Dini Tasavvufi Halk Edebiyatı

This paper will discuss food cult in the Alevi belief system and rituals and belief practices formed around this cult. Within Alevi communities, food offered at rituals are called lokma and this food is considered sacred.  Therefore, many food-centered ritual practices are performed during process passed from getting food for ritual to eating it. Ritual food is a part of the sacred for Alevi individuals, moreover, food appears as a precondition for performing ritual. This explains the necessity of sacrificing an animal in order to perform the cem ritual. Traditional rituals of Alevi communities are formed around bringing for prayer, preparing and consuming food and drinks such as lokma, salt, dem (alcoholic drink), etc. For that reason, it wouldn’t be wrong to say that rituals within the Alevi belief system are formed around sharing lokma. Thus, an analysis of the Alevi rituals that excludes food and drinks produces problematical hypotheses. 
This paper will analyze food and sacred drinks offered at rituals performed by Alevi communities considering importance given to food, ritual meals, belief hierarchy formed around food, ritual meanings given to food and drinks, preparation and presentation of food and drinks. The first part of the paper explains how food and drinks became a part of ritual within the Alevi belief system, and the second part puts forth the differences in ritual meals by ocaks and regions. This analysis is grounded only on the examples of rituals that we attended in Ankara, Çankırı, Kırıkkale, Çorum, Afyonkarahisar, Isparta, Eskişehir, Denizli, Aydın, Manisa, Izmir, Çanakkale, Balıkesir, Istanbul, Tekirdağ in Turkey, Didymoteicho Rousa in Greece and Momchilgrad in Bulgaria, because the subject of food in Alevi communities, that cover large geographical areas, requires a larger study. In addition to data and analyses, the paper also includes photographs.   

Bu makalede Alevi inanç sistemindeki yemek kültü ve bu kült çevresinde oluşan ritüel ve inanç pratikleri ele alınacaktır. Alevi topluluklar için ritüelllerde ikram edilen yiyeceklere “lokma” adı verilmekte ve bunlar kutsal birer yiyecek olarak görülmektedirler. Bu sebeple ritüel için alınmasından yenilmesine kadar geçen süreçte yiyecek merkezli birçok ritüelik uygulama icra edilmektedir. Alevi bireyler için ritüelik yemekler kutsalın bir parçası olmakta hatta bunun da ötesinde ritüelin yapılması için ön şart olarak karşımıza çıkmaktadır. Cem ritüelinin gerçekleştirilebilmesi için bir hayvanın kurban edilmesi gerekliliği durumu açıklamaktadır. Alevi toplulukların geleneksel ritüelleri, kutsal olarak görülen lokma (kurban eti), tuz, dem (içki), vb. gibi yiyecek ve içeceklerin dua için meydana getirilmesi, pişirilmesi ve yenmesi sürecinin etrafında teşekkül etmektedir. Bu sebeple Alevi inanç sisteminde ritüellerin lokmanın paylaşılması etrafında teşekkül ettiğini söylemek yanlış olmaz.  Alevi ritüellerini yiyecek ve içecekleri görmeden analiz etmek içinde problemler barındıran önermelerin sunulmasına neden olmaktadır.
Bu makalede, Alevi topluluklar tarafından icra edilen ritüellerde ikram edilen yemek ve kutsal içecekler; yemeğe verilen önem, ritüelik yemekler, yemek etrafında teşekkül eden inançsal hiyerarşi, yiyecek ve içeceklere yüklenen ritüelik anlamlar, yiyecek ve içeceklerin hazırlanışı ve sunuşu dikkate alınarak analiz edilecektir. Çalışmanın ilk bölümünde Alevi inanç sisteminde yiyecek ve içeceklerin nasıl ritüelin bir parçası olduğu açıklanacak, ikinci kısmında ritüelik yemekler ocak ve yörelere göre farklılıkları ile sunulacaktır. Çok geniş bir coğrafyada yaşayan Alevi topluluklarındaki yiyecek konusunu içeren bir çalışmanın bir makale boyutunda incelenmesi mümkün olmadığı için  örneklem olarak Türkiye’den Ankara, Çankırı, Kırıkkale, Çorum, Afyonkarahisar, Isparta, Eskişehir, Denizli, Aydın, Manisa, İzmir, Çanakkale, Balıkesir, İstanbul, Tekirdağ; Yunanistan Dimetoka Ruşanlar ile Bulgaristan Kırcaali Mestanlı’da katıldığımız ritüeller esas alınacaktır. Makalede ortaya konan veri ve analizler fotoğraflarla desteklenecektir.