Tasavvuf fıkıh ilişkisi

al-ibar publishing, 2018

Although there is no connection between Sufism and Islam, we can say that the Müslümanlik religion is based on Sufism. Indeed, it would not be wrong to describe Sufism as the backbone of the Muslumanlık religion. Based on this relationship, it must be emphasized that Sufism is one of the important criteria which prove that Islam and the Müslümanlık are two completely separate and independent religions. Originally, the relationship of mysticism to the Müslümanlik religion must be discussed through the beliefs of the Turks in the pre-Islamic period. Because the ancient religions of the Turks, such as Zoroastrianism, Shamanism, Buddhism, Manichaeism, Mazdakism, Buddhism and Christianity, did not leave the consciences of the Turks completely. Rather, their effects remained in their consciences, which led to the establishment of contradictory beliefs in the conscience of the society after getting to know Islam. However, these beliefs were too weak to feel the impact on their pre-Islamic social life. Because their reflections were only seen in the rituals they performed in the pre-Islamic period of sacrifice, worship and funeral ceremonies.. The effects of these beliefs just were visible in the parades of priests, delirions and magicians. Then these false beliefs became more complex after the Turks mixed them with myths and legends that they believed in before Islam, and thus a religion of a mystical nature arose from them. That is: Müslümanlik. This is one of the strongest arguments in proving that the religion of Müslümanlik has absolutely nothing to do with Islam.

Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2021

Mârifetullah, "Allah bilgisi" anlamına gelmekte olup tasavvufî makamlardan bir tanesidir. İlimleri genel anlamda zâhiri ve bâtıni ilimler şeklinde tasnife tabi tutan sûfiler, marifeti de bâtıni ilim kategorisinde ele alır. Mârifetullah, çalışma ve çabalamaya dayanan kesbi bir ilim değildir. O, vehbî bir ilim olarak değerlendirilmekte ve ilham, keşf yoluyla tahsil edilmektedir.Tasavvuf düşünce sisteminde mârifetullah, ulaşılması gereken en yüce gayelerden kabul edilmiştir. Bu açıdan o, tasavvufî düşünce sisteminin merkezine konulmuş ve genel itibariyle terminolojisi ve düşünceleri bunun etrafında şekillenmiştir. Zira tasavvuf, gayesi marifet; Allah'ı bilmek ve tanımak olan fıtrî bir olgudur. Yani tasavvufta asıl gaye mârifetullahtır.Tasavvuf ehli, mârifetullah tahsili için büyük gayret sarfettiler. Çünkü kişi için elzem olanın yaratanı tanımak olduğunun bilincindeydiler. Allah, varlıkları bilinmek için yaratmıştı. Yani yaratılışta Allah'ın bilinme arzusu belirleyici rol oynamıştır. Bu sayılan sebeplerden dolayı sûfiler, mârifetullahı yaratılış gayeleri telakki ettiler. Değişik şekillerde mârifetullaha ulaşmaya çalıştılar. Bu konuda üstün seviyelere çıkmaya gayret ettiler. Mârifetullahta derinleşebilmek için farklı yöntemler geliştirip, uyguladılar. Allah'ı bilmek yoluyla, onun yakınlığına ermeye çalıştılar.Biz bu makalemizde mârifetullahın ne olduğunu ve tasavvuf disiplinindeki yerini incelemeye çalışacağız.

Sosyal ve kültürel araştırmalar dergisi, 2019

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversite'sinde çalışmalarını sürdürmekte olan Prof. Dr. Levent Bayraktar'ın "Felsefe ve Tasavvuf" başlıklı çalışması daha önce değişik vesilelerle ele alınmış olan makale, bildiri ve mülakatlardan oluşmaktadır. Yazar, kitapta yer alan metinlerin gayesini, kültür ve medeniyetimizin temel kurumlarından olan tasavvuf ve onun ekseninde oluşan değerleri irdelemek niyeti ve gayreti olarak ifade etmektedir. Bu bağlamda Mevlana, Yunus Emre gibi mutasavvıflar; Camus, Bergson gibi filozoflarla birlikte değerlendirilmektedir. Böyle bir karşılaştırmalı ele alışın yanı sıra; tasavvufun güncel sorunlara verebileceği cevapların bugün için bir kaynak ve ufuk olarak değerlendirilmesi hususunda denemeler bulunmaktadır. Mutasavvıfların eskimeyen bir dünya görüşüne sahip oldukları, tasavvufi tefekkürün dünya sorunlarına her dem taze bir cevap olduğu tezi okuyucunun dikkatine sunulmaktadır.

