Edebiyat Ve Sinema

Edebf eserlerin sinemaya uyarlanması genelde polemik konusudur (Bunun son örneği için bkz. Şeytanın Güneşi Altında adlı film). Robbe-Grillet'nin 'Romandan film yapmak bana göre yanlıştır" demesiyle tartışmaya maha.l bırakmayan açıklamalarında da sözkonusu polemik yatmaktadır. Belki de pedagojiyi, en azından yabancı dil fransızcanın pedagojisini a,çıklayan, gerçekte kutsal ya da günahkar canavarlarla etrafı kuşatılan tüm bu tartışmalar bu konuya sadece ve sadece çekinerek yaklaşmaktadır. Öğretimin ileri düzeyinde, bir edebi eserin ve ona uyan bir filmin kar-şıl~tırmasını çok üretici olabileceği ve özellikle şunları sağlayabileceği görülmektedir: '

ÖZET Sinema çağdaş yaşamda yeri oldukça önem arz eden bir sanat dalıdır. 20. Yüzyılın hemen başında gelişmeye başlayan sinema, dille ortaya çıkarılan ürünün görüntüye dönüştürülmesi ile kendi özgü yapısının oluşturduğu yeni yeni çeşitliliklerle kitlelerin işitsel ve görsel duyularına seslenir. Sinemanın en güçlü bağı, " edebiyat " iledir. Sinema tarihi, sinemaya uyarlanmış birçok edebiyat eseriyle doludur. Günümüze kadar birçok klasik eser, filme çok kez uyarlanmıştır. Bir edebiyat uyarlaması söz konusu olduğunda, eseri yazan kişi filmi çeken ekiple çalışsa da izlediği filmin artık kitapla bağlantısı farklı boyuttadır. Yeni bir yapıt ortaya çıkmıştır. Edebiyat uyarlamalarının hepsinde edebi dil yerini sinematografik yani tamamen teknik bir dile bırakmıştır. Bu çalışmada edebiyat sinema ilişkisi incelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Edebiyat, sinema, sinema ve edebiyat ilişkisi FİLM AND LITERARY RELATIONSHIP ABSTRACT Cinema is an art of contemporary life is quite a place of importance. starting to develop at the beginning of the 20th century cinema, converting an image with your own product-specific uncovered the language structure with the new create new variety of auditory and Visual senses of the masses. The cinema is the strongest bond, "literature". Adapted to the movies in cinema history, filled with many literary works. Many classic works, up to the present it has been adapted many times on film. A literary adaptation is concerned, the author of the work of the film although the team who watched the film no longer different size link to the book. Has emerged a new works. Literary adaptations of literary language to a language completely replaced by cinematographic techniques. In this study, we examined the relationship between literature and cinema.

Aristoteles ; Antik Yunan felsefesinin ve dünya düşünce tarihinin en önemli düşünürlerinden biridir. Akılcı yaklaşımı ve bilimsel görüşleriyle felsefede gerçekçiliğin temsilcisi, mantık biliminin öncüsü olmuştur. Aristoteles, Poetika isimli notlarında; antik çağ tiyatrosundan, edebiyatın yansımalarından ve oyunculuğun gelişiminden bahsetmiş sinema tarihinde önemli bir katkısı olan tragedyalar üzerinde durmuştur.

