ŞAİRNÂMELER IŞIĞINDA YUNUS EMRE / YUNUS EMRE IN LIGHT OF SAIRNAMES

Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2021

Yunus Emre Türk edebiyatının zirve şahsiyetlerindendir. Şiirlerinde Türkçenin gücünü ortaya çıkarmış ve Türkçe ile adeta bir atasözü hâline gelmiş sözceler oluşturmuştur. Anlambilimsel yöntemler ise bir metni çözümlemeyi amaçlar. Bu yöntemler F. de Saussure öncülüğünde Fransız diline uygulanmış ve izleyicileri tarafından da uygulanmaya devam etmektedir. Türk dilinin anlatım kabiliyeti, derinliği ve sanatsal işlenilebilirliği anlambilimsel yöntemlerle incelenmeye oldukça uygundur. Bu bağlamda, göstergebilimsel ve dilbilimsel çözümleme yöntemleri Türkçe metinlere de uygulanmaya başlanmış ve önemli sonuçlar elde edilmiştir. Yaptığımız çalışmada Yunus Emre’nin “Aşık Canı Ölmeye” şiiri temel alınarak, genel anlamda da Yunus Emre’nin eserlerinde aşk ve ölüm kavramları üzerinde bir çözümleme denemesi oluşturulmuştur. Çalışmada J. Derrida’nın “Yapıbozucu eleştiri” yöntemi, A.J. Greimas’ın “Göstergebilimsel Dörtgen” şeklinde tanımladığı çözümleme yöntemi, U. Eco’nun “üst okur”, M. Riffaterre’in “örnek okur” kavramları kullanılmıştır. Bu kavramlar metin dilbilimi düzlemine indirgenerek, metinler ve bağlamlar merkeze alınarak çözümlemeye dâhil edilmiştir. Aşk ve ölüm temel metaforları üzerinden anlamsal gelişimler tespit edilerek sonuca ulaşılmıştır.

YUNUS EMRE (Hayatı-Düşünceleri-Eserleri), 2022

Beykent Üniversitesi Yayınları, 2022

Türk dilinin, Türk şiirinin ve düşünce dünyasının en önemli isimlerinden birisi Yunus Emre’dir. Onun 13. yüzyılda ortaya koymuş olduğu fikirler, günümüzde dahi ortak evrensel algıya ve pragmatik çıkarımlara göndermeler yapar niteliktedir. Bu nedenle Yunus Emre’nin fikirlerinin aktarıcısı olan şiirleri birçok bilim dalı tarafından birçok açıdan incelenmiştir. Ancak alan yazın tarandığında Yunus Emre’nin şiirlerinin dilbilimsel açıdan yeterince incelenmediği tespit edilmiştir. Bu çalışmada Yunus Emre’nin Divan’ında yer alan şiirleri, dilbilimin alt dallarından biri olan anlambilime ilişkin kuram ve araçların küçük bir bölümü kullanılarak çözümlenmeye çalışılacaktır. Alan yazın incelendiğinde Yunus Emre’nin Divan’ında en fazla “aşk” kavramının üzerinde durduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle çalışmada anlambilim ve şiir çözümlemesi hakkında teorik bilgiler verildikten sonra alan yazındaki bilgiler ışığında Yunus Emre’nin “aşk” izleğinde görülen şiirleri çözümlenecektir.

YUNUS EMRE, 2024

Yunus Emre'nin yaşamı, şiirleri ona yazılan şiirler, hakkında yazılanlar...

Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, , 2022

ÖZ Türk din musikisinin kolu olan ilahiler, tekkelerde zikir esnasında müritlerin duygu yoğunluğunu arttırmak amacıyla okunan eserlerdir. Bu bağlamda ilahilerin çeşitli dinî toplantılarda okunması yaygındır. Yunus Emre'nin ilahileri ise bestelenmeye müsait ahenk yapısı dolayısıyla günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. "Ben yürürem yane yane" matlalı ilahi, bestekârı belli olmak üzere dokuz; anonim olmak üzere ise dört kez bestelenmiştir. Söz konusu ilahinin Cumhuriyet'ten önce Dede Efendi, Kemal Efendi ve Hâlis Efendi tarafından; Cumhuriyet'ten sonra ise Selahaddin Pınar, Özata Ayan, Cüneyt Kosal (iki ayrı makamda), Murat Özkan ve Ahmet Özkök tarafından bestelendiği tespit edilmiştir. Bu makalede Yunus Emre Divanı baskılarında yer alan ilahinin nüsha farkları incelenmiş, anonim besteler hariç tutularak, bestekârları belli olan ilahinin nota nüshalarından yola çıkılmış ve hangi dörtlüklerin bestelendiği tespit edilmiştir. Ardından musikide ve şiirde ahengi yaratan ögelerin bestekârların söz konusu dörtlükleri seçmesinde ne derece etkili olduğu tayin edilmeye çalışılmıştır.

