Kazakça

УДК 929.5
ББК 63.2
А 51

Алпысбес М.А.

А 51 Шежире казахов: источники и традиции. (Учебник для вузовских и послевузовских спецкурсов). – Астана, ИП «BG-Print», 2013. – 240 с.

ISBN 978-601-7376-05-5

Задача данной книги – донести до читателя отдельные итоги изучения шежире
казахов, исследуемое автором в качестве генеалогической памяти и исторического источника, как культурной традиции и самобытной формы историознания казахского народа.
Материалы шежире содержат в себе сведения о генеалогии в виде рассказов,
списков, схем, которые дают информацию о характере системы родства и свойства народа, родоплеменных и субэтнических группах, а также о известных исторических личностях вкупе с родословными элитарной части казахского общества – торе, ходжей.
В трудах дореволюционных авторов шежире представлена как совокупность
историко-генеалогических материалов и использовалась в целях изучения обычного права, родового быта и этнического состава населения степи.
Книга рассчитана на преподавателей, научных работников, историков, филологов, философов, этнографов, краеведов, а также на всех интересующихся проблемами развития устных знаний, исторической традиции и вопросами генеалогии.

Рецензенты:
Абусеитова М.Х., д.и.н., профессор
Кумеков Б.Е., д.и.н. РК, профессор, академик НАН РК

Үсынылып отырған "Түрікше-қазақша сөздік" түбі бір түркі тіддерінің біріне жататын түрік тілінің сөз байлығын қазақ жүртшылығына таныстыруды көздейді. Сөздік түрік тілін үйренгісі келетін әрбір оқырманға, түркі тілдерін зерттеп жүрген тілші-ғалымдарға арналған.

УДК 94(574) ББК 63.3 Ұ17 "Ұлы Жібек жолы және Қазақ хандығы мыңжылдықтар тоғысында": Халықаралық тарихи-археологиялық конференция материалдар жинағы -Тараз, 22-23 мамыр, 2015 -278 б. = "Великий Шелковый путь и Казахское ханство на рубеже тысячелетий": Сборник материалов Междунарного историко-археологического конференции -Тараз, 22-23 мая, 2015. -278 c. = Жинақта Халықаралық тарихи-археологиялық конференцияның Ұлы Жібек жолы және Қазақ мемлекеттілігінің қалыптасуы; Қазақ хандығы дәуірінің тарихи-археологиялық мұралары; Ұлы Жібек жолы және Еуразия кеңістігіндегі мәдени-экономикалық ықпалдастық; Тараз және Ұлы Жібек жолы бойындағы Еуразиялық қалалар; Тарихи-мәдени мұралар және қазіргі гуманитарлық ғылымдардың өзекті мәселелері атты бағыттары бойынша қатысушылардың баяндамалары жарияланған. Материалдар жинағы тарих, археология және гуманитарлық ғылымдар саласында ғалымдар, мамандар, оқытушылар, докторанттар, магистранттар, студенттерге арналған. В сборнике опубликованы доклады участников Международного историко-археологического конференции по направлениям: Великий Шелковый путь и становление казахской государственности; Историко-археологическое наследие эпохи Казахского ханства; Великий Шелковый путь и культурно-экономическое взаимодействие в Евразийском пространстве; Тараз и города Евразии на Великом Шелковом пути; Историко-культурное наследие и актуальные проблемы современных гуманитарных наук. Сборник материалов предназначены для ученых, специалистов, в области истории, археологии и гуманитарных наук, преподавателей, докторантов, магистрантов, студентов. These proceedings are the collection of academic papers published in the context УДК 94(574) ББК 63.3 Редакция алқасы/Редакционная коллегия/Editiorial board _______________________________________________________________________________

Жоңғар басқыншылығына қарсы жүргізілген қазақ халқының ұлт-азаттық соғысының ірі қолбасшысы Олжабай батыр Толыбайұлының (1709-1783) ерлігін еске алуға арналған «Ерлер есімі ұрпақтар есінде» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары, 2005 жылдың 23-24 мамыр. - Қарағанды 2005. ISBN 9965-745-27-7

Олжабай есен болса – ел аман / Жауапты редактор Алпысбес М.А. - Жоңғар басқыншылығына қарсы жүргізілген қазақ халқының ұлт-азаттық соғысының ірі қолбасшысыларының бірі Олжабай батыр Толыбайұлының ерлігін еске алуға арналған «Ерлер есімі ұрпақтар есінде» атты халықар. ғыл.-теор. конф. матер. (23-24 мамыр 2005 ж.). – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2005. - 415б. 
ISBN 9965-745-27-7

Бұл жинаққа Олжабай батыр Толыбайұлының (1709-1783) өміріне, ерлік тарихына және жоңғар басқыншылығына қарсы қазақ халқының ұлт-азаттық соғысына, Сарыарқа өңірі мен қазақ халқының тарихына байланысты деректі мақалалар енді.
Жинақтағы ғылыми мақалалар әкімшіліктегі ішкі саясат бөлімінің мамандарына, тарихшыларға, этнографтарға, фольклортанушылар мен филологтарған арналған.

Редакциялық алқасы:
Көбеев Е.Қ., Қарағанды мемлекеттік университетінің ректоры, з.ғ.д., профессор (төраға); Жұмашев Р.М., Қарағанды мемлекеттік университетінің проректоры, т.ғ.д., профессор (төраға орынбасары); Мұхамеджанов К.Е., Қарағанды облысы әкімі; Буркеев М.Ж., ҚарМУ-ң ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры, х.ғ.д., профессор; Есенбаев М.Т., Ақмола облысының әкімі; Жұмабекова Р.М., Павлодар облысы әкімінің орынбасары; Ақбердина Г.У., Халықаралық «Невада-Семей» антиядролық қозғалысының хатшысы; Кентбеков С.Қ., ҚарМУ-ң тәрбие ісі және әлеуметтік мәселелер жөніндегі проректоры, т.ғ.к., доцент; Ан Е.В., ұйымдастыру-шаруашылық жұмыстар
жөніндегі проректор; Шотбакова Л.К., тарих факультетінің деканы, т.ғ.к., доцент; Жунусова Ж.Н., филология факультетінің деканы, фил.ғ.д., профессор; Cмагулова Г.М., тарих факультетінің ғылыми жұмыстар бойынша деканның
орынбасары, т.ғ.к., доцент; Бейсенбекова Н.А., археология, этнология және Қазақстан тарихы кафедрасының меңгерушісі, т.ғ.к., доцент; Рахимов Б.С., фил.ғ.д., профессор, қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі; Алпысбес М.,
археология, этнология және Қазақстан тарихы кафедрасының доценті, т.ғ.к. (жауапты редактор).