Bu makalede, İslâm tarihinin ilk dönemlerinden günümüze kadar Müslüman âlim, filozof ve mutasavvıflar tarafından yapılmış olan bazı ilim tasnîfleri ve bunlar arasında tasavvuf ilminin yeri meselesi ele alınmaktadır. Amacımız belli başlı ilim tasnîfleri içerisinde "Tasavvuf İlmi"nin ne kadar kabul gördüğünü tespit etmektir. Bu tespit çabası sırasında sadece tasavvuf ilmine yer verenlere değil, eserlerinde bundan bahsetmeyenlere de değinilmektedir.

www.ilimvetasavvuf.com, 2025

Oruç, nefsin alışageldiği şeylerin yokluğuna sabretmesi, organların şehvet ve isteklerin etkisinden alıkonması demektir. Oruç, insanın tabii yapısının ve bedeni isteklerinin akla boyun eğmesini sağlayan bir ibadettir. Yani oruç insanda irade gücünü artıran bir özelliğe sahiptir. Böylece oruç insandaki hayvani ve nefsani yönü zayıflatıp meleki yönü güçlendiren bir ibadet olmaktadır. Bu nedenle bir kudsi hadiste şöyle buyurulmuştur: “Ademoğlu’nun her ameli kendinindir. Yalnız oruç müstesna. Çünkü o Benimdir. Onun mükafatını verecek olan Benim.” (Buhari, Müslim) Başka bir hadiste de Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmaktadır, “Oruçlunun ağız kokusu, Allah katında misk kokusundan daha güzeldir.” Sufiler oruç ibadetini insanın yaratılış gayesi ve Allah’a karşı tevazunun zirvesi olarak değerlendirirler. İslam’ın inşa edildiği beş esastan biri olan orucu da Allah’ın emirlerine boyun eğmek, O’nun emirlerinden uzaklaştıran her şeyden uzak durmak, nefsin arzu ve isteklerinden uzaklaşıp Allah’tan başka her şeyi terk etmek gerektiğini ifade ederler. Bunun için oruçta yalnız Allah’ın rızasını elde etmeyi amaçlarlar. Onlara göre oruç, nefsi tezkiye etmeye, ahlâkı güzelleştirmeye ve takvaya ulaşmanın vesilelerinden biridir.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2022

Tasavvuf, İslâm kültürünün Hind alt kıtasında yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Nitekim Ortaçağ döneminde Hind alt kıtasındaki farklı tarikatlara mensup olan sûfîler, sadece Müslümanlar üzerinde derin etkiler bırakmakla kalmayıp, diğer dinlerin takipçileri üzerinde de önemli derecede etkiler bırakmışlardır. Bu sûfîlerden biri de çalışmamızın konusu olan Abdülhak Dihlevî’dir. Hindistan’ın önde gelen sûfîlerinden olan Abdülhak Dihlevî, hayatı boyunca zâhirî ve bâtınî ilimleri birleştirmeye gayret etmiştir. Araştırmamız Abdülhak ed-Dihlevî’nin tasavvuf -fıkıh ilişkisi bağlamındaki görüşlerini ele almayı hedeflemektedir. Çalışmada öncelikle ana hatlarıyla Abdülhak Dihlevî’nin kişiliği, tasavvufî yönü ve tasavvuf alanındaki eserleri ele alınmış ardından onun görüşleri çerçevesinde tasavvuf ve fıkıh ilişkisi incelenmiştir. Dihlevî, tasavvuf ve fıkıh disiplinlerinin Kur’ân ve sünnetin kuralları çerçevesinde kaldıkları sürece, bir madalyonun iki yüzünden ibaret olduklarını savunmuştur...

