Aborcja

W artykule tym zastanowić się chcę nad pojęciem „neutralności światopoglądowej”, rozumianym tak, jak to ma miejsce w typowych dyskusjach politycznych. Chodzić zatem będzie o takie rozumienie tego terminu, które występuje, gdy na przykład postulujemy (bądź zwalczamy) neutralność światopoglądową szkoły czy państwowych urzędów. Zgodzić się wypada, że mówienie o światopoglądowości w takich kontekstach nie jest zbyt precyzyjne i łatwo może być mylące. Światopoglądem nazywa się bowiem bardzo różne rzeczy. W szczególności nazywane tak bywały wszelkie przekonania nienaukowe, czy też wartościujące. Celem artykułu nie jest jednak ani analiza tego, czym miałby być „tak naprawdę” światopogląd, ani też tego, co na przestrzeni wieków rozumiane bywało pod tą nazwą. Powtórzę jeszcze raz, że jego przedmiotem jest światopoglądowość w naszkicowanym wyżej, nie zawsze precyzyjnym i być może często niefortunnym, niemniej jednak bardzo solidnie utrwalonym użyciu.
Artykuł składa się z kilku części. Na początku postaram się wyjaśnić, o co nam dokładnie chodzi, gdy mówimy o światopoglądowości w tym znaczeniu, w jakim słowa tego używać chcę tutaj. Pomocny w tym będzie paradygmatyczny przykład, w którego roli wystąpi dyskurs specyficznie religijny. Następnie na tej podstawie spróbuję podać pewne kryteria tak rozumianej światopoglądowości. Ostatecznie sformułuję trzy takie kryteria, które nazwę kryterium treściowym, kryterium epistmicznym oraz kryterium pragmatycznym. Postaram się naszkicować, w jaki sposób kryteria te funkcjonują. Idea jest taka, że mają być one stosowane łącznie, jednak centralną rolę odgrywać będzie kryterium epistemiczne. Wszystkie kryteria cechuje nieostrość, okaże się jednak, że nie jest ona w tym przypadku groźna.

Badania nad opracowaniem nowych szczepionek, ich produkcja, dystrybucja oraz proces szczepień nie są wolne od pytań natury moralnej. Pandemia wywołana wirusem SARS-CoV-2 pobudziła w różnych środowiskach (lekarskim, bioetycznym, kościelnym, politycznym) debatę nad etycznymi kwestiami szczepień. Celem niniejszego artykułu jest analiza oficjalnych dokumentów Kościoła katolickiego, w których wyraża on swoje stanowisko w sprawie szczepionek przeciw Covid-19. W świetle przeprowadzonych badań dokumentów, wydanych zarówno przez Stolicę Apostolską, jak również przez wybrane konferencje krajowych episkopatów, jest widoczne, iż temat ten został znacznie pogłębiony w trakcie trwającej pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Dokumenty Kościoła sprzed pandemii podejmują temat szczepionek głównie w kontekście problemów moralnych związanych z wykorzystaniem w ich produkcji materiału biologicznego z niegodziwego źródła (z przeprowadzonej aborcji). Późniejsze dokumenty szerzej analizują problematykę szczepionek pod kątem etycznym i podejmują szereg innych tematów (np. odpowiedzialność osobista związana z zaszczepieniem się lub odmową przyjęcia szczepionki; kwestia współpracy międzynarodowej w finansowaniu badań i dystrybucji szczepionek; dostępność szczepionek dla najuboższych i dla krajów rozwijających się; czerpanie zysków ze sprzedaży szczepionek; proces zdefiniowania jasnych i przejrzystych kryteriów przy ustalaniu kolejności szczepień poszczególnych grup osób). Dzięki temu osoby wierzące mają jasny punkt odniesienia przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu szczepionki. Ci natomiast, którzy odpowiadają na różnych szczeblach za podejmowanie decyzji politycznych, logistycznych i organizacyjnych dotyczących szczepień otrzymali jasne kryteria, które służą pomocą w ocenie moralnej podejmowanych działań.

Głównym celem wywiadu jest analiza wybranych aspektów współczesnej rewolucji moralnej w kontekście encykliki Pawła VI Humanae vitae. Rok 1968 stanowi punkt zwrotny w dziejach Kościoła katolickiego. Odrzucenie tej encykliki było początkiem długiego procesu, który na przestrzeni ostatnich 50 lat doprowadził do ukształtowania się odrębnych modeli katolicyzmu w różnych regionach świata. Niestety, obecnie katolicy różnią się między sobą, gdy chodzi o rozumienie podstawowych prawd wiary i moralności. Jedną z takich spornych kwestii jest sfera ludzkiej płciowości, seksualności czy płodności.

