Kâtip

Anadolu Medeniyetler Müzesinde Kültepe menşeili eserler.

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 1973

Jaeque Berque'in bir önsözü var, Berque burada yazarı tanıtıyor. Kültürden ne anladığını ve İsliim kültürü dediği vakit, yazarın ne Cahiliye Devri ve ne de Kur'an ile doğrudan doğruya ilgilenmediğini fakat denehilirse Emevilerden sonraki kültürü düşündüğünü açıklıyor.

Turk Kutuphaneciligi - Turkish Librarianship, 2021

This is a memoir I wrote for my old friend İsmet Binark because of passed away. He rest in peace.

A-DNA, 575 adrenadoksin, 512 adrenal korteks steroitleri, 516, 517 adrenalin, 419, 425, 436, 439, 497, 521 adrenerjik reseptörler, 437, 438 adrenokortikortropik hormon, 443, 444, 512 ADSF, 502 agar, 157, 173 agaropektin, 158 agaroz, 157, 158 aglikon, 114 agonist etki, 425 agreganlar, 179 AgRP, 485 aguoti-related peptitin, 485 AII, 524 akarboz, 153 akrilamit, 289 akrolein, 325 akromegali, 455, 456 akseptör kol, 584 aktif asetat, 366 aktivin, 467, 468, 469 akuaporin, 449 aldehitli yağ asitleri, 211 alditoller, 116 aldoheksoz, 104, 111, 127 aldol reaksiyonu, 54 aldonik asitleri, 117 aldopentoz, 104 aldosteron, 255, 444, 120 alfa (α)karbonu, 190 alfa, delta-diaminovalerik asit, 325 alfa-amino izobütirik asit, 330 alfa-heliks yapılanma, 337, 339, 341 17alfa-hidroksilaz, 512 18alfa-hidroksilaz, 517 alfa-linolenik asit, 217 alfa-melanosit-stimule eden hormon, 485 alfa-MSH, 489, 491 5alfa-redüktaz, 529 alfa-tokoferol, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407 alfa-TTP, 402 alginik asit, 159, 173 aljinat, 159 alkanlar, 14, 15, 32, 42, 91, 222, 223, 235 alkonolamin, 208 alkanolamit, 208 alkaptonüri, 292 alkenil, 18, 205, 232 alkenler, 13, 17, 18, 26, 32, 222, 235 alkil halojenür, 43, 64, 68, 78, 79, 89 alkil kökü, 14 alkildiaçilgliseroller, 232 alkilitakonatlar, 204, 205 alkinler, 19 alkoksialkan, 46 alkoksitler, 42 535 androsteron, 528 aneurine, 354 anisol, 45 anjiotensin II, 446 anjiyotensin, 444, 445, 446, 447, 448, 512 anjiyotensin dönüştüren enzim, 445 anjiyotensinaz, 445 anjiyotensinojen, 444, 445, 446 anomerik karbon atomu, 106, 145, 148, 150, 157 anserin, 284 antagonist etki, 406, 413, 425, 454, 519 antiberiberi faktör, 354 antidiuretik hormon, 449 antikodon, 584 Anti-Müllerian hormon, 441 antineuritik faktör, 354 antisense, 575 antranilik asit, 314, 417 apM1, 442 atrial natriüretik faktör, 451 atriopeptin, 451 avidin, 375 avitaminosis, 347 aykozaenoik asit, 201 aykozaenoitler, 544, 545, 546 aykozapentaenoik asitler, 545 azelaik asit, 205 azot döngüsü, 85, 86 B bağ enerjisi, 8 bağ mekanizması, 8 bal, 128, 129, 147, 220, 315 bal mumu, 220 basit lipitler, 188 bazik amino asitler, 265 B-DNA, 575 benzen, 20, 21, 22, 23, 43, 45, 51, 54, 97, 114, 187, 432, 439, 440 benzil adenin, 560 benzokinon, 54, 56 beta heparin, 180 beta ionon halkası, 392 beta-alanin, 284, 365 beta-endorfin, 444, 484 beta-pilili yapılanma, 337 beta-sitosterol, 542 beta-tokoferol, 403 beyin natriüretik polipeptit, 451 biotin (B8), 374 bitki büyüme düzenleyicileri, 557 bitki mumları, 222 bitkisel hormonlar, 557, 564 biüre reaksiyonu, 279 biyokimya, 1, 2, 157 biyositin, 375 BNP, 451, 452 Bonner hipotezi, 273 böcek mumları, 223 brassikasterol, 542, 544 Brezilya balmumu, 221 3-bromo-2-nonaenoik asit, 212 BTK, 428 bütanal, 51, 81 bütanoik asit, 60, 193, 312, 316 bütantiyal, 81 büyük büyük prolaktin, 500 büyük gastrin, 459 büyük prolaktin, 500 büyüme hormonu, 211, 254, 287, 310, 315, 327, 420, 453, 454, 455, 456, 466, 467, 477, 478, 480, 499, 500, 506 büyüme