Galeria Sztuki XX i XXI Wieku
Piotr Rypson2014, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie. Nowa Seria.
Pokazujemy prace powstałe w Polsce lub stworzone przez artystów bezpośrednio z Polską związanych. Nieliczne w zbiorach przykłady sztuki europejskiej i pozaeuropejskiej uniemożliwiają konsekwentne prowadzenie symbolicznej inkrustacji, nie wspominając nawet o ukazywaniu możliwych związków lub kontekstów. Jednocześnie należy pamiętać, że na różnych etapach kształtowania się pola sztuki w Polsce oddziaływały nań rozmaite wpływy, artyści zaś przebywali dłużej lub niemal przez całe życie w różnych strefach geograficznych i kulturowych. il. 1 | fig. 1 Wejście do Galerii Sztuki XX i XXI Wieku-blok filmów i rzeźba Xawerego Dunikowskiego Autoportret (Idę ku słońcu), 1917-1920 | Entrance to the Gallery of 20 th and 21 st Century Art-block of films and Xawery Dunikowski's sculpture Self-Portrait (Walking towards the Sun), 1917-20 fot. | photo by Bartosz Bajerski Muzeum 10 Ryzykowna decyzja dokonania wyboru dzieł ze zbioru stu kilkudziesięciu tysięcy obiektów, przy bardzo ograniczonej przestrzeni ekspozycji liczącej ok. 700 m 2 , była podyktowana kilkoma przesłankami, które zostały wyłożone w publikacjach towarzyszących otwarciu galerii. Zostaną one przywołane w niniejszym tekście. Należy zaznaczyć, że w przyszłości zakładamy możliwość, a często konieczność, wymiany całych zespołów prac w galerii. Również z tego powodu niniejszy komentarz będzie miał charakter wyliczający. Kolekcje sztuki nowoczesnej i współczesnej w Muzeum Narodowym w Warszawie-malarstwa, rzeźby, grafiki i rysunku, wzornictwa i plakatu-stanowią jeden z największych zbiorów tego rodzaju w Polsce. Powstawały one wraz z rozwojem niepodległego państwa, w stolicy Polski przedwojennej i rozrastały się znacznie w okresie powojennym. To jedyna w Warszawie wielka kolekcja sztuki minionego stulecia, która pomimo widocznych luk i braków świadczy o stałym zaangażowaniu muzeum w proces gromadzenia, dokumentowania-a przede wszystkim prezentowania-sztuki swego czasu. Od otwarcia bowiem podwojów nowego gmachu w 1938 roku pokazy twórczości dwudziestowiecznej, zarówno polskiej, jak i zagranicznej, stanowiły znaczącą cechę charakterystyczną działalności MNW. Podkreślenie tej ciągłości jest również wskazaniem na potrzebę podobnego zaangażowania w obecnym stuleciu-rzecz ważna dla naszej publiczności, ale też dla tożsamości samej instytucji. Jednocześnie miasto, w którym muzeum się znajduje, cierpi na niedostatek doświadczenia ciągłości, spowodowany oczywistymi kataklizmami historycznymi, powojennym okresem PRL-u z towarzyszącym mu nieprzejrzystym dyskursem ideologicznym, dynamicznymi zmianami społeczno-kulturowymi ostatnich dekad. Rola edukacyjna muzeum i jego galerii stałych jest w tym obszarze nie do przecenienia. Potrzeba wystawy stałej, która obejmowałaby całe stulecie jest tym większa, że przecież nie ma dzisiaj w Warszawie innego miejsca, w którym tak rozległa panorama sztuki mogłaby być pokazywana; pozostałe zbiory warszawskie są w tej mierze bądź fragmentaryczne, bądź też dopiero powstają. Toteż, wbrew ograniczeniom przestrzeni i pewnym dość dotkliwym lukom w samej kolekcji, zdecydowaliśmy się na tak rozległy chronologicznie pokaz. Warto w tym miejscu powtórzyć, że po raz pierwszy w historii naszego muzeum Galeria Sztuki XX i XXI Wieku objęła całe stulecie. Pomysł powołania Galerii Sztuki Współczesnej, łączącej działy malarstwa, rzeźby oraz grafiki i rysunków współczesnych, powstał już w 1958 roku. Rok później zaprezentowano "Pokaz obrazów i rzeźb XX wieku", a na nim szereg prac również dzisiaj obecnych w galerii. W latach 1992-2005 dostępna była wystawa stała "Sztuka polska XX wieku", na której prezentowano sto prac z okresu od Wielkiej Wojny do lat pięćdziesiątych, w układzie autorstwa Janusza Zagrodzkiego i zespołu. Ograniczenia przestrzenne nie pozwoliły wówczas na pokazy rozleglejsze 1. Założone ramy chronologiczne wymuszały znaczącą selekcję prezentowanych zjawisk artystycznych i dzieł. Trzeba było rezygnować z całych zespołów obiektów, już to z powodu charakteru przestrzeni, jaką dysponujemy (niemożność pokazania prac dużego formatu, rzeźb, instalacji), już to z powodu ich stosunkowo niewielkiego znaczenia dla kształtowania się pola sztuki polskiej w całym stuleciu. Jednocześnie, mając na względzie dzisiejszą publiczność, jej wiedzę na temat zjawisk artystycznych XX wieku, a także toczącą się nieustannie 1 W latach dziewięćdziesiątych powstały natomiast plany rozbudowy muzeum o nowe przestrzenie dla Galerii Sztuki Współczesnej. Planowany pawilon miał mieć powierzchnię 3 250 m 2 jednak pierwsza dekada wolnej Rzeczypospolitej nie sprzyjała realizacji takich inwestycji. Mając na uwadze muzealne zbiory i specyfikę wielu prac współczesnych, były to zamierzenia powściągliwe i realistyczne.
