Ebü'l-Muîn en-Nesefî'de Burhan-ı Temânû

İslâm tarihinde Müslümanlar arasında bir takım aşırılıklar ve sapmalar olmuş, Müslüman toplumun inançlarını bozmaya çalışan bazı Ehl-i Bid‘at mezhep ve fırkalar ortaya çıkmıştır. Buna karşılık Ehl-i Sünnet mensubu birçok âlim, onların bâtıl inançlarının Müslümanlar arasında yayılmasını engellemek ve Sünnî inancı korumak amacıyla fikrî mücadelede bulunmuşlardır. Bunlardan birisi de, M. XIII. yy. son çeyreği ile M. XIV. yy. ilk çeyreğinde çok kültürlü bir ortama sahip bulunan Mâverâünnehir bölgesinde yaşayan, Hanefî-Mâtürîdî geleneğinin öncülerinden olan Ebü’l-Berekât en-Nesefî’dir. Bu çalışmada, Nesefî’nin yaşadığı dönem ve çevrenin dinî, mezhebî, siyasî ve sosyo-kültürel yapısı yanında, İslâm çatısı altında ortaya çıkmış siyasî ve itikadî mezheplerle olan tartışmaları üzerinde durulmuş; tarihsel arkaplana sahip, “Bazı Müslümanların birbirlerini tekfir etme” sorununun çözümünde, mezhep kavgalarının önlenmesinde ve farklılıklara rağmen bir arada yaşama bilincinin yerleşmesinde, Nesefî’nin yaklaşımlarının tespiti amaçlanmıştır. Bu doğrultuda kitap, mezhepler arasında yaşanan itikadî ve fikrî tartışmalarda çıkabilecek sorunların çözümünde takip edilecek yöntem konusunda günümüze ışık tutacak bir niteliğe sahiptir.

Bilimname, 2019

MUHAMMED HÜSEYİN TABÂTABÂÎ'NİN KISIR DÖNGÜ VE TESELSÜLÜN İPTALİNDE KULLANDIĞI BURHANLAR Fevzi YİĞİT a Öz Kısır döngü ve teselsül meselesi nedensellik konusunun bir parçasıdır. Bu iki mesele hakkında yazılan makale sayısı birkaç taneyle sınırlı olup bu çalışmalarda meseleye daha çok kelam ilmi açısından yaklaşılmıştır. Konunun öneminden dolayı Râzî'den sonra yazılan kelam kitaplarında bu konu bağımsız fasıllar içerisinde incelenmiştir. Tabâtabâî'nin felsefi olarak mensup olduğu ekolün kurucusu Molla Sadrâ, bu iki meseleyi Esfâr isimli eserinde kelamcıların burhanlarına da geniş yer vererek derinlemesine incelemiştir. Makalenin amacı Tabâtabâî üzerinden nedensellik konusuna dikkatleri çekmektir. Tabatabaî, Usûl-i felsefetü vel-menhecü'l-vâkııyye, adlı eserinde konuyla ilgili olarak Tûsî'nin burhanına da işaret etmiştir. Tabatabaî; Bidâyetü'lhikmet ve Nihâyetü'l-hikmet adlı eserlerinde, Farabî'nin ortaya koyduğu "en kısa ve sağlam" burhan diye isimlendirilen burhan ile Aristoteles'in inşa ettiği ve İbn Sînâ'nın geliştirdiği iki taraf burhanını nakletmiştir. Bununla beraber kendisi de Sadrâ'nın geliştirdiği el-Hikmetü'l Müteâliye (Aşkın Hikmet) kaidelerine dayanarak yeni bir burhan geliştirmiştir. Tabatabaî'nin geliştirdiği burhan şöyledir: Malulün vücudu illetine nispetle bağıl (rabıt) bir vücut olup illeti olmaksızın kendi başına var olamaz. İllet ise bağımsız bir varlığa sahip olup malulü kaim kılıcıdır. Eğer ilk illet başka bir illetin malulü olursa bağımsızlığını kaybeder. Yani zincir kendi başına var olan bağımsız bir nedende sona ermezse bağımlı bir varoluş seviyesine mahkûm olur. Başka bir ifadeyle, illet ve malullerden oluşan bir zincir, kendisi malul olmayan bir illette sona ermezse varlığı bağımsız olup zinciri kaim kılacak bir nedene dayanmadığından var olamaz.

Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 2010

Özet-Kelamcılar ve filozoflar, Allah'ın birliği meselesine Kur'an'dan farklı yaklaşmışlar, Allah'ın birliğini akli ve felsefi yolla ispata çalışmışlardır. Bu yolla dilediği zaman dilediğini yapmaya kâdir olan irade ve kudret sahibi ilah algısının birden fazla olmayacağı açıklanmaya çalışılmıştır. Kur'an'ın var olan alem ve içerisindeki düzenden hareketle ortaya koyduğu veriler, temânu delilinde yerini faraziye ve kurgulara bırakmış, spesifik tartışmalara kurban edilmiştir. Biz bu çalışmamızda "Burhan-ı Temânu" isimli delili farklı yönleriyle ele alıp değerlendireceğiz.

