İslam Hukuku

This study is concerned with a narration in prose about İmām-ı Âzam Ebû Hanîfe's birth and him being entitled as İmām-ı Azam. This poem is constructed in relation two different versions. Ebû Hanîfe's farther, Numan, ate an apple that he took from a river. As a result of this he was to get married to the daughter of the man who claimed that the apple belonged to him. Numan had a son names Sabit. At the age of six Sabit started his theology education with a mullah. At that time the sultan had a quarrel with his wife and told her to be "bosh ol!" -according to Islamic theology bosh ol! means that she was no longer his wife. Nevertheless he was not happy with his decision. Learned men could not arrive at a decision about the sultan's case but Sabit was able to solve the sultan's conflict. Thus he was entitled İmam-ı Âzam at the age of six.

ملخص
تحتل دارالفنون التي تأسست عام 1900 مكانة غاية في الأهمية من ناحية تاريخ التعليم الديني. تبيّن مضبطة دارالفنون
عزم هذه المؤسسة على تدريس مساقات التفسير والحديث وأصول الحديث والفقه وأصول الفقه وعلم الكلام وتاريخ
الدين الإسلامي. وتطبيقا لهذه المضبطة تم اعتماد درس تاريخ الفقه كمادة تدرس لمدة ساعة أسبوعيا في السنتين الثانية
والثالثة في البرنامج الخاص بقسم الفقه في شعبة العلوم الدينية العليا والذي تم إقراره في اجتماع مجلس المعلمين لشعبة
10 حزيران 1912 (. الكتب في تاريخ الفقه التي تم اعتمادها في بهدف تكوين المحتوى ( الآداب في 28 مايو 1328
التعليمي لهذه المادة : تاريخ علم الفقه لكامل ميراث؛ دروس تاريخ الفقه لسيّد بك؛ تاريخ الفقه، لإسماعيل حقي.

تشتمل هذه الدراسة تحقيق ودراسة رسالة "أسرار الوضوء" لمحمد بن محمود الملقب بجمال الخلوتي (ت. ٨٩٩ه/١٤٩٤م). كان شيخا كبيرا، متصوفا، وهو الذي اسس الطريقة الجمالية، وله تاليفات كثيرة في علوم مختلفة، منها رسالة "أسرار الوضوء" التي عثرتُ على نسخ خطية كثيرة في مكتبات مختلفة للمخطوطات في تركيا، ووجدت أيضا بعض نسخ خطية أخرى مسجلا بهذ الاسم؛ ولكن ليست لها أيّ علاقة مع هذه الرسالة. وفي هذه الرسالة قسَّم المؤلف الوضوء إلى الظاهري والباطني، وبيَّن أسرار الوضوء والعلاقات بين الوضوء الظاهري والباطني، وأفاد بان كل عضو من الاعضاء المأمورة بغسلها فى الحقيقة إشارة الى لزوم تطهير عضو من اعضاء معنوية. كما صنف الصلاة الي الصورية والحقيقية وقال الصلاة الصورية هي المعروفة والصلاة الحقيقية هي وصول السالك الي ربه عز وجل. وصرح المؤلف بأن الطهارة المعنوية شرط لصحة الصلاة الحقيقية كما أن الوضوء الظاهري شرط للصلاة الصورية. وفي آخر الرسالة إشار الى بعض قواعد اللازمة للسالك .(salat)

Ehliyet kavramı, kişinin hak ve borçlara ehil olması ve hak ve borç doğurucu işlemleri kendi başına yapabilmesi olarak tanımlanabilir. İslam Hukuku ve Türk Hukukunda ehliyetin  türleri, ehliyeti daraltan veya ortadan kaldıran sebepler gibi konular ortak noktada buluşabileceği gibi çeşitli farklılıklara da sahip olabilir. Bu yazımızda Türk Hukukunda ve İslam Hukukunda ehliyet kavramı mukayeseli şekilde incelenecektir.