Riassunto. Questo studio nasce da una questione di natura imagologica: l’immagine dei turchi in generale e in particolare il modo in cui il
film Fuga di mezzanotte viene recensito e veicolato da critica e stampa italiane, hanno favorito la diffusione di numerosi fraintendimenti
e difficoltà di comprensione tra le culture occidentali e in particolare la cultura italiana e quella turca. Lo scopo di questa indagine è di
individuare quali siano gli elementi presenti nel film e nella critica e stampa italiane responsabili di una tale lettura distorta della realtà turca
ed analizzarne le motivazioni. Il lavoro è di ambito generale e non ha la pretesa di costituire una rassegna esauriente della tematica presa in
considerazione. Metodologicamente, lo studio si basa su una analisi di secondo livello. I risultati della ricerca mettono in evidenza che
secondo alcuni critici il film Fuga di mezzanotte ha contribuito a generare nell’immaginario culturale occidentale ed in particolare in quello
italiano l’idea che la Turchia sia un paese pericoloso, dove persone innocenti vengono arbitrariamente arrestate, processate e condannate,
mentre i turchi sono dei barbari da temere ed odiare. Altri adottano invece un approccio più critico nell’analisi della pellicola, affermando
che i turchi rappresentati nel film non sono altro che personaggi dalla valenza caricaturale, degni di un fumetto, perché la sceneggiatura,
priva di qualsiasi senso reale, imbastisce varie situazioni del tutto inventate che limitano gli orizzonti, confermano le paure e i pregiudizi
degli spettatori, alimentandone al contempo i risentimenti più miseri. In ultima analisi, emerge il fatto che il regista di Fuga di mezzanotte
non è interessato alla realtà turca e anche le poche volte in cui vi si sofferma tende a favorire un approccio filtrato e frutto di manipolazione.

Abstract. The starting point of this study was the recognition of a problem related to imagology: the Turkish images generally, and the
Italian press’ reception of the film Midnight Express particularly, appear to have had considerable potential to foster mutual incomprehension
between Italians and Turks. The purpose of the paper is to indicate how and why this film, and the discourse about it, posed such an obstacle
to intercultural understanding. The paper does not claim to cover all aspects of the issue under investigation but offers an introductory
survey. In terms of methodology, it is a secondary analysis. The findings of the study reveal that, according to some reviewers, Midnight
Express depicts Turkey as a dangerous country where innocent people are arrested, put on trial and condemned; the film even suggests that
Turks are barbarians who deserve to be hated. Other reviewers offer a more critical view of the film, arguing that the Turks in it are little
more than cartoon-like characters, that the screenplay of the film is often entirely unreal, and that the film’s various made-up scenes serve
purely to narrow the horizons of viewers, confirming their fears, prejudices and resentments. In the final analysis, the reality of Turkey seems
to be of little interest to the director of Midnigt Express, who presents a filtered image of this reality, preserving only those elements that are
useful for him; the image of Turkey is always the result of a manipulation in the film.

Selman Kayabaşı, tarafından kaleme alınan Direniş Karatay, Anadolu Selçuklu
Devleti emirlerinden bilge, cesur, âdil, merhametli ve mütevazı kişiliğiyle tanınan
Emir Celâleddin Karatay’ın hayatını anlatmakla beraber yaşadığı devrin siyasi, dinî,
sosyal, kültürel ve ekonomik yapısına bir pencere açar. Bu yönüyle Direniş Karatay
biyografik bir tarihî romandır. (...) Direniş Karatay-Son Selçuklu Kahramanı Konya Karatay Üniversitesinin öncülüğünde, yazar Selman Kayabaşı’nın aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan bir filmdir. 2018 yılında gösterime giren film, Anadolu Selçuklu Devleti’nde uzun
yıllar görev yapmış olan Emir Celâleddin Karatay’ın hayatının belirli bir kesitini
anlatmaktadır. Eserin, tarihî bir kişiliği konu edinmesi, onu biyografik bir filme de
dönüştürür. Ayrıca bu eserin Anadolu Selçuklu tarihinin belirli bir dönemine yönelen
ilk sinema filmi olduğu da söylenebilir.