Сарапшылар:
Шаймұқанов Д.А., тарих ғылымдарының докторы профессор;
Рақымов Б.С., филология ғаламдарының докторы, профессор

In this doctoral dissertation, primarily the Kazakh dictionary of fifteen volume, Qazaq Ädebiy Tiliniñ Sözdigi, and the other dictionaries of Kazakh language were scanned, hence the vocabulary about horse harnesses in Kazakh was determined. These words were translated into Turkish and analyzed comparatively in terms of semantics, phonetics, morphology and etymology by using diachronic and syncronic methods. The vocabulary related to horse harnesses of Kazakh language classified as thematically has been compared with the periods of Old Turkic, Kharezmian Turkic, Kipchak, Chagatay and modern Kipchak dialects. The defined concepts are also considered and evaluated in socio-cultural terms. Etymological dictionaries of the Turkic language as well as etymology articles written on that concept were used in the etymological explanations about the words examined. The richness of Kazakh language vocabulary about horse harnesses can be considered as a manifestation of the nomadic lifestyle and steppe culture.

Özet: SSCB’nin bir Sovyet kimliği ve Sovyet tarihi oluşturma politikaları sonucunda birliğe bağlı tüm Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Kazakistan’da da ciddi bir tarih ve kimlik tahribatı yaşanmış, insanların belleğinde etkisi günümüze kadar süregelen bir karmaşa ortaya çıkmıştır. Sovyet yönetimi süresince kendi tarihine ait gerçeklerden yoksun bırakılan Kazakistan halkı, bağımsızlık sonrasında Sovyetlerin bu doğrultudaki tüm olumsuz etkilerini yok etme gayreti içerisine girmiştir. Siyasetçilerden önce aydın ve sanatçıların gösterdiği çabalar her alanda kendini göstermiştir. Bu bağlamda sinema adamları da çektikleri filmler aracılığıyla Sovyet yönetiminin tahrip ettiği her türlü değerin yeniden inşasını gerçekleştirmeye gayret etmişlerdir. Kazakistan tarihine ait çeşitli olayları gerçeklere uygun biçimde anlatmaya, önemli tarihi kişilikleri doğru tanıtmaya çalışmışlardır. Kazakistan Hükümeti de sinemanın toplum üzerindeki etkisinden hareketle çeşitli dönemlerde tarihi konulu filmlere maddi destekler sağlamıştır. Bu çalışma, Kazakistan’da bağımsızlık sonrası çekilen tarihi konulu filmleri ele alarak bu filmler aracılığıyla sistemli bir tarih bilinci oluşturma gayretini iddialaştırmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Kazakistan Sineması, Tarihi Filmler, Tarih Bilinci, Büyük Tarih, Sovyet Hâkimiyeti, Gizlenen Gerçekler.



Abstract: Kazakhstan had experienced a serious history and identity destruction that caused the emergence of a chaos on people’s memories of which impacts continued to the present as in the other Turkic Republics constituted the USSR as a result of the Soviet policies of creating a Soviet identity and history. People of Kazakhstan who deprived of their own historical facts during the Soviet rule have started to attempts to wipe out all negative effects of Soviet policies after the independence. Endeavors of intellectuals and artists before politicians could be seen in all areas. In this context, movie makers put forth their efforts to re-constitute values that have been destroyed by the Soviet government through making movies. They worked to instruct the realities of the history of Kazakhstan and outstanding characters. Kazakh government also financed historical films with the aim of developing the positive effects of cinema on society. This study claims that the historical movies which were made in Kazakhstan after the independence are the means of a systematic construction of historical consciousness.

Keywords: Kazakhstan Cinema, Historical Films, History Consciousness, Great History, Soviet Dominance, Hidden Facts.

Kazaklarla Arapların kültürel, edebî ilişkilerinin temeli asırlar öncesine uzanmaktadır. İlk ilişkiler Kazakların İslam dinini kabul etmesine kadar uzanmaktadır. Konar göçer halkımıza İslam kaidelerini öğreten hocalar, imamlar Kuran surelerini okumakla birlikte Arapların eski halk edebiyatı ve yazılı edebiyatından eserleri de öğretmişlerdir. Bu ilişki asırlar boyu gelişmiş ilerlemiş, sonunda gelenek haline dönüşmüştür. İlk dönemlerdeki dinî efsane ve menkıbelerin sonu halk melodili tarihî destanlara, manzumelere, halk edebiyatı eserlerine yansımıştır.

Bu çalışmada Kazak Türkçesinin ses ve şekil bilgisi terimleri Kazak Türkçesi ile yazılan gramerler esas alınarak incelenmiştir. Terimler, Ḳazak Tiliniŋ Fonetikası, Ḳazirgi Ḳazaḳ Tili-Leksika Fonetika, Praktikalıḳ Ḳazaḳ Tili, Ḳazirgi Ḳazaḳ Tili-Morfologiya isimli eserlerin taranması neticesinde elde edilmiştir.
Yapılan inceleme neticesinde Kazak Türkçesi gramerlerinin terim kullanımında Türkçe terimlere ağırlık verdiği ve terimleri Türkçeleştirmede büyük bir başarı elde ettiği gözlemlenmiştir.

First issue of new academic journal. Studia Turkica Mongolica Tibetica Manchurica Sibirica Russica et cetera.

Tartaria Magna is a peer reviewed e-journal in Russian. Editors accept papers and reviews in English and provide Russian translation. We may consider publication of the papers and reviews that have been published in other journals within the period of 3 years. More info: www.tartaria-magna.ru

Kazakçanın söz varlığı 1959-1961 yıllarında Kazak tiliniñ tüsindirme sözdigi adıyla iki cilt olarak ortaya konmuş, bu eseri gerek hacmi gerek tanıklamalarıyla dikkat çeken on ciltlik Kazak tiliniñ tüsindirme sözdigi (1974-1986) izlemiştir. Tanıtmaya çalışacağımız Kazak Sözdigi ise Sovyet döneminden bağımsız Kazakistan Cumhuriyeti’ne dek uzanan leksikolojik emeğin ürünü olarak ortaya çıkan 106000 söz içerikli büyük çalışmadır. Eserdeki sözlerin morfolojik ve semantik izahları, alt maddelere, deyimlere ve kalıplaşmış ifadelere odaklanarak sözlüğün yapısı ve içeriği hakkında bilgi verilmektedir. Ayrıca her sözlüğün en ciddi zorluklarından olan çok anlamlılık-eş seslilik zorluklarının nasıl ele alındığı da örneklenmiştir.