ÖZET Çağımızda sanayinin süratle gelişmesi sonucu pekçok ürünün hızla artması ve uluslararası ticaretin yaygınlaşmasından sonra çeşitli sözleşmeler ortaya çıkmıştır. Bu sözleşmelerden biri de tedarik sözleşmesidir. Tedarik sözleşmesiyle kastedilen, akit yapan taraflar arasında, ileride toptan veya taksit taksit ödenecek malum bir ücret karşılığında, belirli tarihlerde, vasıfları belli bir takım taşınır veya taşınmaz malları yahut elektrik, su ve doğal gaz gibi muayyen hizmetleri temin etmek amacıyla yapılan sözleşmelerdir. Bu özellikleriyle tedarik sözleşmesi Türk Borçlar Hukuku'ndaki " satım sözleşmesi " ve " eser/istisnâ' sözleşmesi " ni içine alan geniş bir kapsama sahiptir. Gerek tedarik sözleşmelerinde gerekse satım sözleşmesinde mal sözleşme sırasında tedarikçinin elinde bulunabileceği gibi henüz mevcut olmayıp sonradan üreterek veya temin ederek teslim edeceği bir şey olabilir. Burada önemli olan satıcının malı teslime muktedir olmasıdır. Müşteri de ücreti, malı teslim aldıktan sonra bir defada toptan veya taksit taksit ödeyebilir. Bu sözleşmelerde, sözleşmenin konusu olan eşya, bir fabrikanın ürettiği sınaî bir ürün olabileceği gibi bir üreticinin ürettiği tarımsal veya hayvansal ürün yahut elektrik, su ve doğalgaz gibi doğal güçler de olabilir. Bu sözleşmelerde satıcının malı ileriki tarihlerde teslim etmeyi, müşterinin de ücreti malı teslim aldıktan sonra ödemeyi taahhüt etmesinden dolayı bedeller genellikle veresiyedir. Bu açıdan tedarik sözleşmelerinin caiz olup olmadığı çağdaş âlimler arasında tartışma konusu olmuştur. Bir kısım âlimler bazı gerekçelerle bunun caiz olmadığı görüşünü benimsemişlerdir. Buna karşılık çağdaş âlimlerin çoğunluğu İslam fıkhındaki benzer akitlerden hareketle bunun caiz olduğu kanaatine sahip olmuşlardır. Bu makalede, lehte ve aleyhte ileri sürülen gerekçeler dikkate alınarak İslam fıkhındaki benzer akitlerden hareketle tedarik sözleşmesinin caiz olup olmadığının ele alınması uygun olacaktır.

Mehir "ücret" manasına gelir. "Saduka, farîza ve ecrin çoğulu olan ücûr" gibi kelimelerle de ifade edilen mehir; nikâh akdinde erkeğin kadına verdiği kıymeti ifade eden herhangi bir mal veya nakittir. Mehir, evlenecek erkeğin eşine verdiği veya taahhüt ettiği para yahut maldır. Mehrin nikâh anında tespit edilmesi gerekir. Mehir nikâh akdinin tamamlanmasıyla tahakkuk eder. Mehir, mehr-i müsemma ve mehr-i misil olarak ikiye ayrılır. Tarafların üzerinde anlaştıkları mehre mehr-i müsemma, kızın babası tarafındaki benzer şartlardaki kadınlara bakılarak sonradan takdir edilen mehre de mehr-i misil denilir. Mehrin tamamı peşin ödenebileceği gibi, tamamının veya bir kısmının ödenmesi sonraya da bırakılabilir. Nikâh akdi sırasında peşin ödenene, mehr-i muaccel; ödenmesi daha sonraya bırakılana da mehr-i müeccel denir. Taraflardan birinin ölümü veya boşanma durumunda mehrin vadesinin geldiği kabul edilir. Mehr-i muaccel ve mehr-i müeccelin tespit ve delilleri konusunda fakihler, nikâh akdinin tamamlanmasıyla mehrin muaccel olarak verilmesi görüşünü kabul etmektedirler. Ancak mehr-i müeccele de cevaz vermişlerdir. Hanefî mezhebine göre mehrin tamamının veya bir kısmının ertelenmesi sahihtir ancak ertelenme müddetinde aşırı bir bilinmezlik olmamalıdır. Şafiî mezhebinde mehrin tecili caiz olmakla birlikte ertelenme süresi belli olmasa da mehir, fâsid olup mehr-i misil verilir. Hanbelî mezhebine göre de ertelenme süresi belli olmasa da mehir sahihtir. Mâlikî mezhebinde mehir nikâh esnasında peşin verilmezse, vadeli verilmesi halinde bile nikâh sahih olmaz derken bir hadis delil gösterilmiştir. Ancak, mehr-i müeccelin müddeti belli ise nikâh sahihtir derler. Zahirî mezhebine göre nikâh esnasında mehrin ertelenmesi fâsid ve bâtıldır. Ancak nikâhtan sonra mehrin tecili sahihtir. Mâlikî mezhebi mehri, nikâh akdinin sıhhat şartlarından, diğer mezhepler ise sonuçlarından kabul ederler.

Geleneksel İslam düşüncesindeki hakim anlayışa göre varlık, bilgi ve değerin kaynağı Allah'tır. Bu anlayış, Allah kelamının beşeri dildeki bir tezahürü olan Kur'an'a İslam çatısı altında merkezi bir konum atfetmeyi gerektirir. Bundan dolayıdır ki, Müslüman ulemanın ilmi düzeydeki temel ilgileri bütün bir tarih boyunca daima Kur'an üzerinde odaklanmış ve buna bağlı olarak Kur'an metni çok çeşitli şekillerde yorumlanmıştır. Kur'an'ı anlama ve yorumlamaya yönelik tüm faaliyetler ise 'tefsir' adı altında kategorize edilmiştir. Kur'an'a farklı yaklaşımlar, ister istemez 'Tefsir'in bir ilmi disiplin olarak farklı şekillerde tanımlanmasına yol açmıştır. .. Bu makalede, Tefsir'in gerçekten bir ilmi disiplin olup olmadığı meselesi tartışılacak ve buna bağlı olarak İslam hukuk usulü, hadis usulü ve kelam gibi İslami ilimlerden bağımsız-müstakil bir tefsir usûlünün imkanı sorgulanacaktır.

