Mulemme' û di Edebîyata Kurdî ya Klasîk de Şêweyên Mulemme'ê

Di edebîyata klasîk a rojhilatî de mulemme' xwedî dîrokeke kevin e û nimûneyên wê yên ewil di sedsala 10em de tên xuyakirin. Helbestên bi terza mulemme'ê di edebîyata Erebî, Farisî û Tirkî de gelek hatine nivîsîn. Kurd jî yek ji gelên Rojhilatî ne û di edebîyata Kurdî ya klasîk de jî mulemme' cihekî girîng digire. Li gorî agahîyên ber dest di edebîyata Kurdî de jî ji sedsala 16em heta roja me mulemme'ên tam hatine nivîsîn. Dîsa li gorî agahîyên li ber dest yekem mulemme'a tam a Kurdî ji alîyê Hemîdî ve hatiye nivîsîn û piştî wî gelek şairên Kurd bi şêweyên cur bi cur helbestên mulemme' nivîsîne. Di vê xebatê de di edebîyata Îslamî de ango di edebîyatên zimanên cîran (Erebî, Farisî û Tirkî) de derbarê dîroka mulemme'ê de agahî hatin dayîn û ji edebîyatên cîranan hin nimûne hatin pêşkêşkirin. Di serî de li ser pênaseya mulemme'ê û paşê derbarê dîroka wê de agahî hatin dayîn. Çarçoveya mulemme'ê tam û noqsan û sînorê mulemme'ê yê bi telmî'ê re ji nû ve hat nirxandin. Derbarê tesnîfa mulemme'ê û şêweyên wê yên di edebîyata Kurdî de bi berfirehî agahî hatin dayîn. Di edebîyata Kurdî de li gorî mînak û daneyên ber dest ji alîyê avakirinê ve analîzek li ser mulemme'an hate kirin. Herweha mînakên şêweyên mulemme'an jî hatin tesbîtkirin û ev tesbît û tesnîfa wan jî hatin pêşkêşkirin.

It is a clearly known fact that the poems of Malayê Jazîrî are of great significance în terms of meaning and the language. The main objective of this article is to present how the usage of the adjectives affected his poems. As known very well, the adjectives are always used to increase the effect of the meaning to a higher level. In the analysis of 75 poems of Malayê Jazîrî, the adjectives have been analysed and classified in terms of grammar, vocabulary morphology and semantics. In order to support the usage is not random and to show the higher meaning at least two or three different examples were chosen. In conclusion, the use of adjective in his poems is of prominent significance to show and support the power mentioned by the adjectives.

Ji bo perwerdehiya zarokan di edebiyata rojhilata navîn ya klasîk da gelek ferhengên menzûm hatine amadekirin. Edebiyata Kurdî ya klasîk perçeyek ji edebiyata rojhilata navîn ya klasik e û wek hemû cureyên edebiyata klasîk, ji bo perwerdehî û fêrkirina zarokên kurdan ferhengên menzûm jî hatine amadekirin. Di edebiyata Kurdî ya klasîk de li gor çavkaniyên berdest heşt ferhengên menzûm hene.

Mukaddime

Weke hemû edebiyata cîhanê, yek ji mijarên sereke yên berhemên ku bi zaravayên cuda yên edebiyata Kurdî hatine nivîsandin jî mijara eşq e. Ev têgeh di cureyên cuda yên edebiyata Kurdî de, di çerçove û wateyên cuda de hatiye bikaranîn. Yek ji wan berhemên edebî yên navborî Perîşanname ye ku ji aliyê Mela Perîşan Dinewerî ve di sedsala nehem a hicrî de, bi awayekî helbestkî, hatiye nivîsandin. Di berhema navborî de, ku em dikarin wekî edebiyata dînî yê bihesibînin, şair têgeha eşqê li hember têgeha aqil datîne û van her du têgehan, weke di gelek berhemên dînî/felsefî de, di şeklê munazere yê de berawird dike. Armanca sereke ya vê gotarê analiz û niqaşa giştî ya wate, bikaranîn û nirxandinê Mela Perîşan e li ser du têgehên bingehîn ên tarîxa ramanê yanî eşq û aqilê.