Tasavvuf Kavramlarının İstinbâtı Bağlamında İşâret İlmi Tasavvufun menşei etrafındaki tartışmalarda mutasavvıfların genel kanaati tasavvufun temel kaynağının Kur’an olduğudur. Mutasavvıflar, bu yargılarını ispat için, telif ettikleri eserlerde tasavvuf kavramlarını âyetlerden deliller getirmek suretiyle ele almışlardır. Bu bağlamda Kur’ân’a uygun tasavvuf anlayışını ortaya koymak adına Serrâc, Kelâbâzî, Ebû Tâlib el-Mekkî, Hücvîrî, Kuşeyrî, Herevî ve Gazzâlî gibi sûfîlerin tasavvuf kavramlarının önemli bir bölümünü Kur’ân ile ilişkili olarak ele alındıkları görülmektedir. Bunu yaparken bir taraftan temel düşünce ve iddialarının muhalifler nezdinde kabul görmesini amaçlamışlar diğer taraftan ise sûfîlerin kendi aralarında mutmain olmalarını hedeflemişlerdir. Mutasavvıflar tasavvuf kavramlarını istinbât ederken âyetlerin zâhir anlamlarının yanında birtakım işârî anlamlara yönelmişler, buna da işaret ilmi adını vermişlerdir. İşaret ilmi, bildikleri ile amel eden kula Allahu Teâlâ’nın bilmediklerini öğretmesi ile elde edilmektedir. Dolayısıyla işâret ilmi, kulun Rabbine olan güzel kulluğunun bir semeresi olarak sûfî epistemolojisindeki yerini almıştır. Bildiride mutasavvıfların işârî yorumlarla Kur’ân’a dayandırdıkları kavramlardan yola çıkılarak işâret ilminin mutasavvıfların Kur’ân’ı anlama ve yorumlamalarına olan etkisini ve neticelerini tespit etmek amaçlanmaktadır. Bunun için mutasavvıflarca Kur’an kaynaklı olarak ele alınan kavramlardan örnekler incelenecektir. Zira işârî yorumlar ile ulaşmış oldukları mânâlar, mutasavvıfların Kur’ân’ı anlama ve yorumlama metotlarının bir ürünüdür. Mutasavvıflar, âyetlerin zâhir anlamları ile yetinmek yerine bunları reddetmemekle birlikte işârî yorumlara giderek bir anlamda Kur’ân’ın anlam alanını genişletmişlerdir. Bu bağlamda onların çıkarımlarının düşünsel anlamda bir zenginlik olarak görülmesi uygun olacaktır. Anahtar Kelimeler: Tasavvuf Kavramları, İşâret İlmi, İşârî Yorum, Kur’ân, İstinbât

Sözlükte içki içip sarhoş olmak, kendinden geçmek gibi manalara gelen sekr kavramı tasavvuf ilminde kuvvetli bir feyzin (vârid) tesiri ile şuur halinin kaybedilmesi anlamını taşımaktadır. Sahv kavramı ise sözlükte sekr kavramının zıttı olarak kendine gelmek, iyileşmek ve uyunmak gibi manalara gelmekle beraber tasavvuf ilminde, şuur haline tekrar dönülerek manevî sarhoşluktan ayılmayı ifade etmektedir. Bu anlamda mutasavvıfların genel olarak kullandıkları kavramlar sekr ve sahv eksenli olmak üzere iki ana kola ayrılmaktadır. Sekr ve sahv kavramları mutasavvıfları tasavvufun ilk dönemlerinden itibaren sekr ve sahv ehli şeklinde ikiye ayırmıştır. Bu ayrımın sonuçlarını hemen hemen bütün tasavvufî kavramlarda ve düşüncelerde görmek mümkündür. Dolayısıyla tasavvufî düşüncedeki sekr ve sahv kavramların değişik perspektiflerle ele alınması diğer tasavvufî kavramların anlamsal zemini idrak etme açısından önem arz etmektedir. Çalışmada yöntem olarak öncelikle sekr, daha sonra sahv kavramı incelendi. Çünkü sahv, sekr halinin bir neticesidir. Sekr kavramının lügat ve ıstılah manaları zikredildikten sonra mutasavvıfların konuyla alakalı temellendirdiği ayet ve hadisler ele alındı. Böylelikle konuya yüzeysel de olsa Kur'ân ve sünnet açısından bakılmaya çalışıldı. Sahv kavramı için de aynı usul takip edildi. Son olarak sekr ve sahv kavramlarının mukayesesi yapılarak bazı çıkarımlarda bulunuldu. Çalışma neticesinde ise tasavvuf ilminde sekr ve sahv kavramlarının kelime manalarının dışında yeni bir anlam kazandığı görülmüştür. Lügatlerde maddî bir sarhoşluk ve uyanıklık halini ifade eden sekr ve sahv kavramları, tasavvufta daha çok manevî sarhoşluk ve uyanıklık anlamında kullanıldığı gözlemlenilmiştir. Fakat sekr ve sahv kavramlarının tasavvuftaki bu anlamlarıyla Kur'ân ve hadiste doğrudan geçmediği tespit edilmiştir. Kavramlara getirilen bu yeni anlamların mutasavvıflar tarafından bazı ayet ve hadislerden tasavvufî yorumlarla istidlâl edildiği görülmüştür. Bunların dışında sekr ve sahv kavramları mukayese edildiğinde mutasavvıfların daha çok sahv halini benimsediği, uzun süreli sekr halinin Allah olan kulluğu hakiki manada yerine getirme hususunda sorun teşkil edeceği anlaşılmıştır.