Academia.eduAcademia.edu

Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka

2012, Przeglad Filozoficzny Nowa Seria

P a w e ł W a l c z a k Rozmowa sokratyczna: założenia, przebieg, praktyka Słowa kluczowe: Sokrates, dialog, edukacja, metoda, dociekania, dydaktyka filozofii Jednym z kluczowych zagadnień dydaktyki filozofii jest pytanie o podstawowe medium w edukacji filozoficznej: tekst czy rozmowa? Problem zasadniczo wykracza poza kwestie metodyczne, dotykamy tu bowiem fundamentalnego zagadnienia metafilozoficznego, które było rozważane już u źródeł klasycznej myśli greckiej. Nie chodzi przecież jedynie o znalezienie skutecznego środka przekazu wiedzy filozoficznej, lecz o zrozumienie natury filozoficznego namysłu. Zwolennicy tradycji sokratejskiej stoją na stanowisku, że filozofia w sposób istotny różni się od pozostałych dziedzin wiedzy. Filozofia jest tą formą aktywności człowieka, która prowadzi do osiągnięcia praktycznej mądrości. Nie chodzi więc o gromadzenie wiedzy o faktach i mechanizmach zachodzących w świecie, lecz raczej o zrozumienie ich natury oraz zgodne z nią postępowanie. Nauczanie filozofii nie może zatem polegać jedynie na przekazie wiedzy, gdyż nie wiedza jest "materią" filozofii. Nie jest też ona głównym celem filozoficznego namysłu, jeśli już, to raczej -jak chciał sam Sokrates -świadomość własnej niewiedzy. Dwudziestowieczny wielki orędownik metody sokratycznej Leonard Nelson twierdził, że: kto chce poważnie przekazać zrozumienie filozoficzne, może uczyć jedynie sztuki filozofowania. Może swym uczniom tylko pokazać, jak sami mogą pokonać uciążliwą drogę wstecz, która -i jedynie ona -zapewnia wejrzenie w pryncypia. Jeśli zatem ma w ogóle istnieć coś takiego jak kształcenie filozoficzne, to może być to jedynie kształcenie we własnym myśleniu. (…) Metoda sokratyczna jako metoda kształcenia filozoficznego jest sztuką uczenia nie filozofii, lecz filozofowania (Nelson 1994: 173).