ÂSAFÎ DAL MEHMED ÇELEBİ’NİN ŞECÂ’AT-NÂME’SİNDE EDEBÎ TASVİRLER

Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2022

Özet: Süleyman Çelebi (1351-1422) tarafından kaleme alınan bu eser, halk arasında genellikle Mevlid olarak bilinir. Mevlid türünün en güzel örneklerinden biri olan bu çok kıymetli eser, Hicrî 812 ve Milâdî 1409 tarihlerinde yazılmıştır. Birçok Batı ve Doğu diline de çevirilen ve Müslümanların birtakım özel merasimlerinde güzel sesli şahıslar tarafından musiki eşliğinde icra edilen eserin orijinal adı Vesîletü’n-Necât'tır. Anahtar Kelimeler: Süleyman Çelebi, Mevlid, Vesîletü’n-Necât, Mesnevî. Abstract: Thoughts on Mawlid of Sulaiman Chalaby This work written by Sulaiman Chalaby (1351-1422) is commonly known as Mawlid. Being one of the best types of Mawlid, this precious masterpiece is written in A.D. 1409 (or 812 of the Hegira) . It's translated to many Western and Eastern languages. In some private occasions and ceremonies it's being performed by someone with a beautiful voice and talent. The original name of this masterpiece is Wasîlat al-Najât. Key Words: Sulaiman Chalaby, Mawlid, Wasîlat al-Najât, Mathnawy.

International Language, Literature and Folklore Researchers Journal

Kastamonu is a city where is very substantial not for only many Turkish architectural monuments, but also for Ottoman gravestones. The gravestones of Kastamonu appear in different graveyard of the city as well as in the hazires, burial area reserved for special people especially in mosques or sufi lodges, in the social complexes. The most important hazire among the hazires of the city center, both in the sense of quality and quantity, is doubtless the Hazire of Sheikhs Saban-ı Veli Social Complex. In it there are many gravestones, which were dated to 18. and 20. centuries. In this paper will be introduced not all of the gravestones in the hazire, but only a special group which have different specialties as form. The most important side of the ornament and form characteristics of Ottoman gravestones is the gravesides. The gravesides keep informed us about things as social-economic condition, job, family, tariqah (cult) etc. of the person in the grave. On the 15 gravestones in the Hazire of Sheikh Saban-ı Veli Social Complex there are tāj-ı sharīfs, which are the symbols of Halwatiyya Tariqah. These tāj-ı sharīfs are the four terks and forty branched ones of branched tājs, which symbolize perfect human being or total being. The gravestones in this paper, which end with tāj-ı Sabaniyya, will be examined according to Art History methods and the identity, writing and ornament characteristics will be introduced in details.

Uluslararası İbnü'l-Arabî Sempzoyumu (İnsanlığın Hakikat arayışı ve İbnü'l-Arabî), 2018

Ahmed Yesevî (1093-1166), Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (1207-1273) ve Yunus Emre (1238-1320) gibi mutasavvıflarla Anadolu’ya atılan tasavvuf tohumlarının filizlenerek neşvünema bulmasında ve Osmanlı irfan geleneğinin oluşmasında en önemli isimlerden biri de hiç şüphesiz Muhyiddin İbnü’l Arabî’dir. Onun, hacim bakımından ciltler tutan ve günümüze yaklaşık 250’si ulaşan eserlerinin ilim ve irfan meclislerinde çokça okunup tartışıldığı bilinmektedir. Aynı zamanda rahmanî ilham kaynaklı, beyit sayısı binleri bulan şiirleri de mevcut olan İbnü’l-Arabî, Osmanlı şiir geleneği içerisinde hakkında en çok şiir yazılan mutasavvıflardandır. Birkaç asır öncesinden günümüze gelinceye kadar divan şairleri, tekke şairleri ve günümüz şairleri kimi zaman onun tasavvuf düşüncesine ilişkin düsturlara yer vermiş kimisi ise bütün bir şiirini İbnü’l Arabî’ye hasretmiştir. Bu tebliğde XVII. yy. divan şairlerinden Abdurrahman Râmî Efendi’nin kaside nazım şekliyle İbnü’l Arabî vasfında yazdığı methiyesi üzerinde durulacaktır. “Der Sitâyiş-i Şeyh-i Ekber Şeyh Muhyiddîn-i Arabî” başlıklı bu şiir, aruzun fe’ilâtün / mefâ’ilün / fe’ilün vezniyle yazılmış olup 39 beyittir. Manzumenin tür olarak bir methiye; memduhun ise bir sûfî/şeyh olması dolayısıyla İbnü’l Arabî’nin vasıflarının çoğunlukla tasavvufî remiz ve ıstılahlarla övüldüğü şiirde İbnü’l Arabî’nin seyr ü sülûktaki çeşitli yönlerine atıfta bulunulmaktadır. Bu çalışmada Râmî’nin söz konusu beyitlerinin izahından hareketle, nazarlarını bir dem üzerinden eksik etmesini istemediği “Şeyh-i Ekber”in tasavvuf anlayışı ile Osmanlı irfan ve tefekkür dünyasındaki yeri üzerinde durulacaktır.

