XV-XVI. Yüzyıl Akşehir Göçleri

EKEV AKADEMi DERGiSi Yzl: 13 Sayz: 40 (Yaz 2 0 0 9 ) -------177 · XVI. YUZYILDA KONAR-GOCER KARKINLAR Sadullah GULTEN (*)

Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2019

Klasik dönem sancak ve kazâ çalışmalarının omurgasını tahrir (mufassal, icmâl, vakıf) defterleri oluşturmaktadır. Bu defterlerden yararlanılarak yapılan kent monografileri 1970’lerde başlamış, daha sonra Anadolu ve Rumeli’deki sancak ve kazâlarla devam etmiştir. Şu an için Anadolu’da neredeyse çalışılmadık yer kalmamış gibidir. Kullanılan kaynak serilerinin hemen hemen aynı olmasından dolayı XVI. yüzyıl şehir tarihçiliğinin birçok ortak noktaları ortaya çıkmış; daha sonrakiler de aynı doğrultuda devam ettirmişlerdir. Buna göre, bu alanda yapılacak her çalışma ya aynı yöntemi takip edecek ya da farklı bir metot arama yoluna gidecektir. Bu araştırmanın dayandığı esas da farklı bir yöntem aramak yerine daha önce geliştirilmiş ve olgunlaştırılmış olan araştırma tekniklerini bilinmeyen bir sahaya tatbik etmek olmuştur. Dolayısıyla, Aksaray’a ait bu monografide de sözü edilen yöntem kullanılmıştır. Yerel Osmanlı tarihi çalışmaları, daha çok merkez ile taşra arasındaki ilişkileri ve bu iki kesim arasındaki bağları incelemeye yönelik bir seyir takip etmektedir. Tahrir defterlerinin haricinde bulunabilen kaynaklar, bu yöndeki araştırma konularının daha sıkı bir şekilde örgü ve kurgusunun yapılabilmesine imkân vermektedir. Özellikle şer’iye sicilleri türü kaynaklar bu bağlamda en önemli katkıyı sağlayan malzemelerin başında gelmektedir. Çünkü, merkezdeki arşiv vesikaları, devletin merkezden taşraya bakış açısını gösterirken şer’iye sicilleri, taşranın merkeze olan tutumunu, toplum içerisindeki dalgalanmaları ve devletin çıkarmış olduğu kanun ve düzenlemelerin nasıl bir uygulama zemini bulduğunu yansıtması bakımından oldukça önemlidir. Buna rağmen çalışma konusu olan Aksaray’la ilgili şer’iye sicilleri tespit edilememiştir. Dolayısıyla, Aksaray’daki merkez ve taşra arasındaki örgü çok fazla kurulamamıştır. Sancakta, Aksaray ve Koçhisar şehirleri olmak üzere iki kent merkezi olmasına rağmen, Koçhisar’da şehirleşme tam anlamıyla şekillenmediği için, şehir nüfusu, yapısı ve vakıfları, daha çok Aksaray merkezli incelenmiştir. Bu bağlamda ele alınan konu, sancak genelinde yüzyıl boyunca konar-göçerlikten yerleşik hayata geçişin evreleri, oluşturulan iskân merkezleri, nüfustaki dalgalanmalar, nüfusla üretim arasındaki ilişkiler, asgarî ekilebilir tarım alanları, iktisadî faaliyetlerin nitelikleri, toprak tasarruf şekilleri, Aksaray ve Koçhisar şehirlerinin, Karamanoğulları, Danışmendliler ve Anadolu Selçukluları döneminde mi yoksa Osmanlılar döneminde mi şekillendiğini tespit etmek gibi hususlar bu çalışmanın temel problemlerini oluşturmaktadır.