hormonu salgılattıran hormon, 453 C carnauba, 221 CART, 486 CCK, 460, 461, 482, 483 CCK-B reseptörler, 460, 461 chaetomellic asitler, 205 chiral, 36, 272 chymase, 446 cinnamaldehyde, 51 cis-trans izomerizm, 37 cis-vaksenik asit, 200 c-Mpl ligand, 506 corticoliberin, 483 COX, Ç çift sarmal, 158, 341, 568, 570, 573, 574, 575, 577, 579, 580, 581, 584 çinko-parmak, 426 D dakron, 71 dallı doymuş yağ asitleri, 194 dallı zincirli amino asitler, 265, 300, 301, 356 D-amino asitler, 272 deanol, 418 değişken kol, 584 dehidroaskorbik asit, 388 dehidroepiandrosteron, 444, 514, 517, 528, 529, 531, 532, 539 dehidroepiandrosteron sülfat, 444, 528, 532 7-dehidrokolesterol, 397, 400 dekanoik asit, 60 dekstrantrioz, 156 dekstrinler, 162, 163 dekstroz, 120, 126 delta-7-avenasterol, 542 delta-7-stigmosterol, 542 delta-tokoferol, 401, 403 dementia, 362 denitrifikasyon, 86 denovo, 24 densil klorit, 277 deoksi şekerler, 131, 132 deoksiriboz, 103, 132, 570, 571, 583 deri yağları, 223 dermatan sülfat, diaçil alkilamin, 98 diaçilamin, 98 diaçilgliseroller, 189, 190, 251 diarrhea, 362 diasetamit, 98 diastereoizomerizm, 36 dibenzamitin açil türevi, 99 didrojesteron, 540 dienler, 17 dienoik asit, 214, 219 dietilstilbestrol, 372, 525, 537 difosfaditilgliserol, 231 digoksin, 135 dihidrobiopterin, 312 dihidrofolat redüktaz, 377 dihidroksiaseton, 103, 105, 121, 122, 123 5α-dihidroksitestosteron, 529 dihidrolipoik asit, 216 dihidrosfingozin, 235, 237 5α-dihidrotestosteron , 514 dihidrotestosteron, 526, 528, 527 24,25-dihidroksikolekalsiferol, 398 dihomo-gama-linoleik asitler, 545 diiyodotirozin, 434 dijitoksin, 135 dijitoksoz, 135 dikarboksilik asitler, 204, 205 2,3-diketo-L-gulonik asit, 388 dikloro-tridekanoik, 212 dimetil eter, 45, 81 dimetil sülfit, 78, 81, 83 dimetilaminoetanol, 418 5,5-dimetil benzimidazol, 380 dimetilglisin, 353, 415 dimetoksi etan, 45 2,4-dinitro floro benzen, 276, 277 dioksan, 45 dioktil karbonat, 206 dipol dipol etkileşimi, 13 disakkaritler, 105, 114, 145 disülfit gurubu, 31 disülfitler, 77 6,8-ditiyooktanoik asit, 387 divinil eter yağ asitleri, DNA helikaz, 581 DNA nın erime derecesi, 574 DNA polimeraz, 577, 579, 580, 581, 582 DNA topoizomerazlar, 581 dobutamin, 440 dodeka tiyo asetikasit, 207 dodekandioik asit, 205 dodekanoik asit, 192, 193 doğal reçineler, 173 dokosaheksaenoik asit, 217 dopa, 291, 389, 440 dopamin, 312, 318, 389, 436, 439, 440, 465, 500, 508 dormin, 562 double heliks, 568 doymamış yağ asitleri, 58, 196, 198, 199, 200, 201, 216, 220, 227, 234, 284, 544 doymuş yağ asitleri, 191, 192, 194, 196, 198, 222, 228, 241 drospirenon, 540 düzlemsel yapılı, 21 dwarfism, 454 E ECL, 460 Edman reaksiyonu, 277 EGR activity coefficient, 360 EGRAC, 360 eicosanoids, 241, 544 ekson, 569 ektohormon, 421 3',5'-ekzonükleaz, 579, 581 elastin, 178, 185, 313, 340, 341, 343, 344 elektrofilik substitüsyon, 21, 23, 64, 79 enantiomerler, 36, 105 endokannabinoidler, 485, 486, 544 endokrin sinyaller, 425 enolat, 53, 54 enterokromaffin-benzeri hücreler, 460 fenilalanin hidroksilaz, 291, 311 fenilalkanoik asit, 215 fenilglisin, 330 Fenilhidrazin reaksiyonu, 120 fenilketonüri, 291, 292 fenoller, 43, 67 FIZZ3, 502 fibrinojen, 341, 556 fibröz proteinler, 317, 340, 343 filaggrin, 328 fillokinon, 55, 410, 413 Fischer esterifikasyonu, 66 fitanik asit, 195 fitosfingozin, 235 fitosteroller, 542 FLAP, 546, 553 flavin, 357, 359, 360 FMN, 117, 358, 359 folasin, 376, 377 folik asit (B9), 376 folil poliglutamat hidrolaz, 377 folliküler hücreler, 432 follikül-stimüle eden hormon, 458 follistatin, 467

