Madencilik Tarihi

Ülkemizde sosyal devlet temelinde çalışanlar için güvenli bir çalışma ortamı sağlanması için madencilik sektörü ile ilgili birçok kanun ve yönetmelik bulunmakta olup, özellikle İş Kanunu’nu temelinde Maden Kanunu ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile birçok yükümlülük getirilmiştir. Türkiye’deki maden mevzuatı; özellikle madencilikle ilgili ruhsat alımı, maden işletme projelerinin yapılması, işletim, denetim, kural ihlalleri belirleme, ocakların faaliyet durdurması ve ruhsat iptali gibi kısıtlı konuları düzenlemek suretiyle dolaylı ya da doğrudan olarak maden işletmelerindeki iş sağlığı ve güvenliği şartlarını da etkilemektedir. Rödovans, maden ruhsat sahalarının işletme hakkının özü kendisinde kalması koşuluyla hak sahibi tarafından sözleşme ile gerçek veya tüzel bir kişiye, bir süre tahsis edilmesidir. Bu sözleşme gereğince, rödovans veren, maden ocağının işletilmesini üstlenen özel veya tüzel kişi, ruhsat sahibine, ürettiği her bir ton maden için önceden ödemeyi taahhüt ettiği meblağ kadar bir ücret öder. İşte bu sözleşme ilişkisine rödovans sözleşmesi denilmektedir. Rödovans sözleşmeleri ruhsat sahibi ile rödovansçının kendi iradeleri ile düzenlenmektedir. Tarafların hak ve yükümlülükleri ile ilgili kanuni bir düzenleme bulunmamakta olup temelinde maden ruhsatının belirli bir süre için kullanım hakkının üçüncü kişiye bırakması karşılığında ruhsat sahibine rödovans adlı kullanım bedeli yer almaktadır. Bu çalışmada, rödovanslı maden sahalarında meydana gelen iş kazalarında kullanım hakkının üçüncü kişiye devri noktasında ruhsat sahibi ve rödovansçı firmanın hukuki sorumlulukları hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. In our country, there are many laws and regulations related to the mining sector in order to provide a safe working environment for employees working on the basis of the social state, and many obligations have been imposed with the Mining Law and Occupational Health and Safety Law, especially on the basis of the Labor Law. Mining regulations in Turkey; It also affects the occupational health and safety conditions in mining enterprises indirectly or directly by regulating limited issues such as obtaining licenses related to mining, conducting mining operations projects, determining the operation, inspection, rule violations, stopping the operations of the quarries and canceling the license. Redevence (royalty-lease charges) is a contract that allocates mine searching rights and mining claims to a natural person or a legal person for a while. In accordance with the contract, the party of contact, a natural or legal person who has gain mine claim (hirer) due to pay a rental to the holder of mining license up to contract. This contract is called as redevence (royalty-lease charges). Redevence (royalty-lease charges) contracts are drawn up by the license holder and the royalty own. There is no legal regulation regarding the rights and obligations of the parties, and on the basis of the mining license, the usage fee called royalty to the license holder in return for the right of use for a certain period of time to a third party. In this paper, detailed information will be given about the legal responsibilities of the license holder and royalty firm at the point of transfer of the right of use to third party in occupational accidents occurring in mining sites with royalty.

Türkiye Cumhuriyeti’nde hiçbir yatırım yoktur ki evveliyatı olmasın, her büyük yatırımın arkasında  tarihi bir geçmiş,planlama ve projeler mevcuttur. Daha önce de tarafımızdan ifade edildiği üzere Akkuyu Nükleer Enerji Santrali ve Çanakkale 1915 Boğaz Köprüsü gibi dev yatırımların ilk adımları daha önce zaten planlanmış, mevcut şartların oluşması ile de aksiyon alınarak soyut hususlar somutlaşarak  vücuda gelmiştir. Devletimizin özellikle enerji ulaşım maden politikaları sayesinde oluşacak  güçlü iktisadi ve sınai teşebbüsler her safhada kalkınmamızı sağlayacaktır.
Sadece bugün değil Osmanlı Devleti ve ondan daha önceki medeniyetlerde de Biga Yarımadası’nda muhtelif birçok maden bulunmakta ve işletilmekte idi. Bölgemizdeki değerli madenler sırası ile; Troyalılar, Roma, Bizans ve Osmanlı olmak üzere birçok dönemde işletilmiştir. 19.Yüzyıldan itibaren Sultan Abdülaziz dönemine kadar devlet eliyle işletilen madenler daha sonrasında yerli ve yabancı yatırımcıların ilgi odağı haline gelmiştir. Fatih Sultan Mehmet dönemindeki kazanılan askeri ve siyasi zaferler, Devlet’in her konuda tekamülüne(olgunlaşması, gelişmesi) fırsat vermiştir. Osmanlıca tekil manada ‘’Maden’’ çoğul  manası ise ‘’Maadin’’ olarak adlandırılmaktadır. 1858 Arazi Kanunnâmesi’nin 107. maddesi ; madenlerin mülkiyeti ve alınacak vergileri, madenin bulunduğu arazinin türüne göre tayin etmesine rağmen işletme yöntemleri, imtiyaz sahiplerinin sorumlulukları, işçilerin durumları gibi birçok önemli husus tam bir çözüm sunmadığı için 1861’de ilk maden nizamnamesi(tüzük) yürürlüğe girmiştir. 1861 Maden Nizamnâmesi’nin en önemli noktalarından biri yabancılara ilk defa maden ihalelerine hissedâr olarak katılabilme imkanını tanımasıdır.  O günün şartları ve madencilerin talepleri doğrultusunda 1869, 1887 ve 1906’da
kaleme alınan nizamnâmelerle Osmanlı&Türk Maden Hukuku oluşturulmaya çalışılmıştır.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk zamanında yapılan İzmir İktisat Kongresi vesile ile sanayileşme ve kalkınma politikaları oluşturulmuş Türk yasalarına ve Misak-ı İktisadinin menfaatlerine uyulması şartıyla da yabancı sermaye teşvik edilerek madencilik faaliyetleri de geliştirilmeye çalışılmıştır. Ülkemizin doğal kaynaklarının tespitine yönelikte 14 Haziran 1935’te MTA(Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü) kurulmuştur, aynı gün MTA ile birlikte ETİBANK kurularak verimliliği ve ekonomikliği tespit edilen maden sahalarının işletilmesine, üretimin gerçekleştirilmesine ilişkin görev tanımı yapılmıştır.
Atatürk’ten sonraki dönemde kurulan Devlet Planlama Teşkilatı(DPT) tarafından Madencilik Özel İhtisas Komisyon Raporları hazırlanarak Beş Yıllık Kalkınma Planları oluşturmak suretiyle ülkemizin bütün imkan ve kaynakları belirtilmeye çalışılmıştır. Altın rezervleri ve muhtelif birçok maden yatakları, maden işletmeleri, istihdam ve ülke ekonomisindeki katma değeri gibi birçok hususlar bu planda yer almaktadır. 1985’te Turgut ÖZAL zamanında Maden Kanunu’nda yabancı sermayeli firmalarında ruhsat almasına yönelik yapılan değişiklikte Türkiye’deki Altın Madenciliği Yatırımlarını hızlandırmıştır. Şu anda DPT, 2018 yılında Strateji ve Bütçe Başkanlığına(SBB) dönüştürülerek ilgili faaliyetlerini icra etmektedir. Bu makalemizde birçok resmi rapor belge, Değerli Akademisyenlerin makaleleri ve Tarihçilerin bilgileri ışığında detaylı ve tarafsız bir yazı sizlere sunulmuştur.

