Mustafa Celep
Abstract
Turgut Uyar 1955'te yayınladığı Evrim dergisindeki yazısında Türkiye'de güdümlü edebiyatın yokluğundan yakınır ve devamında bir fikir etrafında toplanıp o fikrin somutlanması için çalışan dergilerin o günkü şartlarda (1950'ler) var olmadığını bakın şöyle dile getirir: ''Demek istiyorum ki, bir ana düşünceye bağlanıp da bütün yazarlarıyla bu düşüncenin gerçekleşmesine çabalayan dergimiz yok. Güdümlü dergimiz yok'' (1) Turgut Uyar'ın 'güdümlü edebiyat'tan kastı, sanatçının/edebiyatçının özgürlüğünü ve yaratısını kısıtlayan bir dar görüşlülük paralelinde düşünülebilecek hüküm değildir. Uyar'ın 'güdümlü edebiyat' deyince anlatmak istediğinin izahı şu şekilde verilebilir: Bir dergi etrafında, haklı olduğuna inanılan, ortaya konulmuş, çerçevesi çizilmiş bir düşünce gereğince 'sanatçının nereye varacağını bilerek hesaplayarak' çalışması, şairin yeni bir görüş ve yeni bir anlayış getirerek o görüş ve anlayışın kavgasını ve savaşımını vermesi, yeni düşünce yolları ve yeni şiir kanalları açması, yeni kurallar ve gerçekler getirmesidir. Uyar, aynı inancını benzer kaygılarla şu şekilde açıklar: ''Benim sandığım, güdümsüz sanat olmaz. Hele adını biraz değiştirirsek. Güdümlü olan, güdümcü olan sanat değil sanatçıdır. Güdümcü sanatçı. Bir akıma uysun uymasın, güdümsüz sanatçı olamaz. Her sanatçı nereye varacağını bilerek, hesaplayarak çalışır. Kendine göre bir görüşü, kuralları, doğrulamak istediği gerçekler vardır. Onu izler, onu güder. Yoksa ötesi durduğu yerde gevezelik etmek olur. Ama sanatçının bu izlediği ister doğrudan doğruya kendi kurduğu bir görüş, ister bir başkasının inancına uyan görüş olsun.'' (2)
Key takeaways
- İşte ancak o zaman bir savaştan, bir kavgadan, bir devinim ruhundan, harekete geçirici bir 'şiir hareketi'nden, bir şiir davranışından, öncü bir eleştirel bilinçten, bir kalkışmadan, bir şiir akımın ilk işaretlerinden, fişeklenmiş ve cesaretli donanımlı dürüst bir şair karakterinden, gözle görülür canlı-devingen bir edebiyat ortamından, devindiren bir şiir ruhundan, şairlerin-edebiyatçıların dürüstçe birbirlerine gerçeği ve hakikati ifade edebilecekleri gürbüz bir yazınsal gelişimden, birbirlerine yazınsal hatalarını maskelemeden ve massetmeden ifade edebilecekleri ince bir bakış açısı ve bir hakkaniyetten bahis açabileceğizdir.
- Ancak şair de zaten yaşayamadıklarını yazan adam değil midir, yaşamak istediklerini veya.. Şiir bizi alıp bir yerden bir yere getirmeli diyorum.
- Bu anlamda günümüz şiirinin duygusal bir çıkmazda kalakalmış 'semptomik bir şiir' olduğunu, çıkışsızlığı içeren bir şiir olduğunu söyleyebiliriz.
- Ana akım-içi şiire dahil edebileceğimiz bir diğer şiir ise Vural Kaya'nın 'Çark' şiiri.
- Nebiye Arı'nın ''60'lar, 70'ler, 80'ler'' adlı bu şiiri, siyasi geçmişi sorgulayan tarafıyla öne çıkan bir şiir.
