TÜRK SİYASAL HAYATINDA SAĞ PARTİLERDE BÖLÜNME: 1960-1980

Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma ile başlayan muhalefet olgusu, Milli Mücadele sonrasında kurulan Büyük Millet Meclisi’nde de etkilerini göstermiştir. Milli Mücadele’nin en etkili gücü Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, mecliste de kendine yer bulmuş ve Halk Fırkası’na dönüşmüştür. Partileşme sonrasında ülke tek parti yönetimine dönüşmüş, Meclis içerisinde de muhalefet devam etmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ülkenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal durumdan rahatsızlık duyanlar muhalif parti denemelerinde bulunmuş ancak bu denemeler başarısız sonuçlanmıştır. Totaliter ve Faşist rejimlerin sükse yapmasıyla Türkiye de dış ilişkilerinden dolayı bu rejimlerden etkilenmiş ve yönetiminde bu rejimlere benzer değişiklikler yapmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla demokratik olmayan rejimlere karşı alınan tavır ve savaşın demokrasi yanlılarının zaferiyle sonlanması, Türkiye’yi de kapsayan küresel değişikliklere neden olmuştur. Türkiye de bunlardan etkilenmiş ve esen demokrasi rüzgarına kapılmıştır. İşte bu çalışmada Türkiye’nin çok partili hayata geçişinde rol oynayan iç ve dış faktörler incelenmiş ve karşılıklı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışmada, “Türkiye çok partili siyasal hayata geçiş sürecinde dış faktörlerden etkilenmiş midir?”, “Türkiye’de tek partili dönemde muhalif düşüncelere izin verilmiş midir?” gibi sorulara yanıt verilmiştir.

folklor/edebiyat, cilt:16, sayı:61, 2010

PICS2018 Siyasal İletişim Sempozyumu, 2018

ÖZET Türk siyasal yaşamında Türkiye İşçi Partisi, ilk defa katıldığı 1965 genel seçimlerinde sosyalist bir parti olarak milletvekili çıkarmış ve meclise girmiştir. Bu bağlamda dönemin ana-akım siyasal partileri olan Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi karşısında kendi çapında başarı elde ettiğini tespit etmek mümkündür. Çalışmada öncelikle siyasal propaganda ve siyasal iletişim ile ilgili teorik bilgiye yer verildikten sonra Türkiye'de Soğuk Savaş'ın ilk yarısında Türkiye İşçi Partisi'nin de dahil olduğu sol-sosyalist akımlar hakkında bilgi verilecektir. Ardından Türkiye İşçi Partisi'nin kuruluşu ve 1965 seçim bildirisi, kampanya ve siyasal söylemi partinin öncü kadrolarının eserleri ve demeçlerine bağlı kalınarak ortaya koyulmaya çalışılacaktır. Türkiye İşçi Partisi'nin seçim kampanyası sürecinde kullandığı afişler, radyo konuşmaları ve röportajlar gibi gerçekleştirdiği medya faaliyetleri ışığında partinin bu süreçteki etkinliği saptanmaya çalışılacaktır. Diğer taraftan Türkiye İşçi Partisi'nin seçimde elde ettiği başarıda payı olan milli bakiye sistemi hakkında da bilgi verilecektir. Çalışmada Türk siyasal hayatında ana-akım dışı bir siyasal parti olarak Türkiye İşçi Partisi'nin 1965 seçimlerinde elde ettiği başarının ardındaki nedenler, partinin siyasal söylemi ve propagandası merkez alınarak ortaya koyulmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: 1965 Seçimleri, Türkiye İşçi Partisi, Türk Siyasal Hayatı, Propaganda. AS AN EXAMPLE OF NON-MAINSTREAM POLITICAL PARTY AND PROPAGANDA IN TURKISH POLITICAL LIFE: TURKISH LABOUR PARTY AND 1965 ELECTIONS ABSTRACT The Turkish Labour Party, which participated in general elections in 1965 as a socialist party, was represented in the parliament for the first time in Turkish political life. This article firstly gives theoretical information about political communication and political propaganda. Secondly, it gives information about socialist movements in Turkey in the first half of the Cold War years. Then, it analysis the establishment of the Turkish Labour Party and its election bulletin of 1965, propaganda, political rhetoric and its campaign. The article tries to determine effectiveness of the Turkish Labour Party in the light of its propaganda tools such as bulletin, poster, radio talks and interviews of the party leaders. On the other hand, it analysis the Turkish electoral system which facilitates and allows representation of the party in the parliament. Essentially, this article tries to evaluate the accomplishment of the Turkish Labour Party in the context of its political propaganda as a non-meanstream political party.

