Diyarbakır İli Ağızları TDK

2022

2022

Malazgirt Zaferi'nden sonra, Emir Sanduk yönetimindeki Türk kuvvetleri, Dazkırı dışında Akdağ'a kadar havaliyi fethetmiş ve böylece Afyonkarahisar yöresinde Türk iskânı başlamıştır. Türk-Bizans sınırına yakın olan bölge, sık sık Bizans tacizlerine uğrasa da nihayet 1176 Miryakefalon Zaferi'yle Türk hâkimiyetine girmiştir. 13. yüzyılda vezir Sâhip Ata'nın oğullarının idaresine verilen Afyonkarahisar, bir müddet sonra Germiyanoğlu Yakup Bey'in eline geçmiş ve böylece Germiyanoğulları hâkimiyeti başlamıştır. Yıldırım Bayezid tarafından 1390 yılında Osmanlı idaresine giren şehir, Ankara Savaşı'nın ardından bir müddet tekrar Germiyanoğulları egemenliğine girmişse de Yakup Bey'in 1429'da ölümünden sonra Osmanlıların eline geçmiştir. Karamanoğulları ve Osmanlılar arasındaki mücadelelerden etkilenen Afyonkarahisar, 15. yüzyılda Osmanlıların Rumeli'de haçlılarla uğraştığı sırada Karamanoğulları tarafından tahrip edilmiştir. Nihayet II. Mehmed'in Karamanoğullarını ortadan kaldırmasıyla şehir, kalıcı bir şekilde Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. 17. yüzyılda başlayan Celalî İsyanları'nın etkisinde kalan yöre, 1833'te Mısır Valisi İbrahim Paşa'nın eline geçmiştir. Millî Mücadele yıllarında bir yıl kadar Yunan işgali altında kalan Afyonkarahisar, İstiklal Harbi'nde Türk askerî harekâtının en önemli merkezi olmuş ve Büyük Taarruz sonucu 27 Ağustos 1922'de kurtarılmıştır. 2.2. AFYONKARAHİSAR İLİNİN COĞRAFİ VE İDARİ YAPISI Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu bölümünde yer alan Afyonkarahisar; kuzeyde Eskişehir, kuzeybatıda Kütahya, doğuda Konya, güneyde Isparta, güneybatıda Denizli, Burdur ve batıda Uşak illeri ile komşudur.  Bu bölüm, Afyonkarahisar Merkez Ağzı (2006) başlıklı çalışmamız ile ilçe ağızları üzerinde yapılan ve künyeleri Kaynaklar bölümünde verilen çalışmalardan yararlanılarak hazırlanmıştır. 6 Afyonkarahisar'ın tarih, coğrafya ve nüfus bilgileri için 'Boz, 2006'dan yararlanılmıştır.

Turkish studies, 2015

Bayındır gibi boyların etkili olduğu bilinmektedir. Kilis ili ağızları, yörenin tarihi ile birlikte ele alınıp incelendiğinde bu yörede hem farklı Oğuz boylarının etkin olduğu, hem de Oğuz boyları dışında Kıpçak boylarının da varlığı görülür. Kilis ili ağızlarının oluşumunda etkili olan Oğuz boyları içinde özellikle Avşar,

Diyarbakır'ın Gelecek Tasavvuru-Şehir ve Edebiyat-Diyarbakır'da Sözün Serüveni, 2024

Journal of Turkish Studies, 2008

Turkish Studies, 2009

In this assertion, Ağrı province’s local dialects, which haven’t been mentioned comprehensively except a few graduation papers until now, will be tried to introduce by classification. Moreover, this assertion looks like as a message to overall studies, which must be done as soon as possible about nearly disappearing Ağrı province’s local dialects. Being midpoint throughout history of Ağrı and around her caused an extensive tongue and culture stratification in this area. So today as well as a rich folk-dancing and huge folk literature in the Ağrı a few local dialects get attention directly. Ağrı province’s local dialects, which were included by Muharrem Ergin to Azerbaijani accent of Oguz group and by Leyla Karahan to accent of eastern group, show “Turkmen-Azerbaijani-Terekeme-Ahıska” properties of Turkish.