Akşehir, Konya İli ve İlçelerinin Tarihî Süreç Çerçevesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği, 2023

BELLETEN, 2019

Giriş Bu makalede, XV.yüzyılın devlet adamlarından olan Çakır Ağa bânilik yönüyle ele alınmış ve inşa ettirdiği mimari eserler hakkında, arşiv belgelerine dayalı birtakım tespitler yapılmış; mimari eserleri kısaca tanıtılarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çakır Ağa hakkında bilgi ve bâniliğinde inşa edilen mimari eserlerin bazıları, farklı çalışmalarda ve farklı başlıklar altında incelenmiştir. Burada Çakır Ağa hakkında bilgi verilerek, baniye atfedilen veya atfedilmeyen mimari eserlerin durumu arşiv belgeleri desteği ile tespit edilmiş; bu eserlerin onarımları hakkında, yine arşiv belgeleri ışığında toplu bilgi verilmiştir. Edirnekapı'daki Çakır Ağa Camii gibi aynı isimli farklı bânilere mal edilen mimari eserlerin de arşiv belgeleri kaynak gösterilerek bâni konusu netleştirilmiştir. Çalışmaya konu olan mimari eserlerin tamamı görülerek incelenmiş; günümüze gelmeyen eserlerin de yerinde inceleme yapılmıştır. Çakır Ağa'nın bâniliğinde inşa edildiği bilinen eserlerin gününümüze ulaşanlarının büyük çoğunluğu isim olarak bâninin adını korumanın dışında, yeniden inşa, büyük boyutlu onarım ve müdahalelerle günümüze gelebilmiştir. Bu durumdan dolayı, orjinal eser hakkında bir veri bulunmayan yapılarda, mimari tanımlamada genel şema verilmiş, yakın tarihte yeni baştan yapılmış eserler için mimari tanımlamaya gidilmemiştir. İlgili başlık altında yapıların orjinal olup olmadığına ya da ne kadarının orjinal olduğuna değinilmiştir. Örneğin İstanbul'da günümüze ulaşan Üsküplü Camii, Kapalıçarşı'daki ve Edirnekapı'daki cami yeni baştan inşa edilmiştir. Mevcut durumlarıyla yenilendikleri dönemin mimarisini yansıtan bu eserlerin orjinal durumları hakkındaki bilgiler, bâni, isim ve kısmen

Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 2018

The first region conquered by the Ottomans in the Balkans is Thrace. Today Thracian region is divided between Greece and Turkey as Eastern Thrace and Western Thrace. Upper Thrace is within the borders of present-day Bulgaria. Most of the Eastern Rhodope region is in Bulgaria and a small part is in Greece. The Thracian region, including the Eastern Rhodopes, is the region where the Seydi Ali Sultan zawiya, and other early zawiyas and lodges with spiritual connection to it were located. Here in this region, certain historical persons, such as Kızıl Deli (Seydi Ali Sultan), Otman Baba and Yağmur Baba, named by Ömer Lütfi Barkan as “Colonizer Turkish Dervishes” were the spiritual leaders of the Ottoman conquests in the Balkans and pioneered the spread of Islam. These dervishes were also representatives of the Bektashi culture in the Balkans. Based on the data from the Ottoman registry books, it is possible to draw a triangle in the geographic region where the zawiyas of Kızıl Deli (Seyyid Ali Sultan), Otman Baba and Yağmur Baba were located. In fact, the zawiyas of Kızıl Deli, Otman Baba and Yağmur Baba are geographically very close to each other and today’s Dimetoka, Kardzhali and Hasköy cities present the endpoints of the triangle. The referred area is located in Thrace-Eastern Rhodope region. Although there are independent studies of these zawiyas situated in the same area, there is not any comparative study on them. In our study, we aim to compile and analyse the data about mentioned zawiyas from the earliest Ottoman records to the Ottoman registry books dated up to the end of the XVIth. There are four other important figures that have influenced the history of the region in this triangular geography. They are Elmalı Baba, Ahad Baba, Hasan Baba, and Osman Baba. The information about these zawiyas mentioned in the Ottoman registry books will be collected and evaluated.