Akhmet Baitursynov, who had an important place in Kazakh intellectual and educational life at the beginning of the 20th century, focused his studies in the field of education and was influential in the restructuring of the Kazakh education system. In addition, Baitursynov, who made efforts to make Kazakh a writing language, studied the alphabet for illiterate people in this direction, prepared textbooks and wrote articles about education. Baytursınulı, who also wrote books on the grammar of Kazakh, was also interested in the topic of Kazakh term derivation. Baitursynov, who also participated in the Turcology Congress held in Baku in 1926 and gave his opinion on the alphabet, has an important place in Kazakh Turcology. The fact that he created a new alphabet by changing the Arabic alphabet according to the sound characteristics of Kazakh is considered to be his greatest service to Kazakh Turkology. The Baitursynov alphabet spread from 1912 onwards, began to be used in madrasas and Kazakh-Russian schools after 1913, and in 1929 it fell out of use due to the fact that Kazakh was written in the Latin alphabet.
Today, this alphabet, which was forgotten in Kazakhstan, is still used by Kazakhs in East Turkestan. The studies on the place of Akhmet Baitursynov in Turkology can be taken back to 1919. Although the first studies were conducted by Russian scientists, important studies on Baitursynov were also revealed in Kazakhstan and a discipline was established. Important studies have been carried out on Akhmet Baitursynov in Turkey as well. It is among the purposes of writing this article to introduce studies on Baitursynov in Turkey.

ÖZ Kazak halkının geçmişten günümüze bağlılıkla yaşattığı geleneklerden biri, doğum sonrası uygu-lamalar içerisinde yer alan, çocuğun ilk adım atmasıyla bağlantılı olarak kutlanan tusavkeser uygula-ması ve toyudur. Kazak halkı tusavkeser toylarını geçmişten günümüze bütün canlılığıyla aktarmayı başarmıştır. Hatta değişen zamana ve mekâna uyum sağlayan tusavkeser toyları, günümüzde popüler kültürün bütün unsurlarını içererek popülerleşen bir Kazak geleneği olarak varlığını sürdürmektedir. Bu noktada " geleneğin değişmeden muhafazası mı, yoksa geleneğin değişen şartlara ayak uydurarak devamlılığı mı önemlidir " sorusu ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda makalede Kazak halkının geçmişte uyguladığı geleneksel tusavkeser toyları ile günümüzdeki popüler kültürün bir parçası hâline gelen tusavkeser toyları ele alınmıştır. Türkiye'de eğitim görmekte olan sekizi evli, üçü bekâr on bir Kazak öğrenciden oluşan kaynak kişi grubunun yanıtları doğrultusunda ve sosyal medyada yer alan organi-zasyon şirketleri tarafından düzenlenen tusavkeser toy videolarından hareketle geleneğin muhafazası mı yoksa değişerek aktarımı mı önemlidir sorunu ele alınmıştır. Aynı zamanda makalede, tusavkeser uygulamasının Türk Dünyası'ndaki ve Anadolu'daki yansımalarına değinilmiş, uygulamadaki benzer-lik ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Makalede, tusavkeser örneğinde görüldüğü gibi, değişen şartla-ra rağmen, Kazakların yerel kültürlerinin ve millî kimliklerinin ögesi olan geleneklerini dönüştürmeyi başararak geleneklerinin kuşaklar arası aktarımını sağlayabildikleri sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler Kazaklar, tusavkeser toyu, Türk Dünyası, geleneğin dönüşümü, geleneğin muhafazası. ABSTRACT One of the devotedly traditions among Kazakh people from past to present is tusavkeser celebration which is one of the post natal practices and the celebration the first steps of the child. Kazakh people have managed to transmit tusavkeser celebration from past to present vividly. Moreover, tusavkeser celebrations adopted to changing time and space have obtained as a popularized traditions including whole qualifications of popular culture in nowadays. At this point, it comes to mind that which one is more important the conservation of tradition without changing or contiunity of tradition keep pace with lifestyle change? In this article, it has discussed traditional tusavkeser celebrations in the past and popularized tusavkeser celebrations in nowadays. In line with semi-structured interviews with eight married and three single Kazakh students educated in Turkey and with reference to tusavkeser celebration's videos in social media which organized by special companies it has been questioned that which one is more important the conservation of tradition without changing or contiunity of tradition keep pace with lifestyle change? At the same time, in this article it has mentioned that tusavkeser practices in Turkic World and Anatolia and has revealed the similarities and differences of these practices. It has been concluded that as is seen in tusavkeser example, despite the changing conditions, Kazakh people have managed to transmit this tradition being part of their local cultures and national identities from generations to generations by achieving transform it.

The game, which is one of the oldest social acts of human history, has creative, educational, entertaining and social change triggering aspects. The game, which is older than culture, also laid the groundwork for the formation of culture. Games contribute to the development of mind and culture as well as physical development, allowing children to have a pleasant time. In addition, the game is among the factors that contribute to the development of children research, discovery, trial and error, acting together, analytical thinking and problem solving skills. Games played by children often help them to combine the inner world of the child with social life. Besides, with the help of games, children learn some information about life by doing and living. Games that have appeared in very ancient times reflect society's lifestyle. Early written sources of Turkic such as Divanu Lügati't-Türk and Dede Korkut Stories contain the first information about some children games that are effective in identity development of children and are still played in the Turkic World today. This is remarkable in that it shows that traditional children games contribute to the continuity of culture and establish a connection between the past and the present. There are also educational aspects of children games. For this reason, games are among the applications that are frequently used in children education. For example, nursery rhymes in children games make positive contributions to children's language development. Children comprehend the symbols in the language and the logical sequence of the language through nursery rhymes. At the same time, nursery rhymes, which are rich in terms of vocabulary, develop children's diction and vocabulary. Children games have been classified by researchers in different forms. Traditional Kazakh children games are classified as games that emerged depending on the social conditions, games that developed depending on the profession, games that included beliefs, and games that developed together with hunting, according to the way they emerged. According to their types, traditional Kazakh children games are classified as general games, resistance and struggle games, outdoor games, winter games, holiday games, equestrian games and entertainment games. In this paper, traditional children games, which have an important place in Kazakh cultural life, will be discussed; an evaluation will be made by emphasizing the rules of children games, the way they are played and the nursery rhymes said in the game.