İlk Aşk hikâyesi, “Fahriye Abla” şiiri ve Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak filminin özneleri kendilerinden yaşça büyük kız/kadına âşıktırlar. Her üç eserdeki platonik âşıkların aşka bakışı ve âşık olduğu kıza duyguları benzerlik gösterir. İlk Aşk, “Fahriye Abla” ve Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak eserlerine bakıldığında “Fahriye Abla” şiirindeki çocuk öznenin Fahriye Ablaya duygusal ilgisi, başlangıçta cinsellikten uzak olsa da İlk Aşk’ta Vladimir’in Zinaida’ya, Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak’ta Recep’in Nihal’e ilgisi ne kadar masumane olursa olsun tamamen haz odaklıdır. Bu üç eserden yayım tarihi bakımından en önce yayınlanan İlk Aşk olup eserin yazarı İvan Sergeyeviç Turgenyev ve eserleri dünyaca üne sahiptir. Turgenyev’in eserleri Türk okuyucusu tarafından uzun yıllardır takip edilmektedir. “Fahriye Abla” şairi Ahmet Muhip Dıranas’ın, Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak senaristi ve yönetmeni Ahmet Uluçay’ın Turgenyev’in İlk Aşk eserini okumuş olması olası olmakla birlikte, şu anki tespitlere göre, bu savı açıktan destekleyecek açık bir bilgi yoktur. Bu bildiri metninde her üç eser arasındaki benzerlikler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmektedir.

Monograf, ikinci sayısında edebiyat ve görsellik arasındaki ilişkiyi hem estetik hem de toplumsal yönleriyle tartışmayı hedefliyor. Bu iki perspektif üzerinden resim, tiyatro ve sinema gibi görsel sanatların yanı sıra televizyon ve internet gibi iletişim alanlarını da dikkate alarak edebiyatın görsellik ile arasındaki bağı değerlendirmek istiyor.

Bu çalışmada geçmişe sinema mekânları, sinema hatıraları, sinemaya gitme eylemi ve seyir deneyim-leri aracılığıyla bakmayı esas alan Yeni Sinema Tarihi yaklaşımından hareketle, Sait Faik Abasıyanık'ın hikâyeleri üzerinden Beyoğlu sinemalarının 1930-1955 dönemi ve sinemasal deneyimlerin hikâyelerde nasıl yer aldığı soruşturulmaktadır. Abasıyanık'ın hikâyeleri sinema tarihimize bakmak için insani dene-yimlerin detaylı örneklerini içeren edebi eserlerin de kullanılabileceği yeni bağlamlar sunmaktadır. Çalış-ma kapsamında Abasıyanık'ın 1936-1954 yılları arasında, henüz kendisi hayattayken yayımlanan on kitabıyla beraber, ölümünden sonra 1954-1956 yılları arasında derlenen ve yayımlanan üç kitabında yer alan 217 hikâyesindeki seyir deneyimleriyle bu hikâyelerdeki karakterlerin sinema salonları ve filmlerle kurdukları etkileşimler araştırılmış ve Beyoğlu'nda yaşanan dönüşümlerle birlikte irdelenmiştir. Çalışma için Abasıyanık'ın hikâyeleri on iki kod (sinema, film/filim, yönetmen, aktör, aktris, yıldız, matine, suare, fuaye, salon, balkon ve loca) ve dört kategori (sinemalar ve filmler, seyirciler ve seyir deneyimi, sinema mekânlarının deneyimlenmesi ve yaşamın sinema deneyimiyle anlamlandırılması) bağlamında taranmış, sınıflandırılmış ve "toplumsal dönüşümler ve sinemasal deneyim" üst teması bağlamında yorumlanarak çıktılar oluşturulmuştur.

***

This study employs the approach of New Cinema History, which aims to investigate the past through cinematic spaces, spectatorship experiences, and memories and acts of cinemagoing. It analyzes cinematic experiences in Beyoğlu cinemas in the 1930–55 era through their reflections in the short stories of Sait Faik Abasıyanık, with special attention to characters’ cinematic experiences, their interactions with cinema halls and films, and the transformations of Beyoğlu. As this study shows, literary works like his
contain detailed examples of human experiences and are a rich source for the history of cinema. This study is based on 217 of the author’s short stories, published in ten volumes between 1936 and 1954, while he was alive, and three edited volumes between 1954 and 1956, after his death. These short stories were reviewed using twelve codes (cinema, film, director, actor, actress, star, matinee, soiree, lounge, hall, balcony, and box) and four categories (cinema halls and movies; audiences and viewing experiences; experiencing cinema halls; making sense of life through the experience of cinema). Data were classified and the outputs were generated by interpreting the data through an upper-level category, “social transformations and cinematic experiences