ilgili link adresi;
http://www.kaleninsesi.com/makale/osmanlidan-gunumuze-biga-yarimadasinda-altin-madenciligi-3775/

Türkiye’nin çeşitli illerindeki açık ocak maden işletmelerinde çalışan işçilere, maden işletmelerinde alınması gereken asgari iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin varlığı sorulmuştur. Bunun için bazı anketler hazırlanmış ve işçinin sadece kendi işi için değil tüm maden sahası ve işletmesi için fikir sahibi olup olmadığı ölçülmüştür. Hazırlanan soruları arttırmak tabi ki mümkündür fakat en basit haliyle iş sağlığı ve güvenliği kültürünün araştırılması planladığı için soruların detay ayrıntıları ankete konulmamıştır. Ankette sorulan sorular başlıklar haline ayrılarak işçilere sunulmuştur. Böylece işçinin farklı alanlardaki önlemler hakkında kendisini de ilgilendiren sorunları görmesi sağlanmıştır. Kısacası işçilerin en basit haliyle kendi çalıştıkları maden ocaklarında Risk Analizi ve Değerlendirmesi yapmaları sağlanmıştır. Böylece hem maden ocağı hem de işçinin İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü’nü ne kadar bildiği ve uyguladığı araştırılmıştır.

Dünyanın en eski yerleşimlerinden biri olan Anadolu'da tarih boyunca çok çeşitli medeniyetler, sayıları yüzlerce olan doğaltaşları yarattıkları eserlerde ve binalarda kullanmışlardır. Bu doğal taşlardan en yaygın kullanılanları jeolojik, teknik ve mimari açıdan değerlendirilen bir çalışma "ANADOLUNUN BİNLERCE YILLIK DOĞALTAŞLARI".

Mitoloji, söylencelerinden daha ziyade, geniş halk kitlelerinin doğa olaylarını ve yaşadıklarını yorumlayış biçimidir. Çocukluğumdan bu yana merakım olan mitoloji ile mesleğime olan saygımı birleştirerek, Dünya Mitolojilerinde (hikaye, destan, efsane, anlatı, öykü vs.) yer alan madenler ve madencilik konularını bağdaştırmaya çalıştım. İlginizi çekeceği umuduyla,

Nadir AVŞAROĞLU
Maden Mühendisi

Avrupa’daki sanayileşmeyi yakalayamayan Osmanlı Devleti, 19. Yüzyılın ortalarında sanayinin hammadde kaynakları olarak orman, maden ve ziraat ürünlerini görmüş ve bu doğrultuda adımlar atmıştır. Bu doğrultuda teknik eğitime de önem verilmiş ve 1857 yılında Maadin Mektebi ile 1873 yılında Orman ve Maadin mektebi açılarak teknik elemanlar ve mühendisler yetiştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma bu iki okulu ve Osmanlının maden mühendisliği eğitimini ele almıştır.

A ltın, parlak sarı rengi, oksitlenmemesi (paslanmaması), kolaylıkla işlenebilmesi ve doğada serbest metal halinde bulunması nedeniyle bakırla birlikte insanın kullandığı ilk me-tallerden birisidir. İnsanoğlunun altın madenciliğine ne zaman başladığını kesin olarak tarihlemek olanaksızdır. Kuzey İsrail'de-ki Nahal Qana ırmağı kenarındaki Kalkolitik (Bakır-Bronz Çağı, MÖ 5500-3000) döneme ait mağara mezarlık (Gopher ve diğ., 1990) altın buluntularının tarihlenebildiği en eski yerleşimdir.