Kazaklar oldukça zengin bir sözlü edebiyat kültürüne sahiptirler. Bu sözlü edebiyat kültürü içerisinde jırav ve akınların mirası özel bir önem taşımaktadır. Jırav ve akınların mirası edebi yönden araştırılmış olmakla birlikte Türkiye türkolojisinde bu eserler üzerine ciddi bir dil incelemesi yapılmamıştır. Kazakistan‟da yapılan dil incelemeleri de sınırlıdır. Kazak edebiyatında ve Kazak edebiyat tarihi eserlerinde jırav ve akınların eserleri “Kazak Hanlığı Devrindeki Edebiyat” başlığı altında ele alınmaktadır. Bu eserler sözlü edebiyat ürünleridir. Söz konusu şiirler yalnızca Kazaklar arasında değil, Türk dünyasının diğer toplulukları tarafından da sözlü edebiyat ürünleri olarak kabul edilmekte ve söylenmektedir. Tarihî kaynaklar 12. yy.dan sonra Kazakistan'ın batısında Oğuz nüfusunun bulunmadığı yönünde bilgiler verse de özellikle 15. ve 16. yüzyıllarda bu bölgede ömür süren Kazak jırav ve akınlarının dilinde Oğuzca unsurlar olduğu görülmektedir. Meselâ, 1. teklik şahıs zamirinin ilgi hâliyle çekimi (meniñ yerine menim “benim”); belirsiz gelecek zaman 1. teklik şahıs olumsuz çekimi (ökinbespin yerine ökinben “pişman olmam”); emir kipi (jırav ve akınların dilinde, birkaç örnekte, 1. teklik şahıs çekiminde -(A)yIn yerine -AyIm) vb. 20. yy.ın başında Mangışlak bölgesine gezi düzenleyen Richard Karuts isimli bir gezgin de bu bölgede yaşayan iki Türkmen boyuyla karşılaştığını ifade etmiştir. Çağdaş Kazakça ile karşılaştırıldığında 15-17. yy. jırav ve akınlarının dilinde farklı gramer yapılarının kullanıldığı görülmektedir. Dikkate değer diğer bir nokta ise bu farklı yapıların genellikle Kazakistan'ın batı diyalektlerinde kullanılıyor olmasıdır. Bu yapıları kullanan jıravlar da Kazakistan'ın batısında yaşamışlardır. Biz bu makalede 15-17. yy.lar arasında yaşayan Kazak jırav ve akınlarının sözlü edebiyat ürünlerindeki farklı gramer yapıları üzerinde durduk.

Anlatım gücünü arttırmak, anlamı pekiştirmek, kavramı zanginleştirmek gibi amaçlarla kullanılan ikilemeler için Türkiye Türkçesinde atf-ı tefsiri, ikiz kelime, ikilemeli ad, ikizleme, tekrar, bağlam öbeği ve ikileme terimleri kullanılır. Kazak Türkçesinde qos  söz veya qosarlama terimleriyle karşılanan ikilemeler, Türk dili çalışmalarında önemli yere sahiptir. Bu çalışmada 20. yüzyıl Kazak edebiyatının canlı dil hazinesinden biri olan Alankay Batır Destanı içerisindeki ikilemeler tespit edilerek sınıflandırılmış ve Türk dillerinin bir bütün içerisinde incelenmesine katkı sunmak amaçlanmıştır.


Hendiadyoins, are met atf-ı tefsiri, word twins, name with dilemma and repeat the context of phrases in the Turkey Turkish used as purpose for the expression strenght to increase , meaning to intensify, notion to wealthy. In the Kazakh Turkish, the handiadyoins which are met with the terms of qos söz or qosarlama have important place in Turkish language studies. In this study, the live content of the 20th century Kazak literature was identified and classified as the handiadyoins in Alankay Batır Epic, and it was aimed to contribute to the study of the Turkish language in a whole.

Prof. Dr. Ahmet BURAN2 ÖZET Dil ilişkilerinde, dillerin kendileri değil daha çok dil dışı sebepler belirleyici olur. Bu bağlamda kaynak dil durumuna gelen dil, hedef dile, başta sözcük, ek ve gramer şekilleri olmak üzere çeşitli unsurlar verir. Kaynak dilden alınan önemli unsurlardan biri de gramer ve kavram çevirileridir. Bunlara " kalıp aktarımı " da denmektedir. Türk dili, tarih boyunca çeşitli diller ile ilişki içinde olmuş; onlardan çeşitli öğeler almış ve vermiştir. Bu bağlamda Kazakça özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rusça ile yakın bir ilişki içinde olmuş; ondan birçok dil öğesi almıştır. Bu makalede Kazakçanın Rusçadan yaptığı gramer ve kavram çevirileri üzerinde durulmuş ve bu çevirilerin bir bölümünün Kazakçanın sistemine uymadığı ortaya konmuştur. Anahtar Sözcükler: Dil, dil ilişkileri, gramer ve kavram çevirileri, Türkçenin ilişkide bulunduğu diller, Kazakça-Rusça ilişkisi. ABSTRACT The determinant factors in language relations depend on non-linguistic reasons rather than linguistic ones. In this context, the language which seems to be a source language lends target language some elements such as word, affix and grammatical forms. Grammar and concept translations are among the important elements borrowed from source language. They are called "pattern transfer". Turkish language has always been in contact with several languages during historical period. In this context, Kazakh language has been in contact with Russian language especially since the second half of 19th century and has borrowed many linguistic elements form Russian language. In this article, we investigated grammar and concept translations of Kazakh language borrowed from Russian language and determined that some of those translations are not suitable for Kazakh language.

