Insan Hakları Hukuku Ders Notu

Bu notlar 2022-2023 Eğitim öğretim yılı içerisinde Kişiler Hukuku başlığı içerisinde ders anlatım temel alınarak kendimce hazırlanmıştır. Kişiler hukuku bahsinde sadece dernekler ve vakıflar kısmı not alınmamıştır. Hazırlayan: Muharrem Hamza Türker KİŞİLER HUKUKU Kişi ve Kişilik A)Kişi: Hukukta hak ehliyetine sahip varlıklara kişi denir. Kişi denince akla ilk olarak insan gelse de toplum hayatının gereği olarak hukuk, belirli niteliklere sahip insan veya mal topluluklarını da kişi kabul etmektedir. Ancak bunu yaparken toplumun gereksinimlerine aykırı hareket edemez. A1) Kişilerin Türleri Gerçek Kişiler: Gerçek kişiler insanlardır. Tüzel Kişiler: Kişilik tanınan ve belli amaca yönelmiş kişi ya da mal topluluklarına tüzel kişi denir. B)Kişilik: Hukukun koruduğu değerleri ile birlikte hak sahibi olan kişi kişiliği oluşturmaktadır. Kişiliğin Başlangıcı MK 28'e göre Kişilik, çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar (Tam doğum ve Sağ doğum). MK 28/2 'ye göre, cenin sağ doğmak şartıyla ana rahmine düştüğü anda hak ehliyetine sahiptir.

Dünyanın pek çok yerinde insanlar, insan onuruna aykırı şekilde kötü muamelelerle, baskılarla karşılaşmaktadırlar. Güçlü olanlar, bir engelle karşılaşmadıkları zaman zayıf olanları ezmekte, işkence vb kötü muamelelerle insanlar üzerinde baskı kurmaktadırlar. Bu adaletsizliği önleyebilmek ve insanları ekonomik, sosyal ve siyasi baskılardan koruyabilmek için insan hakları geliştirilmiştir. 1 İnsan haklarının evrensel bir tanımı olmayıp, geniş anlamda insanın birey olmaktan kaynaklanan haklarının tamamı anlaşılmaktadır. İnsan haklarına sahip olabilmek için bireylerin yalnızca insan olmaları yeterli olup başkaca bir sebebe gerek bulunmamaktadır. En genel ifadeyle insan hakları; dil, din, ırk, renk, cinsiyet, sosyo-ekonomik statü, siyasi statü gibi herhangi bir ayrım yapılmaksızın, bireylerin sadece insan olmaları dolayısıyla sahip oldukları vazgeçilmez ve devredilmez haklardır. 2 İnsan haklarının bugünkü şeklini alması, deneyimlerin topluma ve hukuka yansımaları değerlendirilerek oldukça uzun aşamalardan geçerek gerçekleştirilmiştir. Asırlar boyu süren bu gelişim yeni dünya düzenine uyum sağlayarak gelişmeye devam etmektedir. 3 Tarih boyunca insan hakları farklı şekillerde tasnif edilmiş olup, kuşaklar halinde yapılan tasnifte "birinci kuşak haklar", "İkinci kuşak haklar" ve "üçüncü kuşak haklar" olarak gruplandırma yapılmıştır. 4 Birinci kuşak haklar; bireyi devlete karşı koruyan haklardır. 5 Klasik haklar olarak kabul edilen birinci kuşak hakların kullanılabilmesi bireylerin özgürlüğüne, devletin müdahale etmemesine pasif kalmasına bağlıdır 6. Düşünce ve ifade özgürlüğü de birinci kuşak haklar arasında yer almakta olup; en basit ifadeyle düşünme ve 1 KABAOĞLU, İbrahim Ö. "İnsan Hakları: Amaç ve araç çelişkisi".

AİHS m.11'e kadar olan haklar ile eğitim ve mülkiyet hakkını içermektedir. Derste aldığım notlardan oluşmaktadır.

