Telmih Kültür Sanat Tarih ve Edebiyat Dergisi 5. Cilt Dizini

Yeni Türkiye Yayınları / Ankara , 2002

İÜ. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dergisi'nin Yazar Adı ve Makale Adına Göre Hazırlanmış 1-30. Ciltlerinin İndeksi

Çelebi Dergisi - 5. Sayı (Türk Devlet Geleneği), 2021

Çelebi dergisinin 352 sayfalık, 34 yazardan mürekkep Türk Devlet Geleneği'nin birçok yönünün değerlendirildiği Türk Devlet Geleneği dosya konulu sayısı yayımlanmıştır. Türkler kaderlerini devletleri ile bir görmüşlerdir. Devleti "töre" zemininde yükselterek sağlam bir temele dayandırmışlardır. Tarihe üstünkörü bir şekilde bakıldığında bile Türklerin birbirinden farklı kültürlere sahip coğrafyalarda devlet kurdukları görülür. Fazla örneği olmayan bu durum nasıl açıklanabilir? Hangi saikler Türklerin çeşitli coğrafyalarda devlet kurabilmesini sağlamıştır? Türklerde devlet anlayışının kökenini nerelerde aramalıyız? Farklı coğrafyalarda kurdukları devletlerde Türkler devamlılığı nasıl sağlamıştır? İşte Türk Devlet Geleneği dosya konusunda bu sorulara cevaplar aranmıştır. Konunun uzmanı olan ehil kalemler hamasi tavırdan sakınarak, belirlenen başlıklar dahilinde çalışmalarını hazırladılar.

EDEBİYATI BÖLEBİLECEĞİNE, devrelere ayırabileceğine inanılan özel gün ve tarihlere tereddütle bakmak gerekir. Tanzîmat Fermanı'nın bir dönüm noktası olduğunu söyleyebilmenin ön şartı, 3 Kasım 1839 günü ile 4 Kasım arasındaki edebî farkı ortaya koyabilmektir. Aynı şart, 23 Nisan ile takip eden günler için de geçerlidir. Yine de pratikte böyle bir ayrımın sağladığı çalışma kolaylığı inkâr edilemez. Nitekim okuyacağınız bibliyografyada, bir yandan 1838 ve öncesinde, 1923 ve sonrasında basılmış çalışmaların ilâve edilmemesinden ileri gelen eksiklenmeler, diğer yandan da yalnızca 83 yılın değerlendirilecek olmasından doğan bir rahatlama fark edilecektir. Böyle bir bibliyografya çalışmasından, çok daha fazlasını beklemekte olanlar haklıdırlar. Onlara cevap olsun diye hazırladığım pek çok mazeretin içinden başlıcası, bu çalışmayı yapmak üzere "seçilmiş" en doğru kişi olmadığım, müktesebatımın ve ilgimin, yerimin ve yenimin darlığıdır. Sonra, kısıtlı ve yoğun bir zaman aralığında araştırmak zorunda kaldığımı, matbuatın saltanatında geçen bir devrenin bütün periyodiklerini bu gözle taramanın müşkilâtını hatırlatmam gerek. Mevlüt Erdem'in sadece dergileri tarayarak hazırladığı yüksek lisans çalışması, Mehmet Kahraman'ın 1930-1940 arasında yaşanan on yılın dîvan edebiyatı tartışmalarından çıkardığı doktora tezi yahut Erdoğan Erbay'ın bin bir zahmetle hazırlandığı âşikâr doktora tezi dikkate alındığında, bu tarz çalışmaların daha kısa devreler için dahi sanılandan zorlu ve hacimli olabildiği anlaşılacaktır. Üstelik bibliyografyasını Osmanlı coğrafyasına hapsetmektense, bencileyin bir yol izleyip Türkolojinin kol gezdiği yaban ellerine uzanmak isteyenler için, malzeme bulmak ve değerlendirmek daha da zahmetlidir. Ana kaynakların dahi tamamına ulaşılamaz; hele Rus ve Uzakdoğulu Türkolog-

Eğitimde Araştırma Yöntemleri , 2022

On beş gölümden oluşan “Araştırma Yöntemleri” kitabında beşinci bölüm olan “Literatür Taraması” bölümünün sonunda okuyucunun; • Literatür taraması kavramını ve taramanın yapılma amaçlarını bilmesi, • Literatür taramasının akademik araştırmaların hangi bölümlerinde, niçin yapıldığını ve önemini açıklayabilmesi, • Literatür taramasında eleştirel düşünmenin önemini ve taramadan elde edilen bilgilerin süzülmesinde ‘4N 1K’ temel yaklaşımını açıklayabilmesi, • Literatür taramasında kullanılabilecek temel bilgi kaynaklarını ayırt edebilmesi, • Literatür taramasının aşamalarını tanıması, • Literatür taraması aşamalarında temel uygulama adımlarını takip edebilmesi, • Çevrimiçi literatür taramasında literatür taramasında kullanılabilecek elektronik arama ortamlarını ve araçları tanıması, • Çevrimiçi literatür taramasında temel arama adımlarını takip edebilmesi beklenmektedir.

