Harf İnkılabı

G.Ü. Basın - Yayın Yüksekokulu Dergisi , 1989

Harf İnkılabına geçiş sancılı olmuştur. Özellikle basında konu çok tartışılmıştır. Basın bir taraftan Latin Harflerine geçilmesi fikrini büyük oranda benimserken, diğer taraftan geçişin çok hızlı olmaması yolunda görüş ileri sürüyordu. Yeni harflerin kabul edilmesinin kendilerini fazla etkelemiyeceği yolundaki düşünceler kısa zamanda değişmişti. Basın, kendisinin savunduğu yeni sistemin kurbanı olmamak için oldukça zor günler geçirdi. Güçlüklere direnebilenler para yardımının kanunlaşması ile birlikte zor dönemi atlattılar. Bu çalışmada, Harf İnkılabı ile birlikte bu inkılabın basın üzerine etkileri üzerinde durulmaktadır.

Sosyal Bilimler Dergisi, 2008

ÖZET Cumhuriyet'in ilanından sonra alfabe değişikliği değişik zamanlarda gündeme gelmiş fakat yaşanılan bazı iç ve dış siyasi olaylar sebebiyle gündemden düşmüştü. Ancak bu süre içerisinde aydınlar arasında konu hakkında önemli tartışmalar yaşanıyordu. 1924'te başlayan tartışmaların ardından Mustafa Kemal, sonunda uygun zamanın gelmiş olduğu düşüncesiyle Latin alfabesine geçiş için hazırlıklara başlanması direktifini verdi. Nihayet, başbakanlığın 29 Mayıs 1928 tarihli emri üzerine Maarif Vekâleti haziran ayı içinde Latin harflerine geçiş için bir dil encümeni kurdu ve komisyon 26 Haziran 1928'de çalışmalara başladı. Sonunda 1 Kasım 1928 tarihinde Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun yasalaşmış oldu. Harf değişikliğinin yasalaşmasının ardından başta öğretmenler ve devlet memurları olmak üzere, yeni harflerin öğretilmesi hususunda genel bir kampanya başlatıldı. Bu çerçevede, illerde de memurlara ve halka yönelik kurlar açılmaya başlandı. Çalışmamızda, arşiv kaynakları ve yerel gazete ve kişisel arşivlerden istifade etmek suretiyle Isparta'da harf inkılâbının uygulanma süreci ele alınacaktır. Millet mekteplerinin açılması, öğrencilerin ve halkın ilgisi, gösterilen tepkiler aktarılmaya çalışılacaktır. Halkı bu kurslara çekmek için yapılan propagandalar, yazılan köşe yazıları ve yapılan konuşmalara yer verilecektir.

İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2019

Öz Cumhuriyet’in ilanından sonra ivme kazanan harf inkılâbı tartışmalarının kökeni Tanzimat yıllarına kadar uzanır. Başlangıçta, Arap harflerinin Türkçe dil yapısına uymasında yaşanan zorluklara temas eden Osmanlı aydınları zaman zaman konuyu gündeme getirmişler ve ilmî açıklamalarla bunun gerekliliğini ispatlamaya çalışmışlardır. İmlâ sorunlarının çözümü için farklı teklifler sunmuşlardır. Buna mukabil, Arap harflerine taraftar olan çoğunluk ise kendi tezlerini yine ilmî gerekçelerle ortaya koymuşlardır. Ancak bilhassa Cumhuriyet sonrasında Latin harflerine geçilmesini savunanların sayısı artmış ve gerekçeleri de modern Batı toplumuna uyum sağlama, yani çağdaşlaşma eksenli olmuştur. Bu sıralarda bazı aydınlar eski yazıyla alay eden, hatta Arap harflerine hakaretler içeren makaleler kaleme almışlardır. Ahmet Haşim ve Refik Halid Karay bu isimlerdendir. Ahmet Haşim, sadece Arap harflerinin değiştirilmesini savunmamış, bu harflerle icra edilen hat sanatının bile devrinin kapandığını iddia etmiştir. Bununla birlikte, vaktiyle Latin harflerine geçilmesini destekleyen aydınlardan bazıları ise daha sonra pişmanlık duymuşlardır. Anahtar Kelimeler: Arap Elifbası, Latin Alfabesi, Hat Sanatı, Harf İnkılâbı, Türk Aydını. Turkish Intellectuals' Viewpoint of Arabic Letters and Calligraphy Art in the Context of Alphabet Reform Abstract The discussions over the Alphabet Reform, which gained momentum after the proclamation of the Republic, trace back to the Reorganizations years. Ottoman intellectuals who had initially touched upon the difficulties of adapting Arabic letters to the Turkish linguistic structure brought up the matter from time to time and tried to prove its necessity with scientific explanations. They offered different proposals for the solution of spelling problems. On the other hand, the majority standing up for Arabic letters revealed their own theses on the basis of scientific reasons. However, the number of those supporting the use of Latin alphabet increased especially after the proclamation of the Republic and their reasoning was oriented around adjusting to the modern western society, in other words modernization. At the same time, some intellectuals wrote articles mocking the old writing system and even insulted Arabic letters. Ahmet Hasim and Refik Halid Karay are among these names. Ahmet Hasim not only defended ruling out Arabic letters, but also claimed that calligraphy, which is performed with Arabic letters, had been an art form of the past. However, some of the intellectuals who once supported the use of Latin letters regretted that later. Keywords: Arabic Alphabet, Latin Alphabet, Calligraphy Art, Alphabet Reform, Turkish Intellectuals.