Nierzadko w konfesjonale penitent domaga się wyjaśnienia, doprecyzowania, poszukania wraz ze spowiednikiem odpowiedzi na nurtujące pytania. Jedną z trudniejszych jest kwestia oceny stosowania antykoncepcji przez katolików żyjących w związkach małżeńskich. Należy mieć świadomość, że jest to jedynie ważny wycinek szerszego problemu stosowania antykoncepcji w różnych związkach i różnych okolicznościach. Pojawiające się nowe formy i metody antykoncepcyjne, środki wczesnoporonne, antykoncepcja chemiczna i tzw. antykoncepcja awaryjna rodzą nowe dylematy moralne, związane z jej stosowaniem. Niestety, zbyt rzadko temat antykoncepcji w małżeństwie jest przedmiotem głębszej refleksji w konfesjonale. Bywa raczej przemilczany lub niepotrzebnie wyolbrzymiany. Z drugiej strony sam moment spowiedzi zwykle nie jest wystarczający, by podjąć dyskusję na ten temat. By właściwie pomóc małżonkom katolików ocenić ich wątpliwości moralne w tej materii, należy w tym ciągle rozwijającym się temacie dojrzeć fakty, zrozumieć dylematy i próbować znaleźć odpowiedzi na wątpliwości etyczne.

In the article, the author analyzes, from the perspective of the limits of the freedom of speech, one of the controversial forms of expression on the permissibility of abortion. This form of expression consists of presentation in public spaces, large-format photographs containing images of bloody dead human fetuses. Banners containing these types of photographs are presented without any restrictions, which means that anyone, including children, can view them. For this text, common court judgements in which the courts held that this form of expression is not protected by freedom of speech were collected and analyzed. The analysis of the judgments of common courts was complemented by reference to the case-law of the European Court of Human Rights.

Mimo skoku cywilizacyjnego jaki stał się udziałem wielu azjatyckich krajów, status kobiety w tamtejszych społecznościach pozostaje bardzo niski. Szerokie rozprzestrzenienie się taniej i bezpiecznej techniki ultrasonografii, umożliwiającej identyfikację płci płodu, zaowocowało popularyzacją zabiegu selektywnej aborcji.  Przyszli rodzice preferują chłopców – syn dziedziczy majątek i nazwisko oraz dba o rodziców na starość, podczas gdy córka odchodzi do rodziny męża.  Męski potomek pozostaje marzeniem dla większości azjatyckich rodzin, których często nie stać lub po prostu nie chcą wychowywać córki. Takie rozłożenie preferencji doprowadziło do dziury demograficznej – od ponad 30 lat w wielu azjatyckich państwach rodzi się znacznie więcej chłopców niż dziewczynek, szacuje się, że obecnie „brakuje” 160-200 mln kobiet. Sytuacja taka skutkuje nie tylko tym, że wielu mężczyzn nie będzie miało szansy założenia rodziny, co grozi „kryminalizacją” społeczeństwa, ale też wzrostem agresji wobec kobiet, które stają się ofiarami handlu ludźmi, przemocy seksualnej oraz domowej. Pół wieku temu wiele zachodnich agencji i organizacji, obawiając się azjatyckiej eksplozji demograficznej, popularyzowało metody planowania rodziny, w tym selektywną aborcję. Obecnie odżegnują się od tej praktyki finansując kampanie mające na celu podniesienie statusu kobiet. Współpracują także z rządami, które starają się zapanować nad zachodzącymi zmianami poprzez działania prawne, np. penalizację selektywnej aborcji. Jednak tylko kompleksowe działania, prawne, socjalne oraz kulturowe, mogą doprowadzić do zmian mentalnościowych społeczeństwa – tak jak to miało miejsce w jedynym dotychczas kraju, który poradził sobie z dysproporcją płciową wśród nowonarodzonych dzieci – Korei Południowej.

Wydarzenia, które obserwujemy w Polsce, wpisują się w szerszy krajobraz działań nowych ruchów społecznych. W wielu regionach świata widzimy wzrost mobilizacji obywatelskich, które zmieniają krajobraz i znaczenia współczesnych systemów politycznych. Niezależnie od reżimów panowania stają się one bezpośrednim zagrożeniem dla rządzących, ponieważ we wspólnym działaniu rozniecają iskry nowych nadziei społecznych. Odsłaniają to, że przyszłość nie jest jeszcze zapisaną kartą, do której pozostało nam się jedynie dostosować.