Beykoz Akademi Üniversitesi, 2023

Bu çalışma, seçim manipülasyonunun ve siyasal şiddetinin bir alt türü olan seçim şiddeti kavramının genel hatlarından hareketle 1960-1980 dönemi Türkiye siyasetinin seçim şiddeti karakterini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Açık arşiv kaynaklarının temel veri toplama aracı olarak kullanıldığı çalışmada, askerî müdahaleler sonrası ilk genel seçimlerde devletin, seçim şiddetinin temel uygulayıcısı olduğu görülmüştür. Devletin ordu, yargı ve kolluk güçleri eliyle; baskı, tehdit, tutuklama ve askerî duruş sergileme olarak dört farklı seçim şiddeti tipinin uygulayıcısı olduğu saptanmıştır. Ayrıca, öğrenci gruplarının ve STK'ların başrolde olduğu seçim şiddeti eylemlerinde, sağ-sol siyasal kutuplaşmasını temsil eden siyasal partilere ve partilerin sivil taraftarlarına yönelik fiziksel saldırıların öne çıktığı; bunun yanında ateşli silah ve patlayıcı madde kullanımının da tercih edildiği tespit edilmiştir.

Öz Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte gerçekleştirilen siyasal reform hareketleri de-mokrasi adına çok partili hayata geçilmesini gerekli kılmış ancak sosyal ve siyasal ortamın mevcut yenileşme hareketlerine hazır olmaması bu durumun ertelenmesine neden olmuştur. II. Dünya Savaşı'nın etkisiyle otoriter rejimlerin önemini yitirmesi ve demokrasi söyleminin kuvvetlenmesi çok partili hayatı iki kez deneyimleyen Türk siyasetinin bu aşama da yeni adımlar atma eğilimi içine girmesini sağlamıştır. Üçüncü çok partili siyasal hayat denemesi Milli Kalkınma Partisi'nin 1945 yılında kurulmasıyla gerçekleşmiştir. Ancak tam anlamıyla örgütlenemeyen ve arka planda kalan bu parti muhalif olma özelliği gösterememiştir. O yıllarda Türk siyasetinde var olan muhalif parti eksikliği 1946 yılında Demokrat Parti'nin kurulmasıyla son bulmuştur. Bu bağlamda çalışma da çok partili siyasetin ve demokrasinin güçlen-mesi adına önemli muhalif partilerden biri olan Demokrat Parti'nin kuruluş evresi ve 1950 seçimleri ile iktidara yükselmesi dönemin siyasal alt yapısı göz önünde bulundurularak anlatılmıştır. Döneme ait belge ve gazete ile konuyla ilgili yazılmış kitap ve makaleler çalışmanın araçlarını oluşturmuştur. Anahtar Kelimeler: Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Çok Partili Siyaset, 1950 Seçimleri, Seçim Sistemi. THE TURNING POINT OF MULTI-PARTY POLITICAL LIFE: 1950 ELECTIONS Abstract The political reform movements materialized with the promulgation of the Republic were required to be passed on to a multi-party life on behalf of democracy, 1 YL. Öğrencisi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, [email protected], ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8323-6232.