Gelişen iletişim teknolojisinin son ürünü olan sosyal ağlar, 21. yüzyıl
modern insanının hayatına çevre algısını derinden etkileyecek şekilde hızlı bir giriş yapmıştır. Kişilere, çocukluk yıllarından itibaren edinmiş oldukları arkadaşlarla haberleşme fırsatı sunan, yeni çevreler edinmelerine imkân tanıyan ve arzu ettikleri her isimle irtibat kurmalarının önünü açan sosyal ağlar, beraberinde getirdikleri bir dizi problemle de tartışmalara konu olmaktadır. Bu tebliğde, dini perspektiften incelenmesini zaruri gördüğümüz bu problemler ele alınacak ve sosyal ağların fıkhî açıdan bir değerlendirmesi yapılacaktır.

Bu makalenin amacı, Osmanlı'nın son dönemininde tahsil hayatını tamamlamış ve bir müddet kadı olarak hizmet etmiş, Cumhuriyet döneminde ise Yargıtay'da uzun yıllar görev almış Ali Himmet Berki'nin hayatı, eserleri ve islam Hukuku'na katkısını ortaya koymaktır. Berki, Cumhuriyet döneminde özellikle eski kanunların Hukuk Fakültelerinden yetişen hukukçular tarafından iyi bilinmemesi sebebiyle vakıf, miras gibi konularda hataların yapıldığını kaydeder. O eserlerini bu yanlışlıkların giderilmesi için bir el kitabı olarak yazmıştır. Diğer taraftan onun su hukuku üzerine yaptığı çalışmaları da günümüz hukuk araştırmaları açısından önem taşımaktadır. Ali Himmet Berki (1882-1976) (His life, works and contribution to lslamic law) Su m mary lt is the ai m of this article to focuse on the life, works and contribution to lslamic Law of Ali Himmet Berki who completed his educalian in last period of Ottoman Empire and serviced as a Qadi, then in the Period of Republic serviced in Yargitay for many years. Berki records in his books that because of not knowing of old Qanuns by jurists graduated from Law Faculties same problems appeared in the field of waqf and heritage. He wrote his book asa guide book to remove these mistakes. On the other hand, his works on water law are alsa important in point of law researches taday.