Dala Vilayatınıñ Gazetı, 1882 yılında kurulan Dala Vilayeti’nin merkezi olan Omsk’ta, genel valinin emriyle Akmolinskiye Oblastnıye Vedomosti (1871-1914) [Akmola Eyaletinin Haberleri] isimli resmî Rus gazetesine ek olarak Rus ve Kazak dillerinde çıkmış bir gazetedir. Dala Vilayatınıñ Gazetı, 1888-1902 yılları arasında haftalık ve toplam 704 sayı çıkmış bir gazetedir. Dala Vilayatınıñ Gazetı, Kazak Bozkırı, Türkistan, İdil-Ural Boyu, Kırım, Kafkasya ve Sibirya’da takip edilmiş bir yayın organıdır. Yine bu geniş coğrafyada yaşayan birçok Rus ve Türk aydınının yazıları bu gazetede yayımlanmıştır.
Dala Vilayatınıñ Gazetı sayfalarında ele alınan konular Rus siyasetine uygun bir çizgiyi takip etmiştir. Gazetede çıkan haber ve yazılar, Kazak Türkçesinin yazı ve edebiyat dili hâline gelmesine büyük katkılar sağladığı gibi Kazak Türklerinin modernleşme sürecinde de mühim rol oynamıştır.
Dala Vilayatınıñ Gazetı, XIX. yüzyıldaki Kazak Türklerinin kültürü, edebiyatı, dili, eğitimi, medeniyeti, basını, yaşayışı, iktisadi ve ticari hayatı, örf ve âdetleriyle ilgili geniş bilgiler içermektedir.
Dala Vilayatınıñ Gazetı is a newspaper was additionally published by the order of the governor-general to a Russian newspaper which called Akmolinskiye Oblastnıye Vedomosti (1871-1914) [News of the Akmola Province], in Russian and Kazakh languages in Omsk, which had been a central city of Dala Vilayeti [Steppe Region] which was established in 1882. It was weekly published between the years 1888 and 1902 and in total 704 issues was published. Dala Vilayatınıñ Gazetı is a media organ which was read in Kazakh Steppe, Turkestan, Idil-Ural tribe, Crimea, Caucasus and Siberia. Also, the articles of many Russian and Turkish intellectuals living in this wide area were published in that newspaper.
The issues discussed on the pages of Dala Vilayatınıñ Gazetı kept being suitable for Russian politics. The news and the writings published on this newspaper not only made great contributions on the fact that Kazakh Turkish became a written language and literature, but also had an important role on the process of Kazakh Turks modernization.
Dala Vilayatınıñ Gazetı contains extensive knowledge about the culture, literature, language, education, civilization, press, way of living, economic and business life and manner and customs of Kazakh Turks in the 19th century.

Karşılaştırmalı çalışmalar özellikle dilcilik alanında büyük bir öneme sahiptir. Çalışmamızda Türkiye Türkçesinin Batı Grubu Ağızları içinde yer alan Antalya ağızlarının söz varlığı, Kıpçak grubu Türk dillerinin en önemlilerinden biri olan Kazakça ile karşılaştırılmıştır. Sözcük, deyim ve atasözü düzeyinde -genel Türk dili eğilimleri dışında- birçok ortak unsur bulunmuştur. Antalya ağızları elbette bir Oğuz ağzıdır. Ancak fonetik, morfolojik ve leksik bağlamda Kıpçakça denilebilecek unsurlar da taşımaktadır. Bu unsurların yazı dili öncesi Oğuz - Kıpçak dil birliği döneminin kalıntıları olabileceği de düşünülebilir. Bilindiği gibi Dîvânu Lugâti’t-Türk’te ortak dil özellerine en çok değinilen Türk boyları Oğuzlar ve Kıpçaklardır.  Antalya ağızları ile Kazakçada leksik açıdan ortaklaşan unsurlara birkaç örnek vermek gerekirse: kösül- “ayak uzatmak, sereserpe uzanmak” eylemi, Ölçünlü Türkiye Türkçesinde bulunmazken Kazakçada kösil- biçiminde yer alır. Bu eylemden hareketle ölçünlü dildeki “Ayağını yorganına göre uzat!” atasözü, Antalya ağızları içinde yer alan Manavgat ağzında “Yorganıŋa göre kösül!” biçimindedir. Bu atasözünün Kazakçadaki muadili ise: “Körpeŋe karay kösil!” biçimindedir. Bir başka örnek ise şöyledir: yėrle- “(ölüyü) toprağa vermek, defnetmek” eylemi, Türkiye Türkçesi yazı dilinde bulunmazken Kazakçada bilindik fonetik değişimlerle jerle- biçimini alır. Bu durum, Türkiye Türkçesi ağızlarının onun içinde de Antalya ağızlarının zenginliğini göstermektedir. Bu çalışmada günümüz Türkiye Türkçesi yazı dilinde kullanılmayan veya fonetik açıdan farklılaşan sözler Kazakça ile ortaklıkları temelinde ele alınmıştır.

She supervised undergraduate and graduate theses in Poland and doctoral dissertations in Kazakhstan. She teaches Kazakh grammar, special Kazakh, society of Central Asia, etc. Her research interest includes Kazakh and Karaim studies, especially Crimean Karaim manuscripts. Her publications include monographs, edited volumes, articles, basically critical edition of Karaim manuscripts such as chapters in

Özet: Memlûk Döneminde yazılan sözlüklerden biri olan "Ed-Dürretü'l-Mudiyye Fi'l-Lügati't Türkiyye" gösterdiği çeşitli özellikler açısından bu dönemde yazılan di-ğer sözlüklerden farklılıklar arz etmektedir. Her şeyden önce gramer kısmı bulunma-yan ve tematik bir sözlük özelliği gösteren bu eserin son bölümünün konuşma cümle-lerine ayrılması esere konuşma kılavuzu hüviyeti kazandırmaktadır. Memlûk Dönemi sözlüklerinin tartışmalı meselelerinden biri olan ç~ş değişimi hususunda her iki şek-lin de tercih edildiği eserde, dönemin diğer sözlüklerinde ve eserlerinde hiç görülme-yen veya ender rastlanan iki imla özelliği dikkat çekicidir. Bunlardan biri söz başında y; diğeri ise v türemesidir. Söz başında y türemesi e sesi ile başlayan sözcüklerde görülmektedir. Ancak bu durum e sesi ile başlayan tüm sözcüklerde geçerli değildir. Bazı sözcüklerde bu türe-me görülürken bazılarında görülmemektedir. Söz başında v türemesi ise o sesi ile başlayan sözcüklerde görülmektedir. Ancak bazen dar-yuvarlak ünlü ile başlayan sözcüklerde de bu türemenin olduğunu görmek mümkündür. Bu çalışmada bir çağdaş Kıpçak lehçesi olan Kazak Türkçesinin konuşma dilinde de görülen ve gramerler tarafından kaydedilen bu iki özelliğin bu lehçe ile ilişkisi üzerinde durulacaktır. Anahtar sözler: "Ed

