Psikoloji Tarihi Ders Notları

Bu dosyada, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde 8 yıldır okutmakta olduğum Felsefe Tarihi dersine yönelik hazırladığım ders notları yer almaktadır.

I. BÖLÜM 1. PSİKOLOJİ BİLİMİ 1879 yılında William Wundt'un Almanya'da psikolojik araştırmalar için laboratuvarını kurduğu zamana kadar psikoloji felsefe alanının bir dalı olarak görülmüştür. Devam eden süreçten yaklaşık 7 yıl sonra 1886 yılında Sigmund Freud’un Viyana'da açtığı muayenehanesinde hastaları tedavi etmeye başlamasıyla psikoloji bağımsız bir bilim dalı olarak literatüre girmiştir. 1981 yılına gelene kadar Psikolojinin tanımı yaklaşık 100 yıllık süreçte çok değişiklik göstermiştir. İlk tanımlar zihinsel yaşamla ilgili iken devam eden süreçte çevre, normal ve anormal davranışlar, insanların dış dünya ile olan etkileşimleri, bir davranış bilimi olması ve içsel yaşantıları incelemesi, psikolojik değişiklikler ve süreçleri inceleme ve son olarak da insan davranışlarını anlamak amacıyla insana özgü zihinsel süreçlerin ve bellek yapılarının bilimsel analizi olarak tanımlana gelmiştir. Zihinsel süreçlerin bilinçli bir şekilde keşfedilmesinin temeli, deneklerin kendi içlerine bakarak duyum ve algılarını ifade etmelerine dayanmaktadır (Plotnik, 2009).

Journal of Ibn Haldun Studies, Ibn Haldun University, 2021

Öz: Psikoloji bilimi 1700'lü yılların ikinci yarısından itibaren ortaya çıkmış ve dini alanda meydana gelen boşluğu doldurma gibi bir işleve sahip olmuştur. Modern psikolojinin çıkış noktasını ilk günah öğretisi ve batının insana karamsar bakış açısı oluşturmuş bu yüzden de insan muammasını anlama noktasında sorunlar yaşanmıştır. İnsanı doğru çözümleyememe beraberinde yanlış reçetelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Ancak transpersonel psikoloji ve sonrasında pozitif psikoloji yaklaşımının ortaya çıkmasıyla birlikte manevi alana yönelmenin önemli olduğu anlaşılmıştır. Bu süreçten sonra Taoizm ve Hinduizm merkezli kadim manevi geleneklerin psikolojik terapi ve iyi oluşta kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Ancak İslam maneviyatı ile ilgili çalışmalar psikoloji sahasında uzun yıllar yapılmamıştır. Bu noktada Malik Badri'nin ve Rajhid Skinner'in İslami Psikoloji kapsamındaki çalışmaları, Robert Frager'in sûfî terapi ile ilgili teorik ve pratik çalışmaları, Mustafa Merter'in nefs psikolojisi kapsamında yaptığı teorik ve pratik çalışmalar ve rüya analizi çalışmaları ile Erciyes Üniversitesi öncülüğünde 2014 yılında başlatılan Maneviyat Psikolojisi sempozyumları önem arzeden çalışmalardır. İslam dünyasında psikoloji ile ilgili çalışmaların tarihine baktığımızda El Kindi ile başlayan süreçte, ilk Müslüman psikiyatrist olarak görülen Belhî'nin kaygı ve depresyon terapisi ile ilgili çalışmaları, İbni Sina ve Farabi'nin çocuk ve ergenlik psikolojisi ile ilgili tespitleri, Gazali'nin Davranışçı Psikolojinin önemli ismi Skinner'den asırlar önce şartlı refleks teorisini ortaya atması, Mevlânâ'nın Mesnevisinde çağları ve psikoloji bilimini de aşan hikâye ve yorumları, İbrahim Hakkı Erzurumî'nin Marifetnâme'de tıbbi ve psikolojik tespitleri, Abdürrezzak Kâşâni'nin tefsirinde modern psikolojinin insan tasavvurunu aşan tanımlamaları ve tespitleri psikolojinin İslam dünyasında aslında yeni olmadığını göstermektedir. Uzun yıllar İslam'a ve Müslüman ilim insanlarına soğuk duran modern psikolojinin kendisi için de önemli olan bu değerleri araştırıp istifade etmesinin vakti çoktan gelmiştir. Kur'an'ın nefs, kalp ve ORC-ID: M. Atak 0000-0003-2913-411X * Bu çalışma İbn Haldun Üniversitesi tarafından 20-21 Aralık 2019 tarihinde İstanbul'da düzenlenen "Uluslararası İslam'da Medeniyet Bilimleri Tarihi Sempozyumu" adlı bilimsel etkinlikte sunulan bildirinin gözden geçirilmiş halidir.

afsdaf

Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi'ne ai r. Bireysel öğrenme yaklaşımıyla hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. Atatürk Üniversitesi'nin izni alınmaksızın kitabın tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi, manye k kayıt veya başka şekillerde çoğal lamaz, basılamaz ve dağı lamaz.

Tarihin amacı kronolojik sıraya dizmek neden sonuç iliskisi kurmak bir takım egilimleri çıkarmaktır, günümüzü anlayabilmek için bu egilimleri çıkarırız. Siyasal tarih devletlerin ortaya çıkısı gelisimi degisimi yıkılısları birbirleri ile kurdukları siyasal ve ekonomik iliskilerle ilgilenir. Bu konuda 2 yaklasım vardır;