18. yüzyıl şairlerinden Lemî ve dîvânı

Öz 18. yy. şairlerinden Mehmed Adlî Efendi 1676'dan önce dünyaya gelmiş, 1743-44 senesinde İstanbul'da vefat etmiş ve 70 yıldan fazla bir ömür sürmüştür. Divan-ı Sultânî hocalığı, ahkâm eminliği, taşra kâğıt eminliği, kale tezkireciliği, yeniçeri efendiliği, sâlis defterdarlığı vazifelerinde bulunan şairin bilinen tek eseri Dîvân'ıdır. Şair, divanını ilk olarak 1695-96 senesinde tertip etmiştir.

Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2004

18. yy. müderris şairlerinden olan Rif’atî Alî Bey hakkında elimizde yeterli bilgi bulunmamaktadır. Râmiz ve Sâlim tezkireleri ile Fındıklılı İsmet Efendi’nin Tekmiletü’ş Şakâyık adlı eserinde verilen bilgilerin de yer yer birbirleriyle çeliştiği görülmektedir. Alî Bey, 1659-60’da İstanbul’da doğmuş, 1734’te yine aynı şehirde vefat etmiştir. İstanbul’daki çeşitli medreselerde müderrislik görevlerinde bulunan Rif’atî Alî Bey ilmiye teşkilâtında çeşitli talihsizliklerle karşılaşmıştır. Râmiz tezkiresinde bildirildiğine göre divanı vardır, ancak bugün elde mevcut değildir. Şiirlerinden örnekleri Safayî ve Sâlim tezkirelerinde görmekteyiz. 18. yy. şairlerinden Seyyid Vehbî’nin de Vekâlet-nâme’sinde adını andığı Rif’atî Alî Bey şöhreti sonradan unutulmuş isimler arasındadır.

One of the 18th-century poets Erzurumlu Rahmi (d. 1808/9), was grown in the Classical Turkish Literature epoch, and one of the outstanding poets of his era. He was born in Erzurum. He had had a good education since his childhood and worked as a muderris in different madrasas in Istanbul. Because of his muderris quality, he had been called as “Hoca Rahmi” in his period. He died in 1223/1808-09 in Istanbul. He had a strong mystic identity as well as his knowledge. The poet whose poems were mystical, wrote out eulogy, münacat, hymn mostly. His four opuses, which are Divan, Refîk-ı Tarîk, İnşâ-yı Mergûb ve Avâmil-i Âtîka, are known. Beyond the doubt, his most famous opus is his Divan. Available information states that there are three episodes that are registered in domestic and overseas records. However, at the end of our researches, we confirmed that those two episodes do not belong to Erzurumlu Rahmi, instead they belong to other poets whose pseudonyms were “Rahmi”. There is a record in the “Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Türkçe Yazmalar No:508/2” which is considered the edition of Turkey. Nevertheless, this brief manuscript, Mecmūʿa-i Eşʿār, which is registered with the name of Erzurumlu Rahmi, does not belong to Erzurumlu Rahmi. We, by ourselves provided the editions from above-mentioned library. We decided that this work is not similar with the author edited Divan we have. It is certain that this edition which is the 19-leaf anthology of ode belongs to Kirimli Rahmi.