Artykuł podejmuje problem etycznych i prawnych aspektów stosowania tzw. antykoncepcji postkoitalnej. W listopadzie 2014 r. Europejska Agencja Leków zarekomendowała Komisji Europejskiej zmianę klasyfikacji środka antykoncepcyjnego ellaOne ze statusu „tylko na receptę” (prescription–only) na status „bez recepty” (non–prescription). Produkt jest dopuszczony do obrotu w Unii Europejskiej od 2009 r. Europejska Agencja Leków uznała, że preparat ellaOne może być stosowany w bezpieczny i skuteczny sposób także bez przepisu lekarza. To oznacza, że powinien być wydawany bez recepty we wszystkich krajach UE. Rekomendacja Europejskiej Agencji Leków otworzyła nowy etap dyskusji publicznej na temat początku życia ludzkiego i uznania ludzkiego embrionu jako bytu ludzkiego od momentu poczęcia.

SUMMARY

The article focuses on ethical and legal aspects of the use of the postcoital contraception. In November 2014 The European Medicines Agency has recommended a change in classification status from prescription to non-prescription for the emergency contraceptive ellaOne. This medicinal product has been authorised in the European Union since 2009. The European Medicines Agency found that ellaOne can be used safely and effectively without medical prescription. This means that this medicinal product could be obtained without a prescription in the UE. This decision opens a new stage of the public dispute about the beginning of human life and the recognition of the human embryo as the human being from the very moment of the conception.

Krakowskie Studia Międzynarodowe THE BASIC INFORMATION FOR AUTHORS Footnotes and Commentary about Author(s): Place notes at the bottom of the page as footnotes rather than at the end of the text as endnotes. Number them consecutively throughout the essay. Do not place a footnote number or an asterisk after the author's name following the title of the article. Numbered footnotes should be used only in the body text. Commentary about the author(s) should be placed under a rule at the bottom of the first page, without a footnote number, asterisk, or other symbol. Spacing: Text should be single-spaced, including block quotations, footnotes, captions, legends, and long headings, which should be single-spaced with a space between the items. Use only one space after punctuation marks. Type Face and Size: All manuscripts should be in Times New Roman. A subtitle should be in 12-point bold type. Use 12-point type for text, headings, and subheadings. First-level headings should be flush-left and in bold type. Second-level headings should flush-left and in bold italics. Use 10-point type for footnotes, commentary about the author(s), and all source and note information placed directly under tables and figures. Tables and Figures: Tables and figures should be properly cited and all aspects must be clearly legible. Do not use any boldface type. Headings should be centered above tables and figures.

Tekst jest kulturoznawczą analizą wydarzeń wokół "Projektu ustawy o prawnej ochronie dziecka poczętego", wniesionego do laski marszałkowskiej 28 lutego 1989 roku. Projekt ten rozpoczął debatę o zakazie aborcji, której finałem był "kompromis aborcyjny" z 7 stycznia 1993 roku. Fakt, że debata ta rozpoczęła się jeszcze przed czerwcowymi wyborami 1989 roku, autor czyni kołem zamachowym przeciw-historii polskiej transformacji. Autor pyta o stosunek głównych sił politycznych do pierwszego projektu ustawy antyaborcyjnej, analizując dyskurs medialny (na czele z "Gazetą Wyborczą"), sięgając do analiz historycznych, materiałów SB, zapisów rozmów stolikowych Okrągłego Stołu. Jednocześnie sięga wstecz, do końca lat 70., pytając, jak wówczas dyskurs katolicki, wraz z postulowanym przez Kościół zakazem aborcji, włączany był do dyskursu opozycji demokratycznej i Partii. Swoją analizę autor formułuje jako projekt feministycznego i świeckiego archiwum polskiej transformacji i rozumie jako archiwum "podziemne", które weryfikuje i rozsadza od środka ustanowione w hegemonicznych narracjach historycznych archiwum "oficjalne" - a wraz z nim nasze rozumienie przeszłości i naszą teraźniejszość. Proponując, by zakaz aborcji widzieć jako centralne wydarzenie transformacji, kluczowe dla rozumienia negocjowanego wówczas polskiego uniwersum symbolicznego, autor na podstawie swoich analiz dowodzi, że wykluczenie kobiet i ich praw jest przedustawną i naczelną zasadą polskiej demokracji. Tekst jest pierwszą częścią większego projektu, który uwzględniać będzie narrację o tożsamości współczesnych ruchów feministycznych, obejmującą historię manifestacji z kwietnia i maja 1989 roku i analizę dyskursu protestów za utrzymaniem legalnej aborcji.