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2005

DEGERLENDiRMELER KAZAK ENTSiKLOPEDIYASI Aykap, U. Subhanberdina, S. Ddvitov (haz.), "Kazak E ntsiklo pe diy as/' Bas Redaktsiyasr, Almatr, 1995, 366 s. MuTat CERITOGLU Mensubu oldu[u milletin durumundan rahatsrz olanlar bir araya gelip e[itim kurumlan agmak, kitaplar yazmak, dergi, gazete yayrnlamak gibi faaliyetlerde bulunarak sorunlarr ortadan kaldrmaya gahgrr. XIX. yiizyrhn sonlan ile XX. yijzy:/'n baglarrndaki orta Asya Tiirkliifiiniin durumu da yetigtirdi$i aydrnlarr rahatsz etmektedir. Buna bagh olarak da sorumlu kigilere yakrqrr qekilde davranan Kazak, Tatar, Ozbek, Azeri, Tiirkmen, K:rl.grz aydrnlan da mensup olduklarr toplumu bilinglendirmek, milli kimliklerini korumak ve gtiglendirmek amacryla Eegitli gahgmalarda bulunmuqlardrr.

Tanrı dek Tanrıdan olmuş Türk Bilge Kağan buödde oturdum. savımı tükete[ne dek] işit[in]. Ulayu kardeş yeğenim, oğlum beriki oğuşum, boylarım, beride Şadpıt beğleri, yırıda Tarkat buyruk beğleri, Otuz Tatar, tokuz: oguz: begleri: bodunı: bu: sabımın: edgüti: işid: katıgdı: tıŋla: ilgerü: kün: togsıka: birigerü: kün: ortusıŋaru: kurıgarı: kün: batsıkıŋa: yırıgarı: tün: ortusıŋaru: anda: içreki: bodun: kop: maŋa: körür: bunça: bodun: Dokuz Oğuz beğleri, boyları, bu savımı iyice işit, katıca dinle. İleri gün doğusuna, beride gün ortasına, geride gün batısına, yırıda tün ortasına,anda içindeki boylar hep bana görür. Bunca boyları kop: itdim: ol: amtı: anyıg: yok: türk: kagan: ötüken: yış: olursar: ilte: buŋ: yok: ilgerü: şantuŋ: yazıka: tegi: süledim: taluyka: kiçig: tegmedim: birigerü: tokuz: ersinke: tegi: süledim: tüpütke: kiçig: tegmedim: kurıgarı: yinçü: öküz----: hep [düzen] etdim. O[nların] Şimdi anyı yok. Türk kağanı Ötüken Yış'da oturursa ilde bung yok. İleriŞantung ovasına değin süledim. taluy'a geçip değmedim. Beride Dokuz Ersin'e değin süledim. Tibet'e geçip değmedim. Geride İnci Ögüz (seyhun)----[ü] keçe: temirkapıgka: tegi: süledim: yırıgarı: yir: bayırku: yiriŋe: tegi: süledim: bunça: yirke: tegi: yorutdım: ötüken: yışda: yig: idi: yok: ermiş: il: tutsık: yir: ötüken: yış: ermiş: bu: yirde: olurup: tabgaç: kagan: birle: geçip Demirkapı'ya değin süledim. Yırıda Yir Bayırku yerine değin süledim. bunca yer[ler]e değin [ordu] yürüttüm. Ötüken Yış'dan yeğ, idi yok imiş. İl tutulacak yer Ötüken Yış imiş. Bu yerde oturup Tabgaç kağanı ile tüzültüm: altun: kümüş: işgiti: kutay: buŋsuz: ança: birür: tabgaç: bodun: sabı: süçig: agısı: yımşak: ermiş: süçig: sabın: yımşak: agın: arıp: ırak: bodunug: ança: yagutır: ermiş: yaguru: kondukda: kisre: aynıg: bilig: anda: öyür: ermiş: tüzülttüm. Altını, gümüşü, işgiti kumaşı bungsuzanca verir. Tabgaç boylarının savı süçi ipeği yumuşak imiş. Süçi savı, yumuşak ipeği [ile] arıp, uzak boyları