Edirne Turizminde Kahvenin Yeri

Tourism and Recreation, 2020

Toplumun düşünce yapısı nedeniyle çalışma yaşamında desteklenemeyen kadınlar her sektörde yer almayı başaramamıştır. Kadınlar daha çok kadın işi olarak görülen hemşirelik, sekreterlik, öğretmenlik gibi hizmet sektörü içinde

16. yüzyıldan itibaren, Türk insanının yaşamına giren kahve ve kahvehane etrafında, çok geniş bir kültürel birikim oluşmuştur. Kahve ve kahvehane merkezli kültürel birikim ortamı, o kadar hızlı gelişmiş ve geniş bir alanda etkili olmuştur ki, belki de Türk insanının yaşamına bu derece etki eden -içecek ve mekân olarak- ikinci bir unsur gösterilemez. Kahvehaneler, toplumsal paylaşımın gerçekleştiği ve geçmişin yad edildiği kültürel mekânlar olarak Türk insanının yaşamında önemli bir yer tutmuştur. Bir “sohbet medeniyeti”ne sahip olan Türk toplumunun, dinsel açıdan “meşru” kabul edilen kahve ve kahvehaneye sahip çıkması ve bu unsurları yaygınlaştırması, birçok toplumdan daha hızlı ve kapsamlı olmuştur. Kahvehaneler, Türk insanı için birer “kültür mekânı” olarak hizmet vermişlerdir. Ayrıca kahvehaneler, “toleranslı davranma” alışkanlığının kazanıldığı merkezler olarak da dikkat çekmektedirler.

2025

Bu makale, kahvehanelerin tarihçesi ve Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki önemini ele almaktadır. Kahvehanelerin sosyal, kültürel ve politik yaşam üzerindeki etkileri detaylı bir şekilde incelenmiş; Osmanlı toplumunda bir araya gelme, fikir alışverişinde bulunma ve sanatla uğraşma gibi birçok faaliyet için nasıl bir merkez haline geldikleri açıklanmıştır. Ayrıca kahve kültürünün oluşumu ve kahvehanelerin bu süreçteki rolü de kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir. Makale, tarihsel veriler ve çeşitli örneklerle zenginleştirilmiştir. --- This article explores the history of coffeehouses and their significance during the Ottoman Empire. It delves into the social, cultural, and political impacts of coffeehouses, highlighting how they became central hubs for gathering, exchanging ideas, and engaging in arts within Ottoman society. Additionally, the formation of coffee culture and the role of coffeehouses in this process are thoroughly examined. The article is enriched with historical data and various examples to provide a comprehensive perspective.

Türk Dünyasında Kahvehaneler Özet 16. yüzyıldan itibaren, Türk insanının yaşamına giren kahve ve kahvehane etrafında, çok geniş bir kültürel birikim oluşmuştur. Kahve ve kahvehane merkezli kültürel birikim ortamı, o kadar hızlı gelişmiş ve geniş bir alanda etkili olmuştur ki, belki de Türk insanının yaşamına bu derece etki eden –içecek ve mekân olarak– ikinci bir unsur gösterilemez. Bu yazıda, kahvehanenin Türk dünyasında, özellikle de Osmanlı’da, ortaya çıkması, yaygınlaşması ele alınmış ve kahvehaneyle bağlantılı olarak ortaya çıkan ve gelişen kültür unsurları üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kahve, Kahvehane, Türk Dünyası. Coffeehouses in Turkish World Abstract A very broad cultural accumulation has emerged around coffee and coffeehouse which has been in the life of Turkish people since the 16th century. Cultural accumulation environment based upon Coffee and coffeehouse have developed so rapidly and been so effective in a broad area among Turkish population that it could be asserted that there is not a second factor which has affected Turkish people life style as drink and place. In this study, it has been dealt with the emergence and becoming widespread of Coffeehouse in the Turkish world and particularly in the Ottoman, and considered the elements of culture which have come up and improve relatedly with it. Key Words: Coffee, Coffeehouse, Turkish World.

