Intelektualiści totalni: między dominacją a krytyką

Studia Philosophica Wratislaviensia, 2021

The book written by Wojciech Sady is an interesting and inspiring attempt to reconstruct the mechanism of the revolution that took place in physics at the beginning of the 20th century. As part of the attempts to characterize the process of the emergence of special relativity theory and the old quantum theory, author also raises the issue of the role of genius and imagination in the process of searching for new scientifi c theories. The work is based on rich factual material, however, has several weaknesses and-as it seems-several places that would not require greater precision. This work aims to identify these points.

Zagadnienia Naukoznawstwa, 2011

Tekst jest fragmentem moich badań nad dziejami pojęcia intuicji i kategorią wglądu (insight) w pismach kanadyjskiego fi lozofa i teologa Bernarda Lonergana (1904Lonergana ( -1984)). W dyskusjach fi lozofi cznych operuje się wieloma, częściowo lub całkowicie różnymi pojęciami intuicji, przy czym różnorodność ta dotyczy wielorakich jej aspektów: typu "przedmiotu", jakim jest intuicja; sposobu, w jaki ujmuje ona swój przedmiot; funkcji poznawczych itp. Używając stylizacji metaprzedmiotowej, szukam odpowiedzi na pytanie: jaki typ "przedmiotów" (desygnatów) oznaczano w dziejach terminem "intuicja" lub jego obcojęzycznymi odpowiednikami? Pisząc o typach desygnatów terminu "intuicja", mam na myśli kategorie względem niego ogólniejsze. W terminologii klasycznej chodzi o znalezienie rodzaju najbliższego dla intuicji. Wyróżniam i charakteryzuję trzy podstawowe typy desygnatów terminu "intuicja": 1) poznanie (intuicyjne), w tym akty poznawcze (np. intelekcja), poznanie nieaktowe lub proces, 2) wiedza (intuicyjna), jak wiedza propozycjonalna (sądy, przekonania) lub niepropozycjonalna (wiedza proceduralna lub przez znajomość) oraz 3) władza (np. intelekt) lub dyspozycja umysłu do wytwarzania wiedzy intuicyjnej. This paper is a part of my research into the history of the concept of intuition and the category of insight in the writings of Canadian philosopher and theologian Bernard Lonergan . Philosophical discussions make use of many partly or totally different concepts of intuition, and the variety of those concepts is related to many aspects of intuition: the type of "object" that intuition is; the way intuition grasps its object; its epistemic functions, etc. From the metatheoretical point of view the question is: historically, what type of "object" (designatum) was denoted by the term intuition and its foreign language counterparts? In employing the term designatum of "intuition" I am looking for more general categories for intuition. In classical terms, it is about fi nding the genus proximus for intuition. I distinguish and characterize three basic types of denotation of the term intuition: 1) (intuitive) knowing, as a cognitive act (for example insight), or as something that is not an act, or as a process; 2) (intuitive) knowledge, as propositional knowledge (propositions, beliefs) or as non-propositional knowledge (knowledge-how or knowledge by acquaintance), and 3) faculty (for example intellect) or ability (disposition) of mind to produce intuitive knowledge.

Teksty Drugie

Przegląd Kulturoznawczy

The article discusses the key text of Mieczysław Porębski(1921-2012), an outstanding Polish art historian and art critic, which is vital for understanding his proposed idea of ​​creating a metacritical language that would allow description of the contemporary art world − Introduction to Metacriticism (first edition around 1966, second 1983). All Porębski's publications on this subject are mentioned in the article to obtain a full picture of this concept in the researcher's writings. The importance of creating it for critical-artistic methods is emphasized. The sources of inspiration for the idea of ​​metacriticism (including bibliographic ones) and the implementation of its assumptions in the text itself are shown, taking into account the approximate mid-twentieth century historical context of methodologies developed on the basis of structuralist reflection, especially the influence of information theory and game theory. The ways in which Porębskicame to formulate the assump...

Parezja Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, 2015

W latach pięćdziesiątych, w okresie stalinizmu i szykanowania naukowców, Stanisław Ossowski pisał: Pracownik naukowy to taki człowiek, do którego zawodowych obowiązków należy brak posłuszeństwa w myśleniu. Na tym polega jego służba społeczna, aby pełniąc swe zawodowe czynności nie był w myśleniu posłuszny. Pod tym względem nie wolno mu być posłusznym ani synodowi, ani komitetowi, ani ministrowi, ani cesarzowi, ani Panu Bogu. Jeżeli jest posłuszny, jeżeli poglądy swoje zmienia na rozkaz, albo jeżeli myśl jego nie jest w zgodzie z jego słowami, sprzeniewierza się swoim obowiązkom, tak jak się sprzeniewierza inżynier, który dla świętego spokoju, albo dla zysku, albo przez lenistwo, albo przez małoduszność pustakami zastępuje żelazobeton albo drewnem granit. W innym miejscu, opisując swoją trudną sytuację, gdy przez siedem lat nic z tego, co pisał, nie było publikowane, wskazuje: "W takich warunkach człowiek, jeżeli się nie załamał i nie stracił wiary w wartości, którym służył, zwraca się ku problemom bardziej zasadniczym i bardziej ryzykownym". Jaki to ma związek z współczesnością? Jaki ma związek z czasopismem "Parezja"?

Przestrzenie kognitywnych poszukiwań

Autor w artykule formułuje postulat indywidualizmu metodologicznego na gruncie literaturoznawstwa, poprzez modyfikację jego formuły poprzez kilka innych jakości, takich jak kooperacja, ograniczona racjonalność czy analityczność. Dla badacza najważniejsze jest przede wszystkim omówienie indywidualizmu metodologicznego w ramach kognitywistyki i literaturoznawstwa.