Mesîhî’nin Gazellerinde Telmih Sanatının Kullanımı, 2023

Edebî sanatlar, tarih boyunca şairlerin başvurduğu ve üsluplarını güçlendirmeye çalıştıkları araçların başında gelmiştir. Özellikle klasik Tük edebiyatı mensupları edebî sanatların kullanımında ustalaşmış ve belirli sınırlar çerçevesinden çıkmadan en güzelini söyleyebilme adına yarışmışlardır. Bu edebî sanatların en bilinenlerinden ve yaygın olarak kullanılanlarından biri de telmihtir. Telmih; şairin söz arasında söylediği, herkesçe bilinen başka bir olaya, hikâyeye, varsayıma, tarihî bir gerçeğe, bir efsaneye, bazen bir ayet ya da hadise, dinî bir algıya vb. atıfta bulunarak bu atıfla daha çok anlamı ifade edebilme gücünü göstermesidir. Mesîhî, klasik Türk edebiyatının oluşma evrelerine tekabül eden 15. yüzyıl şairlerindendir. Döneminde tanınan ve övülen bir şair olmuştur. Şiirinde günlük hayattaki deyimleri, atasözlerini, âdet ve gelenekleri sıklıkla kullanmıştır. Kendisi, şiirlerinin orijinal olduğunu, daha önce söylenmemiş sözlerden meydana geldiğini savunarak ilkleri ortaya koyduğunu iddia etmiştir. Mahlası da Hz. İsa’nın sağlık bahşeden dokunuşundan telmihle oluşturulmuştur. Bu bildiride Mesîhî’nin gazellerindeki telmih kullanımları ve bu sanat çerçevesinde beyitlerin arka planında yatan bilgi birikimi izah edilmeye çalışılmıştır. Telmih sanatına konu olan kıssa ve hikâyeler, ayet, hadis, âdet, gelenek ve inanışların Mesîhî’nin üslubunda nasıl dile getirildiği sorusuna cevap aranmıştır. İlk oluşum aşamasında klasik şiir geleneğinin telmih kullanımındaki estetik yöne ışık tutmak temel hedef olarak belirlenmiştir. Telmih sanatının kullanımından kaynaklanan anlatım gücü ile şairin üslubu üzerindeki etkisi belirlenmeye çalışılmıştır.

Giriş Son zamanlarda hızlı bir şekilde yeni ilahiyat/İslami ilimler fakültelerinin açılmasına paralel olarak kelâm ilmine dair hazırlanan kitapların sayısında da niceliksel bir artış oldu. Buna rağmen gerek Cumhuriyet öncesi döneme gerekse Cumhuriyet dönemine dair kelâm metinlerinin bir çerçevesi ve değerlendirmesi henüz ortaya konulmuş değildir. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze, 1923-2017 yılları arasını kapsayan dönemde akademik alanda yazılan kelâm kitaplarını ele alan bu çalışma, kelâm ilmine dair yazılan kitapların tespitini yapmak ve genel bir çerçeve sunmak suretiyle söz konusu eserlerin içerikleri, konuları ve başlıkları açısından muhtasar bir okumayı ve genel bir değerlendirmeyi hedef almaktadır.

Sözlük anlamı "söz arasında kastedilen bir şeyi manalı olarak söyleme, açık söylememe, imalı konuşma" demek olan telmih, edebî terim olarak da "herkesçe bilinen geçmişteki bir olaya, ünlü bir kişiye, bir inanca ya da yaygın bir atasözüne işaret etmek veya onu anımsatmak" anlamına gelir. Telmih sanatı edebî eserlerde gelişigüzel ve konuyla alakasız bir konumda kullanılırsa, eserlere herhangi bir katkı sağlamadığı gibi bu durum hem teknik bir kusur olarak göze çarpar, hem de okurun kendi kafasında yarattığı çağrışımlar dünyasını zedeleyerek eseri edebî yönden zayıflatır. Fakat telmih sanatı, amacına uygun bir şekilde kullanılırsa metinleri farklı açılardan zenginleştirebilir. Mehmet Akif Ersoy , Fatih Kürsüsünde ve Süleymaniye Kürsüsünde adlı şiir kitapları gibi uzun ve tek bir şiirden meydana gelen Âsım adlı eserinde sık sık telmih sanatına başvurmuştur. Bu eserde yer alan telmihler ile eserin tarihî tabakası Osmanlı'nın yıkılış, yükseliş ve kuruluş dönemleri ile Hz. Muhammed ve Hz. Musa'nın devirlerine kadar uzanırken, coğrafî tabakası ise bütün Osmanlı sahası ile Arap sahasına -özellikle Mısır'a-, Fars sahasına, Orta Asya'ya ve Avrupa'ya kadar genişlemektedir. Bu genişliği yaratmada elbette telmih havuzundan hangi malzemelerin seçildiği konusu önemlidir. Biz ise bu çalışmamızda Mehmet Akif'in Âsım'da hangi telmihleri kullandığı meselesini ele almaktan ziyade, bu telmihlerin hangi işlevlerle kullanıldıklarını tespit ederek saptadığımız işlevlerin esere yapmış oldukları teknik ve edebî katkıları ortaya koymaya çalışacağız.

İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2021