anca yaklaştırır imiş. Yaklaştırıp kondurduktan kisre anyı bilgilerini anda öyür imiş. üdge: bilge: kişig: edgü: alp: kişig: yorıtmaz: ermiş: bir: kişi: yaŋılsar: oguşı: bodunı: bişükiŋe: tegi: kıdmaz: ermiş: süçig: sabıŋa: yımşak: agısıŋa: arturup: öküş: türk: bodun: öltüg: türk: bodun: ölsikiŋ: beriye: çogay: yış: tögültün: İyi bilge kişiyi, iyi alp kişiyi yürütmez imiş. Bir kişi yanılsa oğuşuna boylarına, beşiğine değin kıymazimiş. Süçi savına, yumuşak ağısına arturup öküşTürk boyları öldü. Türk boyları öleceksin. Beride Çoğay Yış'a, Tögültün yazı: konayın: tiser: türk: bodun: ölsikig: anda: anyıg: kişi: ança: boşgurur: ermiş: ırak: erser: yablak: agı: birür: yaguk: erser: edgü: agı: birür: tip: ança: boşgurur: ermiş: bilig: bilmez: kişi: ol: sabıg: alıp: yaguru: barıp: öküş: kişi: öltüg: Yazına konayım desen Türk boyları ölecek[sin]. Anda anyı kişi anca boşgurur imiş: Irak isenyavlak ağı verir, yakın isen iyi ağı verir. deyip,anca boşgurur imiş. Bilgi bilmez kişi o savı alıp yakına varıp öküş kişi öldü. ol: yirgerü: barsar: türk: bodun: ölteçi: sen: ötüken: yir: olurup: arkış: tirkiş: ısar: neŋ: buŋug: yok: ötüken: yış: olursar: beŋgü: il: tuta: olurtaçı: sen: türk: bodun: tokurkak: sen: açsık: tosık: ömez: sen: bir: todsar: açsık: ömez: sen: antagıŋın: O yerlere varırsan Türk boyları ölecek sen. Ötüken yerinde oturup arkış tirgiş [gönderir] isen, ne bungun yok. Ötüken Yış'da otursan bengü il tutup oturacak sen. Türk boylar toksan sen açlığı, tokluğu ömez sen Bir doysan açlığı ömez se Antağının üçün: igidmiş: kaganıŋın: sabın: almatın: yir: sayu: bardıg: kop: anda: alkıntıg: arıltıg: anda: kalmışı: yir: sayu: kop: toru: ölü: yorıyur: ertig: teŋri: yarlıkadukın: üçün: özüm: kutum: bar: için yedirmiş kağanının savını almadan yere her vardın. Hep anda alkındın, arıldın. Anda kalmışı her yere hep dorup, ölüp yürüyor idi[ler]. Tanrıyarlıkadığı için, öz'üm kutum var [olduğu] için kağan oturdum. Kağan oturup yabgug: şadıg: anda: birmiş: biriye: tabgaç: bodun: yagı: ermiş: yırıya: baz: kagan: tokuzoguz: bodun: yagı: ermiş: kırkız: kurıkan: otuztatar: kıtayn: tatabı: kop: yagı: ermiş: kaŋım: kagan: bunça----: Yabguyu, şadı anda vermiş. beride Tabgaç boylarıyağı imiş. Yırıda Baz Kağan, Dokuz Oğuz boylarıyağı imiş. Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep yağı imiş. kangım kağan bunca---kırk: artukı: yeti: yolı: sülemiş: yigirmi: süŋüş: süŋüşmiş: teŋri: yarlıkaduk: üçün: illigig: ilsiretmiş: kaganlıgıg: kagansıratmış: yagıg: baz: kilmiş: tizligig: sökürmiş: başlıgıg: yükündürmiş: Kırk artı yedi yolu sülemiş, yirmi süngüşsüngüşmüş. Tanrı yarlıkadığı için illiyi ilsiretmiş, kağanlıyı kağansıratmış, yağıyı baz kılmış. Dizliyi [diz] çöktürmüş başlıyı yükündürmüş. Kangımkağan anca ili Anca kazanılmış, [düzen] edilmiş