Çamardı is a county of Niğde City in Central Anatolia Region.  It falls into the Toros Mountain Ranges’ northern foot. Its surface area is 1204 km2 and its altitude is 1600 metres. The center of county has 1250 meters altitude. The surface feature of the county is very rough and hilly. One-third of the county is plateau. It belongs to the highest peek,  Mountain Demirkazık(3756m.) of the Toros Mountain Ranges. The spring “Karapınar” from Aladağ Mountain Ranges creates Ecemiş River. The territory has also Bulduruş Pass which comes along with Ecemiş river lying on Gülek Bosporus. Bulduruş Pass links to meditterian to middle anatolian and it is the most useful way to throghout Kayseri City. This way from Çukurova to Kayseri is a geological fault. the territory has continental climate and the surface is very hilly; for this reason agriculture is limited. From bronze age to our times, another income of the territory has become mining. The county has many mineral stratum of iron, copper, lead-zinc, hydrargyrum. It is known that the oldest stannic minings of Turkey(Anatolia) were here. Both minings were around Celaller village. It is found from drillings in adits  that here was used for stannic mining at First Bronze Age and Hellenistic Period. The miners set up their village doing shelters up the hill calling Göltepe nowadays which is in southern Kestel.
Gülek Bozporus is the most important pass which links to Çamardı and Pozantı (in hittite language; Paduwantu) and it provides connection between firstly Clicia, Mesopotamia-Syria and Anatolia. States and empires always used this clician gates to dominate Anatolia. The reason of the value of this territory is not only mining; but also cedar trees of Toros Mountains which give economic welfare to the area.  This economic welfare was mentioned in Bulgarmaden Inscription which is known to be belonged Tabal Kingdom and was written Hitit-Luvi hieroglyphics. In the inscription it is written that Princes Tarhunzas is servant of the King Warpalavas and the King let him be the controler of the Mountain Muti(gülek bosporus) Üçkapılı plateau in Çamardı County which had central role in middle ages, is known to be based the center of trading spread.  Our study completes with the samples of historical and cultural values from after-middle ages.

Mitoloji, söylencelerinden daha ziyade, geniş halk kitlelerinin doğa olaylarını ve yaşadıklarını yorumlayış biçimidir. Çocukluğumdan bu yana merakım olan mitoloji ile mesleğime olan saygımı birleştirerek, Dünya Mitolojilerinde (hikaye, destan, efsane, anlatı, öykü vs.) yer alan madenler ve madencilik konularını bağdaştırmaya çalıştım. İlginizi çekeceği umuduyla,

Nadir AVŞAROĞLU
Maden Mühendisi

Mitoloji, söylencelerinden daha ziyade, geniş halk kitlelerinin doğa olaylarını ve yaşadıklarını yorumlayış biçimidir. Çocukluğumdan bu yana merakım olan mitoloji ile mesleğime olan saygımı birleştirerek, Dünya Mitolojilerinde (hikaye, destan, efsane, anlatı, öykü vs.) yer alan madenler ve madencilik konularını bağdaştırmaya çalıştım. İlginizi çekeceği umuduyla,

Nadir AVŞAROĞLU
Maden Mühendisi

Melendiz Bölgesi, Roma ve Doğu Roma dönemlerine ait zengin yerleşim alanlarının yanında tahkimat merkezleriyle de çevrilidir. Öyle ki Kapadokya’da 7. yüzyılı izleyen ve üç yüzyıl boyunca süren Doğu Roma ile Araplar arasındaki savaşlarda Melendiz (Matmura)  tampon bölgesi konumundadır. Bu savaşlarda Harun Er-Reşid ve oğlu Halife Me’mun Melendiz’e gelirler. Melendiz bölgesi bu sayede İslam dini ile ilk kez tanışır. Doğu Romalıların Melendiz ovasında kazandıkları bir savaş sonrası bölgedeki yerleşik Araplar çekilirler. Doğu Roma idaresindeki bölge, 12. yüzyılda Türklerin Anadolu’ya daimi yerleşimleri neticesinde Türk yurdu haline gelir. Dolayısıyla Melendiz bölgesi 12. yüzyıldan itibaren Türkmenlerin yurdu olur.

Kendi kaynaklarını yok sayan, kaynaklarını kullanmayan bir ülkenin kalkınması mümkün değildir. Madenler kalkınmanın temel unsurlarından en önemlisidir. Ülkelerin kalkınmaları ve yaşam seviyelerinin belirleyicisi olarak kabul edilen sanayi, enerji ve tarım sektörlerinin temellerini de madencilik oluşturmaktadır.

Ülkemizde, son zamanlarda, altın madenciliğine karşı çıkış ile başladıktan sonra bütün madenciliği hedefleyen bir saldırı cephesi bütün medyaya yayılmıştır. Bu karşı çıkışa yol açan madenciliğin temelindeki sorunlar ile çağımızda madencilik yapılabilmesinin yolunun sürdürülebilirlik ilkelerine bağlı kalmakla mümkün olabileceği önceki bir yazıda  ele alınmıştır. Bu yazıda, insanın yaşadığı doğal çevreye sahip çıkarak korunmasına ilişkin saf ve temiz duygularının kullanılması anlamına gelen madenciliği kötüleyen bazı haberlerdeki bilimsel ve teknik yanlışlar ele alınacaktır. Yine aynı amaçlarla, tam 23 yıl önce benzer bir makaleyi  kaleme aldığımı düşününce bir çıkmaz döngü içerisinde kıvrandığımızı düşünmekten geri kalamıyorum.

Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleri doğrultusunda Cumhuriyet hükümeti, ülkenin ihtiyacı olan kadroları yetiştirmek amacıyla yurtdışına eğitim amaçlı olarak çok sayıda burslu öğrenci göndermiştir. Burslu öğrenci gönderen devlet kurumları arasında Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) de vardır. Amaç, Türkiye’nin işletmeye elverişli maden rezervlerini belirlemek ve bu alanda araştırma yapacak, eğitim verecek teknik eleman ve mühendislerini yetiştirmektir. Gönderilen burslular arasında Sadrettin Alpan da vardır. 1944 yılında İngiltere’ye giden Alpan, Birmingham Üniversitesi’nde maden mühendisliği öğrenimi görmüştür. Aynı üniversitede “Taş Matkabı” konulu teziyle doktorasını tamamlayan Alpan 1951’de Türkiye’ye dönerek MTA’da göreve başlamış, 1960 yılında MTA Genel Direktörlüğü’ne getirilmiştir. Atom Enerjisi Komisyonu’nda ve Birleşmiş Milletler’de uzun yıllar görev yapmış olan Alpan 1954 yılında İTÜ’den doçent ünvanı almış, Türkiye’nin belli başlı üniversitelerinde dersler vermiştir. Tanıtılan bu kitap Sadrettin Alpan ile yapılan sözlü tarih çalışması sonucunda hazırlanmıştır.

Konumuz olan ve 1843 yılında Niğde Çamardı İlçesi, merkez maden Mahallesi’nde dünyaya gelen, Şeyh Mehmed İzzi Bedreddin Efendi’dir. Asıl adı Mehmed’dir. Mahlası olan ‘İzzi’yi, meşiyatı döneminde yazdığı şiir ve ilahilerde mahlas olarak kullanmış ve bu mahlasla meşhur olmuş, Bedreddin ismi ise, hocası ve piri olan 19.yüzyıl tanınmış mutasavvıflardan Kadiriye tarikatının Enveriyye kolunun kurucusu olan Şems Osman Nureddin el- Üveysi el-Kadiri tarafından verilmiştir. Şeyh Mehmed İzzi Bedreddin Efendi; Mağden hanedanından madenci olan meşhur Karbanzâde Hacı İsmail Efendi'nin oğludur. Karbanzâde Hacı İsmail Efendi; 19.yüzyılda Darbhane-i Amire’nin gümüş ve kurşun ihtiyacının büyük kısmını karşılayan ve nahiyeye ismini veren Toros Dağları’nın Aladağ şubesinden çıkarılan gümüşlü kurşun madeninin işletmesi ile uğraşmakta idi. Mağden eşrafından İsmail Efendi’nin oğlu olan Mehmet İzzî Efendi, belli bir yaşa kadar Çamardı İlçesi’nde ailesi ile kalmıştır. H. 1336 tarihli olan ve Mehmet İzzi Efendi’nin kendi yazısıyla kitabesi olan kuvvetli ihtimal Aydınoğlu Tekkesinin mensuplarının Çanakkale Zaferinde kullandıkları fetih Sancağı’ da bu makalemizde tanıtılmıştır

Öz: Devletler için önemli ekonomik kaynaklardan biri olan madenler Osmanlı Devleti'nin ilk dönemlerinde savaş mühimmatı ve para basımı gibi işlerde kullanılırken 1800'lü yıllardan itibaren sanayi hammaddesi, enerji üretimi ve ihracatı yapılacak ürün olarak değerlendirilmiştir. Avrupa'da kıymeti çok daha erken dönemlerde anlaşılmış olan madenler, Osmanlı Devleti'nin sanayi konusunda Avrupa'dan geri kalması sebebiyle devletin tam manasıyla yararlanamadığı kaynaklar olmuştur. Sanayi Devrimi'ni yaşayan ve bu konuda atılım yapan batılı devletler, kendi madenlerinden olduğu gibi maden barındıran gelişmemiş ülkelerin kaynaklarından da faydalanmıştır. Zaman zaman da endüstrisi gelişmemiş devletler maden aranması konusunda yabancılardan yardım istemiştir. Amerikalı bilim adamı Dr. John Lawrence Smith'in 1840'lı yıllarda, Aydın Vilayeti'nde keşfettiği zımpara rezervlerinin ortaya çıkması da böyle olmuş, hükümetin talebi üzerine maden arayan Dr. Smith zımpara rezervlerini bulmuştur. Bu buluş Amerika'daki zımpara rezervlerinin bulunmasını da sağlamıştır. Aydın'da bulunan rezervler, dünya zımpara piyasası üzerinde de sarsıcı bir etki yaparak fiyatların ucuzlamasına etki etmiş, zımpara ihracatı üzerinde neredeyse tek olan-Yunanistan-Naxos Adası tekelini kırarak dünyanın en iyisi unvanını almıştır. Summary: The mines are one of the most important economic sources for the states. In the early periods of the Ottoman Empire, mines were used for war ammunition and money printing and from 1800s, used for industrial raw material, energy production and exportation. Due to the lagging of the Ottoman Empire from Europe in the industry, the mines were the sources that Ottoman Empire could not fully benefit from. The Western states, experiencing and making progress in the Industrial Revolution, have also benefited from the resources of the undeveloped countries that have mines as well as their own mines. From time to time, the underdeveloped states have requested help from foreigners for searching mines. Dr. John Lawrence Smith, an American scientist seeking mining at the request of the government, found emery reserves in the province of Aydın in the 1840s. This invention also provided the discover of emery reserves in the United States. The reserves in Aydın, became the best emery mine on world, made a shocking effect on the world emery market and broke the monopoly of Naxos Island(Greece) on emery exportation. Giriş Geçmişi hayli eskilere dayanan madencilik-ve madenler-pek çok devlet için olduğu gibi Osmanlı Devleti için de önemli maddi kaynaklardan biri olmuştur. Geniş bir coğrafyaya hâkim olan devletin neredeyse her yanı çeşitli madenler ile çevrili olmuş, maden bakımından zengin olan ülkede magnezyum, kömür, linyit, simli kurşun, altın, gümüş, zımpara, demir, bakır, krom, boksit vb. onlarca cevherin varlığı konuyu araştırmacılar açısından ilgi çekici kılmıştır. Bu yüzden uzun yıllar içinde madenlere dair onlarca çalışma yapılmıştır. Kendi konu çerçeveleri içinde oldukça değerli bilgiler sunan bu çalışmalar alana büyük katkı sağlamış

