Mekke-Osmanlı Dönemi

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.28), 2003

Edirne'ye gidiş gelişlerinde kiralama usulüne başvurulurdu (Topçular Katibi, s. 409-41 0). At. katır ve deve öncelikle konar göçer aşiretlerden kiralanmakla beraber sefer zamanlarında Anadolu ve Rumeli'nin birçok kazasında yük hayvanı alıp satan tüccarlardan ya da davar sahiplerinden temin edilirdi. Araba ihtiyacı ise umumiyetle Rumeli'deki haslardan. Gelibolu. Vize. Çirmen , Selanik. Paşa. Köstendil, Üsküp. Silistre ve diğer bazı kazalarla buralara tabi olan yerlerden karşılanırdı.

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.28), 2013

Siyer kitapları içerisinde İbn İshâk'ın es-Sîre'si 23 ve onun tezhibi olan İbn Hişâm'ın (ö. 218/833) es-Sîretü'n-Nebeviyye 24 isimli eserlerinden araştırma boyunca istifade edilmiştir. Özellikle İbn Hişâm'ın eserinden; Kureyşlilerin Mekke'ye hâkim olmasından başlanarak, Kusay'ın ihdas ettiği görevler, îlâf, Fil Vak'ası, hums sisteminin icadı, nesî, haram aylar, Kureyş'in ticarî ortaklıkları, kervanlarına konu olan ürünler ve Kureyş ileri gelenlerinin çeşitli bağlamlarda İslâm'a muhalefet etmeleri noktasında sıkça istifade edilmiştir. Yine Kureyş ticaretinin yerel düzeyde olmayıp milletlerarası bir görünüm arzettiğine işaret bağlamında, Hz. Peygamber'in gördüğü bir grup adam için "Bu Hintlilere benzeyen adamlar da kim?" 25 şeklindeki ifadesi gibi satır aralarında yakalanabilecek bazı hususlar da ilgili eserin araştırmamız açısından kıymetli bir kaynak olduğuna işaret etmektedir. Vâkıdî'nin (ö. 207/823) Kitâbü'l-Meğâzî 26 isimli eseri de araştırma açısından kayda değerdir. Zira Hz. Peygamber'in hicret sonrası dönemde Mekke ticareti aleyhinde attığı adımları tespit etmemiz noktasında bu eser oldukça faydalı olmuştur. Siyer ve meğâzî bağlamında geç dönem eserleri arasında yer alan Süheylî'nin (ö. 581/1185) er-Ravdü'l-Ünüf, 27 Makrîzî'nin 23 İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr el-Muttalibî el-Medenî (ö. 151/768), es-Sîretü'n-Nebeviyye (2 Cilt bir arada), Thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1424/2004. 24 İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî (ö. 218/833), es-Sîretü'n-Nebeviyye I-IV (3. Baskı, 4 cilt bir arada), Dârü'l-Fecr li't-Turâs, Kahire 1431/2010. 25 İbn Hişâm, es-Sîretü'n-Nebeviyye, IV/164. 26 Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer (ö. 207/823), Kitâbü'l-Meğâzî li'l-Vâkıdî I-III, Thk. Marsden Jones, 'Alemü'l-Kütüb, yy. ty. 27 Süheylî, Ebü'l-Kāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has'amî (ö. 581/1185), er-Ravdü'l-Ünüf I-IV, Thk. Mecdî b. Mansûr, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut t.y. GİRİŞ • 25 (ö. 845/1442) İmtâ'u'l-Esmâ' 28 ve Şâmî'nin (ö. 942/1536) Sübülü'l-Hüdâ ve'r-Reşâd 29 isimli eserleri de araştırma boyunca kullanılan kaynaklardandır. Ezrakî'nin (ö. 250/864) Ahbâru Mekke 30 isimli eseri, çalışmamızın en önemli ana kaynaklarından biridir. Mekke tarihini ilk çağlardan başlamak üzere ele alan bu eserde, her ne kadar kronoloji konusunda kafa karıştırıcı bazı noktalar bulunsa da Kâbe'nin Araplar nezdindeki konumu, Cürhümlüler ile Huzâalılar'ın Mekke hâkimiyeti sırasında yaşanan bazı hadiseler ile Kureyş kabilesinin şehre hâkim olması ve sonrasına ait değerli bilgiler bulunmaktadır. Kureyşlilerin, şehirdeki ticarî hareketliliği bütün bir seneye yayma gayesine işaret olarak yorumladığımız, "Hac ayları sırasında umre yapmanın en büyük günahlardan sayıldığı" yönündeki söylemi ve onların dinî durumlarını yorumlarken istifade ettiğimiz "Kâbe'de Hz. İsa ve Hz. Meryem'e ait tasvirlerin bulunduğu" yönündeki kimi rivayetler de Ezrakî'nin eserinin araştırmamız için önemini gösterme bağlamında zikredilebilir. Fâkihî'nin (ö. 278/891-92) Ahbâru Mekke 31 ve Fâsî'nin (ö. 832/1429) Şifâü'l-Ğarâm bi-Ahbâri'l-Beledi'l-Harâm 32 isimli eser-28 Makrîzî, Ebû Muhammed (Ebü'l-Abbâs) Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkādir b. Muhammed (ö. 845/1442), İmtâ'u'l-Esmâ' I-XV, Thk.Muhammed Abdülhamid en-Nümeysî, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1420/1999. 29 Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf es-Sâlihî (ö. 942/1536), Sübülü'l-Hüdâ ve'r-Reşâd fî Siyreti Hayri'l-'İbâd I-XII, Thk. Heyet, yy., Kahire 1418/1997. 30 Ezrakî, Ebü'l-Velîd Muhammed b. Abdillâh b. Ahmed b. Muhammed (ö. 250/864), Ahbâru Mekke I-II (3. Baskı), Thk. Rüşdi es-Sâlih Mülhis, Dârü'l-Endelüs, Beyrut 1403/1983. 31 Fâkihî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Abbâs (ö. 278/891-92), Ahbâru Mekke I-VI (2. Baskı), Thk.Abdülmelik b. Abdullah b. Dehîş, Dâru Hadar, Beyrut 1414/1994. 32 Fâsî, Ebü't-Tayyib Takıyyüddîn Muhammed b. Ahmed b. Alî el-Mâlikî (ö. leri de şehir tarihi kategorisinde olup araştırmamızda sıkça faydalandığımız kaynaklar arasında zikredilmeye değerdir. 4. Tabakat, Teracim ve Ensab İbn Sa'd'ın (ö. 230/845) Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr'i 33 ile öğrencisi Belâzürî'ye (ö. 279/892-93) ait Ensâbü'l-Eşrâf 34 isimli eserlere, Mekke ticaretinin yükselişinde önemli paya sahip olan Hz. Peygamber'in ataları hakkında pek çok bilgiler içermeleri sebebiyle özellikle işaret edilmelidir. Bu eserler verdikleri biyografilerde dolaylı olarak temas ettikleri bazı hâdiseler esnasında Mekke ticaretine konu olan bazı ürünleri tespit etmemize de imkân tanımışlardır. Ama özellikle çalışmanın üçüncü bölümünde Kureyşlilerin İslâm'a muhalefeti kısmında, söz konusu eserlerin şahıslar bazında bilgiler vermeleri sebebiyle, muhalefetin çeşitli yönlerini tespit etmemizde hatırı sayılır katkıları olmuştur. Önemli nesep âlimlerinden İbnü'l-Kelbî'nin (ö. 204/819) Cemheretü'n-Neseb 35 ile Kitâbü'l-Esnâm 36 isimli çalışmaları yine burada ifade edilmelidir. Özellikle Kitâbü'l-Esnâm, araştırmanın üçüncü bölümünde Kureyşlilerin dinî motivasyonlu muhalefetlerini irdelemeye imkân tanımıştır. Dahası Kureyşlile-832/1429), Şifâü'l-Ğarâm bi-Ahbâri'l-Beledi'l-Harâm I-II, Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, Mekke 1956. 33 İbn Sa'd, Muhammed b. Sa'd b. Menî el-Hâşimî el-Basrî (ö. 230/845), Kitâbü't-Tabakâti'l-Kebîr I-XI (2. Baskı), Çev.

