Dünya Mitlerinde Yılan

Orta Asya'da bozkır hayatı yaşayan Türklerin hayatlarında hayvanlar önemli bir yer tutmuştur. Türk menşeli olduğu düşünülen 12 hayvanlı takvim, her biri bir hayvan adıyla anılan 12 yıllık devre esasına dayanmaktadır. Hayvanlar Türklerin inançlarında da önemli bir yere sahiptir; Gök Tanrı, Manihaizm, Budizm gibi dinlerde hayvanlar çeşitli düşünceleri veya ruhları temsil etmiştir. Şamanizm inancında yılan, Şaman'ı kötü ruhlara karşı korurken, Budizm inancında var oluş döngüsünün merkezinde bulunan yılan, kızgınlığı temsil eder. Budizm'deki reenkarnasyon inancına göre önceki hayatlarında kötülük yapan canlılar, bir sonraki hayatlarında dünyaya geldiklerinde ruhları, karanlıklar dünyasında yılan, fare, domuz vb… hayvanların bedeninde dünyaya gelir. Türklerin sosyal ve dinî hayatlarında çeşitli inançları sembolize eden yılan, edebi eserlerine de konu olmuş ve edebi eserlerde 12 hayvanlı takvimin yılan yılı anlamında, Budizm inancının işlendiği * Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir.

Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt 22 , Sayı 56, 2019, s: 391 - 408

20. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, 18-22 Ekim 2022, Bişkek / KIRGIZİSTAN, 2022

Sözlü geleneği güçlü olan Kırgızların modern edebiyatının oluşum ve gelişim sürecinde folklor ve mitoloji, edebiyatı besleyen önemli bir kaynak misyonu yüklenmiştir. Bunda kuşkusuz dünyanın en uzun destanı olarak bilinen ve Kırgızların ruhunu, var oluşunu sembolize eden Manas Destanı’nın etkisi çok fazladır. Kırgız yazarlar atalarından gelen bu geleneği devam ettirmiş; modern anlatılarını bu kaynaktan beslenerek oluşturmuştur. Nitekim Kırgız edebiyatında modern türlerin doğuşu ve geli- şiminde sözlü gelenek yazarlara zemin oluşturan bir yön taşımaktadır. Cengiz Aytmatov’un eserlerin- de yer alan efsaneler ve mitolojik unsurlar bahsedilen durumun en belirgin örneğini oluşturur. Mito- lojik unsurların farklı edebî eserlerin içerisinde belli düzeyde ortak biçimde yaşaması, mitlerin toplum ve kültürlerarası etkileşim özelliğini ortaya koyması bakımından mühimdir. Evrensel bir değer olan mitoloji aynı zamanda sanatı da besleyen bir kaynaktır. Bu yönüyle folklor-edebiyat ilişkisi üzerine yapılan çeşitli araştırmalara konu olmaktadır. Bundan hareketle bu çalışmada insanları zehriyle ve heybetiyle korkutan yılanın Kırgız romanındaki görünümü incelenmektedir.

İlkel insan zihninden halk kültürüne doğru uzanan çizgide, ilk günah, kötü ruh/şeytan, korku, ebedi hayat kaynağı, ev iyesi, tabular/yasaklar ve kaçınmalar, hazine bekçiliği alt başlıklar altında yılanın Ceyhan halk kültürü ve edebiyatına yansımaları incelenmiştir