Tarih Kritik, 2020

Bu eserde, yazarlarımız harf inkılâbına kadar olan süreci ele almış, millet mekteplerini anlatmış ve 1928-1935 yılları arasındaki Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri konusunu Zonguldak ili çerçevesinde incelemişlerdir. Uygarlığın anahtarı olarak kabul edilen yazı, aynı zamanda uygarlığın geleceğe taşınmasını sağlayan bir araçtır. Yazı düşünceyi kalıcı kılar. Yazı, ilk olarak M.Ö. 3200 yıllarında ortaya çıkmıştır. Farklı milletler tarafından, farklı şekillerde kullanılmıştır. Türkler, tarih boyunca birçok alfabe değiştirmişlerdir. Türk yazı dilinin ortaya çıkışı da ilk milli alfabemiz olan Göktürk alfabesi ile başlar. Türkler farklı coğrafyalarda, birbirlerinden oldukça farklı yaşamlar sürdürmüş ve bunun doğal tarihi sonuçlarından biri de kullanmış oldukları yazı sistemleri olmuştur. Uygur, Mani, Brahmi, Arap ve son olarak Latin alfabesi gibi pek çok yazı sistemiyle, sözlerini kalıcı bir eser haline getirmişlerdir. Yazarlarımız kitabın giriş kısmında, bu alfabelerden bahsetmiş ve özellikle Arap alfabesinin, Türkçeye olan uyumsuzluğundan doğan tartışmaları incelemişlerdir. Türk yazı devrimine neden gereksinim

Çizgi Kitabevi, 2023

1923-1938 yılları arasında iktidarın gölgesi edebî metinleri kuşatır. Erken Cumhuriyet döneminde Türk edebiyatına yeni rejimin ideolojisi yön verir. 'Yeni hayat' tahayyülü, edebî söylemi biçimlendirir. Kurucu kadronun ulus devlet inşası, Anadolu'ya/taşraya yöneliş, sekülerleşme, militarizm ve modernleşme düşünceleri dönem romanının temel meseleleri olarak karşılık bulur. Dönem yazarının 'neyi konu alacağı', 'hangi bakış açısıyla' kurmaca bir evren kuracağı ve hikâyesini nasıl anlatacağı büyük ölçüde inkılap(çılık) söylemi çerçevesinde belirlenir. 'Neyin, niye ve nasıl' anlatıldığı sorularının cevapları arandığında, dönem yazarlarının belirli temalar etrafında dolaştıkları, belirli stereotipler yarattıkları, temsil ağlarını belirli toplumsal yargılardan hareketle kurguladıkları gözlemlenir. Buna göre dönem romanında genel olarak savaş, reform mücadelesi, siyaset ve aşk gibi izlekler ön plana çıkarılır. İşaret edilen izlekler, erkek kahramanların eylemleri ve düşünceleri etrafında somutlaştırılır. Toplumsal öznellik konumu, erkek kahramanlar üzerinden temsil edilir. Savaşçılık, koruyuculuk, milliyetçilik, güçlülük, aydınlanmacılık gibi ulus devlet değerleri erkeklikle bağdaştırılır. Başka bir ifadeyle iktidar; erkek ağzından konuşturulur ve muktedir bir erkek olarak tahayyül edilir. Tahakküm ilişkileri cinsiyet söylemine bağlı biçimde oluşturulur. Erkek kahramanlara ve erkekliğe yapılan bütün bu vurgular, dönem romanına dair soruların erkeklik kurgularından hareketle cevaplanabileceğini düşündürür. Bu bağlamda 1923-1938 arası Türk romanını inkılapçı erkeklerin ve yeni erkeklik düşüncesinin hikâyesi olarak tartışmak gerekir. Elinizdeki kitapta, bir asrı deviren Cumhuriyet ve erken Cumhuriyet dönemi Türk romanı erkeklik söylemi üzerinden ele alınmıştır. 'Yeni hayat' ve 'yeni rejim' idealleri, 'cinsiyet rejimi' inşası sorunu etrafında tartışılmıştır. Kurmaca metinlerdeki yansımalardan hareketle inkılabın ve edebiyat kurumunun erkeklik ideolojisi rehberliğinde şekillendirildiği değerlendirilmiştir.