Mesnevi-i Manevi müellifi Mevlana Celaleddin-i Rumi (öl. 1273), özellikle Anadolu coğrafyasında yüzyıllar boyunca etkisini hissettirmiştir. Manevi nasihatlerini temsilî hikâyelerle ve Fars diliyle aktarmış olması dolayısıyla Türkçenin konuşulduğu Anadolu’da, Mevlana’nın Mesnevi’sinin tercüme ve şerh edilmesi ihtiyacı hâsıl olmuştur. Bu sebeple pek çok ilim erbabı ve Mevlevi şeyhi, Mesnevi üzerinde tercüme ve şerh çalışmaları yapmıştır. Bu çalışmalardan biri de Mevlevi şeyhlerinden olan Yenicevardarlı Sinaneddin Yusuf-ı Sineçak (öl. 1546) tarafından kaleme alınmıştır. Mesnevi’den seçilmiş tevhid içerikli beyitleri ihtiva eden, Sineçak’a ait Cezire-i Mesnevi adındaki bu eser, Mevleviler arasında rağbet görmüştür. Öyleki Cezire-i Mesnevi’ye pek çok şerhler yazılmıştır. Cezire-i Mesnevi şerhlerinin en meşhurunu ise Şeyh Galib (öl. 1799) yapmış ve bu çalışmasına Şerh-i Cezire-i Mesnevi adını vermiştir. Ancak Şerh-i Cezire-i Mesnevi hakkında bilgi veren bazı kaynaklar, bu eser hakkında birtakım yanılmalara düşmektedirler. Bu yazıyla yanılgının nedeni tespit edilmeye çalışılmış ve bu eser hakkındaki doğru bilgi verilmiştir.

Biyografik kaynaklarımızda Acemzâde Mustafa Cemâlî hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. 11 Bununla birlikte Silsilenâme-i Mevleviyye'de geçen anlatımlardan Mustafa Cemâlî hakkında bazı bilgilere ulaşmak mümkündür. Silsilenâme-i Mevleviyye'nin mukaddimesinde müellif kendini "Ba'de zâ, bu fakîr-i pür-taksîr, hâk-i akdâm-ı evliyâ'u'llâh, 'Acemzâde dimekle ma'rûf dervîş-i dil-rîş, Mustafâ Cemâlî el-Mevlevî İbn eş-Şeyh Hasan es-Sinânî el-Üskübî es-sâkin fî Zâviyeti 'Acem-zâde (vr. 1b)" biçiminde tanıtır. Buna göre o, Üsküplü Şeyh Hasan es-Sinânî'nin oğludur. Mevlevilik tarikatına mensuptur. Üsküp'te Acemzâde Zaviyesi dervişlerinden biridir. Üsküp'te Osmanlı döneminde kurulan vakıflardan biri Acemzade Hasan Efendi Tekkesi'dir. 12 Nitekim Osmanlı arşivlerinde Acemzâde Dergâhı Şeyhi Hasan b. Şeyh el-Hac Mustafa el-Üskübî'nin 10.06.1291 (25.07.1847) tarihli tarikat icâzetnâmesi bulunmaktadır. 13 Bu bilgiler ışığında Mustafa Cemâlî Efendi'nin Üsküp Acemzâde Tekkesi Şeyhi Üsküplü Hasan b. Şeyh el-Hac Mustafa'nın oğlu olduğu, babasının vefatından sonra Acemzâde Tekkesi şeyhliğine geçtiği anlaşılmaktadır. Mustafa Cemâlî'nin, babası gibi Acemzâde nisbesiyle tanındığı; 'Acem-zâde olupdur şöhretüm yâd Ki şöhretle bilinür cümle ezdâd Sadâkatdür kişiye ola bünyâd Yârına dost olup ağyâra yuf çek14 dizelerinden anlaşılmaktadır. Mensur biçimde yazılan Silsilenâme-i Mevleviyye'nin metnine anlatımı süslemek maksadıyla çeşitli manzumeler serpiştirilmiştir. Genellikle kime ait oldukları başlıklarda belirtilen bu şiirlerin bir kısmı "Li-münşi'ihi" "ACEMZÂDE MUSTAFA CEMÂLÎ AND HIS SİLSİLENÂME-İ MEVLEVİYYE"

BURSALI LÂMİÎ ÇELEBİ'NİN FERHÂD U ŞÎRÎN'İNİN ALİ ŞÎR NEVAÎ'NİN FERHÂD U ŞÎRÎN'İ İLE MUKAYESESİ, 2014

Bu makalede Bursalı Lâmiî Çelebi'nin Ferhâd u Şîrîn'i ile Ali Şîr Nevaî'nin Ferhâd u Şîrîn'inin mukayesesi yapıldı. Hüsrev ü Şîrîn ya da Ferhâd ü Şîrîn adıyla bilinen hikâye, Fars ve Türk şairlerince cazip görüldü ve pek çok kez işlendi. Bu durum, hikâyenin önemini gösterir. Makalede her iki eser dil, üslup, olay akışı yönlerinden karşılaştırılarak benzeyen ve benzemeyen yönleri araştırıldı; Lâmiî'nin esere yaptığı katkılar ortaya kondu. Buna göre; çalışmanın giriş bölümünde Türk ve Fars edebiyatlarında Hüsrev ü Şîrîn ve Ferhâd ü Şîrîn yazan şairler ve eserleri sırası ile verildi. İkinci kısımda Lâmiî'nin Ferhâd ü Şîrîn'i üzerinde yapılan akademik çalışmalar anlatıldı. Üçüncü kısımda ise Ali Şîr Nevaî ve Lâmiî Çelebi'nin Ferhâd ü Şîrînlerinin genel çerçeveleri incelendi, her iki eserdeki ortak ve farklı yönler araştırıldı. Çalışmanın sonunda da her iki eserin mukayesesinden elde edilenler maddeler hâlinde sıralandı.