Özet Bu çalışmada, resim yapmanın ve bulundurmanın yasak oluşuna dair delil gösterilen hadisler ve bunlara ilişkin yapılan fıkhî yorumlar ele alınacaktır. Bu bağlamda söz konusu rivayetlerdeki yasaklamanın kerahet mi yoksa haramlık mı ifade ettiği, yasaklamanın mutlak mı yoksa belli kayıtlamalara mebni mi olduğu sorularına cevap bulunmaya çalışılacaktır. Son olarak da söz konusu yasak algısının pratik yaşamdaki karşılığını görmek adına Osmanlı devletindeki sanat faaliyetlerinin resim yasağından nasıl etkilendiğini tespit edilecektir. Giriş: Tarihi bir vakıadır ki Hz. Muhammed'in peygamber gönderildiği Arap toplumu, dini yaşantı olarak putperest inanca sahip bir toplumdu. Tıpkı diğer peygamberler gibi Hz. Muhammed de risâlet görevi süresince toplumu bu putperest inançtan kurtarmak ve tevhit inancını hâkim kılmak için çaba sarf etmiştir. Bu sebepledir ki Şari' uzun mücadeleler sonunda inanların kalplerine yerleşmiş olan tevhit inancını sarsacak ve inananları önceki şirk üzere olan yaşantılarına döndürebilecek hususlarda meşru olmasına rağmen bazı uyarı ve yasaklamalarda bulunmuştur. Bunlardan birisi İslam'ın ilk yıllarında getirilen ve sonra kaldırılan kabir ziyaretine ilişkin yasaktır. Peygamberin vermiş olduğu tevhit mücadelesine zarar verecek mahiyette ve putperestliği çağrıştıracak şekilde gerçekleştirilen bu ziyaretlerin en azından insanların kalplerine tevhit inancı yerleşinceye kadar yasaklanması gerekli görüldüğü için yasak getirilmişti. Yasaklamayı gerekli kılan durum hükümsüz kalıncaya yani insanlar meşru ölçüler içerisinde mezarları ziyaret etmeyi öğreninceye kadar bu yasak devam etmiştir. söz konusu durumun değişmesi ile " Size kabir ziyaretini yasaklamıştım. Artık şimdi ziyaret edin " (Müslim, Cenâiz, 106) hadisiyle bu yasak kaldırılmıştır. Usûlü fıkıhta haramlar, yasaklanan şeyin özü itibariyle çirkin olup olmamasına göre ikiye ayrılır. Özünden kaynaklanan bir mefsedet sebebiyle Şâri'nin bir fiili yasaklamasına haram lizâtihi denir. Buna mukabil bir iş, özü itibariyle meşru olup da ona tutunan arızî bir sebeplerle yasaklanırsa buna da haram ligayrihî denir (Zuhayli, 2014: 141). Zatı necis olanın, bu durumdan soyutlanması mümkün olmayacağı için her dönem ve koşulda yasak olarak kalmaya devam edecektir. Ancak özü temiz olmakla birlikte haricî sebeplere binaen getirilen yasaklamalarda yasağın geçerliliği, yasaklamayı gerekli kılan arızî mefsedetin varlığına mebni olarak devam edecektir. Söz konusu sebebin kalkması ya da değişmesi ile yasak hükmü de bundan etkilenecektir. İslam toplumlarında yaygın olan genel kanaat, resmin zatında yer alan bir mefsedet sebebiyle haram kılındığı yönündedir. Şayet resim özü itibariyle bir kötülük içeriyorsa söz konusu yasağın resmin bulunduğu her ortam için devamlılığını sürdürmesi beklenir. Ancak mezar ziyaretlerine getirilen yasaklamada olduğu gibi resim yasağında da tevhit inancına zarar verebilecek bazı harici alışkanlıklar etkili olmuşsa, bu arızi sebeplerin kalkması ya değişmesi ile yasak hükmü de değişecektir. Biz bu çalışmada söz konusu yasağa ilişkin rivayetleri bu çerçevede ele almaya çalışacağız. RESME DAİR NAKLEDİLEN RİVAYETLER 1. Meleklerin, Suret Bulunan Eve Girmediklerine Bildiren Rivayetler Resmin haram olduğuna dair kaynak gösterilen rivayetlerin başında meleklerin resim bulunan eve girmediklerini haber veren rivayetler gelir. Bu rivayetlerin bir kısmında bizzat vahiy meleği Cebrail (a.s), meleklerin resim bulunan eve girmediklerini haber verirken bir kısmında Hz. Peygamber, evde bulunan bazı resimler sebebiyle eşi Hz. Âişe'yi uyarmakta meleklerin bu sebeple eve gelmeyeceklerini haber vermektedir. İlk grupta yer alan hadisler bazı ilave ve eksiltmelerin olduğu farklı metinlerle rivayet edilmiştir. Ayrıntılardan en uzak olan rivayet Buhârî'de geçen şu hadistir: İbn Ömer (r.a)'dan nakille Hz. Aişe'nin şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir; ''Cebrail (a.s) Resulüllah (s.a.v)'e geleceğini vaad etmişti. Fakat gecikince Resulüllah (s.a.v)'e beklemek ağır gelmiş ve dışarı çıkmıştı. Hemen 1 Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri Bölümü, [email protected] 29

Elinizdeki bu çalışma, okuyucuların “Temel İslam Bilimleri” olarak adlandırılan kelâm, İslam mezhepleri tarihi, fıkıh usulü, fıkıh, tasavvuf, hadis ve tefsir ilimlerini bütüncül bir bakış açısıyla tanımalarını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla çalışmada anılan ilim dallarının tanımı, konusu, yöntemi, tarihçesi, oluşum ve gelişim süreçleri, amaç ve fonksiyonları ile literatürü ana hatlarıyla sunulmaktadır. Çalışmanın hedeflerinden biri de İslam düşüncesinin temel zeminini oluşturan bu ilimlerin birbiriyle olan etkileşiminive aralarındak i ilişkiyi ortaya koymaktır. Ancak bu çalışmanın en önemli amacı, İslami ilimlerin birikimini bir arada ve klasik temel kaynaklara dayanarak günümüz okuyucusuna hitap edecek bir üslup ve yöntemle aktarılması şeklinde ifade edilebilir.
Çalışmada her biri kendi alanında uzman akademisyenin uzun soluklu bir çalışmanın ürünü olarak hazırladığı yedi bölüm yer almaktadır. Çok yazarlı çalışmaların her türlü zorluğuna rağmen öncelikle bu kitaba bölüm yazmak suretiyle katkı sunan değerli bilim insanlarına içtenlikle teşekkür ederim. Çalışmaya, metinlerin hazırlanması ve gözden geçirilmesi aşamasında katkı sunan hocalarıma teşekkür borçlu olduğumu ve minnettarlık duyduğumu belirtmek isterim. Son olarak Mustafa Çalışkan Bey’in şahsında
eserin basımında emeği geçen Hikmetevi Yayınları çalışanlarına teşekkürü borç bilirim.