Uzun zamandır ortalarda görülmeyen Neddy Merrill güneşli bir yaz günü Connecticut'ın zengin banliyölerindeki malikanelerden birinin havuzunda ortaya çıkar. Ait olduğu muhitten kim bilir hangi nedenlerle bir süre uzak kaldığı anlaşılan Neddy, eve dönüş yolculuğundadır. Malikane sahipleriyle yaptığı ayaküstü sohbet sırasında, Neddy'nin kafasında bir anda parlak bir fikir belirir. Komşu malikanelerdeki tüm havuzları yüzerek varacaktır evine. Havuzları birbirine ekleyerek yaratacağı bu nehri, karısına armağan edecektir. Eve giden nehre karısının adını verir: Lucinda Nehri.

Diana Wynne Jones’un yazdığı Yürüyen Şato (Howl’s Moving Castle) kitabıyla Hayao Miyazaki’nin yönetmenliğini yaptığı “Yürüyen Şato” (Howl’s Moving Castle) animasyon filmi karşılaştırmalı olarak değerlendiriliyor. Sinema ve edebiyatın (daha çok edebiyat ve senaryo) kimi zaman iki yakın dost, kimi zaman kardeş olduğunu ama birlikte aynı evde yaşamalarının sıkıntı yarattığını, eğer mutlu olmak istiyorlarsa ikisinden birinin mutlaka taviz vermesi gerektiğini vurgulanıyor.

Sinemanın edebiyatla iç içe olması, edebî eserlerden yararlanması oldukça tabiidir ve pek çok edebî eserin beyaz perdeye aktarımı söz konusudur. Edebiyat ve sinema ilişkisinde en belirleyici husus; yapılan uyarlamanın edebî esere zarar vermeden, sanatsal bir gaye güderek kitaba sadık kalması fakat bunu sinemacının yaratıcılığı ile gerçekleştirmesidir. Edebiyat ve sinema arasındaki bağ sebebiyle Gogol’ün çocukken yoğun olarak etkisinde kaldığı Kazaklara ait kültürel değerleri gözler önüne seren ve Kazaklardan yana taraflı bir tutum sergileyen tarihî roman Taras Bulba da birçok kez beyaz perdeye aktarılmıştır. Taras Bulba hakkında yapılan çalışmalarda eserin konusuna ve Rus Dili ve Edebiyatı sahası çerçevesinde eserdeki olumsuz Türk imajına değinilmesine karşın eser, daha önce edebiyat ve sinema ilişkisi bağlamında incelenmemiştir. Bu çalışmanın amacı; bu eksikliği gidererek iki farklı sanat dalının imkânlarını sorgulamak, Gogol’ün Taras Bulba eseri ile Taras Bulba filmini, edebiyat ve sinema ilişkisi bağlamında karşılaştırmalı olarak incelemek ve kitabın omurgasını oluşturan Kazak imajının iki farklı formatta ne şekilde yansıtıldığını açıklığa kavuşturmaktır. Bu çalışmada; Gogol’ün Taras Bulba eseri ve Taras Bulba (Thompson, 1962) filmi birincil kaynaklar olarak alınmak suretiyle edebiyat ve sinema ilişkisi kapsamında belgesel kaynak tarama, karşılaştırma ve metin tahlili yöntemleri esas alınmıştır. Taras Bulba (Thompson, 1962) filmi, eserin daha çok tanınmasına imkân sağlasa da Gogol’ün taraflı tutumunu ve Kazak imajını değiştirerek uyarlamada belirleyici olan hususu ihmal etmiştir.

Anahtar Kelimeler: Edebiyat; sinema; tarih; Kazak kültürü.

İnsan da çürür. Bunu hepimiz biliyoruz artık. Kokusunu duyuyoruz bu çürümenin; insanın alacası içinde saklıdır, bilirdik. Öyle değil şimdi; haset, kıskançlık, kibir elbiselerini giyenlerin cirit attığı bir arenaya döndü insanlık. Yeni dünya icadı değil elbette kötülük, kötücüllük; ama bu denli küstahça bir aleniyete, utanmazca bir fütursuzluğa dönüşmesi yeni.