2019

Diyarbakır şehri Mezopotamya'nın en kuzeyinde yer alır. Dicle Nehri'nin sağ kıyısında, 650 metre yükseklikte, bir ucu Karaca Dağ'a ulaşan bazalt bir platoda kurulmuştur. Şehrin ismi tarihi kaynaklarda Amida olarak geçmektedir. Bölgedeki ilk yerleşimlerin M.Ö. 4.-3. Bin yıl arasında olduğu bilinmektedir. 1 Şehir Hurri, Akad, Asur, Urartu, İskit, Med, Pers, Roma, Bizans, Abbasi, Selçuklu, Artuklu, Eyyubi, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemleri geçirmiştir. 2 M.S. 230 yılından itibaren bir Roma kolonisi olan Amida'nın, İskenderiyeli astronom ve matematikçi Ptolemaus'un "Ammala" olarak bahsettiği şehir olduğu düşünülmektedir. 3 Mezopotamya eyaletinin başkenti olan Amida, 359 yılında Perslerin eline geçmiş fakat 363'te Iulianus tarafından tekrar Romalılara dönmüştü. 502'de tekrar Persler tarafından ele geçirilen şehir, 504 yılında Bizanslıların hakimiyetine döner ve bir asır sonra 602'de Pers hükümdarı II.Hüsrev tarafından tekrar kuşatılıp 628'de Herakleios tarafından geri alındıysa da 640 yılından itibaren Arapların hakimiyetine girmiştir. 4

2021

Güney Sibirya Türk lehçeleri içerisinde yer alan Altay Türkçesi geçmişte Moğolcanın, daha sonra da Rusçanın etkisi altında kalmıştır. Rusya'nın yönetimi altındaki halklara uyguladığı dil ve kültür politikası neticesinde Altay Türkçesinin konuşur sayısı günümüzde oldukça azalmıştır. Unesco'nun verilerine göre "Tehlikedeki diller" sınıfında olan Altay Türkçesinin bazı ağızlarının ise günümüzde tamamen unutulmak üzere olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Altay Türkçesinin ağızları üzerinde durulmuştur. Çalışmanın amacı yok olma tehlikesi altında olan Altay Türkçesinin ağızları hakkında genel bir değerlendirmenin yapıldığı bir çalışmanın ortaya konulmasıdır. Bu makalede, Altay Türkçesinin ağızları üzerine yapılmış çalışmalar incelenip, ağızların fonetik, morfolojik yapıları ortaya konmuştur. Altay Türkçesi ağızları üzerine en kapsamlı çalışma Baskakov tarafından yapılmış olması sebebiyle bu

Dil Araştırmaları, Sayı: 24 Bahar 2019, 2019

Abstract: This work, based on research conducted for the purpose of writing doctoral thesis entitled The Comparative Analysis of the Turkish Dialects of the Western Balkans, has been prepared in order to present the Western Balkan Turkish dialects to reveal some of typical and atypical linguistic features of this dialects, and thus to encourage future studies. The subjects covered in the study are examined by using a method of theoretical and comparative analysis based on a comprehensive literature, personal experience and field studies. By mentioning the results of dialectical researches to date, the impact of multilingualism on the formation of Western Balkan dialects was emphasized. Furthermore, the similarities and differences between these dialects and standart Turkish and also among them as well as their phonological, morphological, syntax and lexical features were submitted. In this regard, a more detailed classification of the Western Balkan Turkish dialects was suggested. In addition, the work provides information on the current situation of Western Balkan dialects. Keywords: Western Balkans, Turkish dialects, phonetics and phonology, morphological characteristics, syntax, lexics.

Diyarbakır Âlimler Ârifler Edîpler, 2018

Ali Emîrî, Saîd Paşa, Refî’-i Âmidî, Lebîb Efendi, Abdurrahman ‘Avnî, Bâkî, Abbas Mahmud el-Akkâd, Seyfüddîn Âmidî, Zeynelabidin Âmidî, Şeyh İshak İbn Yahya El-Âmidî, Ebdurrehmanê Aqtepî, Mela Ehmed Hîlmî el-Qoxî, Mela Ehmed Yalar, Sezai Karakoç, Celal Yıldırım gibi daha pek çok âlim, ârif ve edîp Diyarbakır’da yetişmiş veya bir şekilde Diyarbakır’a yolu düşmüş güzide şahsiyetler. Farklı zaman, dil ve mekânlarda eser üretmiş olsalar da bütün bu şahsiyetlerin ortak noktası aynı şehrin ilim ve irfân ortamından beslenerek yine bu şehrin birikimine değerli katkılar sunmuş olmalarıdır. İşte bu çalışmada zevk ve merakla okuyacağınızı umduğumuz çalışmalar, söz konusu katkıların bir nebze de olsa anlatılması ve tanıtılması amaçlanarak hazırlandı.