Taberi̇stan Ve Mâzenderân Adlari Üzeri̇ne Bi̇r Araştirma

2015

19. yuzyil ile baslayan surecte Osmanli dusunurleri, Turk toplumunun temel problemlerini, Bati’nin bilim ve felsefesini alarak asmaya calismislardir. Boylece materyalizm, pozitivizm ve evrimcilik gibi cesitli felsefi akimlara yonelmislerdir. Bu dusunurlerden biri olan Mehmed Munir Ertegun ise Herbert Spencer’dan cok etkilenmis ve Kavânin-i Tabi‘iyye adli eseri Osmanli Turkcesi’ne kazandirmistir

Bu makâlede, geleneksel edebiyât teorilerine göre sözün ve de şiirin ilk mahallinin, “Levh” olduğu, Levh’te yer alan şiir özlerinin yani mazmûnların, şâirdeki “tab‘” ya da “meş‘ar” aynasına yansıdığı ileri sürülmüştür. Şâirin, şiiriyle sözel varlık düzlemine aktardığı şey ise, mazmûnun tab‘ ya da meş‘ar aynasına yansıyan görüntüsüdür. In this article, it is asserted that “Levh”, according to traditional literature theories, was the first place of speech and poem, and that the essences of the poem on “Levh”, namely the mazmûns, were reflected on the poet’s mirror of “tab‘” or “meş‘ar”. What the poet transfers to the oral existence platform is the image of the mazmûn reflecting on the mirror of temperament or sense.

Turkish studies, 2024

The Ziyârîds, named after their founder Merdâvic's father Ziyâr b. Verdânşâh, ruled in the regions of Jibâl and Taberistân between the X th and XI th centuries. The regions of Jibâl and Taberistân, where the Ziyârîds ruled, were the scene of the struggle for dominance between the Zaydîs of Taberistân and the Bâvendîds, Sâmânîds and Abbâsîds who fought against them for many years before the establishment of the Ziyârîds. Merdâvic b. Ziyâr, the founder of the Ziyârî dynasty, was a member of the Sâmânîdd army in this struggle. Later, he entered the service of the Deylemite commander Esfâr b. Şîreveyh, who was in the service of the Sâmânîds, and became his army commander. After entering the service of Esfâr b. Şîreveyh, Merdâvîc b. Ziyâr made a name for himself with his successes against the Zaydîs, especially in the region of Taberistân. However, Merdâvîc b. Ziyâr rebelled against Esfâr b. Şîreveyh and killed him in AH 316 (928-929) due to his successes. After killing Esfâr b. Şîreveyh, Merdâvîc b. Ziyâr captured the cities of Rey, Hemedân and Isfahân, which were important cities of the Jibâl region under his rule. Later, Merdâvic b. Ziyâr also attacked Mâkân b. Kâkî, with whom he had collaborated against Esfâr b. Şîreveyh. Merdâvic b. Ziyâr captured the region of Tabaristân and the important city of Cürcân, which had fallen under the rule of Mâkân b. Kâkî after the murder of Esfâr b. Şîreveyh, and expelled Mâkân b. Kâkî from the region. Thus, after these successes, Merdâvic b. Ziyâr established the dynasty called Ziyârîds in the sources by taking Cürcân and Tabaristân, especially the cities in the Jibâl region, under his rule.

Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi

Bir bölgedeki yer adlarını inceleyen toponimi, ad bilimin bir alt kolu olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde yapılan çalışmalarla yaygınlaşmış, neredeyse ayrı bir bilim dalı hâline gelmiştir. Ülkemizde dil alanında yapılan çalışmalarda “toponimi” yerine daha çok “yer adı bilimi” ifadesi kullanılmakta yapılan çalışmalar ise “yer adı çalışması” şeklinde ifade edilmektedir. Toplumun dil, tarih ve kültür hazinesinin geleceğe aktarılmasında önemli rolü olan yer adları, kültür hafızasının sürekli canlı kalmasına yardımcı olur. Şehir, ilçe, köy, dağ, tepe, nehir gibi yerlere verilen adlar o bölgede yaşayan halkın izini taşır. O bölgede yaşayan halk yok olsa ya da başka bir yere göç etse dahi yer adları kendini korumaktadır. Bu nedenle yer adlarını inceleyerek geçmişte o bölgede kimlerin yaşadığını, halkın dil, kültür yapısının nasıl olduğunu, geçim kaynaklarının neler olduğunu, hangi dillerin etkisine maruz kaldığını tespit etmek mümkündür. Ayrıca yer adlarına bakarak o bölgede yaşayan halkın...

