TURGUTOĞULLARI (Vakfiyelere Göre Beylikler Dönemi)

Turgutoğlu Beylerinin Konya Vakıfları, 2021

KONYA KİTABI XVIII • Kitabın her hakkı Konya Ticaret Odası'na aittir. • Kitapta yayınlanan yazılar, kaynak gösterilerek alınabilir. • Makalelerdeki görüş, düşünceler, görseller ve bilimsel materyallerin hukuki sorumlulukları yazarlarına aittir.

Ahilik ve Ankara- 100. Yıl Armağanı, Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2023

Ankara Enstitüsü Vakfi, 2004

Diyanet ilmi Dergi, 2019

Tarih boyunca insanların kutsal kabul ettikleri bazı değerler mevcuttur. Bunlar toplumdaki ortak inanca mensup bireylerde aynı duygu ve düşünceleri uyandıran simgelerden ya da simgesel nesnelerden oluşur. Gelenek ve göreneklerin de etkisiyle nesilden nesile aktarılarak kutsal bir anlam kazanır. Kutsal kavramı doğaüstü yaratıcı güç ile inananlar arasında bağlantıyı sağlayan, hatırlatan ibadet ve ritüelleri kapsayan değerler bütünü olarak da tanımlanabilir. İslâm dininde kutsal kabul edilen zamanlar ve mekânlar olduğu gibi bu dine mensup kişilerce kutsal kabul edilen eşyalar da mevcuttur. Bunlar kültürümüzde kutsal emanetler olarak tanımlanırlar. Son peygamber Hz. Muhammed (s.a.s) ile onun aile efradı ve yakın çevresine ait kıyafetler, eşyalar gibi bazı somut değerlerden oluşur. Halk arasında en yaygın olarak bilineni, Hz. Muhammed'e ait saç veya sakallardan olduğu kabul edilen mübarek gün ve gecelerde genellikle camilerde ziyaret edilen sakal-ı şerifl erdir. Vakıfl arca sakal-ı şerif/ lihye-i şerif teberrük etme ve ziyaret ettirilme şeklinde bir tür hayır hizmeti olarak gerçekleştirilmiştir. Bu gelenek 18. yüzyılın üçüncü çeyreğinden sonra kurulan vakıfl ara ait vakfi yelerde karşımıza çıkar.

Türk Kültürü ve HACI BEKTAŞ VELİ Araştırma Dergisi, 2020

Osmanlı'nın kuruluş döneminde önemli roller oynayan ve fütuvvet anlayışı üzerine teşkilatlanan tekke ve zaviyelerin, devlet tarafından temlik edilen arazilerde vakıf olarak kurulmaları teşvik edilmiştir. Böylelikle çoğu araziler şenlendirilmiş, topraklar ihyâ edilerek üretime katkı sağlanmıştır. Diğer yandan devletin güvenliğini sağlamada ileri karakollar niteliğindeki bu zaviyeler, gelen-giden yolcuları misafir etme, yemek ve diğer ihtiyaçlarını karşılayarak, gönüllerini İslam dinine ısındırmak gibi görevleri de üstlenmişlerdir. Bu vakıflar sayesinde söz konusu öğretilerin içinde şekillendiği, işlevsel bazı özelliklere göre sınıflandırılan dergâh, hangâh, âsitane şeklindeki tanımlanan mimari unsurlar şekillenmiştir. Genellikle tekke ve zaviye olarak tanımlanan bu kuruluşlardan önemli bir bölümünü de Bektaşi tarikatına mensup kişilerce kurulmuş Bektaşi tekkeleri oluşturur. Bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde bulunan 13.-19 Yüz yıllara tarihlenen vakfiyeler içinden tespit edilen Hacı Bektaş Veli Dergâhı ve diğer bazı Bektaşi tekkelerine ve bazı Bektaşi tarikatına mensup kişilere ait türbeler için kurulmuş yirmiye yakın vakıf ele alınmıştır. Söz konusu vakıfların kuruldukları yerler, kuruluş gayeleri, gerçekleştirdikleri hayır hizmetleri, vakıfların yönetimi, yönetimle ilgili sorunlarla, sorunların çözümüne yönelik siyasi otorite tarafından gerçekleştirilen uygulamaların tekke yönetimine yansımaları tespit edilmiştir. Söz konusu vakıflar 15.ve 19. yüzyıllar arasında başta İstanbul olmak, İzmir, Edirne, Tokat gibi şehirlerin yanı sıra günümüzde milli sınırlarımız dışında kalan Girit, Makedonya, Yunanistan, Belgrat gibi merkezlerde, Bektaşi tarikatının ileri gelenleri ve bazı Paşalar tarafından kurulmuştur. Vakıfların akarları genellikle gayrimenkul, menkul, para ve canlı hayvanlardan oluşmaktadır. Akar gelirlerinden öncelikle vakfa ait vergiler ödenerek, kalanı tekke zaviye ve türbelerin tamirine ve tekkede barınan fakir fukara ve gelip gidenlerin ihtiyaçlarına harcanmıştır. Yönetimde genellikle vakfı ilk kuran kişi mütevelli olurken, daha sonra evlatlar veya vâkıfın istediği biri ya da bir makam yer almıştır. Evladın veya tevliyetin şart edildiği kişinin neslinin kesilmesi halinde de genellikle Kırşehir'deki Hacı Bektaş Tekkesi'nde post-nişin olan veya Târîkat-i Aliyye-i Bektaşiyye'den olan bir kişiye şart kılınmıştır.