DOAJ (DOAJ: Directory of Open Access Journals), 2017

Medialny obraz naukowca na przykładzie polskiej prasy opiniotwórczej STRESZCZENIE CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest prezentacja wyników badań i próba odpowiedzi na pytanie, jak polskie media nagłaśniały tematykę związaną z naukowcami. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Podjęto próbę odtworzenia medialnego obrazu naukowca, jego atrybutów i kontekstu, w jakim był przedstawiany. W części empirycznej wykorzystano ilościową i jakościową analizę treści. Badania prowadzono, opierając się na teorii uramowienia. PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności wyjaśniono zasadność wykorzystania analizy treści i założenia teorii uramowienia. Następnie scharakteryzowano bazę elektroniczną, w której poszukiwano tekstów zawierających słowo klucz "naukowiec". W części empirycznej zaprezentowano próbę badawczą i rozłożenie czasowe badanego materiału. Szczegółowym badaniom poddano takie elementy jak: nazwiska badaczy, afiliacje, stopnie naukowe, reprezentowana dziedzina naukowa, wydźwięk artykułów, a także istotność materiału (czy treść stanowiła główny lub poboczny wątek). Ostatecznie analizowano tzw. ramy (perspektywy), w jakich przedstawiano naukowców. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analizy zawartości wykazały, że w badanym okresie eksponowano głównie polskie uczelnie (80,6%) i w zdecydowanej większości były to jednostki publiczne. Najczęściej pojawiali się profesorowie reprezentujący nauki przyrodnicze. Niemal całkowicie zmarginalizowana została sztuka jako dziedzina naukowa. W ponad 78% przypadków artykuły zawierały afiliacje badaczy. Pomimo bardzo urozmaiconego wachlarza ośrodków badawczych najczęściej odwoływano się do ekspertów PAN, Uniwersytetu Warszawskiego i Jagiellońskiego. Wśród uczelni niepublicznych najmocniej nagłośniony został Uniwersytet SWPS. Teksty w większości miały wydźwięk neutralny (62,6%). WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W dużej mierze ramy (perspektywy), w jakich przedstawiano naukowców, odzwierciedlają panujące w Polsce stereotypy (profesor, reprezentant uczelni publicznej, odkrywca, badacz pracujący 114 w laboratorium). Warto kontynuować tego typu analizy i obserwacje w dłuższej perspektywie czasu, także z uwzględnieniem zawartości Internetu.

Wieki Stare i Nowe

Książka Ukryty geniusz. Pigułki na rozum, hakerzy mózgu i sekrety inteligencji Davida Adama to pozycja wpisująca się w trend wydawniczy do publikowania książek przez znanych i cenionych historyków i popularyzatorów nauki, jak np. Niall Ferguson, Youval Noah Harari czy Bill Bryson. Autor, z wykształcenia chemik, zabiera czytelnika w podróż po historii badań ludzkiej inteligencji. W książce sporo miejsca poświęcono także serii eksperymentów, którym — na potrzeby publikacji — autor sam się poddał. Wnioski, jakie wyciągnął zarówno z przeszłości, jak i teraźniejszości, skłoniły go do stwierdzenia, że przyszłość należy do rewolucji neuronaukowej.

Forum Oświatowe, 2008

Platon w trzeciej księdze Praw wymienia siedem podstaw (mandatów) do sprawowania władzy (Platon 1997, s. 88-128). I mimo, że dzieło Platona jest już znacznie oddalone od naszej współczesnej idei społeczeństwa sieciowego oraz globalnych problemów świata powszechnego ryzyka, warto się być może przyjrzeć, jak ów klasyk owe mandaty rozdziela i uzasadnia. Mimo bowiem, że przypomina się nam często, że żyjemy w epoce techniki, epoce schyłku państw narodowych, rozrastającego się globalnego rynku, który nie ma nic wspólnego z cudem greckich miast-światem małych osad, w których wynaleziono demokrację, a zatem pomimo tego, że mówi się nam, iż demokracja jest czymś z przeszłości, niczym atawizm, z którego należy się wyzwolić, to jednak w celu krytyki demokracji współczesnej najczęściej powołujemy się na argumenty wypracowane przed dwoma tysiącami lat, głównie przez Platona. Demokracja zatem traktowana jest zarówno jako forma odpowiednia tylko i zaledwie dla społeczeństwa, którego już nie ma, ale zarazem społeczeństwo, dla którego była ona odpowiednia i którego dziś nie sposób doświadczyć, posiada te same cechy, co nasze społeczeństwo masowej konsumpcji i ogólnoświatowej komunikacji. Radykalna różnica ulega tu powiązaniu z oczywistym podobieństwem. Jakie zatem mandaty do rządzenia wymienia Platon? Otóż zdaniem Platona w sposób naturalny rządzą ci, którzy są urodzeni wcześniej lub wyżej. Taka jest władza rodziców nad dziećmi, starych nad młodymi, panów nad niewolnikami

Krytyczna) analiza dyskursu a (krytyczna) analiza gender: zarys synergii teoretycznej i metodologicznej Natalia Krzyżanowska, dr, adiunkt w Katedrze Socjologii i Filozofii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. W pracy naukowej koncentruje się na zagadnieniach płci w różnych kontekstach społecznych i filozoficznych. Autorka wielu artykułów naukowych, monografii Kobiety w (polskiej) sferze publicznej (2012) oraz współredaktorka Sztuki wobec ekonomii. Ekonomii wobec sztuki (2010) i Miejskich (trans)formacji (w druku).