İRAN İSLAM CUMHURİYETİ’NDEKİ AZERBAYCAN

Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Doğumunun 150. Yılı Anısına: ANAMIN KİTABI PİYESİNDE AZERBAYCAN İDEALİ, 2019

XX. yüzyıl başlarında Azerbaycan’da sade halka hitap eden en ünlü yayın organı olan Molla Nesreddin (1906-1931) dergisinin editörü Celil Memmedguluzâde (1869-1932), Azerbaycan’ın önde gelen yazar, gazeteci ve fikir adamlarından biridir. Celil Memmedguluzâde, vefatının 150. yıldönümü sebebiyle Azerbaycan edebî muhitinde bu yıl en fazla gündemde olan yazardır. Onun Anamın Kitabı piyesi ise ele aldığı meselelerle ilgili olarak son yıllarda Azerbaycan’da en çok değinilen eserlerin başında gelir. Muasırları tarafından Mirza Celil diye hitap edilen Celil Memmedguluzâde’nin vatan, millet ve dil meselelerini zirveye taşıdığı Anamın Kitabı piyesi, Azerbaycan’ın XX. yüzyıl başlarındaki manevi âlemini aksettiren en önemli eserlerdendir. Bu piyesi, yazarın o döneme kadar felyeton ve makalelerinde ele aldığı meselelerin yekûnu gibi nitelendirebiliriz. Anamın Kitabı eseriyle ilgili yapılan çalışmalarda daha çok dil ve özden uzaklaşma, kendi halkına yabancılaşma meselelerine ağırlık verildiği görülmektedir. Eserin konusu ve gayesi: Millî birlik, bağımsızlık, soy köküne derin bağlılık, millî ideoloji ve istiklal mücadelesi gibi güncel meselelerdir. Eserin en önemli mesajı ise bir Azerbaycan idealidir. Çalışmamızda, Anamın Kitabı piyesi araştırılarak eserde adı geçen sosyal siyasi kurumlar ve yazarın bu kurumlarla ilişkileri; piyesteki karakterlerle yazarın yakın çevresindeki kişiler arasındaki benzerlikler; Alibey Hüseyinzâde’ye yapılan göndermeler; Azerbaycan edebî eleştiri tarihinde iki farklı kutup olarak gösterilen Alibey Hüseyinzâde ve Mirza Celil’in Azerbaycan için hizmetleri değerlendirilmiş, dönemin sosyal-siyasi manzarası ışığında Memmedguluzâde’nin Anamın Kitabı piyesindeki Azerbaycan ideali belirlenmiştir.

