Çanakkale Muharebeleri’nin İdaresi: Komutanlar ve Stratejiler

6. Uluslararası Toplum ve Kültür Araştırmaları Sempozyumu, 2024

Çanakkale Muharebeleri sırasında, General Henri Joseph Etienne Gouraud’nun yaralanması, Fransızlar açısından ciddi bir kırılma anı olarak görülmektedir. Muharebelerin en şiddetli yaşandığı günlerde komuta kademesinde yaşanan değişikliklerle birlikte Fransız birlikleri açısından geri dönülemez bir sonun başlangıcı yapılmıştır. Fransızlar, konum itibarıyla Yarımada’nın Anadolu Yakası’nı gören güney sektöründe yer alıyorlardı. Boğaz’da bulunan kıyı batarya topçularının etkili atışları Şubat 1915 harekâtları ve 18 Mart 1915 Boğaz Muharebesi’nden sonra 25 Nisan 1915 tarihinde gerçekleştirilen çıkarmalar ve devamında da sürmüştür. Kirte ve Kerevizdere’de gerçekleştirilen muharebelere de stratejik olarak doğrudan etki eden Anadolu Yakası topçuları ayrıca Fransızların ünlü Generali Gouraud’u da yaralamış ve psikolojik açıdan en etkili hattı ele geçirmişlerdir. Nitekim 30 Haziran 1915 günü yaralanan Generalin vurulduğu nokta, yaralanma şekli, olayın hemen sonrası, cepheden ayrılışı, hangi batarya tarafından vurulduğu gibi birçok konu özelindeki ayrı ayrı tartışmalar günümüze kadar ulaşmıştır. Son dönemlerde ana kaynak neşriyatının sayısının artması, Türk Askerî Tarihi açısından araştırmacılara yeni değerlendirmeler yapma fırsatını sunmuştur. Nihayetinde Gouraud’nun yaralanmasında etkin rol oynayan bataryanın, hangi batarya olduğuna dair süreci harp cerideleri üzerinden yeniden değerlendirerek ve konunun günümüze intikali hakkında soru işaretlerini gidereceğiz.

2021

The Battle of Çanakkale commenced on February 19th, 1915, and finalized on January 9th, 1916. However, its effects could be traced up to now. The writing process of this prominent historical period was begun during the battle. Laid the foundations of military history writing, this period's primary sources are constituted from military record books and reports. On the other hand, a systematical writing process began with the War History Commission's works, founded by Enver Pasha's decree on April 11th, 1916. The Commission started its works with the writing of Battle of Çanakkale, being the main reason for the Commission to be found. In addition, this situation paved the way for the emergence of Turks' first formal military history writing. Being independent of the Commission and supporting these works, Yusuf İzzet Met launched an initiative, involved in the Battle of Çanakkale, and in 1917, he sent various questions to the officers who managed to stay alive. Mr. Met sent the given answers to the Commission. Moreover, officers like Mustafa Kemal Atatürk sent their notes to the Commission either. Thus, this developing process allowed the amalgamation of the sources considerably. As a matter for military history, being developed in the mentioned way, the Battle of Çanakkale introduced a discussion topic being in force up until now. This study specializes in the development of history writing regarding the Battle of Çanakkale to be included in its center the Commission and military history writing approach between 1916 and 1938.

DergiPark (Istanbul University), 2010

Çanakkale Muharebelerinin en önemli safhasını oluşturan kara savaşlarıdır. Makalede, 9. Tümen Komutanı Albay Halil Sami Bey'in 25 Nisan 1915'te başlayan kara harekatından sonra Haziran 1915 başına kadar süren komutanlık dönemi incelenmiştir.

Istanbul University - DergiPark, 2022

Milli Mücadele"nin yapılmasında ve zaferle sonuçlandırılmasında, bütün süreci yöneten stratejik bir aklın önemli rolü olmuştur. Bölgesel direniş hareketlerinin tek bir merkezde birleşmesini ve milli iradeye dönüşmesini başaran bu akıl, planlama ve yönetim alanındaki etkinliğini her sahaya yayarak nihai zaferin elde edilmesini sağlamıştır. İletişim olgusu, içerisinde barındırdığı stratejik kavrayışla Türk Milli Mücadelesi"nin en kilit kavramlarından birisidir. Mustafa Kemal Paşa"nın Samsun"a çıkışıyla birlikte yükselen Türk Milli Mücadelesi"nde, planlama ve uygulamaya dayanan bir iletişim stratejisi hep var olmuştur. Savaşın sona ermesine kadar ana stratejinin askeri, siyasi ve diplomatik cepheleriyle birlikte iletişim stratejisi de aktif biçimde kullanılmıştır. Bu strateji savaşın cephe gerisi faaliyetlerine, diplomatik temaslara, basın ve halkla ilişkilere güçlü bir şekilde eşlik ederek kendisini hissettirmektedir. Kurtuluş Savaşı boyunca iç ve dış kamuoyunun aydınlatılmasında basını etkili bir araç olarak kullanan Mustafa Kemal Paşa, uyguladığı iletişim stratejisiyle milli direnişin örgütlenmesini ve milli birliğin oluşmasını sağlamıştır. Askeri mücadelenin yanı sıra diplomasi ve propaganda savaşlarının yapıldığı dönemde, iletişim politikalarıyla Türk ve dünya kamuoyuna Milli Mücadele"nin meşruiyeti anlatılmıştır. Türkiye"nin işgalini sonlandıran ve ulusal bağımsızlığını teyit ettiren Büyük Taarruz, savaş ve iletişim stratejilerinin başarıyla yürütüldüğü son aşamadır. Askeri harekât planlarıyla eşgüdüm içerisinde iletişime yönelik alınan önemli kararlar savaşın kaderinde belirleyici olmuştur.