ilimiz, Töremiz [var] idi. Türk Oğuz beğleri, boyları, işitin: Üstte Tanrı basmasa, altta yer delinmese, Türk boyları, [senin] ilini, töreni kim artatıp udaçak idi? Türk boyları idin ökün: küregüŋin: üçün: igidmiş: bilge: kaganıŋa: ermiş: barmış: edgü: iliŋe: kentü: yaŋıldıg: yablak: kigürtüg: yaraklıg: kandın: kelip: yanya: iltdi: süŋüglüg: kandın: kelipen: süre: iltdi: ıduk: ötüken: yış: bodun: bardıg: ilgerü: barıgma: ökün. Gürlüğün için, yedirmiş bilgili kağanına, ermiş varmış iyi iline kendin yanıldın. Yavlak Kiğürtü yaraklı nereden gelip [sen yayıp itdi? süngülü nereden gelip [seni] sürüp itdi? Kutlu Ötüken Yış'ın boyları vardı, ileri varan bardıg: kurıgaru: barıgma: bardıg: barduk: yirde: edgüg: ol: erinç: kanın: subça: yügürti: süŋüküŋ: tagça: yatdı: beglik: urı: ogluŋ: kul: boldı: işilik: kız: ogluŋ: küŋ: bodlı: bilmedük: üçün: yablakıŋın: üçün: eçim: kagan: uça: bardı: vardı, geri varan vardı, vardığın yerde iyi[ce] o erinçkanın suca yüğürdü, süngün dağca yattı, beğlikurı oğlun kul oldu, işilik kız oğlun küng oldu. Bilmediğin için, yavlaklığın için eçüm kağan Uça vardı (öldü). başlayu: kırkız: kaganıg: balbal: tikdim: türk: başına Kırgız kağanını balbal diktim. Türk boylarının bodunug: atı: küsi: yok: bolmazun: tiyin: kaŋım: kaganıg: ögüm: katunug: kötürmüş: teŋri: il: birigme: teŋri: türk: bodun: atı: küsi: yok: bolmazun: tiyin: özümün: ol: teŋri: adı kü'si yok olmasın diye kangımkağanı, öğüm hatunu götürmüş [olan] Tanrı, il veren Tanrı, Türk boylarının adı, kü'si yok olmasın diye, özümü o Tanrı kagan: olurtdı: erinç: neŋ: yılsıg: bodunka: olurmadım: içre: aşsız: taşra: tonsuz: yabız: yablak: bodunda: üze: olurtum: inim: költigin: birle: sözleşdimiz: kaŋımız: eçimiz: kazganmış: bodun: atı: küsi: yok: bolmazun: kağan oturttu erinç. Ne[ce] yılsı boyların [üzerine] oturmadım. İçi aşsız, dışı donsuz, yavuz, yavlakboyların üzerine oturdum. inim Kültiğin ile sözleştik. kangımızın eçümüzün kazanmış [olduğu] boyların adı kü'si yok olmasın tiyin: türk: bodun: üçün: tün: udumadım: küntüz: olurmadım: inim: költigin: birle: iki: şad: birle: ölü: yitü: kazgandım: ança: kazganıp: biriki: bodunug: ot: sub: kılmadım: men: özüm: kagan: olurtukuma: yir: sayu: diye Türk boyları için tün uyumadım, gündüz oturmadım. inim Kültiğin ile, iki şad ile öle yite kazandım. Anca kazanıp bütün boyları ateş su (zıt) kılmadım. Ben öz'üm kağan oturduğumda her yere barmış: bodun: ölü: yitü: yadagın: yalıŋın: yana: kelti: bodunıg: igideyin: tiyin: yırıgaru: oguz: bodun: tapa: ilgerü: kıtayn: tatabı: bodun: tapa: birigerü: tabgaç: tapa: ulug: sü: iki: yigirmi: süledim: süŋüşdüm: anda: varmış boylar öle yite yaya yalın yana geldi. Boyları yedireyim diye yırıda Oğuz boyları tapa,ileri Kıtay, Tatabı boyları tapa, beride Tabgaç tapaulu sü[yü] iki ikirmi