Sovyetler Birliğinden koparak 16 Aralık 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan eden son ülke Kazakistan olmuştur. Bağımsızlığın elde edilmesinden yalnızca 30 yıl sonra yirmi milyona yaklaşan nüfusu, yer altı kaynaklarının zenginliği, güçlü ekonomik yapısı ve kültürel zenginliğiyle Kazakistan, kısa sürede Orta Asya'nın parlayan yıldızı konumuna yükselmiştir. Kazakistan'ın bu kadar kısa zaman diliminde büyük atılımlar yapmasında şüphesiz kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Abişulı Nazarbayev'in vizyoner liderliğinin önemli bir rolü bulunmaktadır. Kazakistan'ın bağımsızlığına giden yolda iki tarihi olayı mutlaka anmak gerekmektedir: 1917 Alaş Orda Hareketi ve 1986 Jeltoksan Olayları. Alihan Bökeyhan önderliğinde gerçekleşen Kazak Milli Hareketi Alaş Orda, "Kazak" gazetesi etrafında toplanan Kazak aydınlarının oluşturduğu muhtar bir hükümet idi. Ne var ki Bolşevik Devrimi, Türkistan'da bağımsızlık yolunda yeşeren umutların yok olmasına ve Alaş Orda Hükümetinin kısa ömürlü oluşuna sebep olmuştur. Ancak Alaş Orda Hareketi, Kazak halkının eğitim ve kültür seviyesini yükseltip Rus baskılarına karşı millî bir uyanış gerçekleştirmesi dolayısıyla önem arz etmektedir. Bu hareketin, bugünkü bağımsız Kazakistan'ı yapılandıran bir hareket olduğu unutulmamalıdır. Bağımsızlık yolunda yakın tarihteki ikinci mühim olay ise 16-19 Aralık 1986 tarihleri arasında gerçekleşen ve Kazakistan'ın bağımsızlık simgesi halini almış Jeltoksan Olayları'dır. Kazakçada "aralık ayı" anlamına gelen Jeltoksan ve bu adla anılan olay, kısaca Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov'un, Kazakistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri, Kazak kökenli Dinmuhammet Kunayev'i azlederek yerine Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nden Genadi Kolbin'i ataması üzerine Kazakistan'ın Almatı şehrinde patlak veren ayaklanma olarak özetlenebilir. Bu olay, Sovyet güçleri tarafından kanlı bir şekilde bastırılsa da Sovyetler Birliğinin çöküşünü hızlandırmış, Kazak halkını bağımsızlık yolunda cesaretlendirmiştir. Nihayetinde tarih tekrar 16 Aralık 1991'i işaret ettiğinde Kazakistan bağımsızlığını ilan ettiğini açıklamış ve onu tanıyan ilk ülke Türkiye Cumhuriyeti olmuştur. 2021 yılı, Kazakistan'ın bağımsızlığının 30'uncu yılıdır. Bağımsızlığının 30'uncu yılı Kazakistan'da ve çeşitli ülkelerde birtakım faaliyetlerle kutlanmaktadır.

Zamana ve mekana bağlı olmaksızın aynı dil konuşurlarının ortak cümleleri olan atasözleri, olağan cümleler gibi söz dizimsel ilişki yöntemlerine göre kurulur. Ancak atasözleri, olağan cümlelerden öge konumlarının sürekli olmasıyla ayrılır. Bazı dillerdeki cümlelerin öge dizilişleri atasözlerinde olduğu gibi sürekli, bazılarında ise değişkendir. Bir ögenin veya unsurun kurucu birim olarak yer aldığı başka bir söz öbeği veya cümledeki konumunun değişken olması, çalkalama olarak adlandırılır. Bu olgunun görüldüğü diller çalkalayan diller olarak adlandırılır. Japonca, Korece, Farsça, Macarca, Rusça, Fince, Estonca gibi dillerle birlikte Türk dili çalkalayan diller arasında sayılır. Türk dilinin ölçünlü öge diziminin Ö/N/Y olduğu varsayılır ve çalkalayan bir dil olmasından dolayı Ö/Y/N, N/Ö/Y, N/Y/Ö, Y/Ö/N ve Y/N/Ö öge dizimiyle de cümleler kurulabileceği öngörülür. Dolaylı olarak bu cümleden bir ögenin cümlenin herhangi bir yerinde olabileceği sonucu çıkar. Bu çalışmada, Türk dilinin çağdaş türlerinden olan Kazakçanın sözvarlığında bulunan atasözlerindeki ögelerin konumları istatistiki olarak ortaya konmaya çalışıldı. Bunun için, Babalar Sözi adlı külliyatın 65. cildindeki tek cümleden oluşan 2726 atasözünün öge çözümlemesi yapıldı. Yapısında öznelik biçim birimi de bulundurduğu için, öncelikle cümlenin temel unsurlarından yüklemin konumları istatistiki olarak belirlendi. Yüklemin konumlarına göre cümlenin diğer ögeleri özne, nesne tümleci, yer tümleci ve zarf tümlecinin konumları istatistiki olarak tespit edildi. Ögelerin konumlarıyla ilgili elde edilen istatistiki sonuçlar, Türk dilinin öge dizimi için ileri sürülen varsayım ve öngörülerle örtüşüp örtüşmediği değerlendirildi.
ABSTRACT: Proverbs which are the common sentences of the same language spoken in different times or places, like ordinary sentences, are built according to syntactic relationship forms. However, proverbs differ from the usual sentences by the continuity of the item positions. The word orders in some languages are continuous as in proverbs, in others they are variable. The variability of location of a language unit in a phrase or sentenceis called scrambling. The languages in which this phenomenon is seen are called scrambling languages. Together with languages such as Japanese, Korean, Persian, Hungarian, Russian, Finnish, Estonian, Turkish language is considered to be among the scrambling languages. it is assumed that the canonical word order of the Turkic language is SOV. It is foreseen that the sentence can be established in the word order of SVO, OVS, OVS, VOS and VOS in Turkic language. So, in the Turkic language a items can be anywhere in the sentence. In this study, the locations of the items of proverbs in the vocabulary of Kazakh which is one of the contemporary types of Turkic language, were tried to be revealed statistically. For this purpose, it was made item analysis of 2726 proverbs consisting of the single sentence in volume 65 of the corpus of Babalar Sözi. Firstly, the locations of the predicate from the basic elements of the sentence were statistically determined, since they contains personal endings. According to the locations of the predicate, the other items of the sentence were determined statistically by the locations of the subject, direct object, indirect object and adverbial phrase. The statistical results about the locations of the items were evaluated whether overlaps with the with assumptions and predictions suggested for the word order of Turkic language.

