Atatürk Kitaplığı 1589 Numarada Kayıtlı Şiir Mecmuası

Muhteva bakımından muhtelif çeşitleri bulunan mecmualardan biri de şiir mecmualarıdır. Şiir mecmuaları vasıtasıyla edebiyat tarihine ait birçok bilgi edinmek mümkündür. Mecmuanın derlendiği dönemde revaçta olan, kaynaklarda kendisinden hiç bahsedilmeyen, döneminde beğenilen bir şair olmasına rağmen biyografik kaynaklara girme şansı bulamayan, kaynaklarda adı geçmesine rağmen günümüze divanı ya da herhangi bir eseri ulaşamayan şairlerin şiirlerinden yahut bir şairin mürettep divan nüshalarında bulunmayıp da mecmualarda bulunan şiirlerinden haberdar olmak bu bilgilerden bazılarıdır. Bu çalışmanın esasını Millî Kütüphanede kayıtlı Yz A 803 numarayla kayıtlı 138 varaklık şiir mecmuasının ayrıntılı olarak tanıtımı ve MESTAP'a göre tablo hâline getirilmiş şekli teşkil etmektedir. Mecmuada 134 şaire ait 530 şiir ve şairleri tespit edilemeyen 85 şiirle toplam 615 adet şiir bulunmaktadır. Gazel, kasîde, musammat (tahmîs, müseddes, müsebba', terkîb-i bend) gibi farklı nazım şekilleriyle söylenmiş şiirler bulunan mecmuada en fazla şiir Bâkî'ye aittir.

Journal of Turkish Studies, 2015

Şiir mecmûaları edebiyat tarihine kaynaklık eden önemli eserlerdendir. Şiir antolojisi olarak da kabul edilebilen bu mecmûaların derlenmesinde en büyük etken mürettibin zevkidir. Dolayısıyla bunları kişisel kayıtlar olarak görmek doğru olacaktır. Bunun yanı sıra dönemin sanat ve edebiyat beğenilerini de yansıtan şiir mecmûaları aynı zamanda şairlerin popülaritesini de ortaya koymaktadır. Son dönemde yapılan çalışmalarda bilgi bankası oluşturmak çabasıyla şiir mecmûalarının metin neşri yayımlanmakta ve bilim dünyasının yararına sunulmaktadır. Bu çalışmalara katkı sağlamak gayesiyle makalede, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi'ne Gaziantep İl Halk Kütüphanesi'nden getirilen BY 3469 numarada "Mecmûa-i Eş'ar" adıyla kayıtlı olan şiir mecmûası tanıtılmakta ve çevriyazısı verilmektedir. Antepli Hasırcı-zâde Mehmed Ağa tarafından derlenen mecmûa, mürettibin ifadesine göre Lâ-edrî müfredâtdan seçilerek toplanmıştır. Ancak yapılan inceleme neticesinde beyitlerin bir kısmının şairinin, bugün bilindiği görülmüştür. Kendisi de şair olan Hasırcı-zâde, beğendiği ve o dönemde meşhur olan beyitleri derlemiş ve kafiyeleri dikkate alarak alfabetik sırada mecmûayı tertip etmiştir. Metnin çevriyazısı hazırlanırken, mecmûanın sayfa numaralarına sadık kalınmış; orijinal tertibi de korunmuştur. Muhteva açısından bakıldığında ise bir konu genellemesine gidilememiştir. Okuyucunun zihninde kolaylıkla yer edebilecek olan beyitler, dönemin zevkini yansıtırken bugünün beğenilerine de hitap edecek niteliktedir. Makalede, söz konusu şiir mecmûası tanıtılıp çevriyazı verilerek; Osmanlı edebiyatının mühim kaynaklarından olan mecmûaları ortaya koyma çabalarına bir yenisi eklenmek istenmiştir.

Çalışmamızda mecmû‘anın tertip özelliklerinin, içeriğinin ve metninin bilimsel transkripsiyonlu hâlinin ortaya konması ile birlikte mecmû‘adaki nazire şiir birikiminin, dîvânı günümüze ulaşamamış şairlerin şiirlerinin ve yayımlanmış dîvânlarda bulunmayan şiirlerin ilim dünyasına kazandırılması amaçlanmıştır.