2018

OZET Bagimsizlik Mucadelesinden sonra toparlanma ve yeniden yapilanma surecine giren Turkiye Cumhuriyeti, Mustafa Kemal Ataturk’un onderliginde, on bes yil gibi kisa bir surede hatiri sayilir bir yol kat etmis ve Dogu’dan ziyade Bati’ya yonelmistir. Hemen her seyi Bati’yla yogurarak ve milliyetcilik akimiyla da sentezleyerek yeniden duzene sokan Mustafa Kemal ve arkadaslari, bu surecte halkin bir kesiminin destegini alirken bir kesiminin de nefretine sebep olmuslardir. Harf Inkilâbi, asirlardir kullanilan Arapca kokenli harflerin birakilip, Bati’dan Latin harfleri alinarak yeni bir alfabe olusturulmasidir. Arapca kokenli harfler Islamiyet’te Kur’an dili oldugu icin onemli bir yere sahiptir. Ayni zamanda milyonlarca Muslumanin da ortak noktasidir. Hal boyleyken toplumun Islamci tabakasi Harf Inkilâbini kuvvetle elestirmis ve burokraside de kendilerine onemli destek cikanlar olmustur. Mustafa Kemal ve arkadaslari kesin bir tavirla inkilabin yapilmasi icin calismalara baslamis ve gecis...

Düşünen Şehir Dergisi, 2018

Kontur Yaşam Aylık Seyahat ve Aktüalite Dergisi, , 2006

Türkler, Orta Asya'dan Avrupa'ya uzanan uzun yolculukları boyunca çok değişik ve köklü kültür alanları ile karşılaşmış ve bunlarla etkileşim içinde olmuştur. Bu etkileşimi, özellikle kullandıkları alfabelerde ve sözlüklerinde görmek mümkündür. Osmanlı İmparatorluğu, doğu ile batı arasında bir tür sınır kültürü oluşturmuştur. 1800'lu yılların başlarından itibaren Osmanlı bürokratları, hem reformları ile Avrupa modernleşmesini yakalamak, hem de sosyal ve tarihi kimliklerini korumak için çabalamışlardır. Bu sınavın bugün hâlâ bütün yaşamsallığı ile devam ettiğini ileri sürmek yanlış olmasa gerektir. Bildiğiniz gibi, Kırım Harbi sırasında 1855'te Osmanlı devleti elektrik telgrafı ile tanıştı. Fransız memurlar çok yüksek ücretli olarak telgrafhanelerde çalışıyor ve telgrafın Türkçe harflerle çekilemeyeceğini iddia ediyorlardı. Mustafa Efendi, Türkçe olarak telgraf çekebileceğini göstererek, Türk telgrafçılığının öncüsü oldu. Böylece pek çok Fransız memurun iş akdi iptal edildi.