İnsanın sadece insan olması nedeniyle sahip olduğu devredilemez ve vazgeçilemez haklara insan hakları denir. Bu haklar üstün ve öncelikli ahlaki değerlerdir. Bu haklar insan varlığını ve onurunu korur. Bütün insanlar bu haklara din, dil, etnik köken ve cinsiyet farkı gözetmeksizin eşit olarak sahiptir. Devlet bu hakları korumak zorundadır. Bu haklar uluslararası sözleşmeler, mahkemeler ve örgütler vasıtasıyla koruma altındadır. Günümüzde kabul gören insan hakları kaynağı 1948'de Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanan İnsan Hakları Evrensel Beyannamesidir. Bu bildirgenin birinci maddesi; 'Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımında eşit doğarlar' cümlesi ile başlar. Hakların Niteliği Hak kelimesinin ilk anlamı 'doğruluktur'. Sahip olduğunuz haklarda söz konusu olan öncelik 'yetkidir'. Hakkınız olan şeyi nasıl kullanıp kullanmama yetkisi size aittir. Sahip olduğunuz hakkınızı 'talep etme' yetkisi de sizdedir. Hakkınızı talep ettiğinizde size hakkınızı verme yükümlülüğünü yerine getirmezlerse hakkınızı ihlal etmişler demektir. Herkesin sizin hakkınıza 'saygı göstermesi' gerekir. Bu ahlaki bir saygıdır. Haklarımızın sınırı diğer insanların haklarının ve özgürlüklerimizin başladığı yerdir. Pozitif Hak – Negatif Hak Doğuştan gelen ve herhangi bir rıza beyanı veya resmi prosedür gerektirmeksizin sahip olduğumuz işkence görmeme, ifade hürriyeti, seyahat özgürlüğü gibi haklara negatif haklar denir. Devletin, kişilerin şartlarına ve ihtiyaçlarına göre ona verdiği haklara ise pozitif haklar denir. Aile kurmak, çalışmak ve üretmek gibi haklar bu çerçeveye girer. İnsan Hakkı İnsan haklarının kaynağı ahlaktır. İnsanların toplum içindeki davranışlarını iyi ya da kötü veya doğru ya da yanlış gibi sıfatlandırmalarımız ahlaki prensiplere dayanır. En üstün ahlak prensibi ise insan hakkıdır. İnsanın kendisi başlı başına korunması gereken bir değerdir. İnsan hakları diğer bütün hakların üzerindedir. Toplumun genel çıkarları insan haklarından daha üstün olamaz. İnsan haklarının topluma ve devlete karşı önceliği ve üstünlüğü tartışılamaz. Kanun insan haklarını ortadan kaldıramaz. Çünkü insanlar bu haklara kanun izin verdiği için değil, insan oldukları için sahiptirler. İnsan hakları talepleri demokrasi mücadelesi demektir. Devletin bu haklara saygı göstermesi gerekmektedir. Yani insan hakları talepleri siyasi taleplerdir.

a (Aihs ye başvuru) Başvuru koşullarının kişi yer ve zaman bakımından incelemeliyiz. Aihs M34: kişi koşulları : gerçek kişiler hkümet dışı tüzel kişiler,kişi grupları basvurabilir… (aym bireysel ile karsılastırmalı üzerinde durararak çalışılmalı..) Kişisel doğrudan ve güncel bir zarar görme iddiasında bulunma şartı var istisnalardan birisi kişi dolaylı zarar gören olarak başvurucu olabilir ve diğer bir istisna potansiyel zarar gören sıfatıyla basvuruda bulunabilir.. aihm içtihatlarında var… Kişi gruplarıda birlikte veya temsilci belirleyerek başvurabilir.. Kamu tüzel kişileri başvuramaz.. tüzel kişiler sadece tüzel kişiliği ilgilendiren konularda başvurabilir üyelerin hak ve özgürlük iddiaları ile ilgili başvuru yapamazlar… İhlal iddiasının olduğu devlet taraflar olur.. Konu kapsam : Avrupa insan hakları sözleşmesinde ve ek protokollerde korunan haklar hakkında sözleşme kapsamı incelenmeli … bu kapsama girmeyen konularda mümkün değil yetkisizlik ortaya çıkar..

İNSAN HAKLARI ARAŞTIRMA ve UYGULAMA MERKEZİ ve UNESCO FELSEFE ve İNSAN HAKLARI KÜRSÜSÜ BÜLTENİ

İnsan Hakları Eğitimi Dersi Senaryoları, 2002

Özet ‹nsan haklar›na sayg›l›, geliflmifl bir demokratik kültür oluflturmak için insan haklar› e¤itiminin önemli bir rolü oldu¤u hakk›nda uluslararas› düzeyde bir bilinçlenme söz konusudur. BM ve di¤er uluslararas› örgütler, üye ülkelerini insan haklar› e¤itimi konusunda ulusal planlar›n› oluflturmaya davet etmektedir. ‹nsan haklar› e¤itimi Ulusal Eylem Plan›n› 1999 y›l›nda haz›rlayan, ilkö¤retim ve lise müfredat›na Vatandafll›k ve ‹nsan Haklar› E¤imi dersini koyan Türkiye bu konuda önemli bir ad›m atm›flt›r. Ancak ders kitaplar›n›n önemli eksiklikleri bulunmaktad›r. Makale, bu eksiklikler aras›nda özellikle ders kitaplar›nda ö¤rencilerde tutum ve davran›fl de¤ifliklikleri oluflturacak ö¤retim yöntem ve malzemeleri gelifltirilmemifl olmas› üzerinde durmakta ve bu tür malzemeler için örnekler sunmaktad›r.