Academia.eduAcademia.edu

XVIII. Yüzyıl Sonlarında Üsküdar Vakıflarının Gelir Kaynakları

2010

Abstract

Uskudar vakiflarinin, Uskudar Şer‘iyye Sicilleri’nde tutulan muhasebe kayitlarina istinaden yazilan bu makalede vakif gelirleri irdelendi. Vakif gelirleri muhasebe kayitlarinda icarât ve murabahât diye ikiye ayrilir. Ev, han, bag, bahce gibi gayrimenkullerden elde edilen icare-i vahide, icare-i muaccele, icare-i mueccele mukataa-i kadime gibi her turlu kira geliri icarât kismina yazilirken; muamele-i ser‘iyye, bey bi’l-istiglâl, ferag bi’l-istiglâl gibi nakit sermayenin isletilmesinden elde edilen gelirler murabahât kismina yazilir. Bu makalede tum bu gelir kaynaklari; bir yandan yapilis sekli, mesruiyeti, hukmu gibi hukuki acilardan, bir yandan da verimliligi, yayginligi, elde edilen gelirin sermayeye orani ve bu oranin fiyat artislariyla iliskisi gibi iktisadi acilardan ele alinmistir

Key takeaways

  • Bu çalışmada; sözkonusu vakıfların ne kadarının nakit sermaye işlettiği, ne kadarının kira geliri elde ettiği, nakit sermaye işletirken hangi usulü ne oranda kullandıkları, borç verirken uyguladıkları ribh oranı, şahıslara verdikleri ortalama kredi miktarı, ne tür gayrimenkullerden hangi kira türüyle ne kadar kira geliri elde ettikleri, icare-i vahide ile kiraya verdikleri vakıf mülklerle icareteyn ve mukataa ile kiraya verdikleri vakıf mülklerin oranı gibi konular ele alınacaktır.
  • Hatta bir yıl vade ile muamele-i şer'iye yaparak vakıftan borç alan kimse gâib olur ve yıllarca muamele-i şer'iye yapılamazsa, vakıf o yıllar için ribh alamaz.
  • Tıpkı muamele-i şer'iye gibi belli bir oranda yıllık sabit gelir getirmesi sebebiyle bey' bi'l-istiğlâlin bey' bi'l-vefaya oranla vakıf mütevellileri için daha cazip olduğu söylenebilir.
  • Ancak mîrî arazi ve icareteynli vakıf malları üzerinde şahıslar için mülkiyet hakkına benzer bir tasarruf hakkı tesis edilmiştir ki, bu tasarruf hakkının başka bir kişiye devrine ferâğ denir.
  • Ancak vakıf için bir menfaat sözkonusu olması veya bu sürelerle kiralayacak bir şahıs bulunamaması hallerinde daha uzun bir müddet için kira akdi yapılabilir.