Upuzundur filmlerin vizyona giriş tarihlerini takibi bıraktım. İnternet sonsuz olanakları olan bir uzay. Ben köksap olmayı gönülden kabullenmiş bir göçmen, yüzergezer. Akıyor, dolaşıyorum; karadeliklerden de korkmadan. Ama bu kez dayanamadım, heves ve heyecanla kalktım ve ilk gününün ikinci seansına koştum Kış Uykusu'nun. İyi ki iyi ki gitmişim, dedim; böyle bir film, bu heyecanla ve böyle izlenmeliydi, dedim. Pek çok kalemin yazdığı gibi bu denli uzun bir filmin bir solukta izleniyor olduğu doğrudur. Hâlâ izlemeyen varsa bir denesin.

Öz Sinema ve din ilişkisi, sinemanın ortaya çıkmasından bugüne kadar çeşitli dini, siyasi, ideolojik, sosyal, ekonomik açıdan ele alınarak önemini ortaya koymuş ve sayısız filme ev sahipliği yapmıştır. Sinema ve Din ilişkisi, bugün toplum tabanının ilgisini çekmekle kalmayıp akademik camiada da çeşitli tartışmalara ve araştırmalara konu olmuştur. Ülkeler arası ve dinler arası bir boyuta sahip olan bu konu hakkında Batı sinemasındaki Tanrı anlayışı ile Doğu sinemasındaki din-sinema ilişkisi, peygamberlerin filminin çekilip çekilemeyeceği, İslami öğelerin yansıtımı konusundaki çeşitli görüşler ve filmler genel olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda Endonezya yapımı bir film olan " Ayat Ayat Cinta " filmi bu makalede incelenmiştir. Abstract Key Words: 1 1İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bölümü lisans öğrencisi, [email protected]

Sinema filmleri, senaryolarının edebi metin özelliği göstermesi nedeniyle edebiyat bilimcilerin de ilgi alanına girer. Bu bağlamda Otel Transilvanya I-II filminin senaryo metni, edebiyat-sinema ilişkisi açısından incelenmeye elverişlidir. Filmin senaryosunda Postmodernizmin pek çok unsuru görülür. Bunların başında da metinlerarasılık gelir. Filmde, metinlerarasılık yöntemlerinden parodi, pastiş ve gülünç dönüştürme teknikleri kullanılır. Otel Transilvanya'da yer alan canavarların her biri, daha önce çekilmiş korku filmlerinde korkunç yaratıklar olarak gösterilmiştir. Animasyon filminde ise parodi, pastiş ve gülünç dönüştürme teknikleri vasıtasıyla bu korkunç yaratıklar sevimli hâle getirilir. Bu sayede korku ve sevgi kavramları Postmodern tekniklerle dönüştürülerek kurmaca varlıkların korkutuculuğunun sorgulanması sağlanır. Bu çalışmada Otel Transilvanya filmindeki korku ve sevgi kavramlarının Postmodern tekniklerle dönüştürülmesi edebiyat-sinema ilişkisi bağlamında ele alınacaktır.

Hangi çeşitten olursa olsun her sanatın amacı; okuyucunun, seyircinin yahut dinleyicinin, karşısında neşelendiği yahut kederlendiği, çeşitli insani duygularının uyarıldığı bir eser yaratmaktır. Bu eser her sanatta başka başka malzemeyle (ses, renk, kavram…) meydana getirilir (Özön, 1956, s. 12). Edebiyat, eserlerini kelime ile inşa ederken sinema, görüntüyü kullanır. Bu sanat dallarının malzemelerini kullanarak yaptıkları iki asli görev vardır: 1) Anlamak /anlamaya çalışmak 2) Anlatmak ve aktarmak.