Evliya Çelebi’nin Şehirleri, 2013

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.28), 2003

Mekke dönemi, Resulullah'ın ve tüm sahabenin olduğu gibi Hz. Ali'nin de hayatı hakkında çok fazla bilginin gelmediği bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun bizce temel sebebi, babasının himayesi ve Resulullah'ın gözetiminden dolayı pek sıkıntıya düşmemesi ile yaşının küçük olmasıdır. Ayrıca Resulullah'ın dışarıdaki tebliğ faaliyetlerinden dolayı, zaten beş yaşından beri kaldığı yeri olan Resulullah'ın evinin ihtiyaçlarının gözetilmesiyle görevli olmasıdır. Çocuk yaşta da olsa ilk Müslümanlardan sayıldığı ve namazın ilk emrolunmasından itibaren, namazı da ilk kılanlardan olduğu görülmektedir. Hz. Ali hakkında bu döneme mahsus olarak, Resulullah'ın evinin ihtiyaçlarının gözetilmesi görevi hariç, herhangi bir özel durumundan söz edilemez. Ancak bazı rivayetlerde yer alan bir takım tutarsızlıklar ve uydurmalarla, Hz. Ali'yi önemli ve üstün gösteren eklemeler göze çarpmaktadır. Bu abartıların genellikle Şiiler veya Şii meyilli ravilerce eklendiği düşünülebilir. Asıl rolüne ve çeşitli alanlarda görevlendirilmesine Medine döneminde rastladığımız Hz. Ali'nin, diğer çok sayıdaki sahabeyle her yönden eşit olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bunların hiç birinin, bir insanın diğerine üstünlüğü açısından örnek ve delil gösterilmesinin doğru ve tutarlı olamayacağını düşünmekteyiz.

, 2019

Hz. Peygamber'in Medine dönemini mündemicdir.

Medîne-i Münevvere'de ikāmet eylemek içün kandırmak dahi anda olmaklığa rağbet etdirmek ve ol emâkin-i şerîfe günâhı ve hubsi gidermek bâbında ve anda bidʻat ihdâs eyleyen hakkında olan vaʻîd ve ehl-i Medîne'ye yâhud Medîne'ye yaramazlık kasdına cezâ beyânındadır.

Ankara Enstitüsü Vakfi, 2004