The horse was the most basic means of transportation for the Kazakh,
who lived a nomadic lifestyle in ancient times and whose basic livelihood was based on animal husbandry. For this reason, Kazakhs attached special importance to horse harnesses. Whip in horse harness is considered sacred by Kazakh. There are many types of whips such as biyşik, selebe, jılanbavır, dırav, doyır, segiz ḳırlı ḳamşı which consist of three basic parts called sap, örim and alaḳan. Şokan Velihanov, considered to be the first Kazakh scientist, stated that the whip was also used as a war tool in ancient times. The use of words such as atjürgiş or atsoğar instead of the word ḳamşı in various dialects of Kazakh is remarkable. According to old Kazakh traditions, a man had to have a whip from the moment he entered puberty. Along with a whip, he should have had a horse and a saddle set. The whip, used as both a fighting instrument and a horse-riding instrument and attributed to sanctity, has had an important place in Kazakh society since time immemorial. In the vocabulary of Kazakh language, phrases related to the whip, word patterns also occupy a very large place. However, in the nomadic Kazakh society, other duties and meanings besides horse riding were also dedicated to whip. In this paper, the words about whip in Kazakh vocabulary, naming whip, traditions, customs and practices relevant to whip in Kazakh society will be included. The vocabulary related to whip was determined by scanning the dictionaries containing the existence of Kazakh words, especially the fifteen volumes of Ḳazaḳ ädebiy tiliniñ sözdigi (QETS), and was presented by translating to Turkish.

Colors are an important part of human life and color names are used in all areas. Nomenclatures expressing especially black and white colors exist in every language and culture and these colors also represent special meanings. The color names which are important in vocabulary are very rich also in Kazakh Turkish. The use of color names is common in plant names as it is in every area. Plants are of great importance in culture and human life, and for this reason, their names are frequently mentioned in written works. This work has been prepared in order to determine the ways by which the colors of black and white are used in the formation of plant names and to reveal the plant name vocabulary. The annotated dictionary study, Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi, prepared by B. Kaliyev in 2012, is the basis for the research. This study was prepared through scanning method and after that plant names which are formed by using the names of color and in the scanned work were determined. Next, the vocabulary of the plant names was evaluated and the words in the plant names formed by the names of the black and white color were classified and the plant names which were formed in Kazakh Turkish through using the names of black and white color were identified. Russian and Turkish equivalents of the plant names that were mentioned in the study were also included and at the same time the significance of names of black and white colors in Turkish culture was also mentioned. It is hoped that the uncovering of the plant names vocabulary will contribute to the work to be done in the field of linguistics. ÖZET Renkler insan hayatında önemli bir yer tutmakta ve renk adlarının kullanımına her alanda rastlanmaktadır. Özellikle siyah ve beyaz renklerini ifade eden adlandırmalar, her dil ve kültürde bulunmakta ve bu renkler özel anlamları da temsil etmektedir. Söz varlığı içerisinde önemli yer tutan renk adları Kazak Türkçesinde de oldukça zengindir. Renk adlarının kullanımına her alanda olduğu gibi bitki adlarında da sıkça rastlanmaktadır. Bitkiler kültürde ve insan yaşamında büyük ölçüde önem taşımakta ve bu nedenle bitki adları yazılı eserlerde sıkça geçmektedir. Ak ve kara renklerinin, bitki adlarının oluşumunda hangi yollarla kullanıldığının tespit edilmesi ve bitki adları söz varlığının ortaya çıkarılması amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır. B. Kaliyev tarafından, 2012 yılında hazırlanan Ösimdik Atavlarının Tüsindirme Sözdigi adlı açıklamalı sözlük çalışması araştırmaya kaynaklık etmektedir. Bu çalışma tarama yöntemiyle hazırlanmış ve taranan eserdeki ak ve kara renk adlarının kullanımıyla oluşan bitki adları tespit edilmiştir. Daha sonra bitki adlarının söz varlığı ele alınarak ak ve kara renk adlarıyla oluşan bitki adlarında geçen kelimelerin tasnifi yapılmış ve inceleme sonucunda Kazak Türkçesinde ak ve kara renk adlarıyla oluşan bitki adları üzerine tespitlerde bulunulmuştur. Çalışmada geçen bitki adlarının Rusça ve Türkçe karşılıklarına da yer verilmiş ve aynı zamanda Türk kültüründe ak ve kara renk adlarının genel olarak hangi anlamları ifade ettiğine de değinilmiştir. Bitki adları söz varlığının ortaya çıkarılmasının, dil bilimi alanında yapılacak olan çalışmalara katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Yazının olmadığı dönemlerde söz ile oluşturulan, sözlü geleneğin hâkim olduğu geniş bir dönemi kapsayan ve bu dönemde meydana getirilmiş eserlerin kulaktan kulağa aktarılarak varlığını belirli bir noktaya kadar koruduğu edebiyat dönemine sözlü edebiyat dönemi denilmektedir. Göçebe hayat tarzını benimsemiş diğer Türk toplulukları gibi Kazakların da oldukça güçlü bir sözlü kültür ve sözlü edebiyat geleneği bulunmaktadır. Kazak sözlü edebiyatı içinde kendine özgü özellikleri olan birtakım edebî türler oluşmuştur. Bunlardan biri de şeşendik sanatıdır. Şeşendik sanatı, Kazak halkının manevi dünyasını, yaşam felsefesini ve millî kimliğini yansıtan ve didaktik özellikler barındıran bir türdür. Şeşendik sözler ise belirli bir durumu veya sorunu açıklığa kavuşturup çözerken keskin bir zekâ ile söylenmiş hazırcevaplık örneği olarak halk tarafından benimsenip yayılarak kuşaktan kuşağa aktarılan derin anlamlı güzel sözler biçiminde tanımlanmaktadır. Araştırıcılar tarafından şeşendik sözler yapı bakımından farklı biçimlerde sınıflandırılmaktadır. Ancak kuruluşu bakımından şeşendik sözler manzum, mensur ve manzum-mensur karışık biçimde üçe ayrılmaktadır. Şeşendik sözleri söyleyen kişiye ise şeşen veya biy adı verilmektedir. Kazak halk edebiyatında her ne kadar şeşenlerin yaşadıkları dönemler tartışmalı olsa da Mayqı biy, Asan qayğı, Ayaz biy ve Jiyrenşe şeşen en eski şeşenler arasında gösterilmektedir. Bununla birlikte Töle biy, Kazıbek biy ve Ayteke biy şeşendik sanatının en önde gelen temsilcilerindendir. Bu derleme makalede Kazak sözlü kültürü içerisinde bir anlatı türü olarak gelişen şeşendik sözler ana hatlarıyla ve örneklerle ele alınacak, Kazak şeşenleri hakkında kısaca bilgi verilmeye çalışılacaktır.

