Türkiye'dde Tütün Ekonomisi ve Tütün Ürünlerinin Vergilendirilmesi

Javstudies, 2018

Tütün ve tütün ürünleri tüm ülkelerde tüketilen ve tüketimi vergisel ödevlere tabi olan ürünlerdir. Tütün ve tütün ürünleri yapısı itibariyle zararlı ürünler olmasına rağmen yasak kapsamında değerlendirilmeyip demerit mallar listesinde yer almaktadır. Bu durumda tütün ve tütün ürünlerinin vergilendirilmesi dünya genelinde gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde farklılık arz etmeksizin yüksek vergilendirmeye tabi tutularak vergi adaleti prensibinden vazgeçilmektedir. Tütün ve tütün ürünleri üzerinden genellikle tüketim vergileri alınmaktadır. Ülkemizde ve birçok ülkede ÖTV ve KDV tütün ve tütün ürünleri üzerinden alınan vergilerin başında gelmektedir. Bu çalışmada; Türkiye ve seçili ülkelerde tütün ve tütün ürünleri üzerinden alınan vergiler incelenerek, uygulanan vergilerin tütün ve tütün ürünleri üzerindeki vergi yükleri, vergileme ilkeleri açısından değerlendirilecektir. ABSTRACT Tobacco and tobacco products consumed and consumption in all countries are subject to tax assignment. Tobacco and tobacco products are not considered within the scope of prohibition although they are harmful products due to its structure, they are on the list of demerit goods. In this case, the taxation of tobacco and tobacco products is subject to high taxation without discrimination in developed or developing countries throughout the world, and the principle of tax justice is abandoned. Consumption tax is usually levied on tobacco and tobacco products. In our country and in many countries, excise tax and value added tax are dominant in taxes on tobacco and tobacco products. In this study, the taxes on tobacco and tobacco products in Turkey and selected countries will be examined, the tax burden on the tobacco and tobacco products of the applied tax will be evaluated in terms of taxation principles. 1. GİRİŞ Tütün hem zirai faaliyetin hem de ürün sürecinde diğer faaliyetlerin konusuna giren ve kullanıldığı alana göre merit ya da demerit mal olma özelliğini taşıyan bir bitkidir. Tütün zirai faaliyet sürecinde merit mal olarak değerlendirilmekte vergilendirme açısından dengeli ve adil bir süreç izlenmektedir. Ancak tütünün sigara, puro v.b. alışkanlık verici ve sağlığa zararlı, özetle demerit mal olarak tüketilmesi sürecinde vergilendirmenin seyri değişmekte neredeyse tüm ülkelerde aşırı vergi alınması yoluna gidilmektedir. Bu durumun gerekçesi olarak da fiyat mekanziması yoluyla tüketiminin caydırılması amaçlanmaktadır. Bu çalışmada seçili ülkelerde tütün ve tütün ürünleri üzerindenki vergilendirme süreci örnekler yardımıyla açıklanmakta ve vergi yükünün nasıl gerçeleştiği incelenmektedir. Yine vergilendirme süreciyle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde amaçlanan hedefe ulaşılıp ulaşılamadığı değerlendirilmektedir.

V. International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series Kırklareli / Türkey 23-24 September 2017

ÖZET: Dünya ekonomilerini birçok kritere göre sıralamak mümkündür; ancak bu kriterlerin içerisinde en önde gelen Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’dır. Dünya Bankasının 2016 yılı verilerine göre; Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Japonya, Almanya ve İngiltere GSYH’ları bakımından dünyanın en gelişmiş ekonomileri sıralamasında ilk beşte yer almaktadır. Bu çalışmada; gelişmiş ekonomiler sıralamasında ilk beşte yer alan ülkelerin tütün ürünleri üzerinde uyguladıkları vergileme yöntemleri ile gelişen ekonomisi ile dikkat çeken Türkiye’nin tütün ürünleri üzerinde uyguladığı vergileme yöntemlerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda ülkelerin vergi sistemleri üzerine literatür taraması gerçekleştirilmiş ve tütün ürünlerinin vergilendirilmesinde uygulanan yöntemler hesaplamaları ile birlikte ele alınmıştır. Çalışmada; ülkelerin vergileme yöntemlerinde benzerliklerin olduğu kadar farklılıkların da bulunduğu, yönetim biçimleri, coğrafya ve ekonominin vergileme yöntemlerinin gelişiminde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