ÖZ Bu makale; Hacı Zeynelabidin Tağıyev hakkındadır. Azerbaycan'ın inşasında büyük desteği olan cömert işadamı Hacı Zeynelabidin Tağıyev Bakü'ye bağlı İçerişehir beldesinde yoksul bir ailenin çocuğu olarak 1823 senesinde doğmuştur. Dünyada enerji kaynağı olarak ehemmiyeti iyice anlaşılmış olan petrolün XIX. yüzyılın son çeyreğinde ekonomik kalkınma hamlelerinin lokomotifi konumuna erişmesi karşısında; Tağıyev birkaç arkadaşıyla birlikte Bakü'de petrol arama gayreti içine girmiştir. Aramaktan yorulan arkadaşları pes etmişti. Tağıyev'in hayatında bir dönüm noktası olmak üzere; onu Azerbaycan'ın hayırsever "milyoncu" işadamı kılacak hadise, satın aldığı tüm arazilerde petrol çıkması oldu. Hacı Zeynelabidin Tağıyev'i diğer yerli ve yabancı sermayedarlardan ayıran en temel hususiyeti ülkesinin insanlarına bir hizmet duygusu içerisinde Azerbaycan'ın inşasında yaptığı dikkate değer muhtelif katkılar olmuştur. Azerbaycan'ın 1901 senesinde açılan ilk kız mektebinin bânîsi odur. Destekleri sayesinde Azerbaycan medyasının ilk tohumları kabul edilebilecek olan pek çok mecmûa ve gazete onun yardımlarıyla ayakta kalabilmiş ve yayın hayatını sürdürmüştür. Onun talimatıyla "Kaspi" gazetesinde 1895 senesinde Azerbaycan'da ilk olarak Kur'ân-ı Kerîm ve meali neşredilmiştir. Tağıyev'in Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid ile muhabere içerisinde olduğu bilinmektedir. Sultan II. Abdülhamid'e kıymetli mücevher taşları ile tezyin edilmiş Azerbaycan Türkçesi ile hazırlanmış bir Kur'ân-ı Kerîm meali hediye etmiştir. Hacı Zeynelabidin Tağıyev; Hindistan, Rusya ve Mısır gibi dünyanın diğer bölgelerindeki Müslümanlara da zaman zaman maddi desteklerde bulunmuştur. Bulgar mezaliminden kaçabilen Müslümanlar için bin altın destekte bulunmuştur. Petersburg'da bir cami yaptırmıştır. Balkan Harpleri esnasında Osmanlı Devleti'ne çeşitli yardımlar yapmıştır. 1908 senesinde İslami muhafazakâr yayın yaptığı gerekçesiyle kapatılmış olan "Taze Hayat" gazetesinin sahibi de Tağıyev'dir. 25 Şubat 1914 yılında Edirne'de inşa edilen "Dârü'l-Eytam'a beş bin manat teberru eden, Selimiye Camii'nin kütüphanesine kitaplar hediye eden, Laleli yangını zamanı evleri yanan insanlar için apartmanlar yaptıran da odur. 1917 senesinde Bakü'de toplanan Kafkas Müslümanları Kurultayı'na katılan Tağıyev; 50.000 ruble para yardımında bulunmuştur. Bakü'yü 15 Eylül 1918 tarihinde işgalden kurtaran Enver Paşa'nın kardeşi Osmanlı Ordusu Komutanı Nuri Paşa ile Tağıyev arasında dostluk oluşmuştur. 10 Ekim 1905 tarihinde pek çok hayırsever ile birlikte Bakü Hayriye Cemiyeti'ni kuran Tağıyev Azerbaycan'ın inşasında çokça emeği geçmiş vatansever bir "milyoncu" olarak hatırlanmaya devam edecektir. Makalede biyografi metodu ve doküman inceleme tekniği kullanılmıştır.

Özet Bu makalede İran İslam Cumhuriyeti'nin tarihsel süreç içerisinde planlama sistemi incelenmiştir. İran'da planlama ilk kez 1924 yılında Beşinci Milli Şura Meclisinin çalışmaya başlamasıyla gündeme gelmiştir. Makalede öncelikle devrim öncesi kalkınma planlarının nasıl şekillendiği, bu süreçte rol alan iç ve dış faktörler ve bu planların hedefleri ele alınmıştır. Ayrıca bu dönemde Planlama Teşkilatının kuruluşu da incelenmiştir. Devrim sonrası dönemde, öncelikle yeni düzenin planlama konusunda tutumu daha sonra da bu döneme ait planların özellikleri ve hedefleri incelenmiştir. Planlama teşkilatında meydana gelen köklü değişiklikler dönemin önemli kırılma noktalarını oluşturmaktadır. Anahtar Sözlükler: İran İslam Cumhuriyeti, planlama, imar planları, kalkınma planları, planlama teşkilatı. Abstract This paper provides a historical analysis of the planning system in the Iran Islamic Republic in the pre-and post-revolution periods. Planning in Iran first came to the agenda in 1924 with the beginning of the Fifth National Advisory Council to work. Regarding the pre-revolution era, the paper examines the formation of the development plans, the effects of the internal and external factors in the irformation, the targets of the plans, and the foundation of the Planning Organization. Regarding the aftermath of the revolution, the paper focuses on the attitude of the new establishment towards the planning, and the key features and targets of the development plans in the

Saudi Arabia has the most important two city of Muslim world; Maccah & Medina, and his rival Iran has a strong tradition of being a state. These two states claim that: they are the real Islamic State. The money which earnt from gas and oil, goes mostly to security expenditures and this situation create a security dilemma. Kingdom of Saudi Arabia is the leader of Sunni-Wahhabi sect, on the other hand, Islamic Rebuplic of Iran is the protector of Shia-Twelver community. This sect difference causes the application of rules and these two states seems to enemy of each others. Another important topic that need to be axamined is; the two of most important Islamic countries; İran and Saudi Arabia have such bad relations.

Tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım amacıyla ve araştırma için yapılacak kısa alıntılar dışında, yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir şekilde kopya edilemez, elektronik ve mekanik yolla çoğaltılıp, yayımlanamaz ve dağıtılamaz.

MDU, Markazi Asiya va Qafqaz ölkalari kafedrasmın müdiri, Rusiya BDU, Elm va İnnovasiyalar üzra prorektor BDU, Tadrisin taşkili va talim texnologiyalan üzra prorektor BDU, Sosial masalalar, talabalarla iş va ictimaiyyatla alaqalar üzra prorektor BDU, Hamkarlar İttifaqı Komitasinin sadri Qafqaz Müsalmanlan İdarasi sadrinin birinci müavini Qafqaz Müsalmanlan İdarasi sadrinin müavini BDU, Tarix fakültesinin dekanı BDU, Tarix fakültasinin elmi işlar üzra dekan müavini BDU, Tarix fakültasinin bakalavr tahsili üzra dekan müavini BDU, Manbaşünaslıq, tarixşünaslıq va metodika kafedrasmm müdiri BDU, Qadim dünya va orta asrlar tarixi kafedrasmm müdiri, AMEA-nm Tarix İnstitutunun direktörü, Milli Maclisin deputatı BDU, Azarbaycan tarixi (tabiat fakültalari üzra) kafedrasmm müdiri BDU, Avropa va Amerika ölkalarinin yeni va müasir tarixi kafedrasmm müdiri BDU, Arxeologiya va etnoqrafiya kafedrasmm müdiri BDU, Türk xalqlan tarixi kafedrasmm müdiri BDU, Qafqaz xalqlan tarixi kafedrasmm müdiri BDU, Slavyan ölkalari tarixi kafedrasmm müdiri BDU, Asiya va Afrika ölkalari kafedrasmm müdiri, dosent BDU, Azarbaycan tarixi (tabiat fakültalari üzra) kafedrası BDU, Qadim dünya va orta asrlar tarixi kafedrası BDU, Azarbaycan tarixi (tabiat fakültalari üzra) kafedrası BDU, Manbaşünaslıq, tarixşünaslıq va metodika kafedrası BDU, Manbaşünaslıq, tarixşünaslıq va metodika kafedrası BDU, Azarbaycan tarixi (tabiat fakültalari üzra) kafedrası Dünya azarbaycanlılan: tarixi-demoqrafiya ETL, böyük elmi işçi Azarbaycanm maddi-madaniyyat tarixi ETL, böyük elmi işçi "Bakı Universiteti" qazeti, baş redaktör

AZERBAYCAN'DA BİR ATEŞGAH ULUSLARARASI .. .. . TURK DUNYASI INANÇ . . . MERKEZLERI KONGRESI . . BILDIRILERI, 2004

AZERBAYCAN’I AVRUPA’DA TANITAN RESSAMLAR, 2024

Resim sanatı bir güzel sanat türüdür. Resim sanatını karakterize eden temel özellikler, imgeselliği ve duygusallığıdır. Bu güzel sanatlar alanı, tasvir edilen nesnenin şeklinin veya alanının en eksiksiz resmini oluşturmamıza olanak sağlar. Dolayısıyla resim güzel sanatların akademik üçlüsünde ilk sırada yer alıyor: “resim, heykel, mimari”. Tarihçiler Azerbaycan’da resim sanatının tarihinin M.Ö.’ye kadar dayandığını söylüyorlar.

Ortadoğu'nun hem jeopolitik hem de mezhepsel olarak en farklı ülkelerinden biri olan İran geçmiş dönemlerde önemli olaylara sahne olmuştu. İran petrollerini millileştirmek isteyen başbakan Muhammed Musaddık'a Amerikan ve İngiliz istihbarat güçleri tarafından darbe yapılması ve bu darbe teşebbüsünde bulunan ülkelerin İran'daki petrol çıkarlarından dolayı yapmış olması herkesçe bilinmektedir. Muhammed Rıza Şah ülkesinin başbakanına yapılan bu darbeden haberdar edilmiş ve buna göz yummuştu. İran'da yaşanılan bir başka önemli gelişmede İran İslam cumhuriyetinin kurulmasıydı. Bu isim olayın temelde neden yaşandığını bir nebzede olsa belli ediyordu. Halkın dini lider olarak seçtikleri Humeyni İran'da şah yönetimine karşı olduğu için sürgün edilip İran dışında başka ülkelerde devrimin zeminini hazırlamış ve monarşiye karşı çıkan devrim çocuklarının da çabasıyla İran İslam devrimin doğuşu kaçınılmaz olmuştu. Burada göreceğiniz konunun içerisinde Muhammed rıza şahın toplumunu düşünmeksizin yapmış olduğu seçimleri ve batı yanlısı tavırlarından tutun aç susuz ve yoksulluk içerisinde yaşayan halkını görmezden geldiği bir tarihle karşılaşacaksınız.