Mitoloji - Anadolu Mitolojisi-, 2024

ttb.org.tr

Din, Edebiyat, Kültür Bağlamında Yılan ve Tavus Kuşu Metaforu, 2024

Özet İslam kültür ve medeniyetinin hâkim olduğu toplumlarda, İslam dininin temel kaynakları olarak kabul edilen metinlerde bulunmayan ancak toplumun benimsediği din dışı inançlar mevcuttur. Bu inançlar, sadece dinî alanda değil, sosyal ve kültürel hayatta da belirgin bir şekilde kendini göstermektedir. Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışmada yılan ve tavus kuşu gibi semboller, yalnızca birer hayvan türü olarak değil aynı zamanda dinî, edebî, kültürel ve sanatsal açılardan da değerlendirilmiştir. Yılan ve tavus kuşu, din âlimleri tarafından insanlığın ve İslam'ın başlangıcı olarak kabul edilen Âdem ve Havva kıssalarıyla ilişkilendirilmeleri ve bu hayvanların insan hayatının toplumsal ve sanatsal boyutlarında önemli semboller olarak rol oynamaları nedeniyle araştırmaya değer bir konu olarak görülmüştür. Araştırmanın amacı, bu sembollerin toplum kültürünün bir parçası olarak nasıl şekillendiğini ilgili çevrelere göstermek ve insan yaşamıyla ilgili farkındalık oluşturmaktır. Çalışma sürecinde yılan ve tavus kuşu, kültürel etkileşim faktörleri dikkate alınarak ayrı başlıklar altında incelenmiş ve her bir başlıkta, İslam tarihi ve siyer eserlerinden Hâkim Seyyid Mehmed Efendi (ö.1184/1770)'nin "Siyer-i Kebir" ve Taberi (ö. 310/923)'nin "Tarih-i Taberî" eserlerindeki tasvirler ile Kur'an'daki anlatımlar karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmaların ardından, söz konusu varlıkların dil, edebiyat ve sanattaki sembolik rolü çeşitli eserler ve yaşamdan örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.

The Journal of Academic Social Science Studies, 2016

Yılan sürüngen, pullu ve bacaksız bir hayvandır. O, hem korkutucu hem de gösterişli olmasından dolayı birçok toplumda gizemli bir varlık olarak imlenmiştir. Bu farklı özellikleriyle yılan, hemen hemen bütün toplumların mitosuna veya inancına ko-nu olmayı başarmıştır. Bazı toplumlarda iyileştirici ve koruyucu olarak görülen yılan bazı toplumlarda ise ölümcül olabilecek kadar tehlikeli bir hayvan olarak değer-lendirilmiştir. Bir toplumda mucize şeklinde nitelendirilen yılan başka bir toplumda çift yönlü işleviyle baskın bir sembol olabilmiştir. Böylesi farklı özelliklere sahip olan yılan, bu çalışmada belli başlı coğrafi bölgeler ve semitik dinler ayrımına göre ele alınmıştır. Buna göre yılan, Mezopotamya, Anadolu ve Mısır kültüründe tanrı, tanrıça ve hükümdarlarla ilişkilendirilmiştir. Antik Yunan'da sağlıkla özdeşleştirilen yılan, Orta ve Güney Amerika kültüründe dünyanın yaratılışında rol almıştır. Asya toplumlarında as-trolojinin önemli bir ögesi olan yılan; Çingene, İskandinav ve Kelt kültüründe kurnaz ve çift başlı bir yaratık olarak tasvir edilmiştir. Anadolu kültüründe ise o, bereketli ve iyiliksever bir canlı olarak ön plana çıkmıştır. Kurnaz, sinsi ve hain; akıllı, koruyucu ve kutsal yılanın genellikle birçok toplumda en belirgin özellikleri olmuştur. Ayrıca kabuk değiştirerek yenilenen yılan, bu özelliğiyle ölümsüzlüğü imgelerken kötü ve sinsi ol-masıyla da insana ölümü hatırlatan bir varlık olmuştur. Bazı toplumlar ise yılana tanrısallık atfetmiştir. Böylece yılan etrafında oluşturulan mitolojik ve dinsel kültür geçmişten günümüze; bilimden sanata ve mitostan inanca kadar birçok farklı düzlemde kendini göstermiştir. Abstract Snake is a reptile, squamous and archin animal. This animal has been labeled as a mysterious living creature in many societies due to its frightening nature and vanity. With its distinctive features, snake has played a role in the mythology and belief systems of almost all cultures. In some of them, it has been considered as a healer and protector while in others as a deadly dangerous animal. The snake which has been known as a miracle worker has also been come to known as a dominant figure with its two opposing characteristics. In this study snake is classified according to major geographical region