2016

Türkler n 14. asrın ortalarında Rumel 'ye geç ş le başlayan hâk m yet n zaman zaman tahk m etme amacıyla düzenlemeler yaptığı Gel bolu yarımadası, devlet n başkent İstanbul ç n adeta k l t konumundadır. B lhassa İstanbul'un feth nden sonra yaptırılan Kl tbah r ve Kale-Sultan ye le lk ve temel önlemler alınmış daha sonrak dönemlerde Kumkale ve Seddülbah r' n nşası le gel şt r lm şt r. Çanakkale vasıtasıyla devlet merkez n de koruma çabaları Osmanlı klas k dönem n n b tmes nden sonra yoğunlaşmıştır 1 . B lhassa 1807'de boğazlardan h çb r engele takılmadan İstanbul'a ulaşan İng l z donanmasının başkentte yarattığı pan kten sonra devlet n muhafazası ç n çalışmanın Çanakkale'den başlaması gerekt ğ b r esas olarak kabul ed lm şt r. İk nc Mahmud dönem nde Türk ye'de asker müşav r olarak bulunan Mareşal H. Von Moltke'n n önem ne d kkat çekt ğ tabyaların arkalarının boşaltılması ve s lah bakımından güçlend r lmes le "Boğaza toplar yerleşt r ld ğ nde dünyadak h çb r f lo geç tten geçmeye cüret edemez" hale gelecekt r 2 . Devlet n batıdak gel şmeler n net ces nde b r tehd de maruz kalması öngörüldüğünde Çanakkale ve İstanbul boğazlarının tahk m lk sırada düşünülmeye başlanmıştır. Fransa'da Cumhur yet lanından sonra rej m hracı g r ş mler ne karşı lk tedb rlerden b r Çanakkale'n n savunma mkânlarının güçlend r lmes çabası olmuştur. Bu * Prof. Dr., İstanbul Ün vers tes Edeb yat Fakültes Tar h Bölümü Öğret m Üyes , e-ma l adres : ceraslan@hotma l.com 1 Çanakkale boğazında yapılan güçlend rme çabalarına etrafl ı b r bakış ç

2001

Gelibolu yarımadasında 9. Piyade Tümen Komutanı olarak Çanakkale kara savaşlarında önemli bir mevkide bulunan Albay Halil Sami Bey'in 25 Nisan 1915'e uzanan süreçte ve sonrasındaki faaliyetleri zaferin kazanılmasında önemli katkılar sağlamıştır.

Bu çalışmanın amacı Birinci Dünya Savaşında İngiliz Savaş Konseyi’nin 1915’in Ocak ayında Çanakkale Harekâtı ile ilgili kararı alma sürecini ve bu sürecin savaşın erken döneminde İngiltere’nin savaş stratejisinin ve savaş hedeflerinin belirlenmesi ile olan ilişkisini analiz etmektir. Bu çerçevede Birinci Dünya Savaşının erken döneminde İngiltere’de karar alma mekanizmasının oluşumu ve etkinliği incelenerek, bu mekanizma içinde yer alan görüşlerin ve yaklaşımların yansımalarının karar alma sürecine etkilerinin saptanması hedeflenmiştir.

Seddülbahir bölgesindeki muharebelere de katılmışlardır. Bölük komutanı Yüzbaşı Emin Efendi'nin tuttuğu defterde bölüğün konuş-kuruluşu, subay sayıları, tüfek, kasatura sayıları gibi bilgileri verilmiştir. Harp ceridesi tutulması yöntemi ile tutulmuş olan defter seferberlik ilanından bölüğün cepheden ayrılışına kadar geçen süreçte yaşananları kapsamaktadır. Defterin bölük komutanı Emin Efendi'ye ait olduğunu defterin içinde geçen ifadelerden ve bazı bilgilerden anlamak mümkün olmuştur. Defterler bir günlük gibi tutulmuşsa da genel olarak komuta kademesindeki bütün subayların tuttuğu defterlerde olduğu gibi alaydan gelen yazıların kopyalarını da görmek mümkündür.