KARAGOZ (1)

Toplumsal Tarih, 2021

Karagöz'ün Çingeneliği ilk Kör Hasanzâde'nin anlatımıyla Evliya Çelebi'nin Seyahatnâmesi'nde yer alıyor. Ancak muhtemelen hayâlîler daha evvelden beri Karagöz'ü Çingene olarak tasvir edip perdeye çıkarıyorlardı. Bu tutum bazı değişiklikler geçirerek 19. yüzyıl sonunda Felix von Luschan'a ve Georg Jacob'a kadar gelmiş olmalıdır.

Toplumsal Tarih, 2012

Karagöz, İstanbul’da ve taşrada 20. yüzyıla kadar canlılığını devam ettirmiş en yaygın eğlenme tarzının adıdır. 19. yüzyılın ikinci yarısında Karagöz, tiyatrodan ve diğer gösteri sanatlarından etkilenerek kendi kulvarında evrimini devam ettirirken kimi Osmanlı aydınları söylemek istediklerini gazetelerde Karagöz-Hacivat muhavereleri formunda yazmaya başladılar. Bu tarz 1908 sonrasında ve Cumhuriyet’te de devam etti. 1940’larda Baltacıoğlu ve arkadaşları yeni rejimin çizgisi doğrultusunda Karagöz metinleri ürettiler. CHP’nin desteklediği bu girişim Karagöz’e taşıyamayacağı bir yük bindirdi.

Ulusların en önemli kültürel varlıkları tarihi birikimleri olup, bu birikimin gün yüzüne çıkarılarak, korunmaları için gereken tedbirlerinin alınması veya en azından süreklilik sağlayabilen en son teknik ve teknolojilerle gelecek kuşaklara aktarımlarının sağlanması ise biz yaşayan kuşakların görevleri olsa gerek. Günümüzde hâlâ yoğun bir şekilde klasik tekniklerle dokümantasyon ve arşivleme çalışmaları devam etse de, korumaya yönelik çalışmalar bir yana tarihi objelerin birebir veya ölçekli küçültülmüş modellerinin oluşturulma çalışmaları ise son zamanlara kadar pek mümkün olamamıştır.

KARAGÖZ'DEN PİCASSO'YA..., 2019

20. yüzyılın büyük sanatçısı, Kübizm'in kurucusu Pablo Picasso'nun sanat gücünde halk kültürünün derin dip akıntılarını vurgulayan; Türk edebiyatında Geleneksel Türk Tiyatrosu'nun bir parçası olan Karagöz'ün ve halk gülmece kültürünün yerini karşılaştırmalı bir çalışmayla ortaya koymaya çalışan bir makaledir.

Bu araştırma Anadolu'da Hitit dönemi yerleşme ve ulaşım sistemi boyutunda; Anadolu insan yerleşmeleri evrim sürecinin temellerinin ortaya konması bakımından büyük önem taşımaktadır. Bugüne dek yapılan araştırmalarda, -Hitit çiviyazılı metinlerde geçen coğrafi yer adlarının bir araya getirilmesi dışında 1 -Hitit dönemi yerleşmelerinin her biri kendi başına ve ayrı yerleşmeler olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Başka bir ifadeyle, her bir yerleşme bütünsel bir yerleşme ve ulaşım sistemi organizasyonun parçası olarak değerlendirilmemiştir.

2015

Mevsimlik Gezici Tarım İşçiliği

Tarih Kültür Dergisi, 2005

Dağlık değil bağlık Karabağ! Azerbaycan'ın 44 gün savaşın ardından (2 bin 700 şehit asker, 90 savunmasız sivilin ölümü) işgalden kurtardıkları Dağlık Karabağ 6 ilden ibarettir. Karabağ, genel görünüşüyle orman ve yaylalardan ibarettir. Buraya "dağlık" denilmesi politiktir. Dağlık kelimesi, eski Sovyetler Birliği (SSCB) acısından stratejik öneme haiz yerler için, bir küçültme ve bölge halkının gözünden düşürme aracı olarak kullanılmıştır. Hem “dağlık” hem “bağ” (!) dağda, bağın bulunması dünyanın neresinde görülmüştür. Karabağ’da altın dahil önemli maden yatakları bulunmaktadır. Karabağ’da iki bin bitki çeşidi vardır. Çok çeşitli ağaçların olduğu orman arazi ve av hayvanları bakımından oldukça zengindir. Karabağ dağlıktan ziyade bağlıktır.

Siyasal uzlaşma, ancak belirli bir savaşımın, çatışmanın sonunda ortaya çıkar. Uzlaşmayı belirleyen öğe, güçler arasındaki dengedir. O dengenin oluşumuna olanak veren siyasal çatışma ise, tarafların ellerindeki savaşım araçlarını incelemeden anlaşılamaz. Ama kullanılan araçlar ve yöntemler ne olursa olsun, her siyasal çatışma, aynı zamanda inanç sistemleri arasındaki bir çatışmayı da içerir. Siyasal değişme ise, siyasal çatışmayı izleyen bir süreçtir. Değişmenin belirli bir aşamasında da, devrim olgusuyla karşılaşılır.

Toplumsal Tarih, 2019

19. yüzyılın ikinci yarısından evvel hayal perdesi müstehcenlik açısından muhtemelen Nasrettin Hoca fıkraları ile mukayese edilebilecek düzeydeydi ancak fıkralarda müstehcenlik neredeyse daima Hoca’nın karısının aleyhine İşler. Karagöz metinlerinin “ıslah” olmamış örnekleri elimizde yok, ancak Nazif Efendi’den Hellmut Ritter’e geçen oyunlara baktığımızda, ıslahattan önce müstehcenliğin Karagöz’ün aleyhine de işlediğini tahmin edebiliriz. Nitekim Evliya Çelebi’nin bir bölümünü anlattığı “Hamam” oyununda kadınlar hamamına giren Karagöz, Gazi Boşnak tarafından kirinden iple bağlanıp dışarı çıkarılmak suretiyle cezalandırılır.