1955 yılında kurulan KTÜ önemli maden yataklarının olduğu bir bölgede yer almasına ve kuruluş gerekçeleri arasında bölge madenciliğine katkı sağlamak olmasına karşın Maden mühendisliği bölümünü 1991 yılında kurabilmiştir. Bölümü kurmak için ilk resmi başvuru Prof. Dr. Remzi Dilek başkanlığında Jeoloji mühendisliği bölümü tarafından yapılmıştır, 1990 yılında yazışmalar başlamış ve 1 Mart 1991 tarihinde resmi olarak maden mühendisliği bölümü kurulmuştur. Bu çalışmada Karadeniz Teknik Üniversitesinin gelişim sürecine, Maden mühendisliği bölümünün kurulması için yapılan talep ve gerekliliği konularına kısaca değinilmiştir.

Günümüzde Sakarya’ya bağlı Karasu İlçesi sınırlarında, Antik çağlardan itibaren zengin çinko, kurşun ve bakır madeni yataklarının varlığı bilinmekteydi . Osmanlı döneminde özellikle 19. Yüzyılın sonlarına doğru Karasu’nun köyleri ile muhtelif mirî arazilerinde maden işletmeciliği ruhsatı taleplerinde ciddi bir artışın yaşandığı dikkati çekmektedir . Madenciliğin gelişme gösterdiği Karasu, halkın talepleri üzerine İzmit Kandıra’dan ayrılarak 1899 yılı itibariyle Adapazarı’na bağlanmıştır .
19. Yüzyıl boyunca sadece Karasu bölgesi değil, genel olarak Osmanlı coğrafyasındaki maden alanları Avrupalı yatırımcıların ilgi odağı haline gelmişti. Fakat şahısların maden imtiyazları taleplerindeki artışa rağmen, üretimi belirleyen kapsamlı bir kanunî metnin ve yasal çerçevenin bulunmaması, sektörde gelişimi önlemekteydi. Her ne kadar 1858 Arazi Kanunnamesi’nin 107. Maddesi madenlerin mülkiyetine dair hükümler içerse de işletme yöntemleri ve imtiyaz sahiplerinin sorumlulukları gibi birçok eksiklik nedeniyle ihtiyaçlara cevap vermemekteydi. Bu gibi olumsuzluklar ve şikâyetlerin giderilmesi amacıyla Osmanlı’da ilk maden nizamnamesi 28 Mayıs 1861 tarihi itibariyle yürürlük kazanmıştır. 1861 nizamnamesinin en önemli maddelerinden biri, yabancıların hissedar sıfatıyla imtiyazlara iştirak edebilmelerinin önünün açılmasıydı. Osmanlı’da 1867 yılı itibarıyla yabancıların mülk ve toprak alımlarına yönelik yeni düzenlemeler yapılınca, madencilik mevzuatı da tekrar gözden geçirildi. Nitekim 1869 tarihini taşıyan yeni bir maden nizamnamesi kaleme alındı. Bu nizamname 1810 tarihli Fransız maden kanunları esas alınarak düzenlenmişti ve madenlerde imtiyaz süresini 99 yıla çıkarmaktaydı. 1869 sonrasında sahada edinilen tecrübeler ve ortaya çıkan işletme sorunlarının giderilmesi maksadıyla 1887’de nizamnamede yeniden tadilata gidilmiştir. 1887 Maden Nizamnamesi yürürlük kazandıktan sonra özellikle taharri (arama/keşif) kısmına gelen itirazlar nedeniyle 1901’de kısmî bir düzenleme yapılmıştır. Osmanlı’da maden mevzuatını ele alan ve köklü değişiklikler getiren son düzenleme 1906’da yürürlük kazanmıştır. Bu son düzenlemenin şekillenmesinde de yabancı maden mültezimlerinin talepleri ve itirazları etkili olmuştu. Hazırlanan kanunî metinlerin ve oluşturulan mevzuatın Osmanlı madencilik sektörüne canlılık kazandırdığı anlaşılmaktadır. Nitekim 1870-1899 yılları arasında, yerli ve yabancı mültezimlere toplam 144 imtiyaz verildiği kayıtlara yansımıştır. 1900-1911 yılları arasında üretim ise iki katına çıkmıştır .
Kuşkusuz Osmanlı madenciliğinin gelişiminde, yabancı sermaye iştirâkli anonim şirketlerin ciddi etkisi olmuştur. Anonim şirketlerin faaliyet çerçevesi 29 Kasım 1882 tarihli bir nizamname ile belirlenmişti. Bu düzenleme ile şirket sözleşmelerinde yer verilen faaliyet alanı, sermaye, ortaklık yapısı, genel kurulun toplanması, yönetim kurulunun seçimi ve kâr dağıtımı gibi ortaklığa ilişkin hususlar hükme bağlanmaktaydı. 14 Eylül 1891’de anonim şirketlere dair bir düzenleme daha yapılmıştır . Osmanlı anonim şirketler hukuku, II. Meşrutiyetin ilanı sonrasında tekrar ele alınmış ve 12 Ekim 1910 tarihli irade ile nizamnamede ciddi değişikliklere gidilmiştir. Burada dikkat çeken en önemli hususlardan biri şirketlerde yönetim kurulu dâhil bütün çalışanlarının Osmanlı vatandaşı olma şartının getirilmesiydi .
Çalışmamızda ele aldığımız Karasu madenleri için kurulan anonim şirketlerden ilki, Kestanepınarı ve Kirazlı köyleri mıntıkasında keşfedilen çinko ve simli kurşun cevherini işlemek amacıyla ruhsat almıştı. Resmi adı Karasu Madenleri Osmanlı Anonim Şirketi olan firmanın kuruluşu 15 Haziran 1900 tarihidir. Şirket, ağırlıklı olarak Fransız sermayesi iştirâkine sahipti. Padişahın onayladığı dâhili nizamname ve şartnameye göre faaliyet gösteren şirket, yaklaşık 9 yıl boyunca galeriler açarak cevheri işlemiş ve ürünlerini İstanbul’da pazarlamıştır. Bu ilk şirket cevherin azalması ve sermaye yetersizliği gibi sebeplerle zarara uğrayınca, 1909 senesi sonlarında feshedilmiş ve tasfiyesine başlanmıştı. Bu esnada tasfiye halindeki şirket ile sahibi olduğu maden işletim imtiyazı, yine Fransız sermayesi ortaklı olan başka bir şirkete devredilmiştir. 1910 yılında ruhsat ve onay işlemleri tamamlanan yeni şirketin adı ise küçük bir değişiklik ile Karasu Madenleri Anonim Osmanlı Şirketi şeklinde tescil edilmiştir. İkinci şirket faaliyete başladıktan kısa süre sonra 1911 Eylül ayında üretimi durdurmuş ve 1912’de iflasını ilan etmiştir. İflas kararı ardından şirket yönetimi ve hukukî temsili, kurulan bir sendikaya devredilmiştir. Birinci Dünya Savaşı başlayınca Aralık 1914 itibariyle askeriye tarafından el konulmuş olan madendeki alet ve edevat Adapazarı’na nakledilmiştir. Maden şirketi, 1911 yılından itibaren vergilerini ödeyemeyince, 1915 yılı başında alınan bir mahkeme kararıyla feshi ve imtiyazının kaldırılması gündeme gelmiştir. Bu kararın ardından şirketin tasfiyesi ve imtiyazın durumuna dair muameleler 1917 yılına kadar sürmüştür .

