Siyasal Aklın Eleştirisi: Platon’dan Postmodernlere

Copyright © Bu kitabın Türkiye'deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi'ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.

2020

Bu calismanin amaci, Platon’un ideal devlet anlayisi ile Fârâbi’nin erdemli sehir anlayisini karsilastirmaktir. Fârâbi’nin yasadigi donem, Platon’un donemine kiyasla cok daha karmasik siyasal iliskilerin yasandigi, ozellikle de dinin baskici etkisinin daha yogun oldugu bir donemdir. Fârâbi, semavi bir dinin ve ilahi hukukun baskici etkisinin yogun oldugu bu donemde, klasik donem siyaset felsefesi ile dindar bir toplumdaki yaygin ogretileri birlestirmeye calisan ve bir anlamda, Platon dusuncesini kozmopolit imparatorluk olcegine tasiyarak ozgun bir siyaset ve devlet anlayisi gelistiren bir dusunur olmustur. Bu baglamda Fârâbi’nin devlet anlayisinin, Platon dusuncesindeki devlet anlayisi ile karsilastirmali bir bicimde incelenmesinin, bizi gunumuzdeki siyaset ve devlet anlayisi ile demokrasi-otoriterlik rekabeti konusunda aydinlatacagi ve calismanin ilgili literature katki saglayacagi degerlendirilmektedir.

Antik Yunan felsefesine neredeyse bütün biçimini vermiş Herakleitos-Parmenides gerilimi elbette büyük bir önemi haizdir ve bu gerilimi atlayan bir bakış, Platon’un projesinin felsefi anlamını ıskalar; fakat Platon düşüncesinin siyasi stratejisini ortaya koyabilmek açısından en az sözü edilen gerilim kadar önemli olan bir başka düşünce hattına, tragedyaların ortaya koyduğu düşünce hattına gitmek gerekmektedir. Platon elbette bilgi ve ahlak alanındaki göreci görüşlerinden ötürü sofistlere düşmandır ve onların karşısına tümel bir bilginin olanaklı olduğu düşüncesiyle çıkar. Bununla birlikte Platon düşüncesi salt sofistlerle girilmiş bir polemikten ibaret olamaz. Onun projesinin siyasi mahiyetini anlamak için Platon’un sofist figürüyle neyi hedeflediğini görebilmek gerekir. Böylelikle Platon düşüncesinin siyaseti olanaklı kılmak yolunda bir girişim olduğu, yeni bir kavramsal uzamın inşa edilmesi girişimi olduğu saptanabilecektir. Bu saptamayla da bu bildiride, Platon’un siyaset alanını mutlak rasyonelliğin değil, kanıların alanı olarak tesis etmiş olduğu fikri öne sürülecektir. Böylelikle Platon’un ideal ve sürekli olana ilişkin tasavvurlarının da aslında mutlak anlamda rasyonel olmayan ve olması da olanaklı olmayan insan dünyasına ilişkin birer proje olmaktan ziyade, birer standart oldukları fikri temellendirilmeye çalışılacaktır.

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi dergisi, 2011

2011

Demokrasi konusunda Platon ve Popper genel olarak farkli dusunur. Ornegin Platon, egemenligin, bilgisi yetersiz kitlelerin elinde oldugu yerlerde Demokrasiyi kotu bir yonetim bicimi olarak dusunur. Tam aksine, Popper ise Demokrasiyi yonetim bicimlerinin en iyi turu olarak tanir ve demokratik yonetimin toplumun en iyi yasam bicimine ulasmasi yolunu acar. Bu makaledeki amacim, Platon’un Demokrasi paradokslari ve Popper’in yorumlarinin cozumlenmesine ek olarak, siyasal katilim, egemenlik ve ozgurluk vb. baglaminda, Turk demokrasisinin benzer yonlerini tartismaktir.

Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 2022

İlk dönem Yunan düşünürlerinden itibaren evren, insan ve toplum üzerine bütünlüklü bir tarzda düşünme çabalarına rastlanır. Platon da eserlerinde bu üç problem ağı üzerine son derece kapsamlı bir biçimde eğilir. Platoncu sistemde filozofun idealara referansla gerçekleştirdiği etkinlik, bir yönüyle evren, diğer yönüyle ise insanla ve toplumsal düzenle ilgilidir. Bu çerçevede, olanların (ta onta) meydana gelmesi, kendisi bir olan olmayan Demiurgos’un etkinliğine bağlanacak tarzda irdelenir. Ancak evrenin yapılandırılmasında karşımıza çıkan Demiurgos’un fiilleri ile bu fiilleri saf düşünme düzeyinde idrak edebilen filozof yöneticinin etkinliği arasında bir anlamda yakınlık vardır: her iki fail de belirli bir biçimlendirme ustasıdır. Nasıl ki ontolojik kurulumda Demiurgos ideaları temel/doğal malzemeye aksettirmek suretiyle evreni bir düzenlilik olarak şekillendirip, güzel bir iş ortaya çıkarmışsa, tıpkı bunun gibi filozofun işi de bu ontolojik zeminde bireysel mutluluğu olanaklı kılabilecek, herkesin hakkaniyet içinde bir yaşam sürebileceği politik bir örgütlenmeye dayalı bir site kurmaktır. Bu yazıda Platon’un varlık ve oluş konusundaki düşünceleri üzerine -arka planını oluşturan etik ve politik motivasyonuyla bütünlenerek- bir irdeleme yapılmaktadır.

Felsefe Arkivi, 2016

Platon’un Devlet Diyalogu baglaminda egitim anlayisini analiz edecegimiz bu yazida, egitimin filozofun felsefesindeki yerini de belirlemeye calisacagiz. Idealizmin kurucusu sayilan Platon, felsefesi kadar egitim anlayisiyla da incelenmeye deger oldugundan, arastirmamizin iskeletini olusturmaktadir. Bu baglamda, Devlet basta olmak uzere konuyla ilgili diger eserler incelenecektir. Platon’un nasil bir egitim sureci onerdigi, temel egitim alanlari, egitimde idealizmin onemi, Yunandaki egitim anlayisi inceleyecegimiz konular arasindadir. Filozofun devlet ve egitim iliskisi goruslerini iceren en onemli eserlerden biri olan Devlet diyalogunda ideal devlet temelde uc siniftan olusmakta ve bunlarin egitimi de farkli olmaktadir. Egitimin amaci, bireyin ruhunu degistirmek, diyen filozofa gore, egitim, devletin elinde olmalidir. Ideal devlet olustuktan sonra, ideal egitim saglanmalidir. Egitim alanlari olarak; muzik egitimi, jimnastik, matematik temel egitim alanlarindandir. Dogru bir egitimin...

FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2021

Sofistlerin göreli düşünme biçimi, kavramları şüpheli hale getiren tutumları Sokrates ve ardından gelen Platon için büyük bir sorun teşkil etmektedir. Sofistlerin kavramlara şüpheyle baktığı ve bunların altını oyduğu, Sokrates ve Platon'un ise bunları sağlam temellere oturtmaya çalıştığı görülmektedir. Böylesi bir ortamda Platon'un siyasi dizgeyi nasıl temellendirdiği merak uyandırır. Söz konusu düzenin en önemli ayaklarından biri şüphesiz yasaların biçimlendirilişidir. Platon'un biçim verdiği siyasi düzen anayasal tasarıyla şekillendiğine göre, onu teşkil eden yasaları incelemek kayda değer olmalıdır. Bunun yanı sıra yasa koyucunun niteliklerini belirlemek büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, makalenin amacı yasaları ve onun kaynaklarını belirlemek olup yasa koyucunun niteliklerine ışık tutmaktır.

Eleştirel Aklın Işığında Postmodernizm ve Yansımaları, 2021

Postmodernizmin bilim, felsefe, siyaset, din ve eğitim üzerine yansımalarını eleştirel açıdan ele alıyor.