Arkeoloji ve Sanat Tarihi Alanında Yenilikçi Araştırmalar, 2021

Many subjects in Christian religious architecture, both in the Old Testament and the New Testament, can be seen as paintings or stone decorations on the facades or walls of churches or monasteries. With these scenes, it is aimed to reinforce the sanctity of the building and to convey information about religious issues to the visitors. Considering the conditions of the period when the literacy rate was very low, it can be understood how important the thematic scenes expressed with the visuals on the facades of religious buildings are. Some churches in Anatolia, especially in the Eastern Anatolia Region, stand out in terms of the density of thematic scenes on their facades. Especially the facade surfaces of the Holy Cross (Akdamar/Ahtamar) Monastery Church on Akdamar Island in Lake Van are covered with depictions of many themes. Hz. Abraham's sacrificing his son, the Prophet Jonah being thrown into the sea, Hz. The expulsion of Adam and Eve from Paradise, Hz. The struggle of David and King Goliath, Samson and the Philistine duo, three Hebrew youths in the fire, Hz. Mary and Hz. Scenes such as Jesus and Daniel in the Lion's lair are the main ones. Although not as intense, there were scenes with similar religious themes in churches and monasteries in the historical Tao Klarceti Region, which includes Artvin and Erzurum regions. E.g; The depiction of the Prophet Jonah thrown into the sea on the southwestern façade of the Holy Cross Church and the depiction of the Prophet Jonah thrown into the sea, which was carved on the side wall of the entrance door on the south façade of the Haho (Bağbaşı/Haholi) Monastery Church in the Tortum District of Erzurum, are similar in terms of subject matter. However, these two scenes, which are similar in subject and made with the relief technique, contain great differences in terms of style and description.

Edebî Eleştiri, 2022

Bu çalışmanın amacı Yunus Emre’ye yazılmış şiirleri tespit ederek şairlerin Yunus Emre algılarını ortaya koymaya çalışmaktır. Bunun için Yunus Emre’nin edebiyat dünyasına kazandırıldığı 1913 yılından itibaren Yunus Emre için yazılmış şiirler başta şair için hazırlanmış dergi özel sayıları olmak üzere antolojilerden ve çeşitli kaynaklardan taranarak bibliyografik bir liste hazırlanmış; bu liste esas alınarak bir tasnif denemesine gidilmiştir. İncelenen şiirlerde Yunus Emre’nin millî edebiyatın ve millî bilincin kaynağı olarak halk edebiyatı, tekke edebiyatı ve âşık edebiyatını beslediği, şairi hümanist dünya görüşü açısından değerlendiren birtakım şair ve yazarlarca sevgi, aşk, hak, adalet gibi evrensel temaları dile getiren bir şair olarak algılandığı ve Yunus Emre’nin dinî-tasavvufî yönüne odaklanan şiirlerin İslam akaidine bağlı bir Yunus Emre imgesi çizdikleri görülmüştür. Yunus Emre’nin esas portresinden yer yer uzaklaşan bu şiirler çoğu kez ideolojik yahut romantik karakterli bir yapı arz etmektedir.

YUNUS EMRE DİVANINDA GEÇEN İKİLEMELER ÜZERİNE, 2018

Dilin söz hazinesi, dilde yer alan temel söz varlığı unsurları, yabancı sözcükler, ikilemeler, deyimler, atasözleri, kalıp sözler vb. anlatım kalıplarının hepsini kapsamaktadır. Türkçenin söz varlığı unsurlarından olan ikilemeler, Türk dilinin her döneminde olduğu gibi Eski Anadolu Türkçesi döneminde de yaygın olarak kullanılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinden olan Yunus Emre Divanı, dönemin söz varlığı hakkında da bilgiler ihtiva etmektedir. Çalışma boyunca Yunus Emre Divanı, dil yönünden bir incelemeye tabi tutulacaktır. Bu çalışmada, Yunus Emre Divanı’nda yer alan ikilemeler, sözcük kökenine göre sınıflandırarak ele alınacaktır. Türkçe kökenli ikilemeler son eklerine göre sınıflandırılacaktır. Bu sınıflamanın ardından, alıntı kelimelerle kurulan ikilemeler ve alıntı yapılarla kurulan ikilemeler üzerinde durularak bu yapılar örnekleri ile tanıtılacaktır. Daha sonra, iki Türkçe kelime arasındaki atıf terkibi örnekleriyle verilecektir. Çalışmada uygulanan taramalar sonucunda Divan’da en çok iki Arapça kelimeden oluşturulmuş ikilemeler tespit edilmiştir. Türkçe ikilemelerden ise en çok adlarla kurulan yalın durumdaki ikilemeler kullanıldığı görülmüştür. Eserde Türkçenin söz varlığına katkı sağlayan ikilemelerin sayıları ve kullanımları da tespit edilmiştir.