Edhem Paşa ya da bilinen adı ile İbrahim Edhem Paşa, 19. yüzyılda sanayileşmeye ve modernleşmeye çalışan Osmanlı’da kendisine yer bulmuş önemli bir elittir. Rum kökeni ile 1822 Sakız Katliamı’nda yetim kalmış, II. Mahmut döneminin güçlü simalarından Koca Hüsrev Paşa tarafından köle olarak satın alınmış, kendisi gibi köle olan onlarca çocuk arasından zekâsı ve hırsı ile sıyrılmış, yurtdışında eğitim alan ilk kuşak olarak ülkemizin ilk maden mühendisi olan önemli bir şahsiyettir.

İnsanlığın gelişiminde köşe taşlarını oluşturan belirli minerallerin bu süreçteki devasa katkılarından dolayı uygarlık tarihinin belirli dönemlerine adları verilmiştir: Yontma taş, cilalı taş, bakır, tunç (bronz) ve demir çağı gibi. Uygarlık tarihinde belirleyici olan minerallerin elde edildiği madenler de gerek bu minerallerin oluşum süreçlerine ışık tutmaları gerekse bunların yer kabuğundan çıkarılmaları ve bünyelerindeki metalin elde edilmesi tekniklerinin tarihçesini temsil etmeleri açısından bütün dünyada madencilik mirası olarak kabul edilir ve bulundukları maden sahaları da jeo-sit olarak önemli görülmektedir. Madencilik mirası öte yandan da tarih, arkeoloji, mimari, sanayi, teknoloji bağlamında kültürel mirasla da bağlantılıdır.

20. yüzyıl başında siyasi istikrar ve ekonomik sorunlar yaşayan Osmanlı Devleti, aynı dönemde Avrupalı devletlerin müdahaleleriyle
de uğraşmaktaydı. Bu müdahale yöntemlerinden birisi de Osmanlı Devleti topraklarında farklı alanlarda bilimsel çalışmalar yürütmek
olmuştur. İlgili devletlerin siyasi ve ekonomik çıkarları doğrultusunda yürüttükleri bu bilimsel çalışmalar Osmanlı yönetimi tarafından
denetim altında tutulmaya çalışılmıştır. Bu devletlerden birisi de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idi. 1923-24 yıllarında Viyana
Doğa Tarihi Müzesi müdürü olan jeolog Franz Xaver Schaffer (1876-1953) Osmanlı Devleti topraklarındaki bu araştırmalara katılan
isimlerden birisi olmuştur. 1900-1917 yılları arasında Halep’ten Yanya’ya kadar Osmanlı Devleti topraklarında geniş bir bölgede
jeoloji araştırmaları yapmıştır. Ancak bu bilimsel araştırmalar sanayileşmiş ülkelerin ekonomik ve siyasi nüfuz alanlarını genişletmek
için de kullanılmıştır. Schaffer’in çalışmaları Viyana Bilimler Akademisi, Bağdat Demiryolu Şirketi gibi kurum ve kuruluşlar tarafından
desteklenmiştir. Bu makalede Schaffer’in Osmanlı Devleti sınırları içerisinde Halep’ten Yanya’ya, İzmir’den Zonguldak’a kadar
geniş bir alanda demiryolu ve maden yatakları açısından önemli yerlerde yaptığı bilimsel araştırmalar hakkında bilgi vermek ve
çalışmalarının dönemin siyasi ve ekonomik çıkar gruplarıyla bağlantısını ortaya koymak amaçlanmıştır.