ASYA STUDIES, 2021

Öz Tarihi Doğu Türkçesi ile Tarihi Batı Türkçesi özelliklerine karışık olarak yer veren bu tür eserler, Türkoloji dilinde genellikle karışık dilli olarak yerini almıştır. Oğuzcanın gelişim seyrine bakıldığında Doğu Türkçesi özelliklerine sahip olan karışık dilli eserlerin bazı önemli ses ve şekil bilgisi özellikleri bakımından benzer özellikler barındırmadıkları görülür. Karahanlı Türkçesi ve Doğu Türkçesi arasında belirgin bir bağ bulunmaktadır fakat Karahanlı Türkçesi ile Batı Türkçesi arasında bu bağ görülmez. Oğuzcanın gelişiminde karışık dilli eserlerin önemli bir yeri vardır. Türk dilinde önemli bir yere sahip olan Manzûme-i Ferâǿiz karışık dilli eserlerden biridir. Miras konusunu içeren bu eserde, Arapça ve Farsça sözcükler oldukça fazladır. Eser 15. yüzyılın başlarında Muhammed bin Abbas tarafından telif edilmiştir. Manzum şekilde yazılan eserde mirasın nasıl dağıtılacağı, kimlere nasıl paylaştırılacağı detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Miras konusunun İslam hukuku ile ilişkili olması ve ahiret hayatını doğrudan ilgilendirmesi bu eseri cazip kılmıştır. Dil özellikleri bakımından Arapça ve Farsça ağırlıklı kelimelerin kullanıldığı bir eserdir. Miras konusu akrabalık terimleriyle de oldukça alâkalıdır. Çalışmada "Manzûme-i Ferâǿiz" adlı eserde geçen akrabalık adları tarama yöntemiyle tespit edilmiştir. Söz konusu akrabalık adları eserin sözlük bölümündeki anlamlarıyla birlikte açıklanmıştır. Ayrıca sözcükler etimolojik açıdan da değerlendirilmiştir. Daha sonra tespit edilen akrabalık adlarının sayısal verileri sonuç bölümünde ifade edilmiş ve elde edilen bulgulara dayanılarak belirli çıkarımlara ulaşılmıştır.

Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar-10, 2022

2019

TABERI TEFSIRINDE HICRET Mustafa SOYCAN OZ Uludag Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Doktora Ogrencisi Resulullah’in Mekke’den Medine’ye hicreti Islam ve dunya tarihinde yeni bir donemin baslangici olmustur. Bu tarihi olaya hem Kur’ân-i Kerim, hem de siyer eserleri amaclari dogrultusunda yer vermisleridir. Klasik siyer eserleri hicreti daha cok kronolojik bir sekilde nakletmisler, neden ve nicinden ziyade nasil uzerinde yogunlasmislardir. Kur’ân-i Kerim, Resulullah’in hicretine kendine ozgu bir uslupla degisik sure ve âyetlerde dogrudan veya dolayli olarak yer vermistir. Kur’ân’da hicret oncesi gelismeler, hicretin nedenleri, hicret emri karsinda Muslumanlarin ve yakinlarinin tavri, Mekke musriklerinin tepkisi, hicret emrinin geregini yerine getiren Muslumanlarin temel vasiflari ve faziletleri, muhacirlere karsi ensarin fedakârligi ana hatlariyla yer almaktadir. Muhtevasi geregi bu âyetler sistematik bir sekilde Kur’ân’da yer almadigi icin âyetlerin konu butunlugunu olusturacak...

2020

Although Islamic thought tradition is a whole, scientific disciplines such as Tafsīr, Kalām, Fiqh, Hadith are classified separately. More specifically, the tradition of Tafsīr was evaluated under two titles, dirāyah and narration. This distinction has its roots up to ten centuries ago, and it still exists today. However, some researchers have stated that this distinction is problematic. For example, the criteria for the definition of narration run counter to those of Tabarī. Because he made choices among narrations, discussed issues of Fiqh and Kalām, and used the catechetical method. When these situations are taken into consideration, it should be said that he is not a mufassir of the people of narration but of the dirāyah. Otherwise, Tabarī and Ibn Abī Hātim would be accepted as the same. This would cause other problems. Because he made a comment about which narration might be right among the narrations he conveyed. Ibn Abī Hātim conveyed the narration only. In this case, it would...