Kahve, bugün dünyanın dört bir tarafında, değişik adlarla ve sunumlarla insanların hayatında yer almaktadır. Bunların içinde yapılışı, pişirilmesi ve sunumu ile farklılığını ortaya koyan bir kahve var: Türk kahvesi. Tadı, kokusu, köpüğü, kendine has pişirme yöntemi, içildiği zaman ve mekânlarla birlikte Türk kahvesinin, kendi etrafında bir medeniyet yarattığını söylemek yanlış olmaz. Türk kahvesi bir içecek olmanın ötesinde, zihnimizde farklı duyguları ve anları çağrıştırır: Mutluluğun eşlik ettiği keyfi tamamlarken, efkârı ve yorgunluğu gideren bir anlamı yüklenir. O, aile kurmanın ilk adımında ciddiyet ve ağırbaşlılığı üstlenirken, aynı zamanda paylaşılacak en mahrem sırların, gelecekten beklentilerin dile getirilmesine bahanedir. Onun, ölçüsü kaçan bir yemekten sonraki rahatsızlığa, akşamdan kalmanın baş ağrısına çare olacağı düşünülür ve ondan şifa umulur. Kısaca Türk kahvesi, ikram ettiklerimize verdiğimiz önemi simgeler. Bugün bu kadar sevilen ve içimi yaygınlaşan Türk kahvesi, acaba geçmiş yüzyıllarda, Osmanlı toplumunca nasıl karşılanmıştır ve hangi içecek alışkanlığının yerini alması sebebiyle eleştirilmiştir? Bu düşünceyle, kahve etrafındaki tartışmaların yoğunlaştığı 17.yüzyıl divânlarından örnek beyitler seçerek bu yazıyı yazmayı planladık. 2 beyitten oluşan manzum bir fetva ile cevap vermiştir. Bostanzâde, manzum cevabında, bu şüphelerin hepsinin bir kuruntudan ibaret olduğunu söylemekle beraber, İştipli Vaiz Mehmed Efendi'nin şüphelerine de tek tek mantıklı cevaplar vererek, kahvenin zararlı ve günah olmadığını hatta belirli bir miktar içilince, balgama, baş ağrısına, remed adı verilen göz hastalığına iyi geldiğini, zihni açtığını, sıkıntıyı aldığını söylemiştir. 8 İştipli Vaiz Mehmed Efendi'nin manzum dilekçesine dikkat edildiğinde kahvenin şarapla karşılaştırıldığı görülür. Dinî endişeyle fetvaya yansıyan bu düşünceler, 16.yüzyıldan itibaren divânlara da edebî bir tartışma olarak girmiştir. Divânlarda kahvenin söz konusu edildiği bazı beyitlerde, şairlerin kahve ile şarabı karşılaştırdıkları, kiminin kahveyi, kiminin ise şarabı övdükleri görülmektedir. Öncelikle 16.yüzyıldan iki örnek vererek konuya girmek istiyoruz. Şairlerin sultanı Bâkî, kahvenin verdiği zevki kabul eder ama ona göre iki kâse/kadeh şarabın verdiği zevk bambaşkadır: Egerçi kahvenün bir gûne vardur âlemi ammâ İki kâse mey içre seyr iderler Çîn ü Fağfûrı Bâkî G547/3 1582 şenliğinden bir kahvehane. Minyatür ayrıntısına baktığımızda kahvenin şimdiki fincanlardan farklı olarak büyük ve kulpsuz Çin tarzı kâselerde içildiği görülmektedir.

Edirne Tanıtım ve Turizm Derneği Dergisi (ETTDER-Gİ), 2020

"Sultanlar Şehri, Şehirler Sultanı" olarak anılan Edirne yüzyıllar boyunca kültürler arası geçiş noktası olması sebebi ile bir köprü niteliği görerek kendisine özgü kültürel bir kimliğe sahip olmuştur. Edirne Tanıtım ve Turizm Derneği (ETTDER), çok sayıda uzmanın görüşlerini paylaştığı, bilginin toplum ile buluşturulmasının ve yaygınlaştırılmasının sağlandığı, Edirne ile alakalı bilimsel olguları fark etmeleri sağlanarak merak duygularının, araştırma, sorgulama ve öğrenme isteklerinin teşvik edilmesi hedeflenerek dergimizde tarihi derinliği olan, milli ve evrensel boyutlarda ele alınmış kıymetli çalışmaların Edirne ile ilgilenenlere yararlı olmasını temenni ediyoruz. Tüm dernek adına bu kadim şehir ile değerlerini birçok farklı konularda uluslararası platformda sergileyebilme olanağını bulduğumuz için gurur duymaktayız. 54 yıl önce yayımlanan ilk sayısındaki Nefî ‘nin dizelerine ithafen; "“Edirne şehri mi bu ya gülşenin ne’vamıdır? Ande kasrı padişahı cenneti â’lâ mıdır?” Hâtemî’nin; “Mâverâünnehrde hân olmadan hâkân-ı Çin Yeğdürür olmak gedâ-yı bî-nevâ-yı Edrine” dizeleri ile 54 yıl sonra sizleri selamlıyoruz. Bu yayında emeği geçen herkese teşekkür ederim. Saygılarımla…