ÖZET Bu çalışmada öncelikle 1980'li yılların ortalarında sosyal bilimlerin gündemine giren küreselleşme sürecinin olası anlamları ele alınmıştır. Çalışmada ikinci olarak küreselleşmenin dünya için, özellikle henüz milli devlet yapılanması aşamasında olan Azerbaycan için olumlu tarafları ve oluşturduğu tehditler üzerinde durulmuştur. Son olarak Azerbaycan'ın sosyalizm döneminde edindiği acı tecrübe ışığında politik, iktisadi ve kültürel küreselleşme sürecinde gerçekleştirdiği politik islahatlar, entegrasyon ve yapılması gereken icraatlar irdelenmeye çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Küreselleşme, ekonomi, kültür, milli kimlik. GLOBALIZATION PROCESS AND AZERBAIJAN SUMMARY This work studies especially the possible definitions of globalization process which entered to social science's topic of disscussion in the middle of 1980th. Secondly, this work focuses on the advantages and created threats of globalization for the world, and especially for Azerbaijan which is still in the stage of founding national state. Last,it is tried to analyze with the using bad experience of Soviet period, the realized political reforms, integration and necessary reforms which should be done .

İSTİKLAL MARŞI’NIN KABULÜNÜN 100. YILI: TÜRK KÜLTÜR COĞRAFYASINDA İSTİKLAL MÜCADELELERİ , 2022

ÖZ Azerbaycan basınının yirminci yüzyıldaki tarihinde bağımsızlık mücadelesi ikiye ayrılır: 27 Nisan 1920’de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin dağılmasından sonrası ve SSCB’nin dağılması sırasında 1988’de başlayan bağımsızlık mücadelesi. Türkiye, Almanya, Polonya ve Fransa’daki çok sayıda gazete, dergi ve kitap Azerbaycan muhaciret basınının değerli örnekleridir. Genelde Azerbaycan muhacirlerinin en çok gazete ve dergi çıkardığı yabancı ülke kardeş Türkiye olmuştur. Mehmet Emin Resulzadə, M.B. Mehmetzade, A.Yurdsever ve başkaları Almanya, Polonya ve Türkiye basın yayınlarında Azerbaycan’ın bağımsızlığı için savaştı ve SSCB’nin politikasını eleştirdiler. Tüm Sovyet propaganda ağı Yeni Kafkasya’ya karşı çalışıyordu. Azerbaycan tarihinde bağımsızlık uğrunda baş kaldıran diğer savaş 20 Ocak 1990 yılı trajedisi idi ve bu savaş Azerbaycan’da Soveyt sisteminin çözülmesini hızlandırdı. 20 Ocak faciası sonucunda Bakü ve cumhuriyet bölgelerinde 131 kişi öldü, 744 kişi yaralandı ve 841 kişi yasa dışı olarak tutuklandı. Ordu, yangın sonucu 200 ev ve daireyi, ambulanslar dâhil 80 arabayı, devlet ve özel mülkü tahrip etti. 25 Ocak’ta Sovyet birlikleri, olağanüstü halin ilan edilmediği bölgelere , Neftçala’ya ve bir gün sonra Lenkeran’a, yerleştirildi. Sonuç olarak, 8 kişi öldü ve çok sayıda kişi yaralandı. Akademisyen Ramiz Mehdiyev’in belirttiği gibi, “Komünist diktatörlük 1956’da Macaristan’da, 1968’de Çekoslovakya’da, 1979’da Afganistan’da ve 1990’da Azerbaycan’da canice askerî müdahalesini gerçekleştirdi. Pek çok kayba rağmen, Yüksek Konseyce, 18 Ekim 1991’de “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Bağımsızlığı Hakkında Anayasa Akti” oy çokluğuyla kabul edildi. O zamanlar Sovyet sansürü şiddetliydi; trajedinin yaşandığı günden itibaren birçok medya kuruluşu kapatıldı ve halk bilgi edinme hakkından mahrum bırakıldı. 