Bu kitaptaki metinler sinema ve televizyon tarihinin kronolojik sırasına göre dizinleme yapılmıştır. İlk metin Levent Berber’in hazırladığı dışavurumcu sinemanın önemli yönetmenlerinden biri olan Fritz Lang’in M – Bir Şehir Katilini Arıyor filminde yönetmenin ışığın olanaklarından nasıl yararlandığını ve ışığı hangi tekniklerle kullanıldığını Fritz Lang’ın 1931 Yapımı M – Bir Şehir Katilini Arıyor Filminde Ekspresif Işık Kullanımı
adlı çalışmadır.
İkinci metin olarak Hilal S. Yılmaz’ın, filmlerinde mutlaka arzu, gerçek ve başarısızlık arasındaki bağ ile ortaya konulan kızgınlığa yer veren İspanyol yönetmen Luis Bunuel’in Viridiana, Simon Del Desierto ve La Voie Lactee Filmlerinde Katolik İnancı Yansımaları Üzerine Bir İnceleme adlı çalışmadır.
Üçüncü metin ortak çalışma olarak hem benim hem de yüksek lisans ikinci tez danışmanlığını yaptığım Ebru Beyazıt Aptourachman’a ait Sıra Dışı Bir Atinalı Theodoros Angelopoulos’un Sinemasına Yolculuk adlı bir çalışmadır. Bu metin Ebru’nun “20. yüzyıl Yunan tarihindeki politik dönüşümler ve bunun Theodoros Angelopoulos sinemasındaki temsili” adlı yüksek lisans tezinden üretilmiştir. Bu kitapta böyle bir çalışmanın
olmasıyla birlikte kaybettiğim değerli yönetmen ve arkadaşım Theodoros Angelopoulos için bir saygı duruşu niteliği taşımaktadır.
Dördüncü metin yüksek lisans öğrencim Serdar İleri’nin  dünya sinemasının en çok izlenen yönetmenlerinden olan Pedro Almodovar ile ilgili hazırladığı “Almodovar’dan Daha Almodovar”: Acı ve Zafer Filmi İzleğinde Bir Almodovar Monografisi adlı çalışmadır.
Beşinci metin Faik Kartelli’nin hazırladığı her yeni filmde daha farklı anlatım biçimlerini cesurca deneyen ve bunları estetiğine kalıcı olarak ilave eden yönetmen Ferzan Özpetek Sinemasında İnsan Mekân ve Zaman İlişkisi Bağlamında Görselİşitsel Kompozisyon adlı çalışmadır.
Altıncı metin ise benim hazırlamış olduğum Sinemada Docudrama
(Dramatik Belgesel) Türünün Yeniden Yükselişi: Bohemıan Rhapsody ve Müslüm Filmlerinin Alımlama Estetiği Bağlamında Çözümlenmesi adlı çalışmadır. Bu çalışmamın bir diğer özelliği ise Aralık 2019’da Taras Şevçenko 4.Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi – İzmir’de bildiri olarak sunulmuştur.
Kitabın yedinci metni Dilaver Bayındır’ın bir kadın akademisyen ve sinemacı kimliğiyle hazırladığı 2000’li Yıllar Sonrası Türk Sineması’nda Kadın “Don Kişotlar” adlı çalışmadır.
Sekizinci metin, ortaya çıktığı günden beri televizyon dizilerinin izleyiciler üzerinde etkili mesajlar oluşturan yapımlar vardır. Bu yapımlara Melih Tomak eleştirel bir bakış açısıyla hazırladığı Erkek Kimliği Üzerinden Şiddetin Meşrulaştırılması: Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz adlı çalışmadır. Bu çalışmanın bir diğer özelliği ise Aralık 2019’da Taras Şevçenko 4.Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi – İzmir’de bildiri olarak
sunulmuştur.
Kitabın son olarak dokuzuncu metni Osman Dikiciler’in hazırladığı sinemanın asıl sorunsalı olan izleyiciye ulaşabilme durumlarının nasıl olduğuna dair 2000 Sonrası Türk Sinemasında Salon Sorunu ve Tekelleşmeye Karşı Alternatif Gösterim Arayışları adlı çalışmadır.
Bu kitapta özgün derleme olarak yer alan makalelerin yazarların en büyük ortak özelliği benim öğrencilerimin olmasıdır. Her birinin hangi yıl fakültede öğrencim olduklarını tam olarak anımsayamamakla birlikte benimle olan iş arkadaşlıkları ve her şeyden önemlisi gönül dostlukları sanki dünyada var olduğum günden bugüne kadar gelmiş gibi…