Bartın Üniversitesi Lisans Bitirme Tezi, 2018

Bu tez çalışmasında, kahve ve kahvehanelerin Osmanlı toplumsal yaşamı içerisinde üstlendiği fonksiyon ve işlevlerin yanı sıra bu mekanlar üzerinde devletin uyguladığı politikalar incelenmektedir. XVI. yüzyıldan itibaren kahvenin Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’a gelmesiyle başlayan süreç ve daha sonrasında bu içeceğin tüketilmesi için açılan kahvehaneler önemli sosyalleşme mekanları olmuşlardır. İstanbul'da 1554'te ilk kahvehanenin açıldığı günden beri kahve, sanata, sosyal yaşama, ekonomiye ve kültüre önemli etkilerde bulunmuştur. Her meslekten, her sosyal sınıftan insanlar kahvehanelerde bir araya gelir; kitaplar okunur, sohbetler yapılırdı. Üstelik sadece İstanbul'da değil, dünyanın hemen hemen her yerinde kahvehaneler aydınların buluşma yeri, kahve ise en sevilen içecek olmuştur. Zamanla kahvehanelerin fonksiyonlarında değişmeler olmuş ve yeni bir takım fonksiyonlar üstlenmişlerdir. Bazı dönemler sapma hareketinin merkezleri gibi algılanmış olan kahvehaneler yönetimlerce yıktırılmış, bazı dönemlerde ise, üst düzeydeki devlet adamlarının ve entelektüellerin en gözde uğrak yeri olmuşlardır.

Edirne Tanıtım ve Turizm Derneği Dergisi, 2021

Tarihi eserlerin zenginliği ile bilinen Edirne şehri, turistlerin yoğun ilgi gösterdiği yerlerden biri ve Avrupa sınırlarına yakın olması nedeniyle de Bulgar ile Yunan vatandaşları tarafından sık sık ziyaret edilmektedir. Yaşanan bu olaylar neticesinde göçmen grupların Edirne'ye kalabalık gruplar halinde yolculukları, yol kenarlarında, Edirne otogarında, Karaağaç mahallesinde oluşturdukları yoğunluklar fotoğraf karelerine yansıyarak maalesef hoş olmayan görüntüler ortaya çıkartmıştır. Tarihi eserlerin zenginliği ile bilinen Edirne şehri, turistlerin yoğun ilgi gösterdiği yerlerden biri ve Avrupa sınırlarına yakın olması nedeniyle de Bulgar ile Yunan vatandaşları tarafından sık sık ziyaret edilmektedir. Yaşanan bu olaylar neticesinde göçmen grupların Edirne'ye kalabalık gruplar halinde yolculukları, yol kenarlarında, Edirne otogarında, Karaağaç mahallesinde oluşturdukları yoğunluklar fotoğraf karelerine yansıyarak maalesef hoş olmayan görüntüler ortaya çıkartmıştır. The city of Edirne, known for its richness of historical monuments, is one of the places where tourists show great interest and is frequently visited by Bulgarian and Greek citizens due to its proximity to the European borders. As a result of these events, the travels of immigrant groups to Edirne in crowded groups, the densities they have created on the roadside, Edirne bus station and Karaağaç neighborhood, unfortunately, have revealed unpleasant images. Tourists coming to Edirne encountered immigrant groups waiting on the roads, setting up tents and trying to live in uncertainty. Unfortunately, these encounters and developments seriously affected the number of tourists coming to Edirne. Immigrants who want to cross the border and the growing problem caused tensions between Turkey and Greece and Greek citizens, that time has almost stopped visiting Adrianople. This indirectly reflected on the works of the tradesmen in Edirne negatively. The Kastanies border crossing had to be closed foran indefinite period of time by the Greek government due to the security problems and the presence of hundreds of immigrants in the buffer zone between the two borders. These problems inevitably affected Edirne in terms of tourism.

Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi

Osmanlı modernleşme döneminde toplumun sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik, başta İstanbul’da olmak üzere, bir araç-mekân olarak zorunlu bir biçimde kahvehane adı verilen mekânlar ortaya çıkmıştır. Bu mekânların, oyun oynayan insan anlamında Homo Ludens’ in, Türkiye kültürel formasyonuna özel biçimiyle oyunsal tinin, kendini yeniden hatırlamasının ve özünde aynı kalarak değişik formlara bürünmesinin bir sonucu olarak ortaya çıktığı saptanmaktadır. Bu makalede sosyal ve kültürel bir kurum olarak kahvehanenin, başlangıçta bir içecek olarak kahveye ulaşmak amacına ek olarak, oyunsallık denen ve antropolojik bir nitelikte tüm insanlarda mevcut bulunduğu varsayılan tinsel özün gerektirdiği bir mekân arayışıyla eş zamanlı oluşu ele alınmıştır. Dünya üzerindeki benzer örneklerinden farklı olarak ise Homo Ludens’ in, Türkiye kültürel formasyonu içinde tarihsel olarak kökeni Şamanizm’e dayandırılabilecek oyunsal pratiklerin, teatral bir düzlemde ortaya çıkması sonucu kahve...

Yerel Kültür Mirasın Dijitalleştirilmesinin Turizme Katkısı: Edirne Örneği, 2018

Türkiye'deki her türlü yayın hakkı Eğitim Yayınevi'ne aittir. Bütün hakları saklıdır. Kitabın tamamı veya bir kısmı 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabı yayımlayan firmanın ve yazarlarının önceden izni olmadan elektronik/mekanik yolla, fotokopi yoluyla ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılamaz, yayımlanamaz.