TUVA TÜRKÇESİNDE AYI VE KURT İLE İLGİLİ SÖZ VARLIĞI

TÜRKLERDE KUT ANLAYIŞI VE TÖRE İLE KUT İLİŞKİSİ

ABSTRACT Kut, one of the oldest words in the Turkish language, given to Turkish rulers by Almighty God and taken back when necessary, has various meanings such as grace, benevolence, donation, state, stately, the authority and duty to govern the world, political knowledge, fortune, lot, light descending from the sky. Kut is a divine power obtained through the gift of God and as long as it is possessed, everything goes well. With the Islamic period, the concept of kut continues to live in our cultural life with almost the same meaning as a concept loaded with the meanings of God's decree, donation, mercy, abundance and help. Ancient Turkish rulers believed that they sat in the rank of khanate by receiving kut from Almighty God and that they were assigned by Almighty God to govern the world, that is, as "caliph" in the Islamic sense. Mahmud of Kashgar gave the meaning of "state" to the term "Kut". The phrase “Kutadgu”, which is also found in the name of Kutadgu Bilig, is a masdar made from the verb kutadmak, and means to reach Kut, to make one possess Kut. Kut is a blessing and generosity given by God; it is not luck or coincidence. Its result is seen as success. In the 11th century, Kashgarli Mahmud considered Kut as a state. Kutadgu Bilig, written by Balasagunlu Yusuf Has Hacip during the Karakhanid period in the 11th century, was presented to the Karakhanid ruler Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han, and is a work written in Turkish that focuses on Turkish state philosophy, customs and justice. Names such as “Happiness-Providing Knowledge-Happiness Knowledge” are names that originate from incorrect translations. In our opinion, the most accurate name for the work is “Kut Gaining Knowledge”. There are also those who call the work “Political Knowledge”. The work clearly demonstrated the importance of justice and adherence to customs in state administration and the fact that law is fundamental hundreds of years ago. With this feature, it continues to shed light on the understanding of law and justice in today's states. The Turks also gave an Islamic meaning to "Kut", which was one of their pre-Islamic perceptions, and interpreted it as Allah's will or destiny. In the Islamic belief, Allah is omnipotent, everything depends on His will. However, a person can become the head of state if he has the chance. The successes of our ancestors who established great states and brilliant civilizations in history cannot be explained only by their military-heroic and organizational characteristics. In addition to such characteristics as military-heroic and organizational, our ancestors had a very strong understanding of law and customs and a "Philosophy of Life-World View" based on service to all humanity. According to the Turkish tradition, which has four unchangeable fundamental principles such as “Goodness-Beneficence, Justice-Courage, Equality-Regulations, Humanity-Personality”, Almighty Allah would give kut to those who acted in accordance with the tradition and adopted the principle of serving the people and humanity and would appoint them to the position of khan. Almighty Allah would take back the kut from administrators who did not comply with the tradition and did not fulfill or could not fulfill their duties and would remove them from the position of khan. According to what we have learned from historical sources, especially the Gokturk Inscriptions; the continuation and survival of the state and the nation was only possible with tradition. Tradition and the state were two sacred entities that were inseparable and complementary to each other. “Unless the sky above collapsed and the dark earth below was pierced, no one could break the province and tradition of the Turkish nation.” In fact, tradition was more important than the province and the state. “If a province were destroyed, tradition would remain” and the province would be reestablished thanks to tradition.

