Ayasofya'nın Tarihi ve Müzesi

Din ve Hayat, 2017

İhtimal Dergisi, 2016

Yeditepe Fatih, 2021

1935-2020 yılları arasında yapılan restorasyonlar başlıkları ile yer verilmiştir.

Roma imparatoru Konstantin ve annesi helena İsa'dan 300 yıl kadar sonra Hristiyanlığı benimsemiştir. Konstantin m.s. 313 milano fermanı ile Hristiyanlığı serbest bırakmıştır. Hristiyanlık resmi din ilan edilene kadar bir çok saklı kilise inşa edilmişir. Ancak roma imparatoru imparatorluğa yakışır bir kilse yaptıracaktır. M.s. 360 da İlk yapıldığında Megale Ekklesia (Büyük Kilise) olarak adlandırılmıştır. Günümüzde hiçbir kalıntısı yoktur. Ahşap veya kerpiçten yapıldığı tahmin edilmektedir. Hristiyan roma dünyası her sıkıntısını derdini ve ayaklanmalarını hipodrom meydanında çıkarmakta ve çıkan ayaklanmalar Ayasofya da bitmektedir. Theodosios 'un oğlu Arkadios döneminde kraliçe Eudoksiya (evdoksiya) Ayasofya ayinlerine sürekli katılıyordu. Bir süre Kendi adına Ayasofya bahçesine bir anıt yaptırmak isitiyor bir sutun, korint sutun başlığı ve en üstte ise yarı çıplak eudoksia heykeli yerleştiriliyor. o dönem Hristiyanları tesettüre özen gösterdiği için bu anıt halkı rahatsız ediyor. Ayasofya patriği krizostomos bu anıttan rahatsız oluyor ve ayin sırasında bu rahatsızlığı bildiriyor ancak bu patriğin adalara sürgün edilmesine sebep oluyor. Daha sonra yönetimden de şikayetçi olan halk hipodrom meydanında toplanıyor ve hem anıtı hemde ayasofyayı yakıyor.

Atlas Tarih (Eylül), 2020

Toplumsal Tarih 254 (Special Issue titled “Ayasofya: Kimlik, Hafıza ve Mekân Üzerine Bin Beş Yüz Yıllık Bir Tartışma,” ed. Çiğdem Kafescioğlu and Nevra Necipoğlu), 2015

imparatorluğunun 395'te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmasıyla ortaya çıkan Bizans -Doğu Roma-imparatorluğu, 717-843 yılları arasında büyük bir tartışmaya, deyim yerindeyse çatışmaya sahne oldu. Tartışmanın konusu Hıristiyan geleneğinin o güne dek taşıdığı ikonaların tapınma amacıyla kullanılmasının doğru olup olmadığı idi. Tartışmanın taraflarından biri ikona karşıtlığında olan ikonoklastlar, diğeri ise ikonodül olarak adlandırılan ikona sever kişilerin oluşturduğu gruptur. İkona, kutsal bir şahsiyetin herhangi bir şekilde temsilidir. Bu temsil anıt şeklinde de olabilir, taşınabilir nesne üzerine de yapılabilir. Taşınabilir ikonalar; ahşap panele, değerli metal ya da kumaş parçalarına yapılabiliyordu. İmge yanlıları, imgeye gösterilen saygının imgedeki şahsiyete -örneğin İsa'ya-ve olaya gösterildiğini, imgelerin tapınılan kültler olmadığını savunuyorlardı; fakat ikonoklastlar, 843'den sonra mevcut bütün metinleri yok ettiklerinden dolayı görüşleri hakkında yazılı bir metine dayalı konuşulamamaktadır. Tapınım aracı olarak görülen ikonalara ilk resmi tepkiyi Bizans İmparatorluğu'nda değil, İslam dünyasında görürüz. Emevi halifesi Yezid İslam dünyasında ikona karşıtı düşüncenin net tutumuna ilk uyan isim olmuştur. Halife Yezid 723 yılında bir ferman yayınlayarak İslam idaresi altındaki kiliselerdeki ikonaları yasakladı. 725 yılından itibaren ikona kırıcı bir politika geliştirmeye başlayan III. Leo, 726'da olan bir depremin Tanrı'nın uyarısı olduğuna inanarak Khalke kapısının üzerinden İsa ikonasını kaldırtır. 730 yılında Şekil 1 St.Stevenskerk tahrip edilmiş rölyef heykelleri Komnenos Ailesi: 12.yy'a tarihlenen mozaikte imparator II.İoannes Komnenos, eşi Eirene ve oğulları tasvir edilmiştir. Kompozisyonun merkezinde kucağında İsa ile ayakta duran Meryem bulunur. İmparator Aleksandros: 912-913 yıllarına tarihlenen eser kuzey galeride bulunur. Hiç zarar görmemiştir. İmparator ayakta tasvir edilmiştir. Şekil 11 İmparator IX Constantinos ve Zoe