Türk tarihinin birçok yönü kabile kimlikleri arasındaki çatışmalar göz önüne alınmadan anlaşılamaz. Türkler'in genellikle dünyanın birçok yerindeki diğer kabileler gibi ne İslam'dan önceki ne de İslam'dan sonraki tarihinde kabile yapısının tam olarak nasıl işlediği hala bilinmemektedir. Türk toplumunun İslam öncesi dönemdeki kabile yapısı İslam'a girmekle ortadan kalkmamış. ancak dini kimlik en azından teorik düzeyde önem kazanmıştır. Sadece çeşitli Türk boylarını değil birçokyabancı kavim ve kabileyi de yöneten Osmanlı Devleti dini kimliğin baskın olduğu bir toplumdur. Osmanlı Devleti kabileden devlete dönüşmüş bir sosyal örgütlenmedir. Osmanlılar'ın mensup bulunduğu Oğuz Kayı boyunun diğer boylarla olan ilişkileri ve bundan doğan çatışmalar ilk dönem Osmanlı tarihinde önemli bir yer tutar. Osmanoğulları'nın yükselişi ve neticede diğer boylar üzerinde hakimiyet kurması cihan devletine giden yolda atılmış ilk adımdır.

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Ek-2), 2019

2002

vâki olan baz aksakl klar dolay s yla bu yaz tekrar yay mlanmaktad r. (marife) ** Dokuz Eylül Üniversitesi lahiyat Fakültesi.

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Ek-1), 2016