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat araştırmaları Dergisi, 2018

Öz: E. Gellner (2006) ulusal kimliklerin inşası sürecinde 'yüksek kültür'ün inşası üzerinde durmaktadır. Yüksek kültüre ulaşım süreci içerisinde ulusal dillerin inşası kadar ulusal yazı dilleri ile desteklenen farklı kurumların inşası da önemli rol oynamaktadır. Millet olgusunu tarihsel olarak analiz eden kuramcılardan farklı olarak Sovyet kuramcılar özcü ve evrimci olguların iç içe geçmiş olduğu ikili bir yaklaşım ile millet olgusunu ele almışlardır. Bir yandan etnik gruplar ulusal bütünlüklerini E. Gellner'in ifade ettiği gibi yüksek bir kültür etrafında inşa ederken, diğer taraftan sosyalist içerikte inşa edilen ulusal kültürlerin işçileri ise diğer milletlerin işçileri ile B. Anderson'un ifadesinden biraz daha farklı olarak aynı enternasyonal cemaatin parçası oldukları hayalini kurarak özcü olan millî anlayışa evrimsel bir boyut kazandırmaktadırlar. Bu makalede yukarıda bahsedilen olgu 1921 sonrası Tuva örneğinde incelenecektir.

ULUSLARARASI TOPLUM VE KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU - TAM METİN BİLDİRİLER KİTABI, 2019

Epics have their own narrative styles and there are many expressions which consist of formulaic structures in them. From these expressions, elliptical words and epithets have been examined in terms of linguistics in this study. Elipsis are formed by deleting a part of a word, phrase or sentence and the remaining elements of the expression stand for the whole meaning of the structure. Examples of ellipsis given in this study belong to syntactic level. Elliptical words may lexicalize over time, depending on their use frequencies. Epithets are formulaic words that describe the heros or various creatures and objects in folkloric texts. Epithets are seen in Turkic epics widely and they are characteristic stylistic features of Tuvan epics as well. These formulaic expressions spesific to oral tradition may also lexicalize by formulization. Some epithets and elliptical structures in the epics analysed in this study are also found in the literary texts and thus, these words have a place in Tuvan dictioanries too. In this context, it is seen that these elements which arise from the vocabulary of epics are transferred to literary language too. Accordingly, our analysis is done comparatively between oral literature and literary language. Keywords: Tuvan language, Tuvan epics, ellipsis, epithet, vocabulary, lexicalization.

2021

Attila İlhan’ın üslubunda göze çarpan ilk özellik, anlatıcının kendisini kahraman ve karakterlere hakkaniyetli bir biçimde dağıtmış olması, yazarından anlatıcısına, başkahramanından en gölgede kalmış kahramanına büyük bir içtenlikle düşünüyor ve konuşuyor olmalarıdır… Kendisiyle hesaplaşmamış, kendi içinde öteki uğruna kırılıp parçalanmamış tek bir sözcelem bile bulunmaz onun yapıtlarında. Bu durum; Attila İlhan romanlarında bir “hayata yakınlaşma”, gerçeğin çoğul karakterine güçlü bir ışık tutma olarak yansır okuyucuya… Sıcak bir inandırıcılık duygusu uyandırır. Attila İlhan aynı zamanda romantik yanları ağır basan bir yazardır… Bütün kahraman ve karakterlerinin ruh dünyasını kendi iç çatışmalarıyla birlikte duygusal yanı ağır basan diyaloglarla kurar… Dildeki şair lirizmi, Freudçu bir ruh çözümlemesini andırır çatışmalar üzerine oturur… Pozitivizmin ve diyalektik tarihçiliğin analitik çabası ile yazarın ideolojik bakış açısının yücelttiği kahramanlar uyumlu bir birliktelik oluştururlar.