Edebî Eleştiri Dergisi, 2021

-

Harf Devrimi beş, altı aya sığdırılmış bir devrimdi. Bu açıdan aslında son derece başarılı bir devrim olarak addetmek gerekiyordu. Kimi çevrelerde harf devriminin kültürel kopukluğa neden olduğu, bireyin geçmişle bağının koparıldığı ve böylece bir boşluk yaratıldığı ileri sürüldü. Türkiye’de o sıralarda okur yazarlık yüzde 5 ila 7 arasındaydı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye’de insan büyük ölçüde zamandan arındırılmıştı. Süreklilikten, zaman derinliğinden söz etmek güçtü. Okur yazar olmayan kişinin geçmişle bağı da son derece sınırlıydı. Yazılı kültür açısında bakıldığında 1924’e kadar eski Türkçe çıkmış kitap sayısı 30 bin civarındaydı. Müteferrika baskılarından, yani 1729 ‘la 1929 arasında iki yüzyıllık bir süre içerisinde 30 bin civarında kitap basılmıştı. Bu okuryazar toplumlar açısından çok düşük bir sayıydı. Harf devrimi ertesi Büyük Buhran’ın tüm engellerine karşın, 15 yıl içerisinde basılan kitap sayısı 31 bine ulaşmıştı. Kısacası iki yüz yılda basılan kitap sayısı Cumhuriyetle birlikte, harf devrimiyle birlikte on beş yılda gerçekleştirilmişti.

Çanakkale Savaşları Ansiklopedisi , 2022

Not: Bu yazı damkar.org'dan özel izin alınarak tercüme edilip yayınlanmıştır. Çeviren: Kemal Menemencioğlu Güç kelimeleri ve harfleri bütün majikal sistemlerinin esasını teşkil etmektedir. Kabala'da 22 İbrani harflerin ilişkileri sembolik şekilde o sistemde birbirlerine tekabül eden fikir ve düşünceler için bir temel oluşturmaktadır. Bu tefekkürü etkilemektedir ve pratik majide şuurun yüceltilmesine yarar. Geleneksel olarak, İbrani harfler Kabalistik Hayat Ağacına, Tarot kartlarına ve hemen hemen her okült tekabüle addedilmiştir. Bu harfler Arap diline (Arapça'nın geldiği) Aramca'dan göç etmiştir. Ancak, Arapçada birkaç harf daha gelişmiştir. Modern Arapça'da 28 harf vardır ve bunlara yeni dört harf daha eklenmiştir, ama bu yeni harfler fiili olarak kullanılmamaktadır. Böylece toplam 32 harfe çıkmıştır, ama sistemimizde sadece 28 harf üzerinde odaklaşırız. Her harf 10 temel şeklin bir veya ikisini içermektedir. Bu on şekil on tecelliye tekabül etmektedir. Bunlar Ku'ran-i Kerim'de söz edilen mükemmel on, veya Hayat Ağacındaki on Sefirottur. Daha fazla ileri gitmeden, Arap Alfabesinin temel ilkelerini size sunmak üzere bir tablo hazırladık. İlk sütunda Arap Alfabesinin harfleri bulunmaktadır. Basılı harflere kıyasla el yazısında doğal olarak bir fark oluşacağı gibi-bu harflerin şekillerini elle yazılış şekilleriyle karıştırılmamalıdır. İkinci sütunda Arap harflerinin genel telaffuzu vardır. Üçüncü sütunda harflerin İbrani karşılığı verilmiştir. Dördüncü sütunda ise harflerin ebced değerleri verilmiştir. Kabala'da Gematria olarak bilinen sistemle Arabi ebced değerleri birbirine uyumludur. Bu tabloda Arap ve İbrani harfleri arasındaki benzerlikleri ve farkları görebilirsiniz:

Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV, 2018

Osmanlı Devleti'nin son asırlarına yayılan siyasi ve ekonomik sorunların doruğa ulaştığı 19. yüzyıldaki dil ve alfabe tartışmaları sırasında fikri temelleri atılan ve Cumhuriyetin ilanından sonra başlayan sosyo-kültürel hayatla ilgili bir dizi köklü değişikliğin parçası olarak hayata geçirilen Harf İnkılâbı, 1 Kasım 1928 tarihinde gerçekleştirilmişti. Harf İnkılabı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen 1353 sayılı “Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun”un uygulamaya konulması ve yeni alfabenin devlet eliyle sosyo-kültürel hayata yerleştirilmesi sürecini adlandırmak için kullanılan genel bir tabir olarak Türkiye Cumhuriyeti kültür tarihinin önemli tartışmaları arasında yer alacaktı. Söz konusu tartışmaları değilse bile, yeni alfabe ve bu alfabeyle hazırlanmış haberleri sayfalarına taşıyan yerel basın, Erken Cumhuriyet Dönemi'nin siyasi ve ekonomik koşularında çeşitli sebeplerle Harf İnkılâbı'nın geniş kitlelere duyurulmasında önemli rol oynamıştı. Milli Mücadele sırasında mücadeleye farklı seviyelerde destek veren geniş halk kitlelerine ulaşarak kamuoyu oluşturmak için söz konusu mücadelenin öncüleri tarafından maddi olarak desteklenen yerel basın, Cumhuriyetin ilanından sonra da önemini yitirmemiş, devlet tarafından Erken Cumhuriyet dönemi kültür politikalarını geniş kitlelere ulaştırmak üzere sayfalarına taşıyan gayri resmi bir araç olarak kullanılmıştı. Harf İnkılâbı'nın, Türkiye Cumhuriyeti özelinde gerçekleştirilen basın tarihi çalışmalarında çok fazla değinilmeyen ve bir buçuk asrı geçkin bir mazisi olan Kocaeli basınında da yansımaları olmuştu. Öncesinde yurt gezileri kapsamında 1923 yılında İzmit’i ziyaret etmiş olan Mustafa Kemal, burada gerçekleştirdiği uzun bir basın toplantısında ilerde hayata geçirmeyi planladığı harf değişikliğinden de bahsetmişti. Bu zeminde Kocaeli sınırlarında yayınlanmakta olan ve Mustafa Kemal’in İstanbul’daki gazetecileri tenkit eden imzasız yazılar yazdığı Hür Fikir Gazetesi, Türk Ocakları’nın bir organı olarak yayın yapan Türk Yolu Gazetesi ve Müdafa-i Hukuk Cemiyeti çizgisindeki (Resmi) Kocaeli Gazetesi Harf İnkılâbı'nın İzmit basınındaki yansımalarına dair izler taşıyordu. Benzer şekilde ilk yayınını yeni harflerin kabul edildiği 1 Kasım 1928 tarihinde "gerçekleştirilmiş gibi görünen" Genç Düşünceler Gazetesi, il olduğu 1954 yılına kadar Kocaeli’ne bağlı bir ilçe olan Adapazarı’nda yayınlanan Adapazarı Gazetesi ve son olarak Millet Mektepleri'nin yayın organı olan Millet Dergisi yeni harflerle yayın yaparak Kocaeli özelinde, Erken Cumhuriyet Dönemi kültür politikalarının topluma takdim edilmesinin önemli enstrümanları arasında yer almıştı.

ERMENİ HARFLİ TÜRKÇE FALCILIK KİTABI, 2022

Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yaşayan ve Türkçe konuşan Ermeniler kendi alfabelerini kullanarak din, dil, tarih, edebiyat, coğrafya, müzik, kültür vb. konularında birçok eser ortaya koymuşlardır. Ermenice başta olmak üzere başka dillerde de eserler yazmışlar, bunun yanı sıra Türkçeyi Ermeni harfleriyle yazmayı da tercih etmişlerdir. Özellikle İstanbul'da 1800'lü yıllarda Ermeni harfli Türkçe birçok eser yayınlanmıştır. Bunlardan bazıları da neredeyse her toplumda var olan ve içinden çıktığı toplumun sosyo-kültürel özelliklerini yansıtan fal kitaplarıdır. Bu çalışmada 1866 tarihli Ermeni harfli Türkçe beyitlerle yazılmış Falcılık adlı eser tanıtılmaktadır. İstanbul'da basılan ve yazarı bilinmeyen eserin Latin harflerine aktarımı yapılmıştır. 30 sayfadan oluşan eserin, numaralandırılmış her sayfasında 12 beyit yer almaktadır. Toplamda 288 beyitin yer aldığı eser çevrilirken dönemin dil özelliklerine bağlı kalınmış olup gerekli görülen yerlerde Türkçenin yazım ve noktalama kurallarına göre düzenleme yapılmıştır. Bu çalışmada dönemin eğlence anlayışının nasıl olduğu sorusuna da cevap aranmıştır. Bu bağlamda incelenen eserde fala, oyun ve eğlence olarak bakıldığı ancak insan yaşamını esas alan merak unsurlarının ağır bastığı görülmüştür. 19. yüzyılda bir arada yaşayan Türkler ve Ermenilerin kültür alışverişi içinde olduğu ve buna bağlı olarak sosyo-kültürel açıdan eğlence ve inanç unsurlarının da ortaklık gösterdiği anlaşılmıştır. Bu çalışmanın Osmanlı toplumunun fala olan bakışının, düşünce yapısının ve eğlence anlayışının nasıl olduğuna dair ışık tutması ve kültür çalışmalarına katkı sağlaması hedeflenmektedir.