Mardin Artuklu Üniversitesi, 2018

KURTE Mamik cureyeke edebî ya edebiyata gelêrî ye ku di tarîxa zargotinê de digihêje qonaxên pir kevin û dûr. Lewma jî bi xerceke tîr a ziman ve hatiye honandin û weku yek ji referansê ziman ê yekemîn tê qebûlkirin. Li gor vê esasê, me jî di vê xebatê de, mamikên kurdî ji aliyê taybetmendiyên ziman ve tehlîl kirin. Mamikên ku di vê xebatê de hatine bikaranîn, ji yazdeh çavkaniyên cuda hatine senifandin û nêzî du hezar û pênc sed mamikên resen derketine holê. Tehlîla ziman ji aliyê dengnasî, teşenasî, navnasî û watenasiyê ve hat kirin. Di encamê de xuya bû ku di mamikên kurdî de bikaranîneke berfireh a ziman heye. Bikaranîna navên şexsan, navên war û welatan, navên dînî, navên rengan, taybetmendiya zimanê devkî, peyv û gotinên mustehcen, peyvên dubarekirî, peyvên dijwate û hemwate û herwiha lêker, gihanek, daçek û hêmayên ku hatine bikaranîn bi mînakên xwe hatine nîşandan. Bêjeyên Sereke: Mamik, Taybetmendiyên Zimên, Kurdî, Edebiyata Gelêrî ABSTRACT Kurdish Riddles in terms of Language Features Riddle is a literary genre of folk literature. It goes back to ancient times in the history of folklore. It is because of this that it has turned a strong yeast of language. It is also considered to be one of the basic references among language reference usage. We also analyzed Kurdish riddles in terms of language features on this principle. The riddles used in this study are riddles compiled from eleven different references and consist of about two thousand five hundred different riddles. The language analysis in this study is based on phonology, morphology, onomasiology and semantics. The result is that the Kurdish riddles have a very wide use of language. The proper nouns, place names and country names, religious terms, color names, spoken language features, obscene words, repeated diction, opposite and synonyms, verbs, prepositions, conjunctions and semantic images are used in these riddles are shown with extensive examples. Key Words: Riddle, Language Features, Kurdish, Folk Literature

Istanbul University - DergiPark, 2014

, seorang penggiat teater yang aktif di Sabah, puisi adalah kata-kata terbaik dalam susunan yang menarik dan puisi haruslah dihayati melalui bahasanya yang penuh dengan unsur personafikasi atau metafora dan manipulasi bahasa. Puisi dilahirkan oleh penulis bernama penyair. Banyak pembicaraan mengenainya telah dilakukan. Ada yang berpendapat bahawa penyair memperolehi ilham daripada yang

2016

Klasik Kurt Edebiyati klasik dogu edebiyatlari gibi referansini Islam dininden alan bir edebiyattir. Bu edebiyatta siir sadece sanat icin yazilmaz. Bir cok eser dini konularin ogretilmesi maksadiyla manzum olarak kaleme alinmistir. Fikih konusunda yazilmis ve her muslumanin bilmesi gereken bilgileri icren eserler ilmihal olarak adlandirilirlar. Klasik dogu edebiyatlarinda bu tur eserler kolayca ezberlenmeleri amaciyla manzum bir sekilde yazilmislardir. Klasik Kurt edebiyatinda bu amacla yazilmis eserler simdiye kadar akademik bir bakisacisiyla degerlendirilmemistir. Bu eserlerin edebi bir acidan degerlendirilmemis olmasi bir eksikliktir. Risaletu Sefinetu’l-Ekrad Ila Sebilu’r-Resad/ Sefina Kurdan Ji Bo Ehle Bajar u Gundan bu alanda yazilmis orijinal bir Kurt.e eserdir. Bu makalede genel olarak bu konuda yazilmis eserler ve ozellikle Mele Ebdulcelile Boti tarafindan yazilan Risaletu Sefinetu’l-Ekrad inceleme konusu yapilmistir. Bu baglamda eserin metni metin kritigi teknigi ile ve ik...