İcmâ’, İslam Hukuku’nun kaynaklarından biri olması bakımından büyük önem taşır. İlk dönemden itibaren fukaha, alimlerin fikir birliğine önem atfetmiş, onu bir hukuk kaynağı olarak görmüştür. Bu, icmâ’ üzerinde farklı görüşlerin ve ihtilafların olmadığı anlamına gelmez. Hemen her dönemde icmâ’ hususunda fark-lı görüşler, farklı yaklaşımlar olmuştur. Biz bu çalışmamızda İcmâ’ anlayışı husu-sunda, yaklaşımlarının önem taşıdığı alimlerden Kâdî Abdülcebbâr ve Gazâlî’nin görüşlerini inceledik. Bu alimlerin görüşlerini vermeden önce, genel icmâ’ anlayı-şını ve bu alimlerin mensup oldukları mezheplerin icmâ’ anlayışlarını özetledik. Bundan sonra görüşlerinin benzer ve farklı yönlerini belirleyerek, araştırmamızı tamamladık.
Anahtar Kelimeler: Kâdî Abdülcebbâr , Gazâlî, el-Mu’temed fi Usuli’l-Fıkh, el-Mustasfâ Min İlmi’l-Usul, Fukaha Mesleği, Mütekellimin Mesleği, Usulu’l-Fıkh, İcmâ’,
Abstract:
Comparison Understanding of İcma (Concensus) in Abdulcebbar and Gazali
İcma (concensus) is one of the sources of Islamic Law so that it has great important. Since early terms islamic law scholars had saw it very important sour-ces of law. İt is not mean that there is not confilict about concensus. At about all terms of islamic history we can see different approaches about concensus. İn this artile we try to examine understanding of concensus in Kadi Abdulcebbar and Ga-zali’s. After that we compoarise Abdulcebbar’s and Gazali’s point wiev of concen-sus similar and different sides.
Key Words: Kadi Abdülcebbar , Gazali, el-Mu’temed fi Usuli’l-Fıkh, el-Mustasfa Min İlmi’l-Usul, Usul al-Fıqh, İjma, Concensus

Günümüzde satış ve pazarlama teknikleri oldukça çeşitlenmiş ve mağaza dışı çok sayıda satış türleri ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de doğrudan satış yöntemidir. Bu yöntemde piyasada en çok çok katlı pazarlama gündeme gelmekte ve lehte ve aleyhte tartışmalar yapılmaktadır. Makalemizde ağ pazarlama / network marketing olarak da bilinen çok katlı pazarlamanın mahiyeti, işleyişi ve uygulanan teknikler incelenmekte, konuyla ilgili fıkhi görüşler ortaya konulduktan sonra bu sistemin mevcut haliyle caiz olmayacağı görüşü savunulmaktadır.

Bu çalışmada Kur'an ve Sünnet tarafından yasaklanmış olan riba işlemi, konuyla ilgili ayetlerin nazil olduğu dönemin tarihsel bağlamı üzerinden yorumlanmaktadır. Nitekim söz konusu işlemin tarihsel bağlamından kopuk bir şekilde veya doğrudan sözlük anlamı üzerinden anlaşılması sadece vahim bir hataya sebep olmakla kalmamakta, aynı zamanda Kur'an ve Sünnet'in ruhunu ve maksadını da ıskalamamıza yol açmaktadır. Bu minvalde çalışmamız okuyucuyu önce Kur'an ve Sünnet'in en iyi şekilde anlaşılmasının daha muhtemel olduğu İslam'ın erken dönemlerine doğru bir yolculuğa çıkarmakta ve oradan buraya doğru gelirken riba yasağının ilk beş asır içerisinde nasıl özgün ve saygın konumundan uzaklaştırılarak bambaşka bir boyuta evrildiğini anlatmaktadır. Çalışmamızın konuyu her yönüyle tükettiği elbette söylenemez. Lakin barika-i hakikat müsademe-i efkârdan doğar düsturunca bilimsel gelişmenin fikirlerin tartışılmasıyla gerçekleştiği de inkâr edilemez. Bu açıdan ister tasvip ister eleştiri kabilinden olsun, bu çalışmanın İslam İktisadı alanında hak ettiği ilgiyi görmesini temenni ederiz.

As it is seen in the words of Abu Dawud and Tabari, vast majority of scholars living up to the period of Imam Shafii argue that riwayats like munkati and mursal, could be evidence. Forasmuch, hadiths in the books Muwatta and Asar, which were written in the period before Shafii, support the same issues. Imam Shafii states that this type of riwayats cannot be evidence separately, but they can be evidence in the case of being supported by other things, otherwise we must recourse to syllogism. This is important to show that Shafii prefers syllogism, which is a rational deduction method, to the riwayats like mursal. Because, at the same point of view as opposed to Abu Hanifa and Malik, Shafii also prefers syllogism to the qawl al-sahabi.