2020

Son yillarda elde edilen bilimsel kanitlar, tutun urunlerinin perakende satis fiyatlarinin yuksek vergiler yoluyla artirilmasinin, tutun tuketiminin kisilmasinda ve tutune bagli olum ve hastaliklarin azaltilmasinda guclu bir etkiye sahip oldugunu gostermektedir. Bir baska ifade ile yuksek tunun vergileri, tutun talebini kismanin en etkili yolu ve ayrica kamu sagligini iyilestirmenin temel bir aracidir. Sonuc olarak, 2017 yili sonu itibariyle, sigaralarin toplam vergi yuku OECD ulkelerinin neredeyse tamamina yakininda (ABD haric) perakende satis fiyatinin %50’sinin uzerindedir ve Turkiye’nin de aralarinda bulundugu sekiz ulkede ise bu oran %80 ve uzerine cikmistir. OECD genelinde son iki yilda genis bir ulke grubu tutun urunleri uzerinden alinan ozel tuketim vergisi oranlarinda artis yapmistir ve tutun vergisi oranlarindaki artislar devam etmektedir. Calismada, tum bu tutun vergisi artislari ayrintili olarak incelenecek bir takim cikarimlarda bulunulacaktir.

Politik Ekonomik Kuram, 2020

Sayılı Kanun'un ve 2004 yılında TKÇS'nin yürürlüğe girmesi, tütün kontrol politikalarındaki artışı beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, Türkiye'de tütün kontrol politikalarının tarihsel gelişimi ve tütün tüketimine ilişkin bir değerlendirme yapmaktır.

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018

ÖZ: Günümüzde ülkeler sosyal ve ekonomik etkileri nedeniyle alkol ve tütün ürünleri üzerinde önemli mali politikalar uygulamaktadırlar. Temel bir maliye politikası aracı olarak vergiler, toplum sağlığını tehdit eden bu tür ürünlerin tüketimini azaltmaya yönelik kullanılmaktadır. Ancak, burada önemli olan uygulanan vergi politikalarının etkin olup olmadığıdır. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’de alkollü içecekler ve tütün ürünlerinde uygulanan vergi politikalarının etkinliğini değerlendirmektir. Bu çerçevede, alkollü içecekler ve tütün ürünlerinin tüketimine yönelik bir saha araştırması gerçekleştirilmiştir. Araştırmada t-testi, ANOVA ve korelasyon analizi uygulanmıştır. Sonuçlar, eğitim ve sağlığın tüketim üzerinde belirleyici rol oynadığını ortaya koymakta ve Türkiye ekonomisi ile ilgili bazı önemli politika önerilerini de sunabilmektedir.

Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 2020

Tütün kullanımı kanser, akciğer hastalıkları ve kardiyovasküler hastalıklar gibi birçok bulaşıcı olmayan hastalık (BOH ) için ana risk faktörlerinden biridir. Erken ölümlerin önlenebilir risk faktörlerinden olan tütün tüketimi dünya genelinde her yıl 8 milyondan ve Türkiye'de de 100 binden fazla insanın ölümüne neden olmaktadır. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan tütün kullanımı ve yaklaşık 1.2 milyonu da sigara dumanıyla karşılaşmakla ilişkilendirilmektedir. Küresel tütün kullanımının giderek artması, sağlığa olan tehdidi ve tütün pazarlamasına karşı ilk uluslararası halk sağlığı antlaşması olan "Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi (TKÇŞ)" 2003 yılında dünyaya tanıtılmıştır. TKÇS'ye taraf olan ülkelere tütünle mücadelede yol göstermek için Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından TKÇS ölçütlerine göre altı adımdan oluşan MPOWER politika paketi hazırlanmıştır. Sözleşme mevcut ve gelecek nesilleri tütünün sağlığı, ekonomiyi, sosyal ve çevresel tahrip edici etkisinden korumayı hedeflemektedir. Türkiye MPOWER ölçütlerini tamamıyla uygulayan ilk ülkedir. Bu yüzden bu derleme yazının amacı tütün ürünlerine karşı oluşturulan politikalar, oluşturulan politikalara karşı verilen küresel tepkiler ve Türkiye'deki karşılığını açıklamaktır. Başka ülkeler ile karşılaştırma yaparken güncel olan Küresel Yetişkin Tütün Araştırmaları ve Dünya Sağlık Örgütü Küresel Tütün Raporlarından yararlanılmıştır. Yapılan literatür taramasında dünyada tütün tüketiminin giderek azaldığı anlaşılmaktadır. Türkiye'nin tütünle mücadelede yıllara göre ilerleme kaydettiği, bu ilerlemenin doğru ve yerinde uygulanan politikalar, doğru izlem ve değerlendirmelerden kaynaklandığı görülmektedir. Türkiye'de kamusal ve toplu yaşam alanlarında toplumun ikinci el sigara dumanına karşı korunduğu ancak, toplu taşıma araçları ve ev ortamında ikinci el sigara dumanından korunmaya yönelik politika geliştirmeye gereksinim olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2018