18. YÜZYILDA YAZILMIŞ BİR NASİHAT KİTABI: LEVHNÂME, 2019

İncelenen eser, Mevlânâ Muhammed Emîn Müftîzâde'ye ait olduğu düşünülen Levhnâme adlı eserdir. Levhnâme, 1744 yılında kaleme alınmıştır. Mesnevi nazım şekliyle yazılan bu eser, bir pendnâme örneğidir. Toplamda 779 beyitten meydana gelmiştir. 18. yüzyıla ait olan bu eser, yirmi sekiz bölümden meydana gelmektedir. Eser, çeşitli başlıklarla farklı ahlaki konulardan bahsetmektedir. Bu özelliğiyle Attar'ın Pendnâme'si ile benzerlik göstermektedir. Çalışmanın birinci bölümünde; Levhnâme'nin kütüphane kayıtlarında geçen Mevlânâ Resmî'ye ait olmadığı dile getirilmiş ve bununla birlikte müellif olduğuna delilleriyle birlikte ispatlanmaya çalışılan Mevlânâ Muhammed Emîn Müftîzâde'nin hayatından bahsedilmiştir. İkinci bölümde; söz konusu eserin şekil ve muhteva özellikleri belirtilmiş ve eserin yirmi sekiz bölümünün konularından bahsedilip bu konulara beyitlerle örnekler sunulmuştur. Son bölümde de eserde yer alan ayet ve hadisler incelenmiştir.

Uluslararası Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Çalışmaları, 22. Ciepo, 2016

Şam Hazinesi'run•• önemli bir masraf maddesi cevali'dir. CevaJ.i hakkında kaynaklarda yer alan bilgiler, bu kelimenin Suriye, Mısır ve Irak bölgelerinde cizye yerine kullamlan mali bir terim olduğuna işaret etmektedir. Ne yazık ki bu bilgiler, ansiklopedik ve sözlük maddesinden ileriye gitmemiş olup verilen bilgiler ise sadece Mısır cevalfsine ilişkindir. Osmanlı tarih yazımının bize sundu~ veriler ışı~da <:>zellikle Şam Eyaleti'nde Hristiyan ve Yahudilerden toplanan cizyeler aynca tayin edilen ocaklıklar Mekke, Medine ve Kudüs' deki seyyid, şerif, ulema ve fakiriere tahsis edilmiştir. Buna e'k olarak cevaJi, Şam Hazinesi personeline sa~lanan ödeneği teşkil eden bir büro mahiyetindeydi. • CevaJiden vazife (maaş) alanlar ise cevaJi-horfuı. vazife defterlerine kaydedilınişlerdir. Şu ana kadar tarotunlan yapılmamış olan bu defterlerin genel bir değerlendirmesi çalışmamızda yer almıştır. Bu defterlerin yanı sıra 18. yüzyılda bu büronun işleyişi, uygulanışı esnasında ortaya çıkan usulsüzlükler, cevaJinin kimlere maaş olarak verildi~ ve Şam Defterdan'nın bu konudaki yetkileri incelenmeye çalışılnuştır.

Hemen her dönemde air ve yazarlar, duygu ve dü üncelerini daha iyi anlatmak ve anlatıma güç katmak için; halk arasında yaygın olarak kullanılan atasözleri, deyimler ve halk söyleyi lerini eserlerinde sıkça kullanmı lardır. Dîvân airlerimiz de, bu gelene e uyarak halkın kullandı ı bu dil malzemelerine ba vurmu lardır. Böylece birtakım kalıp ifadelerle iire yeni bir zenginlik kazandırılmı tır. Hiç üphesiz dil, bünyesine dahil edece i kelimeleri seçerek alır. Bunun en güzel örnekleri uzun yıllar boyunca dilden dile dola arak gelen atasözleri, deyimler ve halk söyleyi leridir. Bu ba lamda çalı mamızın ba ında konuyla ilgili kısa bir giri ten sonra 18. yüzyıl Dîvân airlerinden Hâkim'in iirlerinde geçen atasözleri, deyimler ve halk söyleyi leri ele alınmı tır.

Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2016

Fennî whose real name and date of birth is unknown is most likely from Rodosçuk/Tekirdağ. As understood from his chronograms found in his Divançe, the poet lived in the second half of the 18 th century. In Divançe there are numerous nazires which was written to Zîver (d. 1202/1787-88) and Hasîb"s (d. 1199/1784-08) poems. Although Fennî's date of death is not known precisely, he should have died in a year between 1193/1779-80 and 1214/1799-1800. As far as can be determined there is no other work of Fennî obtained except his Divançe. The work has two copies registered and has been arranged in 1193/1779-80. In Divançe there are 2 qasida, 14 chronogram, 3 murabba, 1 muhammes, 3 mustezad, 245 ghazals and in total 268 poems located. In Divançe, in particular severe problems are being encountered on the use of the prosody. In the poetry of Fennî many words and phrases were used regarding to the fields such as marine, music, agriculture, eating and drinking, diseases etc.

Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 2018

Öz: Klâsik Türk edebiyatında, nesir, bütünüyle ihmal edilmemiş olmakla birlikte, şiirin daima gerisinde kalmış ve onun gölgesinde ilerlemiştir. Bu nedenledir ki klâsik nesir, gerek dil ve üslûp gerekse muhteva ve sanat yönüyle çoğu zaman şiirin etkisi altında kalarak ona yaklaşma çabası içinde olmuştur. Bu da süslü nesir yazmanın daha fazla tercih edilmesini beraberinde getirmiştir. Bu makalede, Halepli Edîb’in süslü nesirle yazdığı bir kısa hikâye ele alınmaktadır. Daha önce başka yerde yayımlanmamış olan bu kısa hikâye, Halepli Edîb Dîvânı’nın üç farklı yazma nüshasında yer almaktadır. Makalemizde, bu farklı nüshalardaki metinler birbiriyle karşılaştırılarak “tenkitli metin” oluşturuldu; nüshalar arasında görülen kimi farklar ise aparatta gösterildi. Ayrıca hikâye üzerine detaylı bir inceleme yapıldı. Burada eserin metin kompozisyonu, hikâyenin yapısı ve yazarın üslûbu detaylı olarak incelendi. Süslü nesrin en önemli unsurlarından biri olan seciler metinden tespit edilerek tablo hâlinde gösterildi. Hikâye, didaktik özellikte olup, yardımseverliği nedeniyle bir süre sonra borçlanmak durumunda kalan ve borçlarını ödeyemeyince de hapse atılan bir adamın varlıklı ve hayırsever başka bir adam tarafından borçları ödenerek hapisten kurtarılmasını konu almaktadır. 18. yüzyıl süslü nesir örnekleri arasında yer alan söz konusu kısa hikâye metninde, Arapça ve Farsça kelimelerin ve birbiriyle secili zincirleme terkiplerin çok fazla kullanılmasıyla anlaşılmaktan uzaklaşıp külfetli nitelik kazanan bir nesir dili kullanılmıştır.

Turkish Studies, 2011

Yazıldığı veya ele aldığı dönem hakkında önemli bilgiler veren tezkireler, şâirlerin kişisel bilgileri, şâirlik kudreti ve şiirlerinden örnekleri günümüze taşımanın yanı sıra o devrin sanat ve edebiyat ortamı hakkında ilginç ayrıntıları da içerir. Bu çalışmada Safâyî Tezkiresi esas alınarak 18. Yüzyıl edebiyat dünyasının mizâhî yönü; sosyal görünüm, eğlence hayatı, gelenek ve görenekler ile şâirlerin şiir kudreti, mahlas seçimi ve fiziksel özellikleri açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Journal of Turkish Studies, 2017

XVIII. asır şairlerinden Erzurumlu Rahmî (ö. 1808/09) klâsik Türk edebiyatı dairesinde yetişmiş, devrinin önde gelen âlim şairlerinden biridir. Erzurum'da dünyaya gelen şair çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim görmüş, İstanbul'da muhtelif medreselerde müderrislik vazifesinde bulunmuştur. Söz konusu vasfından dolayı devrinde "Hoca Rahmî" olarak zikredilen şair, 1223/1808-09 yılında İstanbul'da vefat etmiştir. Mutasavvıf kimliğinin yanı sıra ilmî yanı da kuvvetli olan şairin şiiri, tasavvufî mahiyette olup şair daha çok na't, münâcât, ilâhî nazım şekilleri ile manzumeler kaleme almıştır.