Genişletilmiş Özet
Para, ekonomide mal ve hizmetlerin mübadelesini sağlayan, servet biriktirme ve ölçü birimi olma gibi işlevleri olan bir araçtır. Bu çalışma, paraya dair temel fıkhî hükümleri ana hatlarıyla ortaya koyarak bunları değerlendirmeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede, önce paranın tarihi gelişimine kısaca yer verilecek ve klasik fıkıh literatüründeki para anlayışı ve tasnifi ortaya konulacaktır. Ardından, paraların tedavülü konusundaki hükümler özellikle de bu kapsamda para basma yetkisi, madeni paraların ayarında yapılan değişikliklerin hükmü, paranın altın ve gümüşten olmasının dinen zorunlu olup olmadığı gibi hususlar ele alınacaktır.
Paranın terim anlamı şudur: Para, mal ve hizmet alımlarında veya borç ödemelerinde kullanılan, toplumda kabul görmüş ortak değişim aracı ve değer ölçüsüdür. Diğer bir tanımıyla para ‘bir ekonomide genel kabul gören, değişim aracı, değer koruma aracı ve hesap birimi işlevlerine sahip varlıktır’. Toplum genelinde kabul gören bir mübadele aracı olan paranın insanlık ve medeniyet açısından çok sayıda faydası vardır. Borçlar para ile ödenir. İnsanlar bütün ihtiyaçlarını kendileri görmek yerine, mal ve hizmetleri para karşılığında satın alma veya kiralama imkânına kavuşurlar. Bu da işbölümü ve uzmanlaşma imkânını artırır.
Kur’an ve sünnette neyin para olup olmadığı konusunda bir tanım veya belirlemede bulunulmamıştır. Hz. Peygamber (s) kendi döneminde Hicaz bölgesinde kullanılmakta olan altın ve gümüşü para olarak kullanmaya devam etmiştir. Naslarda da o gün kullanılan para isimleri çeşitli vesilelerle zikredilmiştir. Bu kapsamda zekâtın nisabı, mehrin asgari miktarı, satım, faiz vb. konulardaki hükümler doğal olarak o dönemde kullanılan paralarla ifade edilmiştir. Klasik fıkıh eserlerinde altın ve gümüş asli para kabul edilmiş, bunun yanı sıra para fonksiyonu gören diğer madenler ve muhtemel nesneler de para olarak kabul edilmiştir. Mezheplerin özellikle fels ve mağşuş paralar konusundaki yaklaşım ve değerlendirmeleri ise günümüzdeki kâğıt paralara ve diğer itibari paraların hükümlerine ışık tutmaktadır. Buna rağmen, klasik dönemde fakihlerin para konusundaki görüşleri değerlendirilirken, bunlar açık naslara dayanmadıkları sürece yaşadıkları dönemdeki ticari ve iktisadi şartlar da göz önünde bulundurulmalıdır.
Bir şeyin içsel ve hakiki değere sahip olup olmaması onun para olma hükmünü etkilememektedir. Bu konuda insanların örfü, yani bir şeyi para olarak kabul etmeleri ve halk arasında tedavülü esas alınmıştır. İnsanların arasında malların ve hizmetlerin mübadelesini sağlayan, borçların ödenmesi için kabul edilen ve paranın diğer özelliklerini sağlayan her türlü ödeme aracı fıkhi açıdan da para olarak kabul edilmektedir.
Günümüzde insanların kullanımında para olarak kabul edilen bütün varlıklar için zekât, faiz vb. mali konulardaki fıkhi hükümler aynen geçerlidir. Bu konuda fetva heyetleri görüş birliği halindedir. Zaten bütün mezhepler de para ve misli mal borçlarında bir fazlalık şart koşulmasının faiz olup bunun da haram olduğu konusunda ittifak etmiştir. Mezhepler arasında tartışılan konular, sarf ahkâmıyla ilgili tali konulardır.
Kâğıt banknotlardan itibaren ortaya çıkan paralar madeni paralar gibi hakiki bir değer içermediklerinden manipülasyon, aldatma ve değer dalgalanmalarına daha fazla açıktırlar. Hâlbuki İslâm'ın hükümlerinin konuluş gayelerden önemli birisi de malın korunmasıdır. Bu sebeple, bir taraftan araştırmacılarca yeni para türü oluşturma imkânları keşfedilirken, diğer taraftan da bu yeni paraların zayıf noktaları ve oluşturabileceği muhtemel mağduriyetler konusunda tedbirler azami ölçüde alınmalıdır. Ayrıca merkez bankalarınca parayla ilgili yapılan işlemlerin ve kullanılan enstrümanların faiz unsurundan arındırılması için alternatif modeller üzerinde çalışılmalı ve bu konudaki gerekli değişiklikler icra edilmelidir.