e-şarkiyat ilmi araştırmalar dergisi, 2015

Gençlik, Türkiye, 1968 Gençlik Hareketi, Youth Movement in Turkey

Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2021

Türkiye'de siyasi partiler yelpazesinin en önemli parçalarından birini "Merkez Sağ" diye nitelendirebileceğimiz partiler oluşturur. Bu ayrım, Osmanlı-Türk modernleşmesinin başlangıcına kadar götürülebilecek önemli bir ayrımın devamıdır. Merkez Sağ, özellikle modernleşmeci ve bir anlamda yukarıdan aşağıya doğru biçimlenen ve Cumhuriyet sonrası büyük ölçüde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile temsil olunan bir değişimci/devrimci devlet geleneğinin karşısında konumlanan, daha çok sivil siyasetin ve akımların ana gövdeyi oluşturduğu daha muhafazakar çevreleri içine alan bir siyasi akım ve bu akımı işaret eden kavram olarak karşımıza çıkar. 1950-1960 arası Demokrat Parti (DP) ile temsil edilen bu akım, 1960 sonrası siyasi hayatta Adalet Partisi (AP) ile karşılık bulmuş, sonrasında bu ana akımın çevresinde yer alan sağ siyasetin diğer partileri ile çeşitlenmiştir. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonrası Türk siyasal hayatı yeniden Merkez-sol ve Merkez-sağ gibi iki ana eksen etrafında şekillense de Anavatan Partisi (ANAP) ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ile Merkez-Sağ kavramına karşılık gelen alanın giderek daralması olgusu, Türk siyasal hayatında yeni bir dönemin kapısını açmıştır.

Bu çalışmada bir döneme damgasını vuran iki büyük partinin, Cumhuriyet Halk Partisi"nin (CHP) ve Demokrat Parti"nin (DP) iktidar ve muhalefet mevkiinde bulunmalarına göre aynı tarz hadiselere basın eksenli nasıl farklı tepkiler verdikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Örneklem olarak 1950 Eskişehir ve 1958 Çankırı sel felaketleri alınmıştır. Önce adı geçen sel felaketlerinin tahribatları ortaya konulmuş sonra da dönemin siyasi konjonktürü içerisinde felaketlerin basına yansımaları ve kamuoyundaki akisleri ele alınmıştır. Eskişehir ve Çankırı"da yaşanan sel felaketlerinin basına yansımasını iki farklı şekilde ele alabiliriz. Birincisi siyasi partilerin resmi yayın organları açısından diğeri ise bir şekilde siyasete angaje olmuş ancak güdümlü hale gelmemiş basının değerlendirmeleri açısından. Yine partilerin resmi yayın organlarının felakete bakışını da kendi içerisinde iki kısma ayırabiliriz. Buna göre iktidar partisi CHP"nin resmi yayın organı Ulus"u bir taraf, muhalefet partilerinden DP"nin resmi yayın organı Zafer ile Millet Partisi"nin (MP) yayın organı Kudret"i, hem Eskişehir ve Çankırı"daki felaketlere hem de yaşanan diğer hadiselere yaklaşımı yönünden başka bir taraf olarak sınıflandırabiliriz. Çalışmada; dönemin süreli yayınları, meclis tutanakları ve arşiv belgeleri temel alınmış, telif eserlerden de istifade edilmiştir. Siyasi partilerin yayın organları basının asli görevini yerine getirmekte midir? Doğal afetler siyasi partiler tarafından istismar edilmekte midir? Felaketlerin eleştirisini yapmak ve bir sorumlu aramak milli birlik ve bütünlüğe zarar vermekte midir? Biçimindeki sorulara cevap aranmıştır. Çalışma sonucunda milli felaketlerin daha fazla oy kazanmak uğruna muhalif siyasi partiler tarafından, demokrasinin temel prensibi olan serbest eleştiri ve murakabe ilkesinin ötesinde istismar edildikleri görülmüştür.