Türkiye'de Küçük Ağa ve Almanya da Morenga filmlerinin yarattığı etki kuşkusuz disiplinler arası ortak bir çalışmanın ürünüdür. Edebiyat ve medya disiplinlerinin Küçük Ağa ve Morenga örneklerinde bu denli bir araya yoğrulmasında yazar ve senaristlerin birlikte çalışmalarının rolü
büyüktür. Çalışmamızda yazınsal bir yapıttan hareketle film sanatına aktarılan Tank Buğra'nın Küçük Ağa ve Uwe Tirnm'in Morenga başlıklı romanlarından örnekler verilmiştir. Bu iki romanın film sanatına aktarılarak geniş kitlelere aktarımının ve etkili bir yapıtın ortaya çıkmasının sebebini belirlemek çalışmamızın başlıca amacı olmuştur. Edebiyat ve medya kavramlarından yola çıkarak, edebi metnin görselleştirilmesi konusunda örnek teşkil etmesi bakımından, hem Alman Edebiyatından hem de Türk Edebiyatından tanınmış yazarların romanlarını karşılaştırarak ele aldık Her iki romanın da gerek gerçek
hikayelerden yola çıkılarak kurgulanmış olması, gerekse romanların konusunu oluşturan roman karakterlerinin gerçek kişilere dayanması paralellik göstermektedir. Roman kahramanlarının, her iki romanda da, kendi topraklarını korumak için düşmanla savaşmaları ve yazarların tarihi olaylardan yola çıkarak, arşiv araştırmaları sonucunda eserlerini yazmaları da karşılaştırmaya değer önemli özelliklerdendir. Bu noktalardan hareketle her iki roman ve bunların filmleri çalışmamızda karşılaştırmalı edebiyat bilimi disipliniyle paralellik ve farlılık bağlamında değerlendirilmiştir.

Sinema, kendisinden önce varolan edebiyat, resim, müzik, tiyatro, heykel, dans gibi sanat dallarıyla iletişim halinde olmasına karşın en güçlü bağını edebiyatla kurmuştur. Sinemanın en önemli öğesi olan senaryo, iki şekilde meydana getirilir. Bunlardan ilki film yapmak isteyen kişinin, tasarladığı konuyu yalnızca sinema diliyle ifade edilecek şekilde vücuda getirdiği "özgün senaryo" diğeri ise daha önce yazılmış bir metni senaryo biçimine dönüştürme işlemi olan "uyarlama"dır. Uyarlamak, iki şeyi birbirine herhangi bir bakımdan uyar duruma getirmek, intibak ettirmek demektir. Bu kavram sinema için düşünülecek olursa, edebî eserleri, sinema, tiyatro, radyo ve televizyonun teknik imkanlarına uygun duruma

Filmleri ve sinema hakkındaki görüşlerinden anlaşıldığı üzere Akad’ın sinema dünyasında sinema, toplum, roman, tiyatro, eleştiri gibi sanat dalları yoğun bir alışveriş halindedir. Akad iddialı bir söylem geliştirerek sinemanın edebiyatın yerini almakta olduğu ve alacağı öngörüsünde bulunur. Gidişata bakılarak söylemin haklılık payı olduğunu kabul etmek mümkünse de sinemanın edebiyatın yerini tamamen alacağını söylemek yanlış olur kanısındayım.