Osmanlı son döneminin öne çıkan âlimlerindendir. 1873 yılında İzmir'de doğmuş, iyi bir medrese eğitimi aldıktan sonra Mekteb-i Hukuk'u birincilikle bitirmiş, Daru'l-Fünun Hukuk Fakültesinde usul-i fıkıh müderrisliği yapmıştır. 2. Meşrutiyet döneminde siyasetle iştigal eden ve mebusluk yapan Seyyid Bey, Cumhuriyet sonrası da Adliye Vekilliği yapmıştır. Kanun-i Esasi'nin ve Mecelle'nin tadil komiyonlarında bulunmuş, 1923 yılı başlarında Mecelle'nin tadili için kurulan Vacibat komisyonuna başkanlık yapmıştır. 1925 yılında vefat etmiştir. 2 Bilindiği gibi Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, Osmanlı döneminde hazırlanan ilk Batı tarzı medeni kanundur. Hazırlık sürecine birçok önemli âlimin katıldığı bu kanun, hazırlanıp yürürlüğe girdikten sonra da dönemin ihtiyaçları çerçevesinde zaman zaman tadil edilmiş, düzenlenmiştir. 3 Ana kanun 4 Doğurabilir 5 Delici 6 Derinleştirildiğine 7 Mülkiyet altında, mülk edinilmiş 8 İstibdat (zorlama, baskı, otorite) veçhi üzere, şekliyle 9 İstila (ele geçirme, sahip olma) eli 10 Şerh edildiği vecih üzere 11 Tasarruf ve hüküm altına 12 Mülk, milk, melk 13 Milk

The great majority of the Islamic law schools have included analogy (qiyās) in their usūl al-fiqh, whether on a comprehensive or limited scale. The ahl al-ra’y (rationalists) especially expressed that no solution to the fiqh problems can be found without referring to analogy. Ibn Hazm (d. 456/1064), one of the most important representatives of the Zāhirīts that position themselves as ahl al-hadīs (traditionalists), has argued that the unlimited problems that can be encountered will be solved by the texts (nūsūs) in hand without resorting to analogy. Accordingly, Ibn Hazm proposed the use of syllogism and other tools of the science of logic as an alternative to analogy. He also brought intense and serious criticism against the understanding of fiqh that was dominant in his time.
This thesis, which aims to reveal Ibn Hazm’s criticism of analogy against the ahl al-ra’y specific to the Hanafī school of law and its effects in furū al-fiqh, consists of an introduction and two main sections.
In the introduction part, the aim, importance, method and resources of the work are presented. In the first chapter, in order for the background of Ibn Hazm’s criticism of analogy to be understood, we first briefly addressed his epistemology, understanding of logic and shar’ī evidence, and then taqlīd (imitation), ra’y (reason) and istihsān (juristic preference), the concepts to which he established a relation to analogy, and to his understanding of ijtihād (legal reasoning). Later, we tried to examine his view of rationale (illah), causation (ta'lîl) and analogy, and his criticisms of the ahl al-ra’y specific to Hanafīts, in comparison with the views of al-Jassās (d. 370/981), one of the early Hanafīts, in particular.
In the second chapter, we handled Ibn Hazm’s practical criticism against analogy, which he does not acknowledge as a shar’ī evidence in theory, within the scope of his comprehensive furū al-fiqh book al-Muhallā bi al-āsār. In this framework, some highly representative analogies, which Ibn Hazm attributed to the Hanafīts, have been selected and his objections and criticisms against these analogies have been put forward and their belonging to Hanafīts was investigated.

Hanefî mezhebinin günümüze ulaşan ilk Muhtasar’ının yazarı olan Tahâvî İslami ilimlerin birçok sahasında eser vermiş ender âlimlerimizden biridir. Bu çalışmada Tahâvî’nin çeşitli hükümleri delilleriyle tartıştığı ve sonunda kendince isabetli olan görüşü gerekçeleriyle birlikte ortaya koyduğu kitabı Şerhu Meânî’l-Âsâr’ın Kitâbu’s-Salât bölümü mercek altına alınmıştır. Kitâbu’s-Salât içerisinde Tahâvî’nin, Hanefi mezhebi imamları olarak ifade ettiğimiz Ebû Hanîfe, Ebû Yûsuf ve Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’den herhangi bir veya ikisine yahut da her üçüne birden muhalefet ettiği meseleler tespit edilerek, ictihad ederken nasıl bir yol izlediği anlaşılmaya çalışılmıştır. Bunu yaparken Tahâvî’nin imamlara nisbet ettiği görüşlerin onlara aidiyetini doğrulamak amacıyla imamların hakkında konuşulan konuyla ilgili hangi görüşe sahip oldukları diğer kaynaklardan da tespit edilmeye ve Tahâvî’nin görüşlerinin seyrini takip edebilmek amacıyla diğer eserlerinde ilgili meselelerle ilgili nasıl bir görüş ortaya koyduğu tespit edebilmeye çalışılmıştır.
---
Tahawi, owning the first compendious bookwe have now, is a scholar writing in many of the Islamic sciences fields. In this study, we focused on Kitab as-Salat part in Şerh Maani al-Asar in which Tahawi discusses various judgments with its evidences, and at the end of the rubric presents his position with his justifications. By identfying the issues on which Tahawi opposes Ebu Hanifa, Ebu Yusuf and Muhammad b. Hasan eş-Şeybani, Tahawi’s method is tried to understand as presenting his judicial opinion. Also, we confirmed the Founders’ opinions from different sources so as to understand whether they have the opinions, and what is the exact founders’ opinions compared to Tahawi’s references. Finally, in order to understand Tahawi’s opinions progresses we checked on his positions about different issues from his different boks.