The text is an analysis of the events related to the anti-abortion law introduced to the parliament on February 28, 1989. This project started a debate on the ban of abortion, which culminated in the "abortion compromise" of January 7, 1993. The fact that this debate began even before the June 1989 elections makes the author the starting point for the counter-history of Polish transformation. The author asks about the attitude of the main political forces to the first draft of the anti-abortion law. At the same time he goes back to the end of the 1970s, asking how the Catholic discourse, along with the ban of abortion postulated by the Church, was included in the discourse of the democratic opposition and the Party. By proposing to see the ban of abortion as the central event of the transformation, key to understanding the Polish symbolic universe under negotiation at the time, the author argues that the exclusion of women and their rights is the pre-legal and guiding principle of Polish democracy. The text is the first part of a larger project that will include a narrative about the identity of contemporary feminist movements, covering the history of the April and May 1989 manifestations and an analysis of the discourse of protests in favor of legal abortion.

Artykuł podejmuje problem etycznych i prawnych aspektów stosowania tzw. antykoncepcji postkoitalnej. W listopadzie 2014 r. Europejska Agencja Leków zarekomendowała Komisji Europejskiej zmianę klasyfikacji środka antykoncepcyjnego ellaOne ze statusu „tylko na receptę” (prescription–only) na status „bez recepty” (non–prescription). Produkt jest dopuszczony do obrotu w Unii Europejskiej od 2009 r. Europejska Agencja Leków uznała, że preparat ellaOne może być stosowany w bezpieczny i skuteczny sposób także bez przepisu lekarza. To oznacza, że powinien być wydawany bez recepty we wszystkich krajach UE. Rekomendacja Europejskiej Agencji Leków otworzyła nowy etap dyskusji publicznej na temat początku życia ludzkiego i uznania ludzkiego embrionu jako bytu ludzkiego od momentu poczęcia.

Artykuł podejmuje problem etycznych i prawnych aspektów stosowania tzw. antykoncepcji postkoitalnej. W listopadzie 2014 r. Europejska Agencja Leków zarekomendowała Komisji Europejskiej zmianę klasyfikacji środka antykoncepcyjnego ellaOne ze statusu „tylko na receptę” (prescription–only) na status „bez recepty” (non–prescription). Produkt jest dopuszczony do obrotu w Unii Europejskiej od 2009 r. Europejska Agencja Leków uznała, że preparat ellaOne może być stosowany w bezpieczny i skuteczny sposób także bez przepisu lekarza. To oznacza, że powinien być wydawany bez recepty we wszystkich krajach UE. Rekomendacja Europejskiej Agencji Leków otworzyła nowy etap dyskusji publicznej na temat początku życia ludzkiego i uznania ludzkiego embrionu jako bytu ludzkiego od momentu poczęcia.

SUMMARY

The article focuses on ethical and legal aspects of the use of the postcoital contraception. In November 2014 The European Medicines Agency has recommended a change in classification status from prescription to non-prescription for the emergency contraceptive ellaOne. This medicinal product has been authorised in the European Union since 2009. The European Medicines Agency found that ellaOne can be used safely and effectively without medical prescription. This means that this medicinal product could be obtained without a prescription in the UE. This decision opens a new stage of the public dispute about the beginning of human life and the recognition of the human embryo as the human being from the very moment of the conception.

Czy zarodek jest człowiekiem? Czy śmierć jest naszym obowiązkiem? Czy warto sprawdzać, co mamy w genach? Spotkanie współczesnej medycyny i nowych technologii przynosi wiele niezwykłych pytań i kontrowersji. Niektóre z nich rozpalają sferę publiczną do czerwoności – a wszystkie dotyczą wyborów życiowych, które mogą czekać każdego z nas. Jeśli nie dziś, to jutro.

Książka Emilii Kaczmarek to pasjonujący zbiór 36 felietonów, które w praktycznej i zwięzłej formie prowadzą Czytelnika przez najważniejsze współczesne problemy etyczne, pozwalając lepiej zrozumieć, o co w nich właściwie chodzi.

O książce napisali:

Teksty Emilii Kaczmarek są doskonałym świadectwem tego, że najtrudniejsze problemy filozofii i medycyny, związane z „narodzinami”, „życiem”, „ciałem”, „wolnością” i „śmiercią”, dają się ująć w formę kompetentnej, popularnonaukowej, a jednocześnie otwartej na dyskusję narracji. To książka, którą absolutnie trzeba przeczytać!

dr hab. prof. Uniwersytetu Warszawskiego Magdalena Środa

Kiedy eutanazja jest moralnie dopuszczalna? Do jakiego wieku kobieta bezpłodna może się starać o zabieg in vitro? Czy surogatka staje się „druga matką”? Jeśli nie wiemy tego od razu, to nie domagajmy się też natychmiastowej odpowiedzi. Zdecydujmy się raczej zawiesić sąd i pomyśleć. Ta książka pomaga myśleć bez gniewu i zaciekłości.

prof. dr hab. Jacek Hołówka