TUVA TÜRKÇESİNDE İSİM SÖZ YAPIMI, 2021

XIII. ULUSLARARASI BÜYÜK TÜRK DİLİ KURULTAYI BİLDİRİLERİ KİTABI, 2018

Tuva Türkçesinde Yansıma Filler Türeten {+GIr(A)-} EKİ

I. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri (3-5 Ekim 2022), 2023

CULTURAL ELEMENTS IN THE TANAA-HEREL EPIC OF TUVAN TURKS Tuvan Turks which is one of the Southern Siberian Turkish communities have a very rich oral tradition. Heroic epics have an important place in this tradition. Epics are a type that reflects the oral and written culture quite well, as they deal with the history of the people, their heroism and almost all the events and situations that have happened to them. In this study, the cultural elements in the Tanaa-Herel epic which is one of the heroic epics of the Tuvan Turks have been examined. In the study, the place of Tanaa-Herel epic which is cultural elements consisting of elements such as childlessness, naming, marriage, death which are related to individual and community life; war items (arrow, bow), equine items (halter, saddle, bridle) and other items (boot, coat, hat, etc.); numbers (three, five, ten, twenty, etc.); colors (brown, blue, red, etc.); animals (horse, camel, bird, dog, snake, etc.); beliefs; food and beverage (tea, sugar, pastry, etc.); elements of nature and the game have been given with examples.

ESKİ UYGUR TÜRKÇESİNDE SEBEP BİLDİREN TILTAG VE UGUR SÖZLERİ HAKKINDA, 2020

Öz: Eski Uygur Türkçesi metinlerinde tıltag "sebep, neden" anlamında ugur sözü de "zaman, fırsat, tesadüf, vesile, vasıta, sebep, konu" anlamlarıyla kullanılmıştır. Bazı kaynaklarda isim kökenli edatlar olarak kabul edilen tıltag ve ugur sözleri dönem metinlerinde ek almadan kullanıldıkları gibi isim çekim ekleriyle de sık kullanılmıştır. Bu çalışmada tıltag ve ugur sözlerinin, dönem metinlerdeki kullanımlarına yer verilecek, bu sözlerin yalın ve isim çekim ekli kullanımlarında kendi anlamlarını korudukları, ancak tıltagınta ve ugrınta şekillerinin edat işleviyle kullanıldığı için edat kategorisinde ele alınabileceği üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu yapıda ve benzer işlevde olan, tıltag ve ugur sözleriyle de çoğu zaman aynı cümlelerde yer alan tüşinte, küçinte "sayesinde" sözlerine, yine "sebebiyle,-den dolayı" anlamlı fiil kökenli bir edat olan ötgürü/ötkürü edatına kısaca yer verilecektir. Anahtar Sözcükler: Eski Uygur Türkçesi, edatlar, ogur, tıltag, ugrınta, tıltagınta, tüşinte, küçinte, ötgürü. On Tıltag and Ugur Terms Defining Cause and Reason in Old Uighur Turkic Language Abstract: In Old Uighur Turkic Language texts, the word tıltag refers to the cause, reason and ugur refers to time, opportunity, coincidence, vessel, reason and subject. In some of the resources, tıltag and ugur are considered to be the noun-rooted prepositions, but can also be used without suffixes and can be often used as inflectional suffixes in that period's texts. In this study The aim is to analyse the usage of both words tıltag and ugur in the contexts of that period, these words keep their meanings despite being used as nominative and with inflectional suffixes, however, if these words are used as prepositions such as tılgatınta and ugrınta, they can be considered as prepositions. Again in this context in the same category tüşinte and küçinte "thanks to" which are most of the time used with the words tıltag and ugur in the same sentence and also ötgürü ötkürü prepositions that mean because of and due to is going to be dealt with in the study. Eski Uygur Türkçesi metinlerinde isim kökenli veya fiil kökenli pek çok edat kullanılmıştır. Bu edatlardan bazıları kaynaklarda gerçek edatlar başlığı altında verilen, dönem metinlerinde başka bir fonksiyonla görülmeyen sözler, bazıları da dönem metinlerinde hem kendi sözlük anlamlarıyla yalın ve çeşitli eklerle birlikte kullanılan hem de bazı eklerle birlikte kalıplaşarak kendi anlamından uzaklaşıp edat gibi kullanılan sözlerdir. Edatlarla ilgili yapılan çalışmalarda edatların isim ve fiillerden farklı olarak dilde ek almadan kullanıldıkları, kullanım sahasına işletme eki almadan çıktıkları, bünyelerinde görülen bazı isim işletme eklerinin kalıplaşmış, canlılığını yitirmiş olduğu, görevli kelimeler oldukları için de anlamları olsa bile anlamlarından *