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001

Hicri' III. Asırda ve IV. Asrın başlarında yaşayan Muhammed İbn Cerir et-Taberi'l, Müslüman Dünyasının çok önemli simalarındandır. O, kıraat, tefsir, tarih, fıkıh vb. çeşitli ilim dallarında derinleşmiş ve bu alanlarda önemli eserler vermiştir. Taberi', en çok tarihçiliği ve tefsirciliği ile tanınmıştır. Onun Tarihu'l-Umem ve'l-Mulilk/Tarihu'r-Rusul ve'l-Mulille adlı eseri, İslam Tarihçiliğinin kıymetli örneklerinden biridir. Taberi"nin Camiu'l-Beyan an Te'vfli'l-Kur'an adlı tefsiri de, Kur'an tefsirine ilişkin ilk üç asrın açıklamalarını ve yorumlarını toplamış olması bakımından tartışılmaz bir değere sahiptir. 4 Adı geçen eser, Taberi"nin kendi özgün görüşlerini, yorumlarını ve Kur'an'la ilgili pek

İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi

Bu makale, en az iki hakem tarafından incelenmiş ve intihal içermediği teyit edilmiştir. / This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a plagiarism software.

Dergi Karadeniz

Günümüzdeki yer adlarına anlam ve köken açısından bakılacak bir başka eser de Tarama Sözlüğü'dür. Divanu Lugait't-Turk ve Derleme Sözlüğü'nün yanı sıra Tarama Sözlüğü de yer adlarına kaynaklık teşkil etmektedir. 1935 yılında ilk etapta 135 kitap taranarak başlanan TDK'nın ilk eserlerinden olan "Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü" ilerleyen dönemlerde taranan pek çok eserin eklenmesiyle Tarama Sözlüğü adıyla yayımlanmıştır. Eski eserlerden taranan kelimelerin arasında şüphesiz yer adları da vardır. Bu açıdan Tarama Sözlüğü, Köylerimiz-1933 kitabı ile karşılaştırılarak yer adı(toponimi) olan kelimeler tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra Köylerimiz-1933 kitabında yer almayan ama yer adı olabilecek kelimeler de Tarama Sözlüğünden tespit edilerek listelenmiştir.

Eski Mezopotamya kavimlerinden Sümer ve Babil'lilerin kültürleri üzerindeki bu araştırmada bilhassa üzerinde durduğum husus, çivi yazılı kaynaklardan faydalanmak suretiyle, san'at eserlerine mânâ' vermede bir az daha ileriye gitmeğe çalışmaktır. Bu suretle arkeoloji sahasında şimdiye kadar temamen isimsiz kalmış tanrı sembollerine, ilgili metinleri taramak suretiyle, isim vermeğe çalıştım. Dolayısiyle sembollerinin isimleri bilinen tanrıların hangi tanrı oldukları daha kat'i olarak bilinecek ve hüviyetleri de bu şekilde tereddüde yer bırakmıyacak şekilde, tahminler üzerine değil, mümkün olduğu kadar sağlam ve değişmiyecek esaslara dayanarak tesbit edilmiş olacaktır. Konunun ve bizim konuya kattıklarımızın önemini belirtebilmek gayesiyle, bizden evvel yapılan çalışmaları gözden geçirmek icab etmiştir. Bu bahiste görüleceği gibi, bu konu bizim ele aldığımız açıdan ilk defa olarak işlenmektedir. A, Walther, Eski Babil'lilerin hukuk müessesesini incelerken, 'Yemin' dolayısıyla, vakıa, bir kaç tanrı sembolünün adını ele almıştır. Biz, bunlardan başka, yalnız yeni isimler bulmuş değil, bunların arkeolojideki örneklerini de tesbit etmiş bulunuyoruz.

firat.edu.tr

Ad bireyin tinsel varlığının simgesidir. Türklerde ad verme geleneği toplum hayatını belirleyen, yönlendiren ve kuran bir işleve sahiptir. Türk dünyasında ad verme geleneği büyük oranda ortak nitelikler gösterir. Bu makalede Tatar Türklerinin kişi adları ve ad verme gelenekleri üzerinde durulmaktadır.

2023

12. yüzyılda Genceli Nizamî tarafından Farsça yazılan Ḫüsrev ü Şīrīn adlı mesnevi, 14. yüzyılın ilk yarısında Kutb mahlaslı bir şair tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Bu eserin söz varlığının ele alınması, 14. yüzyıldaki Türkçenin durumu hakkında bir kanaatin oluşmasına da imkân tanıyacaktır. Söz varlığı, temelde "ad" ve "fiil" olarak ikiye ayrılmak ile beraber, adların dil içerisindeki kullanım sıklığı, çokluğu ve çeşitliliği fiillerden oldukça fazladır. Buradan yola çıkarak Kutb' un Ḫüsrev ü Şīrīn adlı eserini söz varlığı açısından daha iyi değerlendirebilmek için eserdeki adların kavram alanına göre incelenmesi yapılmıştır. Ancak bu yapılırken, adların farklı dillerden kolaylıkla alıntılandığı düşünülmüş ve Türkçe kökenli sözcüklerin alıntı sözcüklerden ayırt edilerek değerlendirilmesinin Türkçe açısından daha kıymetli olacağı görülmüştür.