EDİTÖR'DEN

Değerli Okuyucularımız,
Akademik Teklif Dergisinin beşinci sayısı ile yeniden karşınızdayız.
Akademi dünyası ile düşünce dünyası arasında bir köprü kurma hedefi ile
yola çıkmış olan, millet egemenliği ve hukukun üstünlüğüne inanmış, Büyük
ve Güçlü Türkiye idealini yüksek bir ideal olarak benimsemiş olan Akademik
Teklif Dergisi, yoluna kaldığı yerden, sağduyu ve kararlılıkla devam etmektedir.
Akademik Teklif Dergisinin beşinci sayısı, bahsettiğimiz işte bu Büyük
ve Güçlü Türkiye ideali için canlarını feda eden kahraman şehitlerimize ve
gazilerimize ithaf edilmiştir.
Bu sayımızda, Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve Uluslararası Hukuka dair
doktrinsel ve uygulamaya dönük makale ve karar değerlendirmeleri yer almakta,
bunun yanı sıra özellikle son dönemde mevzuatta yapılan değişikliklerin
neticesi olarak hukuk uygulayıcılarının sık karşılaştıkları ve tereddüt
doğuran hususlara ve hukukun temel sorunsallarından olan akıl ve irade
konusuna ilişkin yazılar da siz değerli okuyucularımızın istifadesine sunulmaktadır.
Faydalı olması ve bir sonraki sayıda buluşmak dileğiyle.

[email protected]

ÖZET Fıkıh, nahiv ve kelâm alanlarında yazdığı eserlerle tanınan İmam es-Siğnâkî, VII/XII. yüzyılın sonları ile VIII/XIV. yüzyılın başlarında yaşamış çok yönlü bir âlimdir. Hanefi mezhebinde muhakkik alimlerden kabul edilir. Hanefi mezhebinin en önemli metinlerinden olan el-Hidâye üzerine yazdığı en-Nihâye, ilk şerh olması açısından önemlidir. Hanefî mezhebi çizgisinde kaleme alındığı döneme kadar oluşan fıkıh birikimden de istifade edilerek yazılan eser, el-Hidâye şerhleri başta olmak üzere kendisinden sonra yazılan birçok Hanefi eserine kaynaklık etmiştir. Taşıdığı önem sebebiyle eserin edisyon kritiğinin yapılıp değerlendirilmesi gerektiği açıktır. Bu ihtiyacı bir ölçüde gidermek amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışmamız bir giriş ve 3 bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın planı, amacı, yöntemi ile edisyon kritikte takip edilen yöntem ele alınmıştır. Birinci bölümde metin yazarı el-Merğînânî ile şarih es-Siğnâkî hakkında bilgi verilmiş; ikinci bölümde çalışmada ele alınan en-Nihâye, geniş bir şekilde tanıtılarak değerlendirilmiştir. Üçüncü bölüm ilgili eserin temizlik ve namaz bölümlerinin edisyon kritiğine ayrılmıştır. Çalışma sonuç ve kaynakça ile sona ermektedir. Öğrencinin Adı Soyadı ZAHER ALQUDAH Numarası 108106043005 ABSTRACT Imam al-Sighnaqî, known for his works in the fields of Islamic law, Islamic theology and Arabic grammar, is a Muslim polymath who lived in the late 7 th /12 th and early 8 th /13 th centuries. He is considered one of the verifying scholars (muhaqqiq) within the Hanafi legal school. Al-Nihayah, which he composed as a commentary on al-Hidayah, which is itself one of the most important Hanafi legal texts, is important because it is the first commentary written on the Hidayah. This commentary was composed drawing on the Hanafi legal literature that had been produced until then and served as source for many Hanafi legal works, including the Hidayah commentaries, that have been composed after itself. Because of its importance, this Hidayah commentary deserves a critical edition and an analysis. This present study is meant to meet this need to some extent.

Yeni bir sayıyla daha karşınızdayız. 11. Yılımızın bu ilk sayısında her zaman olduğu gibi dergimizde yayınlanmak üzere pek çok makale geldi. Ancak ne yazık ki bu makalelerden bir kısmı hakemlerimizden onay alamadığı için bu sayımızda yayınlan imkanı olamadı. Yeni sayımıza gönderilmiş olan on üçü telif, ikisi çeviri toplam on beş makaleden dokuz tanesi hakemlerimizin onayından geçmiştir.