Bu çalışmada M.Ö. 4. yüzyılda mekanik biliminin kuruluşundan 1950’li yıllara kadar geçen süreçte kaya mekaniğinin akademide yeni bir bilim dalı olarak doğmasını sağlayan önemli gelişmeler özetlenmiştir. Birçok uygarlık, tarihin farklı dönemlerinde özgür düşünce iklimini sağlayabilmiş ve bilimlerini ileri seviyelere taşıyabilmişlerdir. Kaya mekaniğinin kuruluşu için temelleri oluşturan gelişmeler farklı dönemlerde farklı coğrafyalarda yaşanmış ve gerekli olan bilgi birikiminin sağlanması uzun yıllar almıştır. Avrupa’da yaşanan aydınlanma hareketi ile birlikte gelen bilimsel devrim ve modern bilimin doğuşu gibi sancılı süreçler neticesinde pek çok bilim dalı gibi kaya mekaniğinin de temelleri atılmıştır. 17. yüzyıldan itibaren mekanik bilimindeki yaşanan ilerleme ve 19. yüzyılda artan uygulama alanlarının sayısı nedeni ile akademide yeni yönelimler gerçekleşmiştir. 20. yüzyıl başlarında jeomekanik bilimindeki devrim niteliğindeki atılımlar kaya mekaniğinin akademide doğuşunun müjdecisi olmuş ve 1950’li yıllara gelindiğinde kaya mekaniği akademide bağımsız bir bilim dalı olarak kurulmuştur.

Doksanlı yıllarda, MTA’da çalışırken Kütahya yöresinde maden arama işlerinde görevliydim. Bugünkü Çavdarhisar’ın üzerinde oturduğu, Strabon’un Coğrafya’sından bildiğimiz antik Aizanoi kentini gezip gördüm. Bugün köy meydanındaki, antik dönemde Agora’nın ortasında bulunan Borsa Binası’nın duvarlarındaki mermer paneller üzerinde altın ve gümüşün değişim değeri yazmaktadır. Borsa Binası’nın bulunduğu meydanın güneybatı kenarında yer alan tarihi caminin adının “Eski Pazar Yeri Camisi” olması beni hem şaşırtmış hem de sevindirmişti. Anadolu’muzda tarih, ırk, din, dil dinlemeden hiç kesintisiz sürüyordu. Bu tarihin önemli bir bileşeni de Anadolu madenciliğiydi.

Kömür madenciliği, ülkemizde kazanın ve meslek hastalıklarının en çok görüldüğü, birçok risk içeren ve üzerinde önemle durulması gereken bir sektördür. Çalışma koşulları oldukça güç olan bu sektörün en büyük eksikliklerinden birisi ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının bu sektörde tam olarak uygulanamamasıdır. Gerçek anlamda iş güvenliğinin sağlanabilmesi için her şeyden önce iş sağlığı ve güvenliği bilincinin oluşması gerekmektedir. Anayasada, yasalarda ve tüm iş güvenliği mevzuatında getirilen hukuki mevzuatlar ne kadar iyi düzenlenmiş olursa olsunlar, 2017 yılında yaşanan Şırnak Kömür Madeni Kazası, bu sektörde bir taraftan işverenlerin diğer taraftan sosyal paydaşların ve devletin el ele vererek kalıcı çözümler üretmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Ülkemizde; yüksek risk taşıyan, kuralsız ve denetimsiz çalışan, mühendislik bilim ve tekniğinden çok uzak, teknik eleman gözetim ve denetimi olmaksızın tamamen ilkel koşullarda çalışan pek çok maden işletmesi bulunmaktadır. Bu maden işletmelerinde her an kaza olma riski mevcuttur. Bu çalışmada, kazaların kader olmadığını göstermek ve uygun önlemlerin alınması hakkında öneriler sunulmuştur.

Özet:
Satır arası tercümeler Türkçenin tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Tarih boyunca geniş coğrafyalara yayılan Türkçenin pek çok dille ve kültürle çeşitli boyutlarda ilişkisi olmuştur. Farsça bu dillerin önde gelenlerindendir. Bu makalede aslı Farsça olan, Harezm Türkçesine tercüme edilen Taŋsuḳnāme-i İlḫānî isimli eser tanıtılacak- tır. Taŋsuḳnāme-i İlḫānî, Nasîrüddin Tûsî tarafından yazılmış olan ma- denlerle ve bazı bitkisel ilaçlarla ilgili Farsça eserdir.
Eser, Mısır el-Ezher Şeyhliğinin Yazma Eserler Kütüphanesinde Doğu Dilleri Koleksiyonu’nda bulunmaktadır. Şimdiye kadar Türkoloji araştırmalarında varlığı bilinmeyen bu eser, yapmış olduğumuz araştır- malar sonucunda bulunmuştur. Bu makalede, dil özellikleri bakımından Harezm Türkçesi Dönemi’ne ait olduğu düşünülen bu eser ilim dünyası- na tanıtılacaktır. Böylece Türk dili tarihi araştırmalarındaki yerini almış olacaktır. Bugün elimizde sınırlı sayıda bulunan Harezm Dönemi’ne ait dil yadigârlarına dâhil edilecek olan eserin gelecekteki dil araştırmaları için küçük parçalardan birisini oluşturması beklenmektedir.