Turkish Academic Research Review, 2023

Kelimeler, kullanıldığı zaman dilimindeki toplumun zihniyetini yansıtır. O toplumun dünyaya, hayata, insana bakışını ifade eder. Bununla beraber insanların ve toplumların diğerlerine göre daha fazla önem atfettikleri kimi kutsal kelime ve kavramlar vardır. Din, vatan, millet, hürriyet, bayrak, ezan bunlardan bazılarıdır. Özellikle “vatan” mefhumu, zaman içerisinde kullanıldığı muhtelif anlamlarla ayrı bir önem kazanmıştır. Tasavvufta, sosyolojide ve siyasette birbirinden farklı anlam ilişkileri içinde kullanılan “vatan”, uğruna canlar feda edilebilecek yüce bir değerdir. “Vatan sevgisi imandandır.” sözü etrafında şekillenen bu kutsiyet, hayatın her alanında olduğu gibi edebî eserlerde de görülür. Özellikle şiirlerde bu kelimenin kullanım alan ve anlamları dönemlere göre de farklılıklar arz etmektedir. Dilimize Arapçadan giren “vatan” kelimesine ilk olarak 13. yy. edebî metinlerinde rastlanmaktadır. İslami dönem Türk şiirinin ilk örneklerinde genellikle ahiret ya da sevgilinin yaşadığı yer gibi daha çok soyut anlamlarıyla kullanılan “vatan” kelimesi; zamanla anlam genişlemesine uğramış ve toprak, memleket, insanın doğduğu yer, aynı dil ve inanca mensup insanların yaşadığı muhit, bir milletin yaşadığı coğrafyanın tamamını kapsayan toprak parçası gibi yeni ve somut anlamlar da kazanmıştır. Kelimenin bugünkü anlamı kazanmasında, Tanzimat’la başlayan her alandaki yenileşme süreci etkili olmuştur. Bu çalışmada “vatan” kelimesi ve bağlantılı kavramlar olan “yurt, memleket, memalik, mülk, diyar, il, şar” kelimelerinin 13 ve 14. yy. şiirindeki yansımaları ve anlamları üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Öncelikle “vatan” mefhumunun günümüzdeki kullanımı, Tanzimat, Millî Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi şairlerimizin bu kavramı şiirlerinde ele alış biçimleri, divan şiiri ve tasavvuf kültüründe kelimenin anlamları irdelenmiştir. Daha sonra Türk İslam edebiyatının ilk dönem eserleri olarak telakki edilebilecek olan Yunus Emre, Ahmedî ve Kadı Burhaneddin’in eserlerinde “vatan” mefhumunun nasıl ve hangi manalarda kullanıldığı, eserlerdeki şiir örnekleriyle incelenmeye çalışılmıştır. Bu vesile ile İslami edebiyatın ilk eserlerinden günümüze, “vatan” mefhumunun anlam seyrine bir kapı aralanması amaçlanmıştır.

Yunus Emre’nin Vefatının 700. Yıl Dönümü Anısına Uluslararası Türkçenin Anadolu’da Yazı Dili Oluşu Sempozyumu Ankara: Türk Dil Kurumu, 2021

Bu çalışmada Türk dilinin ve tasavvufunun müstesna şahsiyetlerinden biri olan Yunus Emre"nin şiirlerinde "gönül" kavramı irdelenecektir. İnsan kalkışlı bir düşünce sistemi olan tasavvuf, gönlü merkeze alan bir yaklaşımı benimser ve bu yönüyle hedefi gönül terbiyesi ve imarıdır. Tanrının tecelligâhı ve nazargâhı olarak kabul edilen gönle tasavvuf düşüncesinde hususi bir yer ve önem atfedilmiştir. Bu anlamda Türk dilinin söz üstadı Yunus Emre de, ruh dünyası ve tasavvuf anlayışı doğrultusunda "gönlü" şiirlerine ziyadesi ile konuk etmiş bir şairdir. Şiirlerinde nicelik açısından anlamlı bir yekûn oluşturan "gönül" kavramı çeşitli anlam ilişkileri çerçevesinde kullanılmıştır. Bu doğrultuda Yunus"un şiirlerinin önemli bir cephesini oluşturan gönül kavramına ve anlam çerçevesine odaklanılarak onun "gönül dünyası" okunmaya çalışılacaktır.

TÜRK HALK ŞİİRİNDE “YAŞNAME”LER VE YUNUS EMRE’NİN “DÜŞDİ GÖNÜL” ADLI ŞİİRİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME