferit Gedik’in öldürülmesiyle görünür olan devrimci gençler, suç örgütleri/uyuşturucu satıcıları  ve  polis arısındaki, bizi dedektifvari bir düşünme biçimine çağıran,  çatışmalı ilişkinin toplumsal ve siyasi bir analizini yapmak; yani, devrimci gençlerin suç örgütlerine karşı verdikleri bir mücadelenin sonucunda ortaya çıkmış gibi görünen bu tabloyu daha geniş bir bağlamda, çağdaş kapitalizmin yeninde üretilmesini sağlayan iki önemli  ve birbiriyle bağlantılı yönetim tekniği olan suçlulaştırma ve siyasetsizleştirme (depolitizasyon) bağlamında anlamaya çalışmak.

Mekânsal Planlama Sistemi ve Kurumsal Yapılanma Komisyonu, ülkemizin planlamaya ilişkin mevcut kurumsal yapısının ve bu yapıda işleyen mevcut planlama pratiği ve sürecinin gözlenen sorunlarından hareketle, yeni bir planlama anlayışı ve yeni bir kurumsal yapı
önerisi geliştirmeyi amaçlamıştır. Bu ana çerçevenin oluşturulmasında başlangıç noktasını; sürdürülebilir, yaşanabilir ve hakçalık ilkelerini sağlayacak yaşam çevreleri yaratmaya dönük olarak yaşanmakta olan sürece bir müdahale çabası oluşturmuştur. Bu çaba ise yeni bir
yönetim ve planlama anlayışını da beraberinde getirmektedir.
Yeni yönetim anlayışı, temsili demokrasinin yanı sıra katılımcı demokrasinin hayata geçirilmesini, şeffaflığı, hesap verilebilirliği, yaşamına ve yaşadığı çevreye duyarlı ve sorumluluk üstlenen yurttaşlığı, ulusal politikalarla yönlendirilen yerelin, aynı zamanda kendi özgün potansiyellerini ortaya koymasında kolaylaştırıcılığı ve atılımcı gücünün
desteklenmesini içermektedir.

Birikim’in  Ocak sayısındaki  “Kapitalizm, Suçlulaştırma ve Siyaset” başlıklı yazımda,  Hasan Ferit Gedik’in öldürülmesinin ardından gündeme gelen “Gülsuyu ve benzeri mahallelerde neler oluyor?” sorusuna cevap vermeye çalışıp, bu mahallerdeki, mahallelilerin tabiriyle çeteler, polis ve devrimci gençler arasındaki çatışmalı ilişkinin analizini yapmıştım. Bu makalede biraz daha geriye gidip,  yoğunluklu olarak Alevilerin yaşadığı mahallelerin 1990’lardan itibaren nasıl şiddetin gündelik hayatın bir parçası olduğu mekanlara dönüştüğünü tartışıp ve bu mahallelerde şiddetin normalleşmesinin toplumsal ve siyasi etkileri üzerinde duracağım. Ocak sayısındaki yazıda siyasetsizleştirmenin (depolitizasyon) ve bunun araçlarından biri olan suçlulaştırmanın kapitalist üretim ve sömürü ilişkilerinin yeniden üretilmesini sağlayan en önemli süreçlerden biri olduğuna değinmiştim. Bu makalede ise yine önemli iktidar teknikleri olan farklılaştırma (differentiation),  mekânsal  ayrıştırma ve izolasyon süreçleri üzerinde duracağım.

Özet: Kapalı/kapılı siteler, küreselleşme, neo-liberal ekonomi politikaları, genişleyen yeni orta sınıflar ve bunların değişen konut tercihleri nedeniyle ülkemizde sayılarını hızla arttırmaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte hızlı bir şekilde inşa edilebilen kapalı/kapılı konutlar; korku, güvenlik, sosyal donatı alanlarının gelişkinliği, daha fazla yeşil alan ve huzurlu bir yaşam gibi söylemlerle yeni sahiplerini kendisine çekmeye çalışmaktadır. Bu çalışmada Ankara'nın Batıkent ve Çakırlar bölgelerinde yer alan Akkent konutlarında yaşayan kişilerin; Sosyo-ekonomik profilleri, konutları tercih sebepleri ve komşuları ile ilişkileri literatür ve alan araştırması yoluyla belirlenmeye çalışılmıştır.

Küreselleşen dünya sisteminde, son 30 yıl içinde birçok kent, yönetim sisteminden kentin fizik-mekanına; ekonomiden tüketim alışkanlıklarına kadar kentlilerin yaşamının her alanında hızlı bir değişim süreci içerisine girmiştir. Bu değişim sürecinin en büyük yansımaları ise tarihi kent merkezleri ile yakın çevrelerinde gözlemlenmektedir. Tarihi ve kültürel açıdan korunması gerekli fiziksel doku, sosyal ve ekonomik çeşitliliğe sahip olan bu kent merkezleri, özellikle kentsel turizm ve tüketim hizmetlerinin hızla gelişimi ve artan önemi ile birlikte geleneksel yapılarını, kimliklerini ve özgünlüklerini kaybetme sürecine girmektedir. Tarihi kent merkezlerinde söz konusu olan değişim süreci boyunca, tarihi dokudaki eski konut yapılarının işlevleri ve kullanıcıları değiştirilmektedir. Bir başka deyişle, kentsel alan; ranta, doku ile uyumsuz yapı ve işlevlere bırakılırken, mevcut kullanıcılar bu sürecin dışına itilmekte, bunun sonucu olarak da bir "soylulaşma" süreci ortaya çıkmaktadır. Soylulaşma sürecinin en büyük yansımaları ise şüphesiz ki kenti oluşturan bireylerin yaşam biçimlerinde ve kente yükledikleri anlamda görülmektedir. Bireyin kentteki yeri ve kentin bireydeki anlamı bu noktada kentlilik bilinci kavramının önemini karşımıza çıkarmaktadır. Soylulaşma sürecinin ortaya çıkış nedenleri de, sürecin sosyo-mekansal sonuçları da kentlilik bilincinin oluşmasında, gelişmesinde ve bu bilincin biçimlenerek değişmesinde önemli bir unsurdur. Bu bağlamda, Bursa tarihi kent merkezinde ortaya çıkabilecek olan soylulaşma süreci ile bireylerin bilinç düzeyi ve kentlilik bilincinin bileșenleri arasındaki ilişkinin ortaya konması çalışmanın temel amacı olarak belirlenmiştir.

Kente göç hareketinin başlamasıyla birlikte kentlerde yaşanan nüfus artışı ve bunun sonucunda ortaya çıkan gecekondulaşma süreciyle paralel olarak gelişen kapalı siteler, kentlerde sosyal ve mekânsal ayrışmaya sebep olmaktadır. Kapalı siteler; sakinlere, yeni bir kimlik yükler, prestij göstergesi olan yüksek standartlı konutlar ve izole yaşam sunar. Ayrıca çevrelerinde yarattıkları "sınır"ları, dışarıda kalanları ötekileştirmek amacıyla oluşturur ve bu beşerî sınırlar kent içinde sosyo-mekânsal ayrışmaya sebep olur. Çalışma kapsamında İstanbul'da kapalı sitelerin ilk görüldüğü bölge olan Beykoz'da, bu ayrışmanın çok net okunabildiği alan olan Acarkent-gecekondu bölgesi seçilmiştir. Beykoz, farklı sosyal grupları, yaşam biçimlerini ve konut tiplerini bir arada barındıran bir yapıya sahiptir. Acarkent ve gecekondu bölgesinde ise iki alanı birbirinden ayıran Paşabahçe-Polonezköy yolu bir sınır niteliğindedir. Makalede, sosyo-mekânsal ayrışmaya sebep olan faktörler ve sınırın mı yoksa ayrışmanın mı önce oluşarak diğerini tetiklediği sorularına cevap aranmıştır. Alan, yürüme ve sürüklenme eylemleri ile gerçekleştirilen psikocoğrafya yöntemi kullanılarak fiziksel, sosyo-ekonomik ve duyusal ayrışma kavramları bağlamında analiz edilerek değerlendirilmiştir.

A collaborative workshop between Tree School /Campus in Camps based in Dhesiheh Camp West Bank and MAU Architecture grad.program.

Isshaq Albarbary, Alessandro Petti, Sandi Hilal, Pelin Tan, David Harvey, Ayat Al Turshan.
3 days workshop (Architecture after Revolution, Urban Commons, Alternative Pedagogies)
in Dheisheh Camps, Al Fawwar Camp, Shufat Camp.
September, 2015