Translation LI TIRKIYEYÊ BAVÊ ZAL Û ASTA SERKEFTINÊ

The Journal of Mesopotamian Studies, 2022

Oral performances have important information regarding collective memory in the societies that do not have a written culture. As the Kurds did not keep a written record of their history, they benefited immensely from the products of oral culture in order to keep alive their collective memory. Dengbêjs are the primary carriers of Kurdish oral performances. Especially to understand the way in which the historical events in the 20th century have been viewed by the members of Kurdish society, it is important to examine Kurdish oral culture from the point of view of memory. The songs of dengbêjs are primary sources for the study of history far from the effects of official narrative. This article examines the traces of collective memory in Dengbêj Şakiro’s song known as “Asyayê”. This song is about about the armed conflict between Ferzende and Iranian forces. The article aims to shed light on the role of collective memory through the historical events related in this performance. The conditions that paved the way to the chanting of the song are also explored in a bid to understand its effect on collective memory. Then, based on written and oral sources, the article sheds light on Ferzende, i.e. the main character of the song. Finally, the article analyzes the role of this particular piece in shaping collective memory. Keywords: Ferzende Beg, Besra, Asyaye, Dengbêj Şakiro, Collective Memory, Kilam

Zanista Gel (folklor) qadeke zanistê ye ku çanda madî û manewî ya milletekî tesbît dike, berhev dike, disenifîne, dinirxîne û paşê ji bo xwenasîna wî milletî yan milletên din yên cîhanê van agahiyan pêşkêş dike. Mîna hemû zanistên modern dema zanyarên folklorê vî karî dikin hewcedarî bi dabeşkarî û nasîna cureyan dibînin. Çimkî bi demê ra jîyana gel yan jî folklor weku yekûneke yekpare namîne û gelek cure û binecureyên wê çêdibin. Bêguman yek ji van cureyên sereke yên folklorê jî edebiyata gelî ye. Herwiha di nav edebîyata gelî da jî gelek binecure hene. Di vê xebatê da me jî di nav van binecureyên edebîyata gelî da vegêrana gelî û pê ra jî peywendîdar cureyê destanê hilbijart û li ser xebitîn. Amanca vê xebata me destnîşankirina çemka "destan"ê weku çemkeke sîwan e ji bo vegêranên epîk ên Kurdî. Çimkî weku lîteratur tevlihevîyeke eyan heye di nav xebatên kurdî da û herwiha pirnavîyeke berbelav. Di vê xebatê da me vegêranên epîk ên Kurdî ji hêla binyata rêzerûdanê ve nirxandin û li ser wê esasê senifandineke destanên Kurdî pêşkêş kir. Dema me ev xebat kir, digel pêşnîyazên xwe, me berê xwe da nîqaş û bikaranînên vê çemkê û gelek çemkên din yên ji bo vî cureyî di nav xebatên folklorê yên Kurdî da.

2021

naskirina du kesayetên serdemekê, divê rewşa welat û bajarên ku li wan jiyane jî baş bê naskirin. Ji ber ku beriya berawirdkirina taybetmendiyên wan ên kesane divê derbarê welat û bajarên wan de çarçoveyeke giştî hebe ku berawirdkirineke rast û durist bê pêşkêşkirin. Lewre di vê xebatê de em ê ji bo naskirina serdema Mela Mehmûdê Bazîdî û Lev Tolstoyî dîroka her du bajarên Bazîd û Tûlayê berawird bikin; derbarê geşedanên cîhanî û herêmî de jî hinek zanyariyan bidin ku dîmena giştî ya serdemê baş xuya bike.

PÊŞGOTIN Di vî karî de me xwest ku li ser Mewlûdên Kirmanckî (Dimilkî-Zazakî) lêkolînê bikin. Li dawiya lêgerînê de me pênç mewlûdên Kirmanckî (Dimilkî-Zazakî) peyde kirin. Kevneşopiya mewlûdan, ji berê ve di Edebiyata Kurdî de ciheke giring girtî ye. Mewlûdên Kurmancî dihatin nas kirin; lê yên Kirmanckî (Dimilkî-Zazakî) pir nedihatin naskirin. Gelo ev mewlûdên Kirmanckî (Dimilkî-Zazakî) li gor kevnewşopiya mewlûdên Kurdî hatine nivîsandin an na ? Ji aliyê şêweyê ve bi tevayî , beş, sernivîs, pîvek û şemaya qafiye ya wan ve me lêkolîn kir.

Di berîya vê nivîse de me gelek caran behsa mijara “ berovajîkirina dîroka gelê kurd ji hêla biyanî û dagirker-mêtîngeran ve “ kiribû û her diçe, li gel bidestxistina çavkanî û agahîyên balkêş û kêrhatî, baş e ku mafdarbûna me a bikaranîna vê gotinê dertê meydanê.