Osmanlı Devleti Yavuz Sultan Selim döneminde Beytülmakdis'i ilhak ettikten sonra, diğer örneklerinde olduğu gibi Kadim İslam vakıflarını ibka ve tescil ederek sağlam bir şekilde devamlarını sağlamıştır. Buna ilave olarak yeni ihtiyaç duyulan hususiyle hayır eserlerinin devam ve işletilmesi için zengin vakıflar kurmuş ve bunların devamı için gerekli idari ve iktisadi tedbirleri titizlikle almıştır. İki yaygın alan dışında Osmanlı vakıflarının tahsis sahalarından biri de tamamen Beytülmakdis'te hususiyle de Kutsal mekânlarda vazife yapanlarla ihtiyaç içinde olanlara tahsis ettiği vakıflardır. Üç farklı sistematikte incelenebilecek bu vakıflar büyük oranda Osmanlı döneminin tamamında varlıklarını muhafaza etmişler ve fiilî varlıklarını Birinci Dünya Savaşının sonuna, belgesel varlıklarını ise günümüze kadar muhafaza etmişlerdir. Bu çalışmada öncelikli olarak döneme ait ülkemizdeki arşiv kayıtları ile Beytülmakdis Şeriye Sicilleri kullanılarak XVIII. asrın son çeyreği itibariyle vakıfların ekonomik hareketliliği, ahali ve şehre sağladığı katkılar ile vakıflar için İstanbul merkezli yapılan düzenleme ve tayinler ile Şehirde mukim olanlara Surre yoluyla dağıtılan vakıf tahsisleri ele alınacaktır.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv Rehberi, 2020

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv Rehberi.

1980'li y›llarda, Karakaya Baraj alan›ndaki ‹mikufla¤› höyü-¤ünde yürütülen arkeolojik kaz›larda tan›d›m. Her hafta açmalarda ortaya ç›kan mimari ve buluntularla ilgili olarak özgün fikirler üretmemiz konusunda bizi cesaretlendirirdi. Günümüze kadar da Do¤u Anadolu ve Urartularla ilgili yapmaya çal›flt›¤›m›z de¤erlendirmeleri sa-b›rla dinledi. Çal›flmalar›m›za gösterdi¤i ilgi ve verdi¤i destek için teflekkürlerimle.

1983

akıflar Genel Müdürlüğü Arşiv ve Yayın s jr Dairesi Başkanlığı A rşivi'nde; 193 adet tezyinatlı san'at değeri yüksek, orijinal, c iltli, unic eser bulunmaktadır ki , bunlar ekseriyetle padi şah, valide sultan, sadrıâzam, vezir, paşa veya sa raya mensup şahısların vakfiyeleridir.

Journal Of History School, 2020

Selçuklu Devleti toprakları üzerinde Anadolu'da birçok beylik kurulmuştur. Kurulan beyliklerden biri de Osmanlı Beyliği'dir. Bu beylik geçmişte kalan Türk ve İslam mirası üzerine büyük bir medeniyetin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Vakıflar da bu medeniyetin önemli bir parçasını oluşturmuştur. Başta padişahlar olmak üzere, üst düzey devlet adamları, ilim adamları, varlıklı ya da sıradan insanlar tarafından vakıflar oluşturulmuştur. Asporça Hatun Vakfı, Mekece Vakfı, Bursa'daki İmaret Vakfı, Gebze Külliyesi Vakfı ve Gazi Süleyman Paşa Evkâfı Osmanlı erken döneminde kurulan vakıflardan bazılarıdır. Kuruluş dönemi Osmanlı vakıflarının çok belirgin özelliklerinden biri vakfiyelerinin Arapça olarak kaleme alınmış olmasıdır. Kuruluş döneminde Türkçe olarak kaleme alınan en önemli vakfiye Orhan Gazi'nin Bursa'da yaptırdığı imaretin M.1360 tarihli vakfiyesidir. Asporça Hatun Vakfiyesi ise ilginç bir şekilde Türkçe ve Arapça karışık bir şekilde kaleme alınmıştır. Taş üzerine yazılmış vakfiyeler de vardır. Kanuni Sultan Süleyman zamanında M.1553 senesinde içeriğinden iyi istifade edilmek üzere selâtîn vakfiyelerinin Türkçeye çevrilmesi emredilerek tercümeleri yapılmıştır.