2018

Muhammed b. Cerir et-Taberi (v.310/923) tefsir, hadis, fikih ve tarih gibi pek cok ilim dalinda onemli yeri olan ilim adamlarindan birisidir. Onun Târihu’l-Umem ve’l-Muluk adli eseri, insanlik tarihi ile baslayip kendi donemine kadar meydana gelen olaylari ihtiva etmektedir. Eserin onemli yonlerinden biri, ayet ya da surelerin nuzul sebeplerine iliskin baglam bilgisi vemesidir. Kur’an’in tarihiyle ayetlerin nuzul sebeplerine isik tutmasi, nuzul ortaminin karakteristigini yansitmasi ve bazi hukumlerin tesriine dair bilgiler icermesi gibi yonlerden eserin tefsir calismalari acisindan da ayri bir kaynaklik degeri vardir. Taberi icin Ibn Ishak ve Ibn Hisam gibi tarihcilerin eserleri esbâb-i nuzul konusunda referans olmakla birlikte o, bu verileri daha genis bir cercevede degerlendirmistir. Isnâd’a bagliligi ile meshur olan muelif, kaynagi Hz. Peygamber’e dayanan esbâb-i nuzul bilgilerini rivayet silsilesinde esas alan sahabe ve tabiin tabakalarini da dikkate alan bir nakil anlayisi ben...

The deductive believing is essential prenciple in Islamic Theology. But the believing of the persons who can't use the deductive method of faith is also accapted in Mathūrīdī sect. This problem of faith which known as belief of imitator (muqallid) in Islamic Theology was studied by famous Mathūrīdī theologian Abu'l Muîn an-Nasafî comprohensive. In this article Nasafī's approachhes to this problem and his criticism about the topic are analysed.

Hakikat Yolcularına Rehber -Tuhfetü's-sefere-, 2011

İbnü'l-Arabî'ye atfedilmesi yaygın olan ancak Ebu'l-Fazl Muhammed el-Bistâmî'ye ait olduğu anlaşılan Tuhfetu's-sefere adlı risalenin Hüseyin Şemsi Ergüneş tarafından yapılmış çevirisinin inceleme ve notlarla birlikte yayına hazırlanmış versiyonudur.

Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 2018

İmanla ilgili hususlar erken dönemlerden itibaren îtikâdî ve amelî fırkalar arasında ihtilaf konusu olmuştur. İman-amel, büyük günah-iman ilişkisi konusunda ilk defa Hâricilerin görüş belirtmesi ile gündeme gelen “İman” meseleleri, diğer fırka mensuplarının da tartışmaya dâhil olması ile birlikte farklı boyutlar kazanmıştır. Bu bağlamda hadis edebiyatının tasnîf döneminden itibaren ilgili eserlerde “İman” bölümlerine yer verilmiş ve konu üzerinde farklı değerlendirmeler yapılagelmiştir. Bu değerlendirmelerden biri de hanefî-mâtürîdî yaklaşımıdır. Bu yaklaşımın iman mevzuundaki açıklamaları her dönemde dikkatleri çekmiş ve birçok açıdan inceleme konusu olmuştur. İşte bu makalede bahse konu yaklaşımın önemli temsilcilerinden biri olan Türk asıllı muhaddis Aynî’nin Umdetü’l-Kârî adlı Buhârî şerhi, Buhârî’nin el-Câmiu’s-Sahîh’inin “İman” bölümü özelinde ele alınarak irdelenmeye çalışılmıştır.

2015

Osman ARPAÇUKURU * Bu tanıtım yazısında Yrd. Doç. Dr. Ahmad Abdulcabbâr SNOBAR'a ait "Muşkilâtu Berâmici Ta'lîmi'l-'Arabiyye li'n-Nâtikîne bi-Ğayrihâ fî Turkiyâ-Mulâhaza Meydâniyye-ma'a 'Ardi Tecribeti Bernâmeci'l-'Arabiyye fî Muesseseti İstanbul li't-Ta'lîm ve'l-Ebhâs" isimli kitap takdim edilecektir. Kitabı tanıtmaya geçmeden önce yazarı hakkında kısaca bilgi vermek maksadın tamamlanması bakımından faydalı olacaktır.

Hikmet Yurdu Dusunce-Yorum Sosyal Bilimler Arastirma Dergisi, 2015

Ebû Tâlib el-Mekkî (v. 386/996), kendi zamanı ve sonraki sûfî düşünce üzerinde iz bırakmış önemli bir isimdir. Onun Kûtu'l-Kulûb adlı günümüze ulaşan tek eseri, tasavvuf erbabınca son derece önemli sayılmış ve bu eserden çokça istifade edilmiştir. Bu makalede el-Mekkî'nin Kur'ân tasavvuru, söz konusu eseri ışığında ele alınmıştır. Onun Kur'an'ı, sadece zâhirî ve tarihsel bir metin olarak görmediği anlaşılmaktadır. Tam aksine onun düşüncesinde Kur'ân, evrensel, derûnî, rûhânî boyutları olan bir hayat kitabıdır.