Korkut Ata Türkiyat uluslararası Türk dili ve edebiyatı araştırmaları dergisi, 2021

Şiir mecmuaları, yazıldıkları dönemin edebî zevkini yansıtan ve klasik Türk edebiyatı çalışmalarına önemli katkıları olan eserlerdir. Bu önemli kaynaklar sayesinde divan sahibi şairlerin divanlarında bulunmayan şiirlere, daha önce kaynaklarda ismi geçmeyen şairlere ve kaynaklarda adı olan fakat elde şiirleri bulunmayan şairlerin eserlerine ulaşmak mümkündür. Son yıllarda mecmuaların sınıflandırılmasına imkân sağlayan veri tabanlarının geliştirilmesi konusunda önemli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların en kapsamlısı, "MESTAP" (Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi)'tır. Bu proje, mecmuaların ortak bir şablona göre sınıflandırılmasına ve bu mecmuaların dijital bir veri tabanında toplanmasına imkân sağlamıştır. Bu makalede, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 2762 numarada bulunan ve "Mecmûa-i Eş'âr" adıyla kayıtlı yazma eser incelenmiştir. Eserde yazarı olduğunu düşündüğümüz Haydar haricinde sadece Koca Râgıp Paşa'ya ait bir beyit bulunmaktadır. Kaçıncı yüzyılda yazıldığı kesin olarak belirlenemeyen, otuz üç varaklı bu eserin içerik bakımından değerlendirmesi, "MESTAP" (Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi) kapsamında hazırlanan tablo üzerinde yapılmıştır. Bu eserde bulunan şiirlerin konu bütünlüğü bakımından, dil ve üslup özelliğinden ve açıklama mahiyetindeki mensur kısımlarından hareketle tek bir kişiye ait olabileceği (Haydar) ve mahlas kullanılmayan şiirlerin de Haydar'a aidiyeti ihtimali, makalede tartışılacak bir diğer husustur. İncelenen eserde Haydar'a ait 135 şiir ile Koca Râgıp Paşa'ya (1698-1763) ait bir beyitle beraber 136'sı manzum ve 11'i mensur olmak üzere toplam 147 metin yer almaktadır. Koca Râgıp Paşa'ya ait bir beyitin de bulunması, bu eserin 18. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra kaleme alınmış olabileceğini düşündürmektedir.

HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal Of Academic Literature), 2020

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Klâsik Türk Edebiyatı sahası çalışmalarında metin neşrinin yeri, alan çalışmalarının temel yapı taşını oluşturmakla birlikte metin neşri, akademik çalışmalara da sağlam bir zemîn teşkîl emektedir. Mecmûalar üzerine yapılan akademik çalışmaların alanımıza katkı sağlayacağına olan inancımızla, bir inşâ' metni üzerinde çalıştığımız metin, ''İBB Atatürk Kitaplığı MC_Yz_K0069'' arşiv numarası ile kayıtlıdır. Kâtiplere ilm-i inşâ' öğretmek amacıyla tertîb edilen 100 varak hacmindeki eser, resmî ve husûsî mektupları hâiz olmanın yanı sıra ebced hesâbı, Arabî ayların kısaltması, ilm-i inşâ'da sık kullanılan Arapça ve Farsça kelimeleri içeren lugat gibi teknik bilgileri de kapsamaktadır. Çalışmamız inceleme, metin, sonuç, sözlük, dizin ve tıpkıbasımdan oluşmaktadır. İnceleme kısmında mecmûa ve münşeât-inşâ' hakkında kısaca teknik bilgiler verilip, çalışmaya konu olan mecmûa üzerinde yoğunlaşılmaya çalışılmıştır. Mecmûa'nın dil, üslûp ve imlâ özellikleri, muhtevâsı ayrıntılı bir şekilde aktarılmaya çalışılmıştır. Akabinde metin verilip, sözlük ve tıpkıbasım eklenerek çalışma sonlandırılmıştır.