Dasar paradigma Tasawuf yasyfin adalah firman Allah dalam surah al-Syu’arâ ayat 80, dan Tasawuf yasyfinayat 14.Sedangkan istilah syifâ‘ terdapat dalam empat surah dan ayat, yaitu Yûnus ayat 57, al-Nahl ayat 69,al-Isrâ‘ ayat 82, dan Fushshilat ayat 44.Dalam konotasi istilah yasyfîn sudah mengandung maka psychotherapy. Yasyfîn adalah al-‘allâj al-nafsî wa al-ruhi atau mu’âlajat al-idhthirâyât al-audzâqiyyat wa al- ‘âthifiyyat bilwasâ‘il al-ruhiyyat wa al-jasmaniyyat. Paradigmatasawuf yasyfînadalah pengobatan psikis (spiritual dan mental)melalui tasawuf.Tasawuf yasyfinberdasar wahyu Ilahi, sabda Rasulullah Saw dan mujahadah para sufisebagai paradigma Islam yang mengakui eksistensi Tuhan sebagai al-Haqq dan Nabi Muhammad Saw sebagai panutan. Tasawuf yasyfindilakukan melalui pendekatan bashîrah, dalam literatur sufi mengandung makna hati nurani dan pandangan batin.

KURDÎNAME, 2020

Plagiarism/Întîhal: This article has been reviewed by at least two referees and scanned via ithenticate plagiarism website //Ev gotar herî kêm ji alîyê 2 hakeman va hatiye nirxandin û di malpera întîhalê ithenticate ra hatiye derbaskirin. Kurte Şêx Qutbeddînê Korikî (k.d. 1979) yek ji helbestvanê klasîk e ku mexlesa "Xakî" bi kar aniye. Korikî di dergahê Şêx Seydayê Cizîrî yê girêdayî şaxa Basretê de perwerde bûye û hem îcazeya xwe ya ilmî hem jî ya xelîfetiyê ji Şêx Seyda wergirtiye. Her çend di perwerdehiya takekesî ya Korîkî de para malbata wî çêbûbe jî di geşedana wî ya ilmî, tesewifî û edebî de Şêx Seyda û dergahê wî bandoreke xurt lê kiriye. Korikî digel xebatên xwe yên ilmî û tesewifî kesayetekî ku aliyê wî yê edebî jî heye û xwedî berhem e. Li gorî agahiyên li ber dest Xakî, bi Kurdiya Kurmancî 'eqîdenameyeke menzûm, mewlûdeke nîvco, xezelek û du muxemmesan nivîsiye. Korikî bi 'eqîdenameya xwe bûye şopînerê Ehmedê Xanî. Di 'eqîdenameya wî de ji hela şêweyê ve bandora Melayê Bateyî û Mela Xelîlê Sêrtî jî eşkere ye. Korikî bi mewlûdnameya xwe jî Melayê Bateyî şopandiye. Xakî di xezela xwe ya musemmet de Melayê Cizîrî teklîd kiriye. Di muxemmeseka wî ya ku li ser Şêx Seydayê Cizîrî nivîsiye de ji aliyê şêweyê ve bandora Melayê Cizîrî, di ya din de jî bandora Şêx Ebdurehmanê Aqtepî tê dîtin. Ev xebat li ser jiyan, berhem û kesayetîya edebî ya Şêx Qutbeddînê Korikî hatiye kirin. * Hin beşên vê xebatê bi sernavê "'Eqîdenameyeke Menzûm: Hazîhî Hediyyetu'l-Îxwan fî ̒ Eqîdetî'l-Îman a Şêx Qutbeddînê Korikî", di sala 2019an de wek teza lîsansa bilind li Zanîngeha Mardîn Artukluyê, Enstîtuya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê, Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî hatiye pêşkeşkirin. Xebat bi piştî hin agahiyên nû û guherînan hatiye amadekirin.

This article has been reviewed by at least two referees and scanned via ithenticate plagiarism website // Ev gotar herî kêm ji alîyê 2 hakeman va hatiye nirxandin û di malpera întîhalê ithenticate ra hatiye derbaskirin. Helwest wekî rewşa amadebûna însan a raber kes yan objeyan tê terîfkirin û ew ciyekî girîng digire di jiyana wî ya psîkososyal de. Ji bo ku dikare tesîrê li jiyana însan bike di kirin, biryargirtin, parastina fikr û ramanan yan jî jêgerîna ji wan, di sehaya zanistên civakî de bûye mijara gelek lêkolînan. Di lîteratura kurdî de, li Tirkiyeyê, xebatên têkilî helwestê nû dest pê dikin. Hem wekî têgeh helwest, hem jî têgehên têkilî wê, teoriyên têkilî helwestê, guherîna helwetsan, pîvanekên helwestê pêdivî pê heye ku bêne naskirin û bala lêkolîneran bikşîne ser xwe. Ev xebat armanc dike ku vê yeke bike; hem van têgehên navborî û pîvanekên helwestê bide naskirin hem jî bi danasîna wan bala lêkolîneran bikşîne ser biwara psîkolojiya civakî ku xebat û eleqeyê dixwazin ji bo meseleyên li dor kurdî û hin şaxên kurdolojiyê. Bi vê xebata danasîna mijar û biwarê û lîteraturê wê; em hêvî dikin biwarên mîna sosyolojî, psîkolojiya civakî, perwede û zimanzaniya civakî ku digel wan di kurdolojiyê de xebatên nav-dîsîplînî tê meşandin, ji bo kurdî ew ê rê û îmkanên nû vekin û berê lêkolîneran bidin xebatên van sehayên zanistî.