Genellikle özel isimlerde ortaya çıkmasına rağmen duygu değeri, cins isimlerde ve bazı eklerde de bulunabilmektedir. Gerek Kazak Türkçesinde gerekse Kırgız Türkçesinde bazı farklı özellikleri nedeniyle isimden isim yapma eklerinden ayrı bir kategoride değerlendirilen ekler mevcuttur. Genel olarak Türkiye Türkçesine yapılan aktarmalarda küçültme ekleri olarak aktarılabilecek bu ekler sözlük birimi oluşturabilmektedir. Ancak bundan ziyade konuşmacının o anki iç dünyasını, düşüncesini yansıtmak amacıyla kullanılmaktadır. Bu ekler şunlardır: Kazak Türkçesi; +eke, +qa, +ke; +y; +tay; +m; +jan; +qAn, +AqAn; +qAy; +şAq; +şIq; +şA; +sımaq;  ekeş; +şIgAş; +ş, Kırgız Türkçesi; +Ake, +ke; +y; +tay; +m; +can; +kAn, +kOn, +An, +On; +kAy, +kOy; +Ay, +Oy; +çAk, +çOk; +çIk, +çUk; +çA, +çO; +sımak, +sımal, +sıman; +çAr, +çOr; +ek; +bay. Görüldüğü gibi eklerin çoğunluğu ortaktır. Yalnızca yedi ekte farklılık görülmektedir. Kazak Türkçesinde olup Kırgız Türkçesinde olmayan eklerin sayısı dört; Kırgız Türkçesinde olup Kazak Türkçesinde olamayan eklerin sayısı ise üçtür. Her ne kadar ortak olsa da iki lehçe arasında bazı kullanım farklılıkları görülmektedir. Örneğin +y eki ile türetilen ağay/ apay sözcüklerinin kullanım sıklığı Kazak Türkçesinde Kırgız Türkçesine göre daha yoğundur. Bu sözcükler Kırgız Türkçesinde sınırlı bir kullanıma sahiptir.
Bu ekler incelenirken bazı yapıların henüz ekleşmediği, ek ile edat arasında duran bağımlı biçimbirimler olduğu anlaşılmıştır.
Bazı dilbilgisi kitaplarında bu ekler, isimden isim yapma ekleri ile aynı kategoride değerlendirilmiş olsa da Kazak Türkçesi dilbilgisi kitaplarında isimlerden nüans türeten ekler; Kırgız Türkçesi dilbilgisi kitaplarında ise isme şımartma-küçültme anlamları veren ekler başlığı altında değerlendirilmiştir. Hem özel isimlere hem de cins isimlere eklenen bu ekler eklendikleri isimlere saygı, sevgi, şımartma, beğenmeme, azımsama, hor görme gibi ince anlamlar katmaktadır. Aynı zamanda bu eklerden bazıları eklendikleri isimlerde bazı seslik değişmelere sebep olmaktadır. Bu çalışmada bu eklerin anlam ve kullanım özellikleri tespit edilmiş ve bu ekler edebî eserlerden ve gramerlerden tespit edilen örneklerle örneklendirilmiştir. Sonuçta ise Türkiye Türkçesi de dâhil olmak üzere, ek tasnifi denemeleri referans alınarak, bu eklerin hangi kategoride değerlendirilmesi gerektiği tartışılmıştır.

Kazak sözlü edebiyatında geniş bir yere sahip olan aytıs, en az iki akının (âşığın) daha çok dombıra eşliğinde kalabalık seyirci karşısında birbirini yenmek amacıyla irticalen şiir söyleyerek yarışmasıdır. "Aytıs"ın Türkiye'deki karşılığı "atışma"dır. Kazakistan'da büyük, küçük, genç, yaşlı herkes tarafından çok sevilen ve normal koşullarda en az ayda bir ulusal bayramlar, milli kahramanları anma yıl dönümleri, kutlamalar vesilesiyle düzenlenen aytıs (atışma) yarışmaları, dünyayı saran yeni tip koronavirüs sebebiyle uzun bir süre yapılamamıştır. Bu sebeple sekiz aylık bir aradan sonra, 25-26 Eylül 2020 tarihinde Kazakistan'ın Oral şehrinde on altı akının katılımıyla yapılan aytıs yarışması büyük öneme sahiptir. Henüz yazıya geçirilmediği için aytıs metinlerinin internet ortamındaki video görüntülerinden elde edilen bu çalışmada, Covid-19 hastalığının dünyada ve ülkede sebep olduğu gelişmelerin, virüs nedeniyle sosyal yaşama getirilen kısıtlamaların, aytıs yarışmalarının olmazsa olmazı olan seyircilerin katılımını engelleyen tedbirlerin, maske, mesafe ve karantina önlemlerinin dile getirildiği aytıslar, performans teoriye göre incelenmiştir. Bu bağlamda söyleyici, dinleyici ve söylenen bir bütün olarak ele alınmış, sözlü olarak icra edilen aytıs, "canlı bir olay" şeklinde değerlendirilmiştir.