Öz Köfte Yağmuru isimli animasyon filmi, senaryosu kitap metnine dayanan bir eser olup arketipçi eleştiri metoduyla incelenmeye elverişlidir. İlk model, ana örnek anlamına gelen arketip, Platon'un idea anlayışına dayanmakla birlikte, antropoloji ve Jung'un temelini attığı analitik psikoloji çalışmaları ile sistematik hâle getirilmiştir. Kişisel bilinçdışı haricinde kolektif bir bilinçdışı olduğuna inanan Jung, bu ortak bilinçdışının kalıtım yoluyla insanlara doğuştan geçtiğini söyler. Ortak bilinçdışının ürünü olan arketipler, mitler, masallar ve efsanelerle ortaya çıkar.Bu makalede Köfte Yağmuru filminde tespit edilen, anne, anima/animus, gölge ve kahraman (aşama)arketipleri incelenmiştir.

In this study, Orhan Kemal’s novel Murtaza, which is firstly published serially by Vatan Newspaper in 1952, later published as a book by Varlık Publishing House in the same year; and two films adapted from the novel, Tunç Başaran’s Bekçi Murtaza (Murtaza the Watchman, 1965), and Ali Özgentürk’s Bekçi (The Watchman, 1985) are inquired by focusing on Murtaza stereotype. Murtaza is the fictitious character of the novel, inspired by Adana city that seriously transformed by industrialization in the 1950s, and he is also a victim of these changes. He is an alienated person, who cannot accommodate the space and time, and cannot fit into society. In the study, the novel and the adaptations are analysed by making a methodological contact with literature, cinema, and medical sciences. Lit-terateurs and filmmakers can investigate the society just as a doctor diagnoses the diseases. An author or a director may watch the disease symptoms, identify the problems, diagnose the social diseases, and give therapy recommendations by following the symptomatology, etiology, and therapy practices. In addition to this, the contextual film analyse method is also used in the study, especially for adapta-tions. Following the analyses, it is appeared that the anomalous character and inconsistent life of Murtaza, is actually the symptom of social problems, which is formed by transformations of capitalist industrialization. Orhan Kemal, Tunç Başaran, and Ali Özgentürk diagnose the social diseases by Murtaza. And even though there aren’t any therapy recommendations given by author and/or directors in their works, there is still a possibility for the therapy of society.
***
Bu çalışmada Orhan Kemal’in ilk olarak 1952 yılında Vatan Gazetesi’nde tefrika edilen ve aynı yıl Varlık Yayınları’ndan kitap olarak çıkan Murtaza adlı romanı ve bu yapıttan Tunç Başaran’ın Bekçi Murtaza (1965) ve Ali Özgentürk’ün Bekçi (1985) adıyla gerçekleştirdiği uyarlamalar, Murtaza tiplemesi merkeze alınarak soruşturulmaktadır. Murtaza, ilhamını 1950’li yıllarda sanayileşmeyle birlikte büyük dönüşümler yaşayan Adana’dan alan romanın kahramanıdır ve söz konusu dönüşüm-lerden mustariptir. Yaşadığı mekâna, zamana ve topluma uyum sağlayamayan, yabancılaşmış biridir. Çalışmada roman ve romandan yapılan uyarlamalar, edebiyat ve sinema ile hekimlik arasında yöntem-sel bir ilişki kurularak çözümlenmektedir. Edebiyatçılar ve sinemacılar, topluma tıpkı bir hekimin hastalığa yaklaştığı gibi bakabilir. Bir yazar ya da yönetmen semptomatoloji, etiyoloji ve terapi etkin-likleriyle hastalığın belirtilerini izleyebilir, toplumsal sorunları teşhis edebilir, hastalığın nedenlerini saptayabilir ve bir tedavi önerebilir. Bu yöntemle beraber çalışmada, özellikle filmlerin soruşturulması için bağlamsal film çözümlemesi yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma sonucunda Murtaza’nın çelişkilerle dolu karakterinin ve yaşamının aslında kapitalist sanayileşmenin dönüşümüyle açığa çıkan toplumsal sorunların belirtileri olduğu görülmüştür. Orhan Kemal, Tunç Başaran ve Ali Özgentürk, Murtaza aracılığıyla toplumsal sorunların yol açtığı hastalıkları teşhis etmektedirler. Bununla beraber, her ne kadar bu yapıtlarda bir tedavi önerilmese de toplumun sağaltımına dair olasılıkların önü de kapatılmaz.