Aydın Türklük Bilgisi, 2021

Poetry Collections are one of the important sources of classical Turkish literature with the rich material in them. Poetry collections are important for our literature history because of their features such as poets unnamed in biographical sources and their poems, the unknown poems of known poets, unique forms of poetry or aruz patterns, literary taste of the period in which it was collected. Poetry Collections often contain texts penned in different genres and shapes. However, there are also collections consisting of poems chosen from only one genre or form. One of the collections that differ in their content is the collections with nazire poems. Nazire poems are when a poet writes a poem similar to the poem of another poet, with the same pattern and rhyme. One of these poetry collections is registered at number Bel Yz K 0007 in the IBB Atatürk Library. In our article, this poetry collection will be introduced first. Later, the first and last couplets of the "basis/model and nazire" poetrys in the collection will be recorded in the Systematic Classification of Poetry Collections Project (MESTAP) template.

2021

Klasik Turk edebiyatinin divanlar ve mesneviler ile birlikte en onemli eser turlerinden olan mecmualar, cesitli sekil ve hacimlerdeki mensur ya da manzum parcalardan olusur. Bu eserler, tezkirelerde veya biyografik kaynaklarda adi gecmeyen unutulmus sairlerin siirlerini ya da bilinen sairlerin bilinmeyen/divanlarinda bulunmayan siirlerini veyahut eserlerini gun yuzune cikarmasi bakimindan oldukca onemlidir. Calismamizin konusunu teskil eden eser de Topkapi Sarayi Muzesi Kutuphanesi “Hazine 1064” numarada kayitli bulunan Mecmu’a-i Es’âr’dir. Mecmuanin temelluk kaydina gore eser, 1205/1790-91 yillinda Seyyid Ibrahim tarafindan tertip edilmistir. Toplam 110 varaktan mutesekkil olan mecmuada 45 sairin 184 gazel, 6 kaside, 14 kit’a, 8 mesnevi, 2 terkib-i bend, 2 tahmis, 2 museddes, 1 musemmen, 6 rubâ’i ve muhtelif beyitler olmak uzere toplamda 312 adet manzumesi yer almaktadir. Bununla birlikte mecmua icerisinde pek cok fevâ’id ve mektubun da yer aldigi gorulmektedir. Bu calismada onceli...

Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2017

Şiir mecmuaları, klâsik edebiyat araştırmalarına kaynaklık eden önemli malzemelerdendir. Bu mecmualar, derlendikleri dönemin edebî beğenisini, şairlerini ve şiirlerini ortaya koyarlar. Ayrıca mecmualar, divanı bulunmayan ya da başka kaynaklarda adı geçmeyen şairlerin şiirlerini ihtiva ettiklerinden edebiyat tarihimiz için önemlidirler. Kütüphanelerde genellikle "Mecmua-i Eş'âr" ya da "Mecmuatü'l-Eş'âr" adlarıyla kayıtlı olan şiir mecmuaları arasında, özellikle klâsik şiirimize ait belirli nazım şekillerini ve türlerini bir araya getiren mecmualar da bulunmaktadır. Çalışmamıza konu olan bu şiir mecmuası İBB Atatürk Kitaplığı Yazma Eserler Bölümü K280 numarada kayıtlıdır. 32 varaktır. Mecmuada 71 şiir bulunmaktadır. Bazı şiirler hece ölçüsü ile yazılsa da çoğu aruz vezni ile yazılmıştır. Mecmua çoğunlukla gazellerden oluşmaktadır. Tertipli değildir. Ne zaman ve kim tarafından yazıldığını tespit edemediğimiz mecmuada Arşî, Azbî, Bosnevî, Celâlî, Kaygusuz Abdal, Niyâzî-i Mısrî, Muhîtî, Sürûrî, Vehbî'nin şiirleri yer almaktadır. Mecmua oldukça sadedir. Metin harekesizdir. Çoğunluğu siyah mürekkeple, açık kahve rengi boyalı kağıda, düzgün nesih hatla istinsah edilmiştir. Mecmua, Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi'ne (MESTAP) katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.

Prof. Dr. M. Fatih Köksal'a Armağan, 2021

Yûnus'a Tapduk u Saltuk u Barak'dan (mı)dur Nasîb? Metinler ve Tarihî Kaynaklar Işığında Yûnus Emre-Barak Baba İlişkisi .