Abstract:
Inter-linear translations have an important place in the history of Turkish. Spreading on a wide geography throughout history, Turkish has been associated with many languages and cultures in various dimensions. Persian is the leading one of these languages. In this paper, the original Persian work named as Taŋsuḳnāme-i Ilḫanī will be introduced. Taŋsuḳnāme-i Ilḫanī is an interlinear translation of the Persian work to Khorezmian Turkic Language and it was written by Naser al-Din Tûsî and this work is about mines and some herbal remedies.
The work is found in the Oriental Languages Collection of Egypt al- Azhar Sheikhdom Manuscript Library. Until now, this work, existence of which is unknown among Turkology researches, has been found as the result of our researches that we have done. We think that the work belongs to the Khorezmian Turkic period in terms of its language characteristics will be introduced to the world of science and thus takes its place in the history of Turkish language history. It is expected to make up one of the smaller pieces for language research in the future, which will take its place among the linguistic relics of the Khorezmian period, which is now limited in number.

Zonguldak kömür havzası, insanıyla, yer üstü ve yer altı ormanlarıyla varlığının her döneminde kaynak sağlayan olmuştur. Günümüzde yer altı ormanlarını (taşkömürü) ülkemiz enerji üretimine sunan Havza, kömürden önce yer üstü ormanlarından elde edilen kerestenin gemi yapımında kullanılmak üzere İstanbul’daki Haliç Tersanesi’ne sağlanması görevini üstlenmişti. 1840’larda başlayan kömürlü dönem Havzadaki üretim ve çalışma ilişkilerini değiştirmiş, dönüştürmüştür. Bu dönüşüm çalışma olgusuna atfedilen anlamın da dönüşümünü etkilemiştir. Fakat, barındırdığı yüksek risklere rağmen yer altı maden işçiliği hiçbir zaman unutulmamış, talep görmeye devam etmiştir. Bu çalışmada Havza insanının yer altında çalışmaya yönelmesine etki eden dinamiğin keşfedilmesi amaçlanmaktadır. Bu amacı gerçekleştirmek üzere bağlamın özellikleri, bağlam ile çalışma olgusu arasındaki ilişkiler aktarılmakta ve madende yer altı işçisi olarak çalışmanın Havza insanının iradesini yansıtan bir tercih olup olmadığı tartışılmaktadır. Bu tartışmayı desteklemek üzere, zihinleri meşgul etmesi gereken bu konu ile yüzleşmemizde ve bu çalışmanın filizlenip büyümesinde etkili olan Avrupa Birliği [1] destekli İş’te Psikososyal Güvenlik Projesi kapsamında işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları ile gerçekleştirilen odak grup çalışmalarında aktarılan ifadelere de yer verilmektedir.

While the Mining Law states the responsibility of the mining engineer employed in the enterprise, it states that the responsibility is not limited to the Mining Law, and also includes the duties and responsibilities undertaken by the engineers or technical staff in charge of occupational safety specified in the Article 82 of the Labor Law numbered 4857. The main regulations on the subject of private laws are the Law of Obligations No. 6098, Mining Law No. 3213, Labor Law No. 4857, Occupational Health and Safety Law No. 6331 and the legal texts in which these are regulated by implementation regulations. However, the most striking aspect of these legal regulations regarding mining is that due to the intertwining of legal and criminal regulations, it causes confusion in the legal trial of a permanent supervisory mining engineer especially in a work accident. Court of Cassation General Assembly emphasizes that determining the measures to be taken in accordance with the provisions in valid at the date of the accident in work accidents occurring in the mine sites, unforeseen or if there are further measures needed to be taken to identify them in, determination of whether the measures to be taken within the scope of the accident have been taken by the employer and if the measures are not taken, to determine whether the resulting damage is due to this situation, determining the effect of the worker not complying with the measures in the occurrence of the accident, in the last stage, determining the defect rates of the parties related to the event and emphasizes that the experts assigned by the court must be experts in occupational health and safety. Since there is no obligation to own the workplace to qualify as an employer by law, having the right to use the workplace through rent or any other legal relationship is deemed sufficient. For this reason, it would be appropriate to state that the main employer and the sub-employer are jointly responsible for the liabilities arising from the law, service contracts or collective bargaining agreements in mining. Even if the sub-employer relationship is established as a collusion, the employees of the sub-employer are considered as the workers of the primary employer and can benefit from all the rights that the workers of the principal employer have from the beginning. The legal responsibility that may arise with regard to occupational health and safety may belong to the employer's representative as well as the employer, and this responsibility is not legal but a criminal responsibility. Only legal responsibilities are imposed on the employer by law, and the employer has responsibilities arising from both public and private law regarding occupational health and safety. In this paper, detailed information will be given about what these responsibilities are for the employee and the employer.

Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğunun Zonguldak'ta taş kömürü madenciligine başlama tarihçesine kısaca değinilmiştir. Osmanlı kömürün teknolojik ve ekonomik açıdan Dünya'da önem kazanmış olduğu 19. yüzyılda madenlerini verimli işletme konusunda geç kalmıştır. Bu geç kalış sanayileşme yarışında Osmanlı İmparatorlugunu geride bırakan önemli nedenlerden olmuştur. Kömürün çağın gerektirdigi yöntemler ve yüksek kapasite ile üretilmeye başlaması yabancı şirketlere verilen imtiyazlar neticesinde sağlanmıştır. Modern madencilik yatırımları için bütçe ve teknik personel eksikliği sebebi ile, devrin gelişmiş ülkelerindekiler ile yarışabilecek Osmanlı şirketleri kurulamamıştır.