Dünya Sağlık Örgütü bünyesinde kabul edilen Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi sonrasında başta Avustralya olmak üzere, birçok ülke tarafından tütün ürünlerinin düz paketlenmesine yönelik düzenlemeler kabul edilmiştir. Düz paket düzenlemeleri ile tüm tütün mamullerinin ilgili otorite tarafından belirlenecek standart bir renkte paketlenmesi zorunlu kılınmaktadır. Ayrıca, paket üzerinde marka ve ürün adının ilgili otorite tarafından belirlenecek belli bir yazı tipi stili ve boyutunda yer alması dışında logolarının, marka tasvirlerinin, renklerin ve tanıtım metinlerinin tütün ürünleri ve perakende paketleri üzerine konulması yasaklanmaktadır. Tütün firmalarınca uygulamanın başta fikri mülkiyet hakları olmak üzere ulusal ve uluslararası düzeyde ticaret ve yatırım kurallarını ihlal ettiği ileri sürülmüş ve düz paket uygulamasına geçen ülkelere karşı dava süreçleri başlatılmıştır. Söz konusu davaların önemli bir kısmı tamamlanmış olmakla birlikte, halen süren davalar da bulunmaktadır. Bu davalar ile ileride açılması muhtemel davaların sonuçları, düz paket uygulamasının dünya çapında geleceğini belirleyecektir.

2020

Türkiye'de 2000 sonrasında oluşturulan tarım politikalarının geçirdiği yapısal dönüşümün sermaye birikiminin gereklilikleri ve küreselleşme ile ilişkilendirilerek incelenmesi çalışmanın genel çerçevesini oluşturmaktadır. Eleştirel iktisat yazını çerçevesinde ele alınan tarım politikaları, küresel aktörlerin sürece etkisi üzerinden tahlil edilmiştir. 2000 sonrası dönüşümle birlikte tarım sektörünü de içerecek yeni bağımlılık ilişkilerinin kurulduğu yapısal dönüşüm ve bu dönüşümde etkili olan küresel aktörlerin etkileri de bu çerçevede incelenmektedir. Bu bağlamda şeker ve tütün sektöründeki gelişmeler örnek verilerek üretim, tüketim ve pazarlama süreçlerinde nasıl bir dönüşüme uğradıkları tarım politikaları çerçevesinde ele alınmıştır.

Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2016

Özellikle 2010 yılından itibaren tütün mamullerine uygulanan vergilerin yükseltilmesinin ardından, konvansiyonel sigaralara göre %80 daha ucuz olan ve yoğunlukla Adıyaman, Diyarbakır ve Bitlis illerinde üretilen sarmalık tütünlerin kayıtdışı piyasasının, yasal sigara piyasasının %14’ü kadar bir büyüklüğe eriştiği tahmin edilmektedir. Türkiye’de sarmalık tütün üretimi ve kayıtdışı ticaret durumu ile piyasa büyüklüğünün saptanması, tütünlerin kayıt dışı olarak piyasaya arzında kullanılan yöntemlerin belirlenmesi, sarmalık tütün üretimi ve kayıtdışı olarak satışının Adıyaman ili Çelikhan ilçesi ekonomisinde yarattığı katkı ve bunun sürdürülebilirliğinin tespit edilmesi, bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın temeli anket çalışması yoluyla, yüz yüze görüşmelerden elde edilen orijinal nitelikli verilerden oluşmaktadır. Araştırmada, gayeli örnekleme yöntemi ile 12 üretim noktasında toplam 120 üretici ile anket çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda çok sayıda bulgu tes...