MÜKEMMEL BİR ENDÜLÜS ŞAİRİ: İBNÜ'L-HADDÂD

2021

“Şayet gözüm bir lahzada ihata edeceği daracık bir şeyde varlık hikmetleri benim için kemâliyle ihtisar etmiş olsaydı, ben o hikmetleri bulamazdım. Zira ben bu yüce menzillerden mahrum kalarak âlem-i şehâdette takılı kalırdım."

ENDÜLÜS ZÜHD ŞAİRİ EBÛ İSHÂK EL-İLBÎRÎ’NİN ŞİİRLERİNDE DİNDARLIK, 2020

Bu kitabın yayım hakkı İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesine aittir. 5846, 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserileri Yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların, yayımcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz, hiçbir biçimde, hiçbir yolla çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Yazıların ve görsellerin yasal sorumluluğu yazarlara aittir.

Osmanlı tarihinde, sanatçılar ile devlet otoritesi arasındaki gerilimin en fazla olduğu dönem şüphesiz Sultan II. Abdülhamid devridir. Aldığı bir takım tedbirlerle devletin ömrünü bir müddet daha uzatan Sultan Abdülhamid’in 33 yıllık saltanatının özellikle son 20 yılı bazı fikir adamları ve sanatçılar tarafından “İstibdad devri” olarak adlandırılmıştır. Bu dönemde, başta padişahı olmak üzere İstibdadı eleştiren manzum, mensur, müellifi belirli ve belirsiz pek çok edebî ürün kaleme alınmıştır. Bu çalışmada, kaynaklarda adı zikredilmeyen, İstibdad devri hakkında yazılmış yazarı bilinmeyen manzum bir eserin tanıtımı ve incelenmesi yapılacaktır. Söz konusu eserin adı; Münâcât-ı Erbâ‘in olup 1314/1898-99’da yazılmış ve 1908 yılında Mahmud Beg Matbaası’nda basılmıştır. 22 sayfalık bu manzume 40 bendden müteşekkil bir müseddes-i mütekerrirdir. Eserin muhtevasında, II. Abdülhamid’den ziyade genel olarak devlet ricali eleştirilmektedir. Makalemizde bu eser hakkında bilgi verilecek ve manzumenin Arap harflerinden Latin Alfabesine aktarımı yapılacaktır.

Asıl adı Abdullah olup künyesi Ebû'l-ʿAbbâs'tır. 1 Daha çok Abdullah b. Muʿtez veya İbnü'l-Muʿtez diye meşhur olmuştur. Doğum yeri ve tarihi hakkında kaynaklarda farklı bilgiler yer almakla birlikte tarihçilerin geneline göre h. 246/861 tarihinde Abbâsîlerin o dönem başkenti olan Sâmerra'da 2 dedesi Mütevekkil'in sarayında doğmuştur. 3 Bazı kaynaklarda Bağdat'ta doğduğu 4 bilgisi yer alsa da bu görüşü benimseyenlerin sayısı oldukça az olduğu gibi görüşlerini destekleyen herhangi bir delil de bulunmamaktadır. Yine aynı şekilde doğum tarihi ile ilgili ileri sürülen diğer tarihler de tarihi verilerle örtüşmemektedir. 5 İbnü'l-Muʿtez, şiirle-1

TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ DERGİSİ Journal of Turkish World Studies, 2005

Türk Dilinin fonetik açıdan incelenmeye en muhtaç olan devrelerinden biri İlk Osmanlıca devresi adını verdiğimiz 15. yüzyılın II. yarısı ile 16. yüzyılın tamamını kapsayan 100-150 yıllık dönemdir. Türk Dilinin Eski Anadolu Türkçesi (13.,14. ve 15. yy.) devresi, üzerinde yapılan sayısız çalışmayla bir çok açıdan aydınlatılmıştır. Ancak ne var ki bu devreyi takip eden İlk Osmanlıca devresi üzerine yapılan dil incelemeleri oldukça sınırlıdır. İlk Osmanlıca devresi, bünyesinde Eski Anadolu Türkçesine ait bir çok özelliği devam ettirirken yavaş yavaş -kendisini sonradan iyiden iyiye hissettirecek olan- bir takım değişikleri de gösterir. Bilindiği gibi bu devreyi takip edecek olan Klasik Osmanlıca ve Son Osmanlıca devreleri Türkiye Türkçesinin teşkilinde önemli etkilere sahiptirler. Biz bu çalışmamızda, metnimize bağlı olarak, ünlü uyumlarını (kalınlık-incelik, düzlük –yuvarlaklık) tespit ettik. Buna göre kalınlık –incelik uyumu iki örnek dışında tamdır. Düzlük-yuvarlaklık uyumuna gelince, tespit edilen sayıca az örnekler, söz konusu uyumun bu devrede başladığına dair önemli bir delil olarak kabul edilebilir.

Alâüddin Buhârî, a theologian, is one of the students of Taftazânî. As he was an inspecting scholar by nature like Taftazani, although he was the member of Hanafi sect, acted sometimes like an Ash'ari on some issues and like a Mâtûrîdî some other time. His work "Risaletun fi'l-İtikad" is a good example of the fusion or merge between Ash'ari and Mâtûrîdî thought which began to show its effect in the 13th century.