20 Ocak trajedisini ilk haber yapan gazete Seher gazetesi oldu. Daha sonra Azerbaycan, Halk, Adalet, Ses ve diğer basın yayın organları 20 Ocak trajedisini ve Azerbaycan halkının bağımsızlık mücadelesini sayfalarına yansıttı. Makalenin amacı bağımsızlık mücadelesinin Azerbaycan muhaciret basınına ve 20 Ocak 1990 trajedisi ile Azerbaycan basınına yansımalarını incelemektir. Bu çalışmanın amacı, eserlerdeki karşılaştırmaları örnekler üzerinden incelemektir. Araştırma, konuyla ilgili daha çok yazılı bilimsel çalışmalara dayanacaktır. Makalede karşılaştırmalı-analiz ve tarihsel analiz yöntemleri kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Istiklal, Gazete, Muhaciret, 20 Ocak, Basın. STRUGGLE FOR INDEPENDENCE IN AZERBAIJAN PRESS HISTORY ABSTRACT In the history of the press in the 20th century, the struggle for independence is divided into two places. After the fall of the Azerbaijan Democratic Republic on April 27, 1920 and during the fall of the USSR, the struggle for independence began in 1988. A large number of newspapers, magazines and books in Turkey, Germany, Poland and France are considered valuable examples of our immigrant press. In general, the foreign country, where most of our compatriots published newspapers and magazines, was brotherly Türkiye. M. E. Resulzadə, M. B. Mehemmedzade, A. Yurdsever and others; Germany, Poland, Turkish press publications fought for the independence of Azerbaijan and criticized the policy of the USSR Empire. The Soviet propaganda network as a whole was working against the “new Caucasus”. The second independence struggle ended with the tragedy of January 20, 1990. As a result of the January 20 tragedy, 131 people were killed, 744 injured, 841 people were illegally arrested in Baku and other regions of the Republic. 200 houses and apartments, 80 cars, including ambulance vehicles, state and private property were destroyed by military personnel as a result of the fire caused by burning bullets. On October 18, 1991, the Constitutional Act on State Independence, a historical document, was adopted at the session of the Supreme Soviet. At that time, the strict rule of Soviet censorship continued, and as of the day of the tragedy, many mass media outlets ceased to function, the people were deprived of the right to receive information. The first to report about the January 20 tragedy was the newspaper “Sahar”. Later, “Azerbaijan”, “Khalq”, “Adalat” newspapers, “SAS” newspapers and others media outlets talked about the January 20 tragedy and the independence struggle of the Azerbaijani people. The purpose of the article is to examine the reflection of the struggle for independence in the Azerbaijani immigrant press and the tragedy of January 20, 1990 and the struggle for independence in the Azerbaijani press. In the research, more scientific studies written on the subject will be used. In the article, the method of competitive-analytical and historical analysis will be used. Key Words: Azerbaijan, Independence, Newspaper, Emigration, January 20, Press.

ORTADOĞU ANALİZ, 2021

Hizbullah Lübnan devletinin zayıflığına katkıda bulunan bir faktör olmakla birlikte, aynı zamanda Lübnan'daki zayıf siyasi sistemin bir ürünüdür. Mevcut statüko, güçlü bir merkezî hükûmetin yokluğunda on yıllar boyunca gelişen parçalanmanın bir mirasıdır.

Journal of Turkish Studies, 2011

Azerbaycan Cumhuriyeti sınırları içinde kalan topraklar, Türk-İslam tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Söz konusu topraklarda Müslüman Türk boylarına ve fütuhat için bölgeye gelen Araplara ait pek çok Arap harfli yazıt bulunmaktadır. Bu makalede Azerbaycan’daki tarihî camilerde, mescitlerde, kervansaraylarda, türbelerde, mezar taşlarında, ziyaret yerlerinde, el yazması eserlerde (cönklerde, kitaplarda), sikkelerde, süs ve kullanım eşyalarında… karşılaşılan İslami döneme ait Arap harfli Türkçe ve Arapça yazıtların Türk-İslam tarihi açısından